Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

KE ALAKAI KOKUA NO KE KOHO BALOKA.

 

(Hoomania.)

 

            @ 116. Helu ana, ma ke akea.

            E koakaka ana keia pauku no ka helu @ na baloka ma ke akea. Ua kuleana lehulehu e hookokoke aku ma @ ana ka baloka i lohe i na @ pili i ka lakou mau moho i @ ai. Aole nae e pono e hoohauna@ akoa wale i ka hana a na @ koho me na kokua.

            Pauku 117. Ke ano o ka helu ana. Na baloka oi aku i ka heluna i hoopaaana. E hoakaka ana keia pauku i ke @ ka hoomaopopo ana i na baloka @ ai. me ke ano o ka helu ana. No ka papa nana keia pauku.

             Iho no pauku apau mai ka pauku 118 @ ka pauku 131, pili no ko lakou mau manao hoakaka i na lawelawe hana a @ papanana, ka hoopuka ana i na palapala hooia no ke koho pono ia ana, na @, na mahele koho me na hoololi no ka mahele koho.

            Pauku 132. Papa o na ofeni.

            I poakaka ana keia pauku i na manao ua o na ofeni i hoomaopopoia ma ke kanawai. O ka huaolelo “ofeni” he @ la no ka hewa “ku-e kanawai” @ ua hoomaopopoia na mahele o keia nana ha’iha’i kanawai penei: o na hana aupuni ma ke koho baloka me na mi@ ka. Ua hoakakaia no ke ano o keia apau hana ma ka Pauku 133.

            Pauku 133. Na hana ku-e kanawai @ baloka.

            No hoakaka  no au i na mahele o keia pauku ma ke ano laula penei:

O kekahi kanaka e hooikaika ana mahele oia kekahi mea e koho baloka mamuli o ka panai ana aku paha i kekahi kipa he ku-e kanawai ia. Elike me o na lunahooikaika e hoao ana e hoohana i kekahi mea a ona hiki ole ke pono o  koho, a i ole, lawe paha i kahi manao i haule kona koho ana, ua ku-e no a i ke kanawai.

            Ua Pela hoi me kekahi lunahooikaika a poe e ae paha e kipe ana, a e lunakonokono ana paha i kekahi mea e @ i kekahi moho, ua ku-e no ia ana i ke kanawai.

            O kekahi mea hoi e pelo ana i kekahi mea kuho a haawi aku i uku dala no ia mea a poe paha ma ke ano hoowalewale e lilo ke lakou naau a punihei @ i kana a e haawi ana paha i kekahi puu dala no kekahi hana hoowalewale i ka mea koho a poe paha, i ko ai @ makemake, ua pili iaia na ko’iko’i no keia kanawai.

            4.         Pela no me kekahi mea koho e lawe ana i na dala kipe a makana kipe ua no paha mamua a mahope mai paha o ke koho baloka, ua ku no i ke apuka ua ke kanawai.

            5.         Pela no hoi me kekahi mea e haawi ana a i ole hookupu paha no kekahi meaai e hiki ai e laweia ka poe koho no ka hookikina ana ia lakou e kono i kana mea i makemake ai, ua ku @ ka hewa ma ke kanawai apuhi.

            6.         O ke kanaka no hoi e hooweliweli  ana i kekahi mea koho, ua ku no @ ka hoopa’i a ke kanawai.

            7.         Pela no hoi ke kanaka a poe paha e hoao ana e koho ma ka inoa o kahi mea okoa, a poe paha, ua ku no i ke kanawai no ia hana kolohe.

            8.         O kekahi mea hoi e hoolaha kolo@ ana no ka unuhi ana o kekahi moho @ kena inoa i mea e lilo ai na baloka o ka mea i ka moho a ia mea hana kolohe na ku no i ka hoopa’i kanawi.

            9.         Pela no hoi me kekahi mea e hoowalewale ana i kekahi moho a hookikina paha ia moho e unuhi i kona inoa moho. a i ole haawi i dala kipe a makana e ae paha no ia mea, ua ku no i ka hewa ma keia kanawai.

            10.       O kela luna aupuni hoi i loaa ka mana e hooko i ke kanawai, e hoole a hoohemahema ana paha i ka hooko ana i kana oihana, na ku no i ka hoowale kanawai.

            Pauku 134. Na hoopa’i.

            E hoomaopopo ana keia pauku no na @ pa’i o ke kanawai no na hana ku-e kanawai i heakakaia ma ka Pauku 133. He oolea loa ka hoopa’i no ia mau hana. Hauoli no au i ka hoike akea ana o ka lahui, he kakaikahi loa na Hawaii manao e hana i kekahi o keia mau hana @ ma ka pahu baloka mamua pae pili. Aka, o ka poe i hana ia mau hana lapuwale na ka poe namu lakou

ka oa’o ia hana. no ka mea o lakou no ka poe maa ia hana i ko lakou wahi i hana mai ai. O ia no ka poe maa ia hana i ko kakou aina nei.

            Nolaila e kuu lahui. mai hoao iki @ e lawelawe ia mau hana. O ka @ loaa i ke kolohe, he lanakila @ o ke ino, a he ino no auanei ka mea loaa mai ke kolohe mai. Aku, o ka lanakila iloko o ka pololei, he nui na pomaikai hua mai e olioli ai ka lehulehu ma kela pe’a keia pe’a o ko kakou aina  kulaiwi nei.

            Pauku 135. Na mikamina. E hoakaka ana keia pauku i ka poe e hana ana i na hana i papaia e keia kanawai:

1.                   O ka mea e hoolimalimaia ana po ka hooikaika baloka i puka kaua punahele mawaho ae o ka poe lunahooikaika a ke kanawai i ae ai, he ku-e kanawai ia.

2.                   O ka haawi ana i kahi a wahi paho e kuaiia ana o na waiona i wahi hana i komite, ua ku-e kanawai no ia.

3.                   Pela no me kekahi mea a poe pela e hoala ana i kekahi hana hoohaukole ma kahi o ka papa hoopaainoa a kani koho paha i hiki ole ai i ka poe ke hele e koho he ku-e kanawai no ia mau hana.

4.                   O kekahi moho e waiho ole aku @ i ka papainoa o kona mau akena a hoa hooikaika hoi elike me ke kuhikuhi a na pula koho baloka, ua ku-e kanawai oia.

5.                   O kekahi mea hoi e hookumu ana no kekahi hana haunaele e hiki ole ai e ma amaia he halawai no ka papa hoopaainoa a i ole o ke koho baloka paha, ua ku e kanawai oia.

6.                   Pela no me kekahi moho a i ole kona agena a lunahooikaika paha e hana ole ana i hoike no kona mau hoolulu holo baloka. ua ku-e kanawai no.

7.                   O kekahi mea e ku-e ana a hoola paha i ka hooko ana i kekahi mea a ke kanawai i kauoha ai e pili ana i no hana koho baloka. ua ku no i ka @ a ke kanawai.

8.                   O kekahi mea no hoi e haehae ana @ kekahi palapala kuahaua aupuni e pili ana i ke koho baloka, a hoolaha pili koho baloka paha a mau kuhikuhi e ae hoi no ia hana, ua ku-e kanawai no.

Pauku 136. Hoopa’i. E hoomaopopo ana keia pauku no ka hoopa’i o ka mea lawelawe i kekahi hana ku-e kanawai ma ka papa mikamina, elike me ia i hoikeia ma ka pauku 135, he $500 ka hoopa’i a i ole aole e oi aku i ka 6 @ hoopaahao ma ka hana oolea, a i ole hoopa’i dala no me ka hoopaahao elike me ka manao ka aha.

Pauku 137. No na hana ku-e kanawai e ae i hoomaopopo ole ia. Pili keia pauku no ka lawelawe ana i na hoopii i ka poe hakihaki kanawai i hoomaopopo ole ia ma na pauku mua ae nei.

E kuu lahui! O na pauku aku i koe o na rula koho baloka i pa’iia ma ka olelo haole a i ikeia hoi ma ke kanawai, ua pili ia mau pauku i na lawelawe ana o ke koho baloka maloko o na kalana o keia Teritore. Ua like no me ko ke Teritore a kakou e liuliu nei e hooko i keia kau. Nolaila, e oluolu mai oukou, e hooki kakou ma keia wahi.

O kuu iini nui no nae, ina hoi an e lanakila a komo i ka aha senate i keia kau, e hooikaika no au e loaa ona haawina kupono e hiki ai e pa’iia na kanawai pili i ke koho baloka ma ka kakou olelo ponoi i loaa ai ia kakou apau na buke kuhikuhi alakai no keia mua aku.

O ka’u noi wale no ia oukou e koho i ka oukou kaywa haahaa.

WM. J. COELHO (KUELO).

 

PAA KA PAAHAO MAHUKA I KA HOPUIA.

 

No ka ekolu o na manawa o kona mahuka ana, no ka ekolu no o na manawa i paa hou ae ai o Albert Roberts i ka hopuia, ma ka Poalima aku nei i hala, ma kona wahi e noho hana ana malalo o Koolau ae nei, ma ka hale hana halakahiki o Liby, McNeill & Libby.

O Roberts kekahi o na kanaka opio o ka hopuia ana me kona mau hoa, no ka powa ana i kekahi kiakaa otomobile Kepani, me ka hahau ana i ke poo o kela Kepani.

Oiai oia malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni, ua holo mahuka oia, me kona paa hou ana mai nae i ka hopuia, he mau la kakaikahi wale mai no mahope.

Iaia nae i ike ai i ka mnanawa kupono nona e holo mahuka hou ai, ua hoomaka aku la oia e holo me ka hoounaia ana aku nae o na hookaka no kona mau ano i na makai o na Koolau aku nei, he oiaio, ua ikeia o Roberts e noho hana ana ma ka hale hana halakahiki i hoikeia ae la maluna.

 

NA UHANE INO LAPU O KA PO.

 

Ua hiki kino ae na uhane ino lapu o ka pe mailoko mai o na ilina pule ole ia, a hooho ae la me na leo kupinai, e hoohaalulu ana i ka hapa hi-o o ka hooweliweli, a pau mai la oloko o ka hale kiionioni ma Laie i ka puehu liilii iwaho, me ka manaoia he pauahi nui, a i ole, ka hopena o ka honua i kana puka a i kana puka, a o ka laki, aole he peo i hoopoinoia a pakii liilii la hoi i na wawae.

Ua holopuni ae kela leo hooho like me ke kukaehao pu, apuni ka aina, wahi a ka Baibala, e olelo ana penei: Ma kahi o ke akua ka hoao mua ia ana, a na pono, a pololei loa kela.

I laki no, aole na makai o ia po, i ka hoomakaia ana o na imi, a hulii ka poe uhane no lakou keia mau la, ua loaa pono lakou he mau kino iwi kanaka maoli no, a pau nui i ka poipoi kanawai i Hauula, aole no e pakele na ano ku-e i ke kanawai aina.

Ua hu pu ae la ka pele i kai o Kahuku, he hohono kukaepele a kukaehao wale no. a puia i ke onaona. i ke alaala pu ia o ke kuipalu hao aiana, a kui alana a ka anela o Mekiko, i puana malie ae ai, a ku aku la ka elemu o kahi Pake pena i ke pekuia, apuehu liilii.

            Ua loihi no ka hana malu a keia wahi Pake, he hanai puao ame hanai moa ka hana nui, eia ka keia mau kaa ukana meaai’a ka moa, he mau mea hoawaawa. Ua loihi ka noho ana a kahi kanaka wahine ame kahi Pake, oia ka keia pekuia ana o ka okolehao.

            Ua elieli no kulana. Ua huli hoi aku la no me na tausani o ka hoomainoino, eia ka eia iho no a he nui wale! Ua pekuia, aohe no he ahi i ho-aia, nele kona uwahi ana ae, malaila no ka ikeia ana a hu ae la ka apaapa a ka Hawaii i kai o Kona. Kuu hauoli i ku wa e ola ana. apopo e make mau loa ana no.

            Ma ka hapalua hora 5 a.m. Poaha, la 9 o Sepatemaba nei, aia he ao panopano poniponi eleele loa maluna pono ae o ka moana kai o Kahuku lewa, a puka iho la elua mana puka i maheleia o ka wai. mailoko iho o ke ao panopano, a eleele. a haule iho la i ka moana kaiuii, a nani maoli ke nanaia aku, ina paha no ka wa kupono, nani maoli ke paikii ia aku.

            He kupaianaha maoli ke kau e emi nei ihope, a o ka hui no ka ia me ke kau Hooilo, o Sept. 23, hoi ka la i ka hema, a pehea hoi ke kaa ana o ka honua i kona iho no?

            Kuu home a mau, o Hawaii Iseraela oiaio mau.

J. A. KAHIONA.

 

 

HAULE LOA O HAWAII MA KE ANO HE MEA HOOULU LAIKI.

 

            Mai ka la i mai o Ianuari, 1920, na hookomoia mai i Hawaii nei mai Kaleponi mai ma kahi o ka aneane 3,000,000 paona laiki. He mau makahiki kakaikahi wale aku nei no i hala, ka hooki ana o keia mau mokupuni i ka hoouna ana aku i ka laiki i Kaleponi. Ua hoomaka ka mokuaina o Kaleponi e kanu i ka laiki mai ka 1912 mai, a mamuli o ka hoao me ka imi mau ana i ka mea e ulu maikai ai ka laiki, ua kokuaia aku ka poe kahu laiki a ua kukuluia ae he mau halewili laiki maloko o ke Awaia mai la he 12 mau halewili laiki nuwa o Kakalameka, kahi e hoohana mau nui. I ka 1919 i hala ua loaa mai keia mau halewili laiki mai a ua hoounaia aku ma kela ame keia wahi mawaena o ke 30,000,000 me ke 60,000,000 paona laiki i ka mahina no lakou ka waiwaiio he $21,000,000, elike me ka hoike a ka oihana mahiai. I ka 1919 aku la i hala ua hoounaia ae mai Kaleponi a i lapana aneane 100,000 paona laiki.. Iloko o na mahina mua ekolu o ka 1920 nei, ua hoounaia ae mai Kaleponi a i Iapana he 300,000 paona laiki, a i ole elike ka nui o na paona ma ka mahina me ia i hoounaia ae ai ia aupuni iloko o ka makahiki holookoa o ka 1919. O ka iliaina kupono no ke kanu laiki ana maloko o Hawaii nei i kaupalenaia ame ke kauoha nui no na meaai e ae e hiki  ana i keia mau mokupuni ke heoulu mai ke hoemi mau ia aku nei.

 

E HOOKANAKA MAI E NA HAWAII

 

            Ua pinepine ko kakou ike mau ana ame ka lohe mau ana i na olelo wanana, “he mau makahiki pokole wale no koe a nalohia aku ka lahui Hawaii.” He mau makahiki loihi i hala aku ka hookumu mua ia ana o keia mau olelo, i kukuluia mamuli o ka hoomaopopo ana o na kanaka i ke emi mau ana aku o ka lahui Hawaii. Ua hoike ae o Kapena Kuke, i ka makahiki, 1778, iaia i ike mua ai i keia paeaina, ua hiki aku ka heluna kanaka i ka 400,000. I ko kakou nana ana iho i ka heluna kanaka o keia makahiki, ke ike nei kakou eh 20,000 ka poe koko piha, a he 18,000 ka poe koko hapa. Nolaila mai ka makahiki mai a Kapena Kuke i ike mua ai i keia paeaina ahiki mai i keia makahki, ua hala aku he 142 makahiki, a iloko o keia mau makahiki, ua emi iho ko kakou heluna mai ka 400,000 a i ke 38,000.

            I ko kakou hoomaopopo ana iho i keia mau huahelu, e kahaha ana ko kakou mau naau, a o ka poe aloha aina a aloha lahui, e kulu ana na waimaka. O ka ninau nui, heaha ka kakou hana e hana ai i mea e ulu hou ai keia lahui? Mamuli o keia ninau, ke koi nei au, ko oukou meakakou, a olelo iho, e hoopau ko kakou manao ana maluna o na aoao kalaiaina o kakou, a e ku iho no ka hoopulapula hou ana i ko kakou lahui. E lawe ana i keia ninau i ninau lahui, aole hoi i ninau kalaiaina. Manao au ua hoea mai ka la o kakou o na kanaka Hawaii, e ku ai me ka maleoloe ma ko kakou mau wawae, a e hooikaika i na hana e holo ai ke kanawai a Likana Eliwai ame kona poai e ku-e nei. Ua ku-e mai kekahi mau haole i keia kanawai, aole no na kumu a Likana Eliwai e ku-e nei, aka no ke kumu, ua hoopomaikai wale ia no na Hawaii, a ua hooneleia hoi lakou.

            Aole loa e holo keia kanawai hoopulapula lahui, ina aole o Amerika i ike mai i na hana kapakahi a na alii o kakou, i ka makahiki o ka mahele aina ana i 1848. Ua kukala kuahaua ae o Kamehameha III, e maheleia na aina iloko o ekolu mahele; hookahi iaia ame na alii ame na konohiki; hookahi i ke aupuni; a hookahi i na makaainana. I ka hookuleanaia ana nae o na aina, ua lilo aku a ua loaa i na alii ame na konohiki ko lakou mahele hapakolu; ua loaa pu aku la no hoi ko ke aupuni mahele; a o ko na makaainana, ua holo aku la i ke kalaunu, ahiki mai la i keia kanawai e hanaia nei, aole i loaa mai ko na makaainana mahele. Mamuli o keia mau hana kapakahi, i hanaia i na makahiki i hala aku, a i waiho wale no 72 makahiki, i hapai mai ai ko oukou meakakau i keia kumuhana imua o ke Komite o na Teritore o amrika i keia ninau, a ua hiki ia poe ke ike mai i ke kapakahi o na hana i hanaia, a mamuli o ia kumu, ua manao lakou e hoihoi mai i kekahi mau aina no na kanaka Hawaii.

            I keia la ina e lokahi ana na kanaka Hawaii, no ke kakoo ana i ke Alii Kuhio, e hoi hou i Wakinekona, he manaolana ko’u e holo mai ana ke kanawai hoopulapula hou i ka lahui Hawaii.

            He kanaka Hawaii anei kekahi e aloha ole ana i kona lahui? He kanaka hawaii anei kekahi e huli ku-e aku ana i keia alanui e hooulu hou ia ai kou lahui? He mau kumu kupono anei kekahi e hapaiia mai nei no ke ku eia ana o ka Elele Alii? O na kanake Hawaii apau e ku-e ana i ko alii, e ku-e ana lakou i keia kanawai hooulu lahui. A i ke ku e ana i keia kanawai. ua ku-e loa keia poe kanaka i ko lakou lahui. a e hoike pu mai ana i ke aloha ole i kona lahui. A o ka hana pono a ka lehulehu e hana aku ai ia kanaka o ke kuni aku maluna ona i ka hoailona o Iuda.

            E ka lahui Hawaii, ka lahui a Kapena Kuke i olelo iho ai he lahui nunui, kilakila, wiwoole, waipahe, oluolu, heahea, a nani o ka oiwi kino, ua hiki mai anei kakou i ka la e hoole aku ai. a e kanu mau loa aku i na kanaka o keia ano? Ua hiki mai anei kakou i ka la e huli ku-e aku ai i na kanaka o keia ano? Ua hiki mai anei kakou i ka la e huli ku-e aku ai i na kanaka e hoao ana e hooulu hou i ko kakou lahui? E pepehi loa kakou i na manao o ia ano, a e kakoo me ka lokahi i na kanaka e imi ana i ke ola o ka lahui.

 

EIA MAI KA OIAIO.

Honolulu, Sept. 10, 1920.

            I ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha kaua:--No ka nui o na olelo oia-io ole e walaau mau ia mai nei i keia mau la e hoinoino a e ahewa wale ana ia’u e pili ana i ka pila kanawai koho baloka o na whaine i keia kau iho nei o ka ahaolelo, nolaila au i makemake ai e hoike aku i ko’u poe hoaloha oiaio iwaena o ka lahui Hawaii i ka oiaio wale no e pili ana ia kumuhana ano nui.

            Ma kela kau aku nei o ka ahaolelo ewau ka lunahoomalu o ke konite hookolokolo o ka hale o na lunamakaainana. I ko’u komite i hookomoia mai ai ka bila kanawai mua e pili ana i ke koho baloka o na wahine o Hawaii nei o ka ahaolelo, nolaila au i makemake ai e hoike aku i ko’u poe hoaloha oiaio iwaena o ka lahui Hawaii i ka oiaio wale no e pili ana ia kumuhana ano nui.

            Ma kela kau aku nei o ka ahaolelo ewau ka lunahoomalu o ke komite hookolokolo o ka hale o na lunamakaainana. I ko’u komite i hookomoia mai ai ka bila kanawai mua e pili ana i ke koho baloka o na wahine o Wahwaii nei ma ke koho baloka mua mahope koke o ia wa. Maluna o na bila la, penei ka’u hoike i waiho aku ai i ka hale:

 

 Hon. H. L. Holstein, lunahoomalu o ka hale o na lunamakaainana. Aloha:

 

            O kou komite hookolokolo iaia i wai hoia mai ai ka bila senate helu 48 i hookomoia e Hon. S. L. Desha, oia hoi ke kanawai i kapaia “he kanawai e haawi ana i na kupa wahine i loaa na hookupono o na kupa kane i ke kuleana e koho baloka ma na koho baloka apau,” mahope iho o ka noonoo pono ana ia. ke waiho aku nei i keia hoike a ka hapanui penei:

            Ma ke kahuahana a ka aoao Repubalika, ke kahua hoi i loaa ai ka lanakila i ka hapanui o na hoa hanohano o keia hale, keia pauku:

            “Ke kakoo nei makou i ka hooholo mai o ka ahaolelo o ke Teritore o Hawaii i kekahi kanawai e haawi ana i na wahine apau, oia hoi ka poe kupa o Amerika Huipuia, i ka mana koho.”

            O ka aoao Repubalika no ka paionia mua ma keia Teritore ma ka hooikaika ana i keia kumuhana, a ke hoopaa nei i na moho apau e lanakila ana e haawi i ko lakou ikaika apau no ka hookoia o keia kanawai a ka aoao e hookumu nei. Ke manaoio nei makou, he kuleana ko na wahine o Hawaii nei e loaa keia pono ano nui ia lakou, me na pomaikai a ae apau o ke kupa, a e anamo like hoi me na kupa kane i na ko’iko’i o ka hooponopono aupuni. Ke manaoio paa nei makou no ke kupono loa e loaa i’o keia mau pono ia lakou, me ke kauka’i ole i kekahi koho baloka kuikawa ana o na kane wale no maluna o keia niuau; aka, e haawi aku i ka wahine i ka mana koho i hiki ai i na kupa wahine apau o ke Teritore nei ke koho ma ke kau koho mua e malamaia ana mahope koke iho o ka hooholo ana o ka ahaolelo ia kanawai.

            O keia kumuhana iloko o ke kahuahana a ka aoao Repubalika, ua umii paaloa ia i na moho apau i lanakila mamuli o ia kahuahana no ka hooko koke aku i ka makemake o ia kumuhana, a ua lilo no ia i kumu ikaika no ke koi ana mai i na hoa hauohano o keia hale o na lunamakaainana e haawi koke aku—oi loa aku hoi, ua maopopo lea loa i keia wa ke ohahia nui o na wahine me ko lakou iini nui e loaa aku keia pono ia lakou—a e pono no e haawi koke aku ia lakou i hiki ai ia lakou ke koho baloka ma ke kau koho mua mahope koke iho o keia wa.

            Nolaila, ke manaoio nei kou komite aole he wahi kumu kupono e hookanalua iho ai na hoa o keia hale no ko kupono o na whaine o Hawaii nei no na mahele hooponopono aupuni like me kakou na kane. Pela kou komite e noi aku nei e hooholoia keia bila kanawai no ka pono o na kupa wahine.

LORRIN ANDREWS,

Lunahoomalu.

           

Mamua ae o ka hapaiia ana mai o kela bila kanawai me ka’u hoike maluna ae nei, loaa mai la ia’u ka lono, aia ka kekahi mau lunamakaainana ke hoolala nei no ka pepehi ana i ua bila kanawai la, i ole ai ka e koho baloka ka wahine ma kela kau koho luna kalana aku nei. I ko’u ike ana ia mea, ua hoike koke aku au i na hoa o ka ahaolelo i ko’u ku-e i ka lakou mau hana apuhi i ka wahine me ka aoao kaliaina, a ua olelo aku au ia lakou e haawi koke kakou i ka wahine o keia paeaina i ke kulenan koho i hiki ai ia lakou ke koho like me na kane ma ke kau koho kalana o 1919. Paakiki mai no kela poe i ke ku-e. I ka wa i pii mai ai ua bila senate nei no ka hooholo loa ana, ma ka la 26 o Maraki, 1919, he 10 wale no peo lunamakaainana i kakoo i ka bila. O ua poe la he 10 oia no keia: Aguiar, Andrade, Andrews, Castle, Fernandez, Holstein, Lewis, Lyman, Rawlins ame Rose. Ia manawa komo koke mai he noi e hoololi i ka bila no ke koho o na wahine 2 makahiki mahope mai (oia hoi e koho na wahine i ka makahiki 1921). Ua ku-e iakika au ia hoololi, no kuu ku-e ikaika ana ia hoololi hoopanee i ka wa koho o na wahine, hookomo mai kekahi lunamakaainana i kana bila kanawai no ka waiho ana i ka ninau koho baloka o na wahine, na kane e koho baloka ma kekahi koho kuikawa. Ina i holo ia kanawai na kane e koho ia kumuhana, ua maopopo loa, e nele ana no na wahine. No ka mea, o ka hapanui o na kane, he ku-e i ko na wahine koho baloka; nolaila, ua paio aku au me ka ikaika apau i loaa ia’u. Ua lanakila no ka hapanui. I ka aha senate aku make ua bila hoolalau nei i ka ono o na wahine.

            Noalila, e na makaainana Hawaii, na wahine me na kane, ina i ko ka’u i makemake ia, oia hoi: E koho na wahine ma kela kau koho wae moho kalana aku nei o 1919, ina ua loaa ka lanakila ia oukou e na Hawaii, ina ua lilo ka hapanui o na oihana kalana ma ko oukou lima, aole la hoi e pau ka hapanui o oukou ma na wahi hana a ka oukou mau kane e paa ana ia wa. Aka, i ko’u pio ana i ka hapanui o na lunamakaainana nanamaka, pela no i pio like ai ko oukou manaolana ia kau.

            E na Hawaii, na oukou e ike mai i ka’u i hana ai. Ua hewa anei au i ko’u ku-e ana aku i kela mau hana hoopanee i ka loaa ana ia oukou o ka pono kohe a ka makahiki 1921: Ua hewa anei au i ko’u ku-e ana aku i ka bila kanawai e waiho ana na kane e koho kela ninau, me ka hoomaopopo no i ke ku-e o ka hapanui o na kane? Ua hewa anei au i ko’u koi ikaika ana e loaa koke ia mana koho ia oukou i ka 1919 iho nei i koho like ai kakou i na luna kalana o ia kau?

            Ke hoinoia nei au e ka poe na lakou e kinai mau nei. No ko’u ku pale mau ma ka aoao, nolaila. ua hoinoia mai e lakou nei ma ae. Ua ike no oukou ia poe, kapu ka inoa.

 

MA KE KAUOHA

 

TERITORE O HAWAII.

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

            Ma ka hana e hoopau ana i ka MUTUAL INVESTMENT COMPANY OF HAWAII, LIMITED.

            OIAI, o ka MUTUAL INVESTMENT COMPANY OF HAWAII, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukania ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka houlaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 27 o Sepatemaba, 1920, a o keia ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia. a e hoike mai i ke kumu, ina  he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

DELBERT E. METZGER.

Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Iulai 20, 1920.

 

TERITORE O HAWAII.

 

Keena o ka Puuku, Honolulu Oahu.

 

            Ma ka hana e hoopau ana i ke JAPANESE TRADING COMPANY, LIMITED.

            OIAI. o ke JAPANESE TRADING COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kauawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, na waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu iu me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke hawaiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 8 o Novemaba, 1920. a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Mooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

HENRY C. HAPAI,

Kokua Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Augate 31, 1920.

 

nei ma ke ano he poe moho no ka poe ilihune.

            O na mea apau a’u i hoike ae nei no ka bila mana koho o oukou wahine, ua palapalaia no maloko o ka moolelo o ka hale o na lunamakaainana, kau o 1919.

Mai poina ia’u, ka oukou kauwa haahaa,

 

KA ULUNIU O ROKA-I I WAIANAE

 

            Ia oe e kuu koa kawalia, Solomon Hanohano. ke kapena opio nana e alakai ana i ka manu nunu lawe leka ma na kihi eha o Hawaii aloha, aloha nui kaua me ka mahiehie:--Eia au kau kiu hanu meahou imua o kou alo me na ono kuhinia, me kela mau lalani olelo e kau ae la maluna, ko loaa nae kahi rumi kaawale ma ke kino lahilahi o ka kaua milimili ahonui, o ia hoi ka Nupepa Kuokoa, o ia iho keia:

            I ka la elima o keia mahina, o ia o Sepatemaba nei, ua haawi ae o Luka Keliikipi he paina luau ma ko laua home hookuonoono, ma ke one pua rose o Maili ma Waianae nei. o kou kiu kekahi ma keia paina, a ua onamiliona nei.

            Kekahi keia o na kanaka Hawaii, e haawiia na hilinai ana, oiai he lani iluna. he honua ilalo, kahi e ku ai na wawae, eia nae kahi mea kupaianaha, aole ona hilinai i na hana kalaiaina, o ia hoi keia, pehea la oia i holo ole ai ma kekahi oihana o ko kaua aina aloha nei!

            Eia no ka pane a kou kiu nei, ua lako oia ma na ano apau, na ono apau a kou kiu nei i ike aku ai maluna o kekahi mau pakaukau loloa, he kanakolu kapuai o ke pakaukau hookahi. Puaa kalua kele, poi uouo kaohi puu, ka wai hula lali o ka wai momona, meaono i huiia me ka wai o ka niu haohao, wana, opihi, limu. akimona. nioi e mu’e ai ko lehelehe a he nui aku na mea i haawiia mai i kou kiu nei ame na hoaloha i konoia e ua onamiliona nei o Maili i ke one pua rose o Waianae nei; ua ai a lawa i ko laua lokomaikai.

            Eia hou iho no he paina luau na ka Hoomana Kalawina o Waianae nei, nui no hoi na meaai i hoomakaukauia no ka poe like ole apau, ua ai a lawa na hoaloha i ka mea i hoomakaukauia.

            Eia hou iho no, i kela mahina i pau aku la o ia hoi o Augate, ka uku manuahi o na keiki hele kula he $2.70 no ke dala hookahi; pehea mai nei ka mahiko o Kahuku? Ua loaa paha keia uku i kolaila mau keiki aole paha.

            Me keia mau ono, ame ka Lunahooponopono ko’u anoai ame kau mau keiki. Owau iho no me ka haahaa,

KIUWAHINE O KA HEMA.

 

HOOMAKAUKAU NO MUA AKU NEI

 

E Hoao e Hoomakaulii Ano...E Malama i ke Dala e wehe i Buke Banako Heahu me ke

 

CHINESE-AMERICAN BANK

 

A NANA AKU I KA ULU O KAU DALA

 

NA PAHU DALA                             $1.00 no ka Wehe                               Kihi o ke Alanui

 

LUAU                         Na PA, NOHO, PAKAUKAU ame na HALELOLE

no ka Hoolimalima.

PEOPLE’S HARDWARE STORE.

453 Alanui Moi Akau. Kokoke i Palama Settlement.

KELEPONA 2670.

 

CONSULT

SANFORD OPTICAL CO.

Phone  1740

OPTICIANS

Boston Bldg

Prompt and accurate work

 

T O Murata Furniture Store

(Na noho hoolimalima me lako pa maanei.)

Na lako Hale Hou me Kahiko.

Hoolimalima me Kuai Hoe.

715 Alanui Hema, Honolulu, T. H.

 

TERITORE O HAWAII.

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

 

            Na ka hana e hoopau ana i ke CHINESE ATHLETIC CLUB, LIMITED. 

            OIAI, o ke CHINESE ATHLETIC CLUB, LIMITED, he hui ia ia kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii. i kahke ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma ua hana o keia ano, ua wainoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pa me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 11 o Okatoba 1920, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale hana Mooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

HENRY C. HAPAI.

Kokua Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Augate 4, 1920.

 

TERITORE O HAWAII.

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

 

            Ma ka hana e hoopau ana i ka WHITNEY & MARSH, LIMITED,.

            OIAI, o ka WHITNEY & MARSH, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA. ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia. e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 25 o Oktoba, 1920, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

HENRY C. HAPAI,

Kokua Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Augate 16, 1920.

 

AOLE E HOAIE WALE.

 

            E ike auanei na mea apau, ma keia, ke hoole loa nei au i ka uku ana aku i na aie apau i hanaia ma kuu inoa e kekahi poe, me ko’u apono mua ole, o ka poe e hoaie mai ana ia ha’i ma ko’u inoa, me ke kauoha ole mai ia’u aku, e ili aku no maluna o lakou na poho o ia hoaie wale ana.

            Owau iho no me ka oiaio,

JOHN P. KAPOLOLU.

Papaaloa, Hilo Akau, Hawaii, Sept. 7, 1920.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ma ka noho ana o ka halawai kumau a ka Ahahui kokua Manawalea Wahine o na Poola ma ka la 6 o Sepatemaba, 1920, i hooholo ai na lala o ua ahahui la, e hamama ka puka no na lala komo hou no $2.50.

            Ma keia, ke kona aloha ia aku nei ua makuahine Hawaii apau. e komo mai i ka ahahui no ka uku komo oluolu loa.

                                                Kou oiaio,

MRS. ISABELLA KOAHOU

Kakauolelo o ka A. K. M. W no ua Poola.

 

He $10 Anei ka Waiwaiio o Kou Mau Maka?

(Picture of Eye)

156-158 Alanui Hotele

 

Mauka o ka Hokele Young.

            Ua hiki ke loaa ka paa makaanaiani no kela mau dala a emi iho, a e hiki ana ke paleia aku ka poino e loaa ana i kou maka, ma o ka nana ana me ka ikaika.

Dr. Lewis Edwin Capps

KAUKA RUSHFORTH,

Kokua.

THOMPSON OPTICAL INSTITUTE

156-158 Alanui Hokele.

 

 

KakelameKuke

(KAUPALENAIA.)

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

                        A HE

 

Kela Laau Kaulana

B.B.C.

 

            He laau i hoohuiia o na launahele, laau e hana pu ana me ka hana a ke Akua, he hoomaemae a hooikaika ae i no mea poahana hoolookoa o ke kino e kipaku ana i ka ma’i kimo ame na ma’i ih wale mai, e haawi ana i ke kino i ka ikaika, ke ola ame ha mana i na aalolo.

            E hoopaha ana ka B.B.C. i ke kiao me ka ikaika hao o ke ola a me ka ikaiko o na la oaio. Ua hoolaia na poe nawaliwali ma na manawa lehulehu mahope o ka inu ana he mau pule wale no. Ua aponoia e na kauka kaulana he nui ame na kanaka iloko o ke ola lahui ana. O ka B.B.C. ka laau kamahao loa ma ke ao.

KUAHA MA NA WAHI APAU.

Keena Kuai Laau B.B.C., 161 Alanui Moi.

 

NUPEPA KUOKOA

 

No ka makahiki (one year).....................................................$2.00

No eono mahina (six months) ...............................................  1.00

            O na Dala ame na Hoolaha Apau e hoouna pololei mai i ka ADVERTISER PUBLISHING COMPANY, LTD., wale no. P. O. Box 208, Honolulu, T. H. 217 Alanui Moi, ma ke keona o ka Nupepa Advertiser.

            Entered at the Post Office at Honolulu, T. H., as Second Class Matter.