Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — He Moolelo no TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika. [ARTICLE]

He Moolelo no TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika.

£ / MAHELEII. wrp •"

.V.. . anC * k" a mea ° ,a, ° a'u e lohe aku nei mai ia oe -ii: walii a Tazana me kona noho hamau loa ana iho, aia . rwona mau lima ke hamohahmo la ma ka lae, me ka iinoana mai o kona mau maka, me he mea la ke hoi pono .iiai la kona noonoo maikai, a ke oiliili liilii mai la kekalii nau hoomaopopo ana iloko ona, no na mea o ka wa i hala Hc oiaio, okela inoa ka Haku Kelekona, i palaka loa iloko • • kuiia noonoo, i ka manawa ana i lohe hou ai, ua hoala hou ae la kona noonoo maikai, alaiia hookuu loa aku la kona . na. e paa ana i ke kania-i o Wepa, me kona ku ino ana ae ona. a hooho ae la i keia mau oleJo: O e kuu Akua!' alaila huli mai la kana nana ana ia Ala- ! ; >xi W epa me ka ninau ana mai: Eia iliea kuu Jcnc aloha k-ieaha ka hopena i kau aku maluna ona? Ua ike au, ua •opoinoia kuu home ame na kauhale apau o kuu aina halwluholona. ua maopopo no ia oe ia mea e Wepa, a'u e .oike aku nei i ka mea oiaio loa, o kou lima kekahi iloko o >n i ,ana nana i hoopoino mai ia'u ame kuu ohana. ' Ua ukali ae oe mahope o ko'u meheu 110 ke kulanakaujlto a 0 oc P 0110 » "o ka mea nana i aihue i na pohaku piakamae mai ia'u aku, aole loa e liiki ia oe ke hoole mai i kna mea. O oe kekahi kanaka epa loa, mai hoole mai oe i oiaio o keia mau olelo, a hoao mai e hooiaio, o oe kekalii ria kanaka hoopono." ' Ua oi aku kona ino, mamua o ke kolohe," i loheia aku ai pane ana mai o kekahi leo mahope aku o ke kua o Ta- . ana. N"a kela leo o ka pane ana mai i kono mai ia Tazana e -uli ae īhope. aia hoi e ku mai ana kekahi kanaka loihi, iloko • ka aahu o ke aliikoa e ku ana ma ka moali alanui, he mau helu wale no ka mamao mai iaia nei aku ame Wepa; .1 mahope pono aku hoi o ua kanaka nei he poe koa Paele! liuko o na aaliu o ka oihana koa.. O ke kanaka au i olelo mai nei i ke' kplohe, he mea pe- { ehikanaka oia," i pane hou mai ai ke ali'ikoa. "No kekahi manawa loihi ko'ū hookolo ana mahope o kona meheu, ahiki :}io la i kona )oaa ana iau, a e hoihoi aku ana au iaia imua >• kaoihana koa, no ke karaima ana i hana ai, nia ka pepehi ana i kona kapena a make." Ke lohe pono la o Alahāki Wepa i na hoakaka a ke aliime ka hele mai la a kau ka weli iaia. no ka hopeua e Kauia mai ana maluna ona, nolaila ku a!c la oia iluna. aia hoi kona mau maka ke alaalawa wale la 110 ma o a niaanei, me kona hoao okoa ana aku e holo mahuka, i pakele ai pia mai ka paa ana mai i ka hopuia, aka ua ake'ake'a aku la nae 0 Tazana iaia, ma ka paa ana aku o kekahi lima, maluna o kona poohiwi, a huki mai la iaia ihope. me ka pane ana aku : "Mai pupuahulu loa.oe i ka haalele iho i keia walii, 110 ka mea a6lfc i'f)du ka'ii'hana me oe. Ua makemake keia keonimana ia 06, a pel» Ho hoi au, aia nae a pau ka'u hana me oe, alaila ia wa oe t kaa aku ai nialalo o kona malu. E hoike mai oe i keia manawa ano; eia ihea kuu wahiiie, a heaha ka hopena i kau aku maluna ona?" Aia ke aliikoā ke nana pono mai la ia Tazana 'me ka piha ; nc kahiha. Kfe ike mai la oia i ke kulana hihiu o kela •eanaka, māmuli o ke ano o kana mau meakaua, eia nae, o kana e kahaha loa la, o ia no ka maikai o ke kamailio ana 1 keia kanaka i ka olelo Palani, e hoike mai ana ia ano, aole Kela he kanaka o ke kulana haahaa, aka he mea oia i loaa hoonaauao kiekleia, o kana nae e kanalua loa la, aole lie ana maalahi na kela kanaka olohelohe ka hookuu ana mai <1 Wepa, ina e loaa ole aku ana na pane kupono. e hoopaui,! e ai kona'pohihihi, nolaila hookokoke mai la ua aliikoa nei a Tazana. a i mai la: "V. noi aku ana au i kau huikala ana mai ia'u e ka mali- ■ ini." wahi ana me ka paa ana aku o kekahi lima, maluna o -a p.x>hiwi o W T cpa. "Hc paahao keia kanaka na'u, a ma 1 ano. he mea pono e hele pu mai oia me a'u." Ua j>ololei no oe t kamailio mai la, aole nae i keia ma- .. »v. a. aia a pau ka'u hana me ia, mahope aku o ia nianawa. i hiki ia oe ke hana aku elike me kau i makemake ai ina'i'ia ona," wahi a Tazana. "Aole i lilo kela nlau olelo a Tazana i kamailio aku ai i Miimi 110 ke aliikoa e hoolohe mai ai iaia. aka huli ae la oia a kauoha aku la i kona mau koa e hele mai imua, ia ■ 1 i hoopuni kokē ia ae ai o Tazana ame Wepa e kela poe a o ia ka ke aliikoa o ka hoomau hou ana mai i ke ka'.iniio ana: '' ] ke kanawai ame ka mana e hooko aku ai ia mea, eia "* .a ko'u aoao. Aole o'u makemake e hoala mai i kekahi •,)ilikia ana mawaena ou ame a'u. Ina he mau kumu ■ ■u <• kekahi au no keia kanaka, alaila ua hiki ia oe ke hele pu me a'u a waiho aku ia mau hoohalahala ana imua o ; ''«■ahi aha kanawai, nana e hoolohe inai i ka pololei ame--'•a ) <_.loloi ole o ia iiiāu hoohalahala." ' > na mana i loaa ia oe malalo o ke kanawai. ke kanalua ■ ei au no ia me& e kuu hoaloha." i pane aku ai o Ta- i : a uie ka lilo ole 0 na hoakaka a ke aliikoa i mea nona e ■ iho ai. "O ka mana i loaa ia oe, 110 ka hooko ana aku v kanawai. he niau olelo hoonuinui wale 110 ia. aole he " uiaio maoli. Ua komo mai oe me kou pualikoa malo- ' ■ i- kekahi o na tentbrc o Pelekane, ke makemake nei au ac, aia ihea ka mana ame ke kuleana i loaa ia oe e komo ma keia aina? Aia ihea na palapala pili kanawai. ma- " o na aupuni a elua, no ka hiki ia oe ke hopu i keia ; iaka. J Heaha na hooiaio i loaa ia oe, 110 ka hiki ,ole ia'u lane mai i kekahi pualikoa, i oi aku ka ikaika imua o poe kanaka, no ke kaohi ana ia oukou, mai ka lioea ana y imua o ko "oukou aina?" 'U mau olelo oiaio loa kela a Tazana i kaniailio aku ine ke ku maoli o ke aliikoa i kahi o ka hoka. a no ia ka. i pii ae a j koiia huhu me ka inaina, a hoopuka mai • 'a olelo kikoo-la, i ka pane ana mai: Avk- au i makemike e hoopau wale i ko'u manawa, ma Kamailio hou ana aku imua o kekahi kanaka hihiu elike -e. Ina aole oe i makemake e loaa aku kekahi poino ma- - 'a u kou kino, alail& mai hoao oe e ku-e mai ia'u," o ka ae la no ia o ua aliikoa nei ihope, a haawi aku la i ke • auoha i ka i ana aku: "E lawe koke aku i ka paahao i manawa e ke kakiana!" Mamua nae o ka liooko aha mai o ke kakiana i ke kauoha u-e hawanawana-e m*i la o Wepa ia Tazana, me keia mau "Ina e hiki ana iā oe ke hoopakele ae ia'u, mai kela poe : /a mai, alaila e kuhikuhi aku no. au ia oe i ka'u wahi i ike ' ko wahine, ma ka po nei. Ke manao nei au aole oia i % j iiainao loa mai keia wahi aku a 'kaua e noho nei." hookokoke mai la na koa Paele, no ka hopu ana ia A 'al«aki Wepa, mamila nae o ke kau ana mai 0 kekahi tima

| o kela mau koa maluna o Wepa, ua paa e aku la oia i ka | hopuia c i azana. a ope'aia ae la malalo o kona poaeae, o ia j no oe o kekalii eke palaoa, o kona hoomaka aku la no ia e j holo imua, o kc koa mua loa o ka halawai ana aku mc ia. ua loaa pono aku la kona auwae i ka puupuu a Tazana a kaa- , nini ana ke alo iluna. O na pu raifela keia e paa ana iloko o ka lima o kekahi poe koa c ac, ua kailiia mai la eia nei, me ka hahauia ana aku o kekahi poe koa a mokaki ana ilalo. Aia 110 ka inanao iloko o kela poe e ki mai i ka lako.u pu, eia nae mamuli o ko lakou puuluulu loa i kahi Jiookahi, ua hopohopo lakou o lele hewa mai auanei ka poka a ku kekahi 0 lakou, o ka poino no ia, pela iho la i hiki ai ia Tazana ke moepoo aku inuia o kela mau koa me ka palekana. K a ana a^u no nae ° Tazana ma kekahi wahi, e hiki ai iaia ke liolo aku me ka hoolalau ana iloko o ka ululaau, aliiki i ko laua kaawale loa ana mai kela poe koa mai, ua loaa mai la kona poo i ka hahauia me ka pu raifcla, e kekahi koa Paele, o kona hina aku la 110 ia ilalo, me ke kupouli o kona noonoo, a i ka hoi pono ana mai o kona noonoo maikai, ike iho la oia, ua paa kona mau lima ame na wawae 1 ka hauhoaia i ke kaula, a pela pu no hoi me Wepa, nolaila he mau pio laua maleilo o ka mana o na koa. No ka inaalahi loa o kela liopuia ana o Tazana me kona kokoolua. ua lilo ia i niea na ke aliikoa Belegiuma e noke ai i ka pai iaia iho, me ka noke ana 110 hoi i ka hoohenehene ia Tazana, aole 110 nae ia he mea no Taza»a e kamailio wale aku ai, aka ke noho malie la no oia. me ke kakali ana. o ka hoea mai o ka manawa maikai loa. e liiki ai iaia ke hoohoka aku i kela aliikoa ame kona mau koa Paele. ■ Alahaki \\ epa nae, ua nui kona kukahala-ke, me kona | hoakaka ana aku imua o ke aliikoa Bc)cgiuma he haku Pelej kane o 1 azana. aolie nae lie hooloheia mai o ia mau olelo, ( lie akaaka wale mai no ka pane ma ka aoao o ke aliikoa, no | ka mea ua nana niaoli mai no oia ia Taza»a he kanaka hiliiu, me ke a'o ana mai ia Wepa e noho malie oia a hoea aku imua o ka aha hookolokolo, ilaila oia e hoakaka aku ai i kana mau mea i ike 110 kona hoa paahao. I kela hoi pono ana mai o ka noonoo maikai iloko o Tazana, ua weheweheia ae la na kaula i hoopaaia ai ma kona mau wawae a koe na kaula o na lima. pela 110 hoi me Wepa, o ko lakou hoomaka 110 ia i ke kaahele ana ma ka huakai huli hoi 110 kahi i hele mai ai o keia puaiiKoa. Ma na hora o ke ahiahi o kela la, ua hoea aku la lakou ma kapa o kekahi kahawai. a hoomoana nui iho la. me kukulu ana i na halepe'a, a ho-a hoi i ke ahi, i ole ai e hoopilikia wale ia mai lakou e na holoholona ahiu o ka uluīaau. i ko lakou wa e liiaMoe ana i ka po. Aia nae nia kahi a na koa Paele e hoomakaukau nei i ko I lakou kahu hoonioana. maloko hoi o ka malumalu o kekahi kumulaau. ke haka 1 pono mai la kekahi mau maka, me ke kahalui, no na niea a kela poe kanaka e hana la. Aia o W'epa ame Tazana mahope o kekahi paila o na liululiulu kalii i noho ai, me ko laua paa 110 i ke kaula, aka i ka makaukau ana uae o na meaai no ka aina ahiahi, ua kiiia inai la laua nei a laweia aku la 110 kahi o ke ahi e a aua. malaila i woheia ae ai ke kaula o ko laua mau lima, i hiki ai ke lalau i na meaai, a aia pu 110 lioi na koa kiai ke hoopuni la ia laua. Ma kela inanawa nae a fazana o ke ku ana ae iluna. no ka hele ana inai 110 kahi o ke ahi e a aku ana, ua Joaa mai la ka hoomaopopo i ka uiea nona na niaka e naha mai ana, mailoko mai o ka malumalu o na lala laau, me ka liaawi pu ana mai i.kekahi hoailoiia, ma ka olelo a na holoholona, ia wa i eena ae ai na maka o Tazana, me kona makaukau loa, e pane aku i ka niea nona ka leo ana i lohe aku ai, o ka mea wale 110 nae nana i kaohi mai i koua hana ana aku pela, 110 kona hopol\.up.o a komo aku auanei na manao lioohuoi iloko o na koa IJ aelc nona. Uiai nae laua nei e ai ana i na meaai i haawiia niai na laua. hawanawana mai la o TazA»'ia ia Wepa i ka i ana niai: "E kamailio aku ana au ia oe ine ka leo nui ma kekahi ano olelo i maopopo ole ia bc. O ka'u e makemake nei, e iioho mai oe me ka hoolohe aua, ma ke ano ua maopopo ia oe ka u mau mea e kamailio aku ana, a e pono kamailio mai 110 hoi oe. elike 110 me kau e hoomaopopo mai ana i ke ano o ka'u kamailio ana, me he iiiea la e pane mai ana oe no ka u mau olelo. O ko kaua pakele mai keia poe mai e kuu hoaloha. aia 110 ia mamuli o ka holopono o keia mau mea a'u e hoakaka aku nei .imlia ou, a mai kanalua iki oe 110 ia mea." Ua haawi aku la no hoi o Alahaki \\ r cpa i kona ae, ma ke I kunou ana aku o kona poo, a ia laua nei no e nanea ana i ka | ai, ua hoomaka afe la o Tazana e kamailio me ka leo nui ma | ka olelo a na mapu. o ka manao o keia hana ana a Tazana, | no kona kamailio ana aku 110 ia i ka mapu e noho mai la I maloko o ka ululaau. | O ke koa Paele kiiia e noho kokoke niai ana i na paahao, ua nana niai la oia ia Tazaua me ke kahaha, ua noke ae la hoi kekalii poe koa i ka akaaka, me ka maopopo ole ia lakou 0 ke ano o kela olelo a Tazana, a o kekahi poe hoi, ua piha lakou me ka maka'u, me ka hoomamao ana aku ia lak,ou iho mai kela kanaka niai, o ke aliikoa kekahi i hoopihaia me ke kahaha. 110 ke ano o na olelo a Tazana e noke la i ke kamailio, me kona hele okoa ana mai a ku iho la mahope o na pio; aka i kona wa nae i lohe mai ai i ko Wepa pane ana aku, ma ka pono namunamu wale ana iho 110, tfkahi 110 a loaa aku iaia ka ike, he ano olelo 110 kela na kekahi ]ahui kanaka, a o ia kana o ka ninau okoa ana mai: "Ueaha ke ano o ka olua olelo e kamailio nei?" Ua hakilo loa o Tazana i ke kulana o kela aliikoa, ma kela manawa a lakou o ka hele ana mai, a ua ike oia, aole lie nui o na olelo i loaa iaia, nolaila pane mai la o Tazana, ma ka hoike hoopunipuni ana mai: "Me olelo llelene ka maua e kamailio nei." "O ka'u 110 ia i 11001100 ilio nei, he olelo Helene ka olua e kamailio ana," wahi a ke aliikoa. "Mamuli palia hoi o ka loilii loa o keia mau makahiki o ko'u lolie hou ole ana i kela j olelo, pela au i liiki ole ai ke hoomaopopo; ma keia mua aku nae ke makemake nei au e kamailio olua, ma na olelo hiki ia'u ke maopopo, aole ma keia 'ano olelo a olua." 1 ke kaha ana akli o ua aliikoa nei e liele, ua hiki ole ia W'epa ke iiumi iho i kona akaaka, a o ia kana i pane okoa niai ai ia .Tazana; ?'jUa. puni maoli kela kanaka ia oe, ua kuhiliewa oia lie Helene ka kaua e kainailio nei, aka aohe a'kaua nana aku i kona kuhihewa, ina he mea ia e loaa ai ka palekana mai ko kaua nolio pio jyia malalo ona ame kona niau koa." Ma kahi nae e kokoke mai ana ia Tazana ma, he elua mau koa Paele e noho ana, me ke kamailio ana aku o kekahi i kekahi: 44 Ua lohe mua au i na olelo a kela kanaka olohelohe 1 kamailio mai nei. He manawa loihi ae nei i hala, i ko'u wa i nalowale ai iloko 0 ka ululaau, a ma kekahi po, ua lohe au i ke kamailio 0 na mapu i kela ano olelo, ia lakou e kau ana nialuna o na kumulaau, ua like loa na huaolelo a na mapu e kamailio ana mawaeUa wale iho 110 o lakou, me na huaolelo apau i puka ae mai ka waha mai o keia kanaka ili keokeo. 44 Ina aole i loaa aku hei keia kanaka ia kakou, he oi loa aku ia o ka pono, no ka mea aole oia he kino kanaka maoli, aka he uhane ino oia, a ina aole kakou e hookuu hou ana iaia, e halawai ana kakou me kekahi mau haawina pakalaki," alaila leha aku la ka nana ana a ua koa Paele nei iloko o ka ululaau. Ua noke wale mai la no ka lua o ke koa i ka akaaka. me kona hele okoa ana aku e hoike i ka nui o na koa e ae i kana mau mea apau i lohe aku ai, me ka hookomoia aku o ka maka'u ame ka weliweli iloku o kela poe koa 110 ka lakou paahao pilikua. Ma ka manajya hoj 0 ka lohe ana aku o ka mapu, nona na maka hulili e ho-aiki mai ana mailoko naai o ka ululaau i na olelo mai ia Tazana aku, ua haalele iho la ua mapu nei i kona

wahi e noho ana, a hoomaka aku la e hele no ke kukulu hema, no ka hooko ana i kekahi niisiona, elike me ia ana o ka lohe ana inai ia Tazana aku. I MOKUNA XXIII | Oiai hoi o Jene Kelekona e noho ana maluna o ke kumulaau a Alahaki Wepa o ka lioonoho ana aku iaia, me he mea la iloko o ka noonoo o ua wahine nei, aole he manawa e auhee aku ai ka po mai iaia aku, aka nae i ka wehe ana ae o ke alaula o ka malamalama, ma na hora hiki mua o ke kakahiaka o kekalii la mai, ua lioohauoli loa ia mai kona manao, iaia i ike | aku ai i kekahi kanaka e holo mai ana maluna o kona lio, ma j ka moali alanui e moe ae ana ma kalii kokoke i ke kumulaaii j £iii£f e noho aku nei. (p ka puio'ulo'u maluna o ke poo o kela kanaka, ka mea naiia i huna aku i kona helehelena, e hiki ole ai ia Jcne Kelekona ke ike aku, o kana wale no e noonoo la iloko iho ona, ; o kela no kona hoopakele, oia o Wepa, 110 ka mea oia hookahi 1 wale 110 ka i ike i ko ia nei wahi i pee ai. 0 ka mea oiaio loa ,nac, he kanaka okoa loa no keia, o i kela ke alakai o ka pualikoa Abcsinia ;aole no hoi ua o Jcnc Kelekona, i ike aku i kekahi poe kanaka Paele e ae, ma kahi nianiao aku, e ukali mai la mahope o ko lakou alakai, e imi | nei i kahi no lakou e palekana ai. No kela kuhihewa loa nae o ua o Jene Kelekoua, o kela o Alahaki Wepa, iho mai la oia ahiki i kalii e hiki pono ai iaia ke ike aku i ka maalo ae o ka lio malalo o kumulaau, a i ka wa i kaalo ae ai ka mea nialuna o ka lio malalo pono ona, ia wa i haawi mai ai i kona aloha kakahiaka, me ka leo e hoike mai ana i kona piha me ka hauoli. 1 ka wa o ka mqfi maluna o ka lio i lohe aku ai i na olelo mai ia Jene Kelekona aku, ua alawa ae la kana nana ana iluna, me ke kaohi pu ana mai hoi i ka liele ana o kona lio, akahi no o Jene Kelekona a ike mai, aole ka kela o Wepa, aka o Abua Muraka, ke alakai o na kanaka Abesinia, me ka pee ana ae 0 ua o Jcnc mahope o na lala laau, eia nae ua lohi loa kona "hoao ana e. pee. oiai ua ike pono aku la kela kanaka iaia, me ke kahea ana aku i ua o Jene Kelekona e iho niai oia ilalo. I kinohi, ua hoole mai o Jene Kelekona i ka iho ana ilalo, aka nae, i ka wa i hoea aku ai na koa Abesinia a ku ma ka aoao o ko lakou alakai i hiki aku ko lakou nui ma kahi o ka umi, ike iho 1a oia he mea makehewa wale no ke ku-e ana mai, eia nae aia no oia iluna o ke kumulaau kalii i noho ai me ka ilio ole mai ilalo. No kela hoomau no o Jenc i ka nolio iluna o ke kumulaau, kauoha okoa ae la o Abua I\luraka i kekahi o kona poe kanaka e pinana iluna o ke kumulaau, no ka lawe ana mai ia Jene ilalo, akahi no ua wahine opio nei a haalele aku i kona' walii e kau ana, a iho malie mai la no ka haawipio ana akji iaia iho malalo o ka malu o kela poe kanaka. Ma-kela hoea ana mai o Jenc Kelekona ilalo o ka honua, ua uwalo aku la oia imua o Abua Muraka e hoopakeleia ae oia a e waiho malie ia mai no hoi oia e kakali ahiki i ka hoea ana aku o kona hoopakele, aohe nae he hooloheia āku o kana mau olelo, no ka mea o kela haulepio ana o kona aoao i na kanaka o Amaka Zeka, a hui pu iho me ke poho wale ana o kona niau manaolana no ka loaa iaia o ke gula aiiie na pohaku makamae, ua lawa ia no ka hoala ana mai i ka hoonaukiuki iloko o kela kanaka, e hoohemahema ole mai ai oia i kekahi wahine huapala elike nie keia o ka 'loaa ana me ka maalahi loa, iloko o ka manawa ana i moeuhane mua ole ai. 0 ka noonoo paa iloko o Abua Muraka i kona wa e hoea aku ai hnua o kona haku, e hookauia mai ana na liana hoohaahaa maiuna ona, a i ole, e hookauia niai nna paha ka make 1 hoopa'i no ka ole ana o kana huaka'i ame ka make ole ana o Amaka Zeka, a no ka hōopakele ana ae iaia mai ka inaina mai o kela kanaka e kau mai ana maluna ona, inalia e hooniaaliliia aku ana kona inaina, ina no koiia hoihoi aku i keia wahine opio, a haawi aku na kona haku. 1 ka pau ana o ka Jene Kelekona uwalo ana aku no kona pono, ia wa i pane mai ai o Abua Muraka iaia, me ka hooia ana mai, e hoopakele no oia i ka wahine opio ina na ano apau, aka nae he mea pono e lawe' aku oia iaia iinua o ka cmepera. Aole o Jene Kelekona i ninau mai iaia, i ke kuniu o kona makemake ana e lawe aku iaia nei imua o ka emepeia, aka aia nae iloko o kona noonoo, na manaolana poho, no kona palekana, aka ua like no kona poino malalo o ka malu o Amaka Zeka, me keia kaa ana mai la ona malalo o ka mana o keia poe hou. Mc ka hoala ole aku i na ku-e ana, ua ae aku la keia e hookauia mahope o kekahi o na koa, maluna o ka lio hookahi, a hoomau aku la ko lakou hele ana imua, me kela noonoo mau nae iloko o Jene Kelekona. ke laweia nei oia e kela poe, no 'kahi e hookauia mai ai maluna ona, na hana hoehaeha a hoohaahaa i kona kulana wahine, ina nae pela iho la ka mea i manaoia nona, alaila e lawe okoa ae ana oia i kona ola iho, mamua o ka hookoia ana o na manao ekaeka o kela poe maluna ona. Ma kela hooukaia ana o ke kaua mawaena o Abua Muraka me na kanaka o Amaka Zeka, ua make he heluna nui o na kanaka o ua o Abua Muraka, a iwaena o lakou o kona mau alakai kekahi, ka poe i kainaaina loa i ka aina, a oiai he malihiui oia i kela wahi, ua ulolohi maoli kona hele ana me kona poe kanaka i koe, a ua kaawale loa hoi lakou, mai ke ajahcle pololei mai, e hoea aku ai lakou no ko lakou aina. 0 ke alaliele a Abua Miiraka e hele nei, ma ke kukulu ko moliana no ia, no kona manao, inalia o hoea aku oia no kekahi wahi i nohoia e na kanaka Paele, a malaila e hoolimalima okoa aku ai oia i kekahi mau kanaka, no ke alakai pololei ana i ko lakou alahele no ka akau. 1 ka hoea ana mai i na hora o ke ahiahi, nia kela la, o ko lakou hoomou ana i ka hele imua, aole loa he wahi hoailona iki no ka ikeia aku o kekahi mau kauhale o na Paele, nolaila ine na manaolana poho, i hoomoana iho ai o Abua Muraka me kona poe kanaka iwaena o ka ululaau. he wahi i nele i ka wai, ame kekahi mau meaai kupono na lakou. Elike no hoi me ka hana mau a na kanaka kaahele maloko o na ululaau, ka ho-aia o ke ahi i ka po, pela no o Abua Murakā i kauoha aku ai i kona poe kanaka e ho-a i ke ahi, me ka hoonoho ana aku i mau koa, no ke ku kiai anai i''foaa ai ka hooluolu maikai ana i kekahi poe o lakou. No ka nui nae o'na lio o keia poe i hoakoakoaia i kahi liookahi, ua honi mai la na liona i ko lakou hohono, ia wa i loheia aku ai na leo kuwo o na; liona inai kela ame keia wahi mai, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, aia na lio ke pioloke la, inamuli o ko lakou hooinaopopo i ka nui o ka poino e hookokoke.mai la ia lakou. , Ua hanaia no kekahi pa laau e na koa o Ahua Muraka, eia nae aole e lilo ia pa i wahi e palekana ai na kanaka apau iloko, mai na holoholona aliiu mai, nolaila haawi aku la o Abua Muraka i ke»kauoha, e hoomau ia ka a ana o ke ahi ahiki i ke ao ana, 'pela wale no e hiki ole ai i nā lio.na ke hookokoke mai. me kona hoonui pu ana aku i na koa na lakou e kiai a e makaala, no ka pouo o k'a poe e hiamoe ana. Ua hala paha ka hora elua ma kela po, puoha ae la o Jene Kelekona mai kona hiamoe ana, oiai no nae, aole i loaa iaia ka hiainoe oluolu, aka he wahi manawa pokole wale no ka pili ana iho o kona mau maka, o ka hapanui o ka manawā he hiaa wale no, i kau a mea o kona piha me ka maka'u ame ka weliweli no ka make. O na koa kiai kekahi iloko o ia haawinā hookahi o ka maka'u. He mau manawa lehulehu ka Abua Muraka, i haalelē iho ai i kona \yahi i hiamoe ai, me ka holoholo aha mawaenā o kahi i hoopaaia ai o na lio, ame' kē ahi e a ana, i ma ka nana mai a Jene Kelekona i ke ano o ke aliikoa, ua hele maoli oia

a piha me ka haalulu, nawai hoi e ole ka haalulu, i kau a mea o ke kokoke loa o ka leo o na liona e noke mai la i ke kuwo. Ke oi loa mai la na leo kuwo o ka liona, me ka hiki hou ole aku i kekahi mea ke hiamoe, aia hoi na lio ke lele la i o a ia nei, me ke ake aua'e kaawale aku lakou mai na kaula i hoopaaia ai, a ma ke ano nui. he ku.maoli no i ke aloha ke ku lana ke nana aku i kela mau holoholona, i hoomaopopo i ka nui o ka poino e Ipookokoke mau mai la imua o ko lakou alo. No ka hele nae o na lio a pioloke, ua hele okoa inai la kekahi koa Paele no ka hoomalielie ana i kela mau holoholona, ka hana hiki ole hoi i ka nui aku o na koa, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i lele mai ai kekahi liona nui, a komo ana iloko o ka pa, me ka au hele ana o kona mau maka. ma o a maanei, a 110 kahi hoi a kela koa o ka hele ana, aku mawaena o na lio. I ka ike ana mai o kekahi koa kiai i ka liona. ua liapai ae 1a oia i kana pu raifcla iluna, a hoomaka mai la e ki. a komo aku la ka poka iloko o ke kino o ka liona. me ka make ole nae, aka ke ku malie Ia 110 ua liona nei, me ka hooiia ana ae o ke koa ame ka maka'u ole iloko ona. I ka wa aole i eha kela liona, i kekahi mimawa, e lilo ana ke ahi e a mai ana i mea nona e maka'u ai, a holo hou aku iloko o ka ululaau, aka i kela wa nae o ke komo ana aku o ka poka iloko o kona kino. ua auhee loa aku ia mea he maka'u mai iaia aku. o ka huhu, ka inaina ame ka hoonaukiuki na niea iloko o kona nootioo, o ka hoomaka mai la no ia e holo no kahi i hoopaaia ai o na lio, a iloko no hoi o kela nianawa hookahi. i noke inai ai na lio i ka uwe, me na leo kapalili, hie ka hooikaika ana ma na ano apau e hemo mai kalū aku i hoopaaia ai. he mea oiaio he nui o na lio i hemo. me ka holo pokakaa ana iloko o ka pa i hanaia. Ua kulaina koke ae la na mea apau me ka lakou mau pu raifela e paa ana iloko o ko lakou mau lima, a i ka ike ana mai hoi o ka nui o na liona, i kela kulana pioloke iloko o ka pa. hui f>u me ka ike ana mai i kekahi o lakou. e lele aku atia e naliu i kekahi o na lio, u'a lele mai la he umi-kumamalua mau liona a komo ana iloko o ka pa, o ka hoomaka iho la no ia o ka hooukaia o kekahi kaua hahana loa mawaena o na kanaka aine na liuloholo^a. Ma kela manawa a ka liona mua loa o ke komo ana mai iloko o ka pa, ua ku ae la o Jene Kelekona ma kona mau wa wae, a ke nana mai la oia me na niaka i hele a piha me ka maka'u. 110 kekahi hopena weliweli e kau aku ana maluna ona, ame na koa Paele. mai na holoholona ahiu aku. Hc hookahi manawa i hooku'iia mai ai oia e kekahi lio, o ka holo ana mai. a maniua o tona ala ana ae iluna. ua pa inai la kona kiuo i ka aoao o kekahi liona, e alualu ana mahope o kekahi lio. Ke lohe la oia, maiwaena mai o ka leo o na pu raifela, i ka uwe kapalili o na koa Paele, pela hoi me ka noke o na lio i ka uwe, he mau hoailona e hoike mai ana, he mau luahi lakou na na liona. Aole e hiki i na kanaka Abesinia ke hooinaopopo pono i ka lakou mea e hana aku ai, oiai ija lio e holo aua me ka pupule iloko o ka pa, ine na liona lioi e alualu ana mahope, a e lele aku ana maluna o na lio, nolaila ke makaala la kela ame keia 110 Ivona ola iho, me ka hoopoina loa ia o ka noonoo ana aku no Jene Kelekona. Ile mau manawa lehulehu i anehenehe loa ai kona ola e poino, mai na iio mai e holo mai ana a hooku'i iaia, a mai na liona mai no hoi, pela mai na poka mai o na pu a na koa; aka iaia i nana ae ai ma o a maanei, aole he alahele nona e pakele ai. Mai ke kauliilii mai o na koa Paele ahiki i ko lakou akoakoa ana i kahi hookahi, pela hoi me'ko lakou mau lio, a iloko o ko lakou uanea, o ka wa ia a kekahi liona e lele aku ai, a loaa kekahi lio. a iloko o.na paio ana mawaena o ke ola ame ka make. ua lele okoa aku la ka lio mawaho o ka pa, a holo aku la iloko o ka ululaau me ka palel<ana. na koa Paefe nae ame Jenc Kelekona, he hana pohihihi loa-no lakou ka lioao aha e lele aku mawalio o ka pa,'oiai na liona e haka pono mai ana na inaka maluna o lakou. He hookahi lio o ka holo poiio. ana ae mamua o kahi a ua o Jcnc Kelekoha e noho ana, i loaa pono niai i kekahi poka a na Paele, a hina aku la ilalo, o ka wa nae ia a kekahi liona o ka lele ana niai'. me ka manao e paa ana kela lio, ua kau pono aku la nae kela lioiia maluna o kekalii me'ka haehae liilii ana i kona kino, me he apana pepa la. Mahope o ka ike ana o kela liona, ua make kana pio, hoihoi pono ae la i ke kino make o ke koa Paele, mawaena o kona mau wawae mua. a leha mai la ka nana ana a kona mau maka ma kahi a Jene Kelekona e noho aku ana, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i noke ae ai ua liona nei e kuwo me ku leo nui, me ka haalele ana iho i ke kino make. a kokolo mai la ine ka hoomakaukau ana no ka lele ana mai maluna o keia pio hou ana i ike ole ai mamua aku. Pela iki mai kaua e ka makamaka heluhelu, no ka hopena o Jene Kelekona, a e hoi hou aku kaua ihope. no kahi o kela kahua hoomoana o na koa Belegiuma, ame Taisana ma e hoaumoe la ma ko lakou kahua homoana. Iloko 110 o na hora o ke ahiahi, ua hoi na mea apau e hoolu l olu, a koe na koa kiai i hoonohoia ai, no ka makaala ana i ka maluhia o na mea apau, aia n® hoi o Tazana me Wepa ina ko laua wahi kahi i hiamoe like ai, me ka hoopaaia o na lima ame na wawae i ke kaula. Aia hoi he elua mau koa kiai i hoonohoia no ka nana ana i na poiuo, i kela ame keia manawa a i ua mau koa nei e maalo ae ai maniua o na paahao, e alaalawa mau ana ka laua nana ana iloko o ka ululaau; i kau a nea o ka piha me ka maka'u i na holoholona ahiu. Aia ka hapanui o na koa ke hiamoe la iloko o ko lakou mau huluhulu, a o kekahi poe paha o lakou, ke hoololo walfc lfc no mc ka piha i ka maka'u, aka no Tazana nae, aole ia mea he makehiamoe iloko ona, aka ke hooikaika mau Ia oia i na man'awa apau ,c hemo ae kona mau lima, mai ke kaula i hoopaaia ai. lloko oka paa ona kaula i hauhoaia ai o kona niau lima, aia nae malalo iho o kona ili pahee, na aa olona wikani kahi i hana ai i ka lakou mau hana, no ka mea i ka wa a na koa kiai e huli mai ai ke kua ia 'l azana, o ka manawa ia o ua piiikua nei e noke iho ai i ka hooikaika i kona mau liina, ma ke oleole ana i o a ianei, he oiaio iloko o kela mau hooikaika ana, ua moku ae la kekahi maawe o ke kaula, pela mai ana ua maawe pela iho la kona noke ana ika hooi^a, v ?hjj<j i kaawaie! loa ana ae o kona mau lima. ■, • , , . ' 4lf ,?r , ; Ma kela manawa i kaawale ae ai kekahi linia o Tazana niai ke kaula ae, lolie aku la oia i kekalu leo nuiiulu mailoko mai 0 ka ululaau, ia wa i hoopololei ae ai oia i kona kino, me ka hoopili aua iho i kona pepeiao iluna o ka honua, e hoolohe ana, ma palia ua kokoke mai na kokua, no ka hoopakele ana ae iaia, inai ka noho pio ana malalo o ke aliikoa Belegiuma. . Ke nui loa mai la nae kela leo nunulu mailoko mai o ka ululaau. ua lohe pono loa aku la kekahi o na kiai i ua leo nei, me kona ku honua ana iho mai kana hele holoholo ana. a kahea mai la i kona kokoolua: "Ua lohe aku la anei oe i kela leo halulu wahi ana me ke kuhikuhi ana aku iloko oka pouli. Hele mai la kona kokoolua a pili ma kona aoao, me ka piha 1 ka haalulu. a i mai la: "Heaha kau mea i lohe aku nei?" Mamua nae o ka hiki ana i ke koa kiai mua ke pane ae, ua lohe like mai la lauai kekahi leo ano e loa, mailoko ponoi aku o kahi a na koa e hiamoe ana, ia wa i pipika hele ae ai ua mau kiai nei ahiki i kekahi wahi pouliuli, me ko laua nana pono ana aku ma kahi o ke kumulaau, nona na lala e luhe mai ana iioko o ka pa, kalii hoi o ka leo nunulu a kekahi o laua i lohe mua aku ai. Ua hele maoli kela mau koa a piha me ka niaka'u. me ka hiki ole ia laua ke hele mai a hoala aku i ko lakou mau hoa, e nanea la i ka hiamoe, a ke nana aku, me he mea la, o ka laua wale no e kauka'i la, o ia ko laua ike aku i ke komo mai o Kekahi inau holōholona ahiu iloko o ka pa. (Aole i pau.)