Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 41, 8 October 1920 — Page 5

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

                                                                                                                                                                        Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

T A Z A N A

A I OLE

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na

Kapakai o Aferika

MAHELE II

 

            Aole i loihi ko laua kakali ana no ia hopena, no ka mea @loko koke no o kela manawa i haule iho ai kekahi mapu nui mailuna mai o ka lala o ke kumulaau, a iloko o ka pa, a ia ike ana aku o kekahi o na koa kiai, akahi no a kaawale aku ka makaʻu mai iaia mai, o kona hoomaka ae la no ia e kahea me ka leo nui, no ka hoala ana i ka poe e hiamoe ana, iloko no hoi o ia manawa hookahi, i holo aku ai ka lua o ke koa, a kiola aku la i na wahie hou iluna o ke ahi, me ka hoomalamaiamaia ana oloko o na wahi apau o ka pa.

   Ua puoho mai la ke aliikoa ame na koa Paele mai ko lakou hiamoe mai, a i ka ike ana aku o na Paele i ka mapu iloko o ka pa, me kekahi mau mapu hou aku, malalo pono o ke kumulaau, ua hoopiha loa ia aku lakou me ka makaʻu, me ka hoakoakoa ana aku ia lakou na kahi hookahi. 

   O Tazana hookahi wale no ka mea i ike i ka manao o ka hoea ana aku o kela mau lima i hemo mai ke kaula ae, ke hooikaika la oia, e loaa iaia ke kulana e noho ae ai iluna, aole nae he hiki, oiai ke hana, o ia no kona hoomaka koke ana aku e kahea me ka hookikina ana i na mapu, e hele mai e hoopakele iaia @me kona kokoolua.

   I kela lohe pono ana mai o na mapu i ka leo hookikina o Tazana e kamailio aku ana ma ka lakou olelo ponoi, o ka holo mai la no ia o ua mau holoholona nei imua, a ke hoekepue wale aku la no o Wepa me ka maopopo ole iaia, e pakele ana paha oia ame kona hoa, a i ole, e pau mai ana paha paua i ka aiia e kela mau mapu.

   O ka mapu mamua loa e holo pololei mai la no kahi a Tazana a noho aku la me Wepa, oia no o Cuka, a mahope aku na mapu e ae, me ka hele o ko lakouʻmau niho a keke, a i ka manawa i ike mai ai ke aliikoa i kela mau mapu, i hele a kau ka weli ke nana aku i ko lakau mau pu raifela, aohe nae he hooloheia aku o kela kauoha, no ka mea ua hele ua poe kanaka nei a piha me ka makaʻu, o kekahi kumu paha hoi, no ko lakau manao kuhihewa, aole o Tazana he kanka maoli, aka he uhane lapu oia, ka mea nana i kauoha aku i kela mau holona, e hele mai e hoopakele iaia ame kona kokoolua.

   No kela hooko ole ia aku o kana kauoha, ki okoa mai la no ke aliikoa Belegiuma i kana pu iwaena o kela mau holoholona, a no ka hopohopo o Tazana, o poino auanei kona mau hoaloa, o ka mauna ana mai la ia lakou iho imua o ka make, hooikaiika loa aku la kana kamailio ana, me he mea la e have okoa aku ana, elike me ka ilio.

   I ka wa i kana mai ai ka pu, ua huli hou aku la kekahi mau mapu ihope a holo no kahi o ke kumulaau e ku mai ana, aka no Cuka nae, me kekahi mau mapu nunui he eono ko lakou nui, ua hoomau mai la no kahi e noho aku ana o Tazana ame kona hoa, a i ka wa a Tazana i hoike aku ai i ka mea a kela mau mapu e hana mai ai, ua hopuia iho la o Tazana ame Wepa e kekahi mau mapu elua, o ka hoomaka aku la no ia e holo noloko o ka ululaau.

   I kela ike ana mai o ke aliikoa Belegiuma i ka holo o na mapu me na paahao, ua uoke aku la oia i ka hookikina, me ka hoopuka ana i na olelo hailiili, na ia mau hookikina, me ka aliikoa i hookomo okoa aku i ka manao koa iloko o na Paele nei, o ko lakou kulaina ae la no ia, a hoomaka aku la e ki i ka lakou mau pu i na mapu, iloko nae o ka nui o na poka i kiia aku, he hookahi wale no mapu i ku i ka poka, oia o Cuka, ka mapu nana e hapai ana ia wepa maluna o kona kua.

   I kela ku ana aku o Cuka i ka poka, ua hina aku la oia ilalo me kana ukana, aka*nae ua hooikaika no oia ahiki i ke ku hou ana ae iluna, o ka Wepa nae e hoomaopopo la, ua kukonukonu ka eha i loaa i ka mapu, no ka mea he lohi kana hele ana, me ke oʻi pu no hoi, a i ko lakou mamao loa ana aku i kahi e, haawi ae la o Tazana i ke kauoha e ku, a mamua o ka hoea ana mai o Cuka no kahi o ka nui o na mapu e akoakoa ana i kahi hookahi, ua hina iho la oia ilalo a make loa. 

   M akela hina ana aku nae o Cuka ilalo, ua pakii pono iho la o Wepa maluna o ke kino o ka mapu, me ka pa ana iho o kona mau lima i kekahi me paakiki, ana no e hoomaopopo la, aole kela o kekahi mea paakiki, ana o kona hoopakele, aka he mea okoa loa no, alila puliki okoa aku la kona lima i kela mea paakiki, eia ka he ekeili, a o ka ukana oloko o kela eke, he mau pohaku liilii paakiki.

   Ua hoopiha koko ia Wepa me ke kahana, me ke ala koke ana mai o ka noono iloko on a, malia paha o kela ke ekeili o na pohaku momi makamae a Tazana, nolaila hooikaika iho la oia, ahiki i ka hemo ana mai o kela ekeili mai ke kaula mai i linopaaia ai ma ka a-i o ka mapu, o kona hookomo awiwi iho la no ia ikoko o ke opi o kona lolewawae, elike me ka hiki i kona mau lima ke hookomo ae, ma kahi e nalowale ai mai ka ikeia mai e Tazana.

   Aia no o Tazana ma kahi kokoke loa i ua o Wepa kahi i poke ai i ka wehewehe i na kaula o kekahi lima on a ame na waewae, pela i loaa ole ai he manawa nona e ike mai ai i ka Wepa hana, aka i ke kaawale loa ana ae nae o kona mau lima ame na wawae, ku ae la oia iluna, a hele mai la no ke kokua ana ia Wepa.

   I ka hoea ana mai o Tazana nana mua iho la oia i ka mapu, aole he ola i koe iloko o ke kino o kela holoholona, aka ua make loa oia, a o ia kana o ka hooho ana ae:

   "He keu aku a ka mea kaumaha, o keia iho la ka hopena o kekahi hoaloha hoomanawanui elike me keia, a ke kaumana loa nei au nona," alaila hoolele aku la ua o Tazana i ka nana ama i kela mapu a hele mai la e wehewehe i na kaula i hauhoaia ai ma na lima o Wepa. I ka hemo ana ae o na lima o ua kanaka kolohe nei, kamailio mai la ia Tazana:

   "Ua hiki iaʻu ke wehewehe aku i na kaula o kuu mau wawae, he hana maalahi ia ua kaawale ae la kuu mau lima, no ka mea he pahipelu no kekahi iloko o ka pakeke o kuu lole, i loaa ole i ka poe na lakou i lawepio iaʻu, alaila hoomaka aku la oia e okioki i na kaula i hoopaaia ai ma kona mau wawae, a i kona kaawale ana ae, ku mai la oia iluna a hookokoke mai la ma kahi a Tazana e ku aku ana:

   I ua o Alabaki Wepa e ku la ma ka aoao o Tazana, aia wale ao kona noonoo nui, no kela ekeili me na pohaku makamae e waiho la iloko o kona poli, me kona nalu ana iho i ke kaa ana aku o kela ekeili malalo o ka malu o ka mapu, he ninau pohi@ihi loa nae ia, me ka hiki ole iaia ke kuekaa ae, koe wale no @@o @ piha loa me pohihihi.

   "He nani ia, ua pakele kaua mai ka mana mai o kela poe kanaka, o kaʻu wale no e kauoha aku nei ia oe e Wepa, e malama i kau hoohiki, a e alakai aku iaʻu no kahi e loaa ai kuu wahine, ma kela wahi hoi au o ka ike hope ana iaia."

   Iloko o kela pouli aaki o ka po i hoomaka aku ai ua mau kanaka nei e hele, me ka nana ole ae i ka hihipeʻa o ka ululaau, no Tazana nae, ua hele oia a piha loa me na manao kuaki, i kau a mea o ka lohi o Alabaki Wepa, aole nae he mea hiki iaia ke hana mai, no ka mea he kanaka keia i hiki ole iaia ke pinana ilna o na kumulaau, a hele aku elike me na mapu.

   Oiai na kanaka ili keokeo elua e hele la mamua me ka malie, aia no ka nui o na mapu, mahope aku kahi i hahai ai na kekahi mau mile lehulehu, me ka hoihoi ole no nae o kela mau holoholona, a i ka hoea ana nae ma kekahi wahi, ua ku honua wale iho la no ka mapu mamua loa, a he hookahai no ke ku ana o kona mau hoa, me ka nana malie ana aku i ka hele o Tazana ma, ahiki i ka pau ana o ko lakou ike ana aku i kela mau kanaka, o ke kaha aku la no ia o kekahi mapu, hele no kahi e ku mai ana o kekahi kumulaau nui, o ka hoohalike aku la no hoi ia o na mapu e ae, no ka huli ana i wahi kupono no lakou e hiamoe ai ma ia po.

   Ua maʻu no kela wahi o ka hoomau ana aku a Tazana ma i ka hele, mahope iho o kela haalele ana mai o na mapu, lohe aku la laua i ka leo kuwo o kekahi mau liona lehulehu, a oiai aole kela he mea malihini ia Tazana, aole i hoalaia mai na manao pihoihoi iloko ona, aka ke hoolana aku la no oia i ka manao o kona hoa, e hoomau no laua i ka hele ana imua.

   Me kela nanea no nae o laua i ka hele, loheia aku la ke kani o kekahi pu, akahi no a ala mai no manao hoohuoi iloko o ua o Tazana, aia kekahi kumu ano nui loa, no ke kuwo ana o na liona ma kela po.

   Oiai no nae o noonoo ana ke ano o ka mea ana i lohe aku la, kahi hou ana no kekahi mau pu, me kona lohe pu ana aku i ka leo uwe o na lio, me ka pinapinaʻi ana mai hoi o ke kuwo ana a ka liona, akahi no oia a kamailio mai ia Wepa i ka i ana aku:

   "Ke hopohopo loa nei au, no ka halawi ana o kekahi poe me na poino, e haalele au ia oe m keia wahi, a e hele ae au e nana i ke ano o kela poino, malia paha he mau hoaloha kela poe no kaua."

   Ke ole au e kuhihewa, malia aia pu ko wahine iwaena o kela puulu," i wikiwiki aku ai ka Alabaki Wepa kamalailio ana, no kona makemake e kaawale koke aku o Tazana mai iaia aku, oiai, mahope iho o ke kaa ana aku o ke ekeili i waiho ai o na pohaku momi makamae, ua hele oia a kau ka weli la Tazana, e noonoo mau ana oia i kekahi mau kumu e hiki ai oia ke kaawale mai kela kanaka mai, no kona makaʻu no, ina e loaa aku ana ka ike ia Tazana, aia no iaia ke ekeili o kana mau pohaku makamae, he hookahi no hoopʻi e kauia mai ana maluna on a, he make.

   "E hevee iʻo au nana i ke ano o kela pilkia. Ma kaʻu hoomaopopo, ua hoea mai na liona i ke kahua hoomoana o kela poe, nolaila e kakali malie oe maanei nei ahiki i kuu hoi hou ana mai." o ka hoomaka aku la no ia o Tazana e holo maluna o na lala o na kumulaau nunui, me ka lilo o ka pouli o ka po i mea ole i ua keiki nei a ka mapu.

  I kela hala ana aku hoi o Tazana, ke ku malie la no o Alabaki Wepa i kahi hookahi, alaila pahola ae la ka minoaka me kona helehelena, me ka hooho ana ae i keia mau olelo: "E kakali anei maanei nei ahiki i kou huli hoi hou ana mai? Ma ke ola ana o na uhane lapu o ka po, he hana naaupo loa naʻu ka noho ana iho ma keia wahi, aliki i kou hoi hou ana mai, e kaili i keia mau, pohaku makamae mai aʻu aku. Auhea oe e kuu hoaloha, ina he kanaka okoa aku kau i kamailio mai nei, malia e ae ana ia kanaka e kakali ia oe, noʻu nei la, ke ku nei malia e ae ana ia kanaka e kakali ia oe, noʻu nei la, ke ku nei au a hele no kahi au e ike hou ole mai ai iaʻu, nolaila o ke aloha no kou e Tazana," o ke kaha aku la no ia o Alabaki Wepa no ke kukulu hikina, a nalowale aku la iloko o ka hihipeʻa o na laau.

 

MOKUNA XXIV.

  

   Oiai o Tazana e hookokoke aku la i kahi o ka leo kuwo o na liona ana e lohe aku la, ke hoomaopopo pu la oia, no ka hooukaia o kekahi paio hahana loa mawaena o na kanaka ame na holoholona, no ka me lohe okoa aku oia i kekahi mau leo uwe kapalili.

   Mailoko aku o ka ululaau i hiki ai i ua o Tazana ke ike aku i ka a mai o ke ahi, o kahi hoomoana o na kanka, e paio la me na liona, a iloko o ka manawa poloke loa, hoea aku la oia maluna pono ae o kahi hoomoana, me ke kilohi ana aku o kona mau maka i ka hiona ku i ka weliweli e waiho mai ana imua o kono alo.

   Oiai no nae oia nana e nana ana mai kekahi aoao a i kekahi aoao o kela kahua hoomoana, ike aku la oia i ke mai o kekahi wahine  ku mai ana me ka huli papu imua o kekahi liona, e hoomakaukau ana e lele aku maluna on a. Aia kela liona ke ku la ma kahi kaawale aku, ma ka aoao o kekahi lio i make, i ka wa i ike aku ai o Tazana i kela kulana poino e kau aku ana maluna o ke kino wahine, hoopoina koke ae la oia i na mea apau, he hookahi wale no noonoo nui iloko ona, o ia no la pakele o ke ola o kela wahine.

   Aole he meakaua a Tazana me ia kela manawa, he hana naaupo loa ka hoonahoa ana aku e paio me kekahi liona nui i makaukau e hookau mai i ka make maluna oia nei, aole no ne ia he mea no ua o Tazana e hopo iho ai, no ka mea aole oia i ike iki ia mea he makaʻu, pehea ka nui o na enemi e halawai aku ana me ia.

   O keia wahine e ku aku la imua o ka liona, o Jene Kelekona no ia, ka mea i lilio he pio a he paahao na ke koena aku i koe o na koa Abesinia, iaia e ku la imua o ka liona, aole he manaolana no kona pakele, ke kakali wale la no oia o ka lele mai o ka liona maluna on a, a haehae ae iaia iloko a na apna liilii.

   Iloko o kela kulana kupilikii me ka weliweli, aole i upoʻi iho na maka o Jene Kelekona, aka ke haka pono la kana nana ana i ka liona ke ike la oia i ka hoomakaukau o ua liona  nei e lele mai maluna on a, aka iloko nae o kela manawa hookahi, i ike pu aku ai oia i ke kino pilikua o kekahi kanaka, e kau pono ae ana maluna o kekahi lala laau nui, ma kahi kokoke loa i ke kino o ka liona, e hoekepue mai la.

   I kela ike ana aku a ua o Jene Kelekona i ke kino pilikua, aole oia i hoohewahewa aku i ka mea ana i manao amu ai, ua make kahiko, eia ka e ka e oili mai ana oia, me he hoku la, i haule iho ilalo mailuna mai o ke aouli.

   Ua hoopoina koko ae la oia i ka noonoo ana no ka liona, ame kona hopena poino, a lele aku la kona noonoo, no ka pakele ana mai o ka hoomaukai ma kona mau lehelehe, i kulou aku ai o Jene Kelekona imua, me ke kakali ana, o ka hoea mai i ka minuke, e komo aku ai oia iloko o na puili ana mai a na lima o kana kane aloha.

   Oiai no ua o Jene Kelekona e nana aku ana, me ke kekali malie ana o ka lele mai o ka liona e haehae ae i kona kino, ia wa i lele mai ai o Tazana ilalo, a ku ae al ma kahi kokohe i ka liona, aia kona mau maka ke alaalawa la o kona ike aku i kekahi pauku laau, a mea okoa e paha, i loaa ai kana meakaua e ku aku ai a paio me kela liona, no ka mea ua hemahema oia ma kona aoao.

   Heaha la ia nana ana iho ana ilalo, he enemi hou keia, ua kokoke loa mai ma kona aoao, haalele aku la e lele maluna o Tazana, eia nae, mamua o ka loaa ana o ka manawa maikai i ua liona nei ke hoopoina mai ia Tazana, ua loaa pono aku la kona lae i ka hahauia me ke kuau o ka pu raifela.

   O kela hauna a Tazana o ka waiho ana aku ma ke poo o ka liona, aole ia elike me ka hahau ana a kekahi kino kanaka okoa ae, aka ua like pu kela hahau ana aku a Tazana me ka lele ana aku a kekahi poka a ka pukaniahi no na mile he kanakaolu, i ka pa pono ana aku ma ke poo o ka liona, ua naha pu ke poo, me ka weluwelu o ka iwi, a o ka pu raifela hoi keia ua hele a lapuu, e hiki ole ai ke hoopololei hou ia, koe wale no a hookomoia iloko o ke kapuahi a ke kanaka amara.

   I kela ike ana aku o Jene Kelekona, ua make loa ka liona, i kela hauna hookahi a kana kane o ka hahau ana ae me ka pu raifela, holo aku la oia imua, a moe aku la iloko o ka poli o Tazana, me ka pulili ana mai no hoi o Tazana i kaha wahine me na manao makee o ke aloha wahine oiaio. Oiaai nae Jene Kelekona e moe malie ana imua o ka umauma o Tazana, alawa ae la ke Tazana ana ana ma kona aoao, aia hoi, ua hoopuniia laua me na poino he nui. Aia na liona lehulehu ke noke la i ke alualu i na lio e holo pupule la malolo o ke kahua hoomoana, a aia hoi na poka o na pu a ka poe i pau ole i ka makee, ke lele la mai na wahi like ole mai o kela pa, nolaila o ko laua ia laua iho, e lilo i mea na na lona e hoopoino, a i ole, ole na na poka paha a na koa Abesina.

   Me keia mau poino no nae e hoopuni ana i ko laua mau aoao, ua hapai ae la o Tazana i kana wahine iluna o kona poohiwi a hoomaka aku la e holo, no kela lala o ke kumulaau ana i lele mai ai iloko o kahi hoomoana o na kanaka Abesinia, a o na koa keia i ike mai i kela hana a Tazana, ua hoopiha loa ia aku lakou me kahaha nui.

   Elike no me ka maalahi loa a ka lele ana mai o kela kanaka kupaianaha mailuna mai o ke kumulaau a iluna o ka honua, pela na ka palamino loa o kona lele ana aku a kau ana iluna o ka lala o ke kumulaau, a nalowale aku la me ke pio a na koa Abesinia iloko o ka pouli o ka po.

   No ka lilo loa o kela poe kanaka, ma ke kupale ana ia lakou iho mai ka hoopoinoia aku e na liona, aole e hiki ia lakou ke ku e mai i kela hana Tazana, a aole no hoi hiki ia lakou ke ki mai iaia i ka pu, no ko lakou minamina i na poka e ki wale ia aku ana i ka mea i makemake ola ia, oiai he mea pono e koe nui na poka ia lakou, i hiki ai ke lanakila maluna o na liona.

   Oiai, ua loaa ae la no ka tazana mea i noonoo nui ai, o kana wahine, aole ana noonoo hou ana aku no na kanaka Abesinia, ama ko lakou hopena; nolaila ke lawe la oia ia Jene Kelekona, no kahi ana o ka haalele ana aku ia Alabaki Wepa, me kona manao, e huikala akuʻia Alabaki Wepa, no kana mau hana ku i ka lokoino ame ke aloha ole i hana aku ai i ua o Tazana ame kana wahine, eia nae, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei, aole i loaa mai o Wepa iaia, aka ua hala aku kela kanaka, no kahi e hiki hou ole ai ia laua e elua ke ike houu kekahi i kekahi.

   Ke noke la ua o Tazana i ke kahea me ka leo nui, no kekahi mau manawa lehulehu, aole nae he wahi mea paneia mai, ike koke iho la no oia, ua haalele maoli mai o Wepa i kela wahino ka makemake ole e halawai hou me ia, nolaila he mea makehewa nona, ka huli hou ana aku i kela kanaka, aka e hoihoi oia i kana wahine, no kahi o ka palekana mai na popilikia me na poino mai oloko o ka ululaau.

   "Aole a kaua mea i koe e hana ai, ua maoli mai kela kanaka i kona hewa, mamuli o kona holo mahuka ana mai aʻu aku, o kaʻu e manao nei, e hookuu aku iaia e hele ahiki i ka wwaiho ana o kona mau iwi iloko o keia ululaau. Ina hoi paha no kona loaa mai nei iaʻu, ua makaumakau au e huikala aku iaia, a e hooikaika aku ma na ano apau, e palekana oia, mai ka oihana koa mai o kona aupuni."

   Nolaila, elike me na manu nunu, ka pololei o ka huli hoi ana no ko lakaou mau hme, pela iho la o Tazana i hoihoi aku ai i kana wahine, no kahi i ku ai o ko laua home, ma kela aina hanai holoholona, kahi a laua i noho ai iloko o ka hauoli; a e noho hou aku ai no hoi, me laua mau kauwa, i makaukau mau e kululu hou ae, me ko lakou mau lima kokua, i na kauhale lehulehu me na manao hauoli, no ka huli hou ana aku o ko lakou mau haku, ka mea a lakou i kanikau mau ai, ma ke ano, ua make laua.

   I ke kaalo pono ana ae o ua Tazana ma, ma kahi hoomoana o na kanaka Arabia, kela wahi a Amaka Zeka i noho ai me kona poe kanaka, o ka kauhale i ku ai, a o ia ka Tazana o ka huli ana i kana wahine a i aku la:

   "Aole he põe e aku ana lakou keia hana, aka na ko kaua poe kanaka Paele no ia, he panaʻi no ko lakou inaina, no na mea i hanaia aku maluna o lakou e na kanaka Arabia."

   "E hoomaikaiia ke Akua!" i puana ae ai o Jene Kelekona, me na manao aloha no ka laua poe kauwa Paele hoomanawanui.

   "Ke ole au e kuhihewa, aole i mamao loa poe kanaka Paele  mai ia kaua aku, oia ia Basuli me kona puulu. Ua lilo aku ke gula i ka poe pakaha, pela hoi na pohaku momi makamae o Opa, aka eia no kaua me na kauwa Paele. Heaha ia mea he gula ame, ka pohaku momi, mamua o ko kaua ike ana iho, he o ia mau ka kaua mau kauwa."

   "Ina no hoi paha aloe i make o Mugami, ame kela poe Paele, i molia aku i ko lakou mau ola no ka hoopakele ana ae iaʻu, in a ua oi loa aku koʻu hauoli," wahi a Jene me ka holoi ana ae i kona mau waimaka, no ka mea ua hu mai la kona aloha, o na pu raifela a na Arabia.

   Iloko o kela hauoli i owili pu ia me na haawina o ke kaumana, i kamoe poloei aku ai ka laua nei hele ana, ma na moali alanui no i hele a kamaina ia Tazana, a ma ka auwina la o kekahi la, lohe aku la Tazana, i ka hauwalaau mai o kekahi mau leo ma kahi mamao loa, me kona i ana aku ia Jene Kelekona.

   "Ke ohe nei au i ka leo hau walaau o na kanaka Paele manua pono o kahi a kaua e hele aku nei, me he mea la, e hoomakaukau ana lakou e hoomoana, no ka hoomaha an@ i keia po."

   He mea oiaio, no ka hapalua hora kela hoomau ana aku a laua i ka hele ana, hoea aku la laua ma kekahi wahi pohana, a e akokoa ana o Basuli me kona poe kanaka koa, ana o ka lawe pu ana me ia, no ke puhi ana i na kauhale o na kanaka Arabia i ke ahi, a ike pu aku la hoi laua, in a wahinea ua poe kanaka Paele nei, o ka lawepio ia ana o Amaka Zeka, a iwaena o lakou i ku ae o Mugami iluna, kela Paele a Jene Kelekona i kuhihewa mau ai, ua make oia maloko o kela hale i puhiia ai i ke ahi, kela home hoi o laua i lawepioia aku ai ua o Jene, e ka moi o na kanak Arabia.

   "Ua apoia aku la laua nei me na manao hauoli e kela poe kanaka Paele, me ka hoohalaia ana o kekahi mau hora o kela po, me na hana hoohauoli, me ka noke ana o na Paele i ka hula, a ma kekahi olelo ana ae hoi, aole i hiamoeia kela po e ka hapanui o lakou ahiki wale no i ke ao ana, no ka mea e hoike ana kela ame keia i kana moolelo iho, iloko o kela mau la mahuahua o ko lakou hele kaawale ana.

   Me he mea la nae o Basuli ka mea oi loa aku o ka piha olioli ma kela po, e noke mau ana oia i ke kamailio i kana mau huakai lehulehu me kona poe kanaka, pela hoi me lakou mau hana. Hoike mai la oia i ko lakou noho ana mai ma kapa o ka muliwai, a nana i ka hooukaia o kekahi kaua hahana mawaena o na kanaka Arabia ame na Abesinia, no na auka gula, o ka eliia ana a ku ke ahua, i hoakoakoaia e kela poe kanaka i kahi hookahi.

   O ua mau auka gula nei nae, a ka poe aihue i manao ai, e loaa ka pomaikai ia lakou, aole ia i laweia, no ka mea i @@ wa i loaa ai o ka lanakila i kekahi aoao, ua haalele ka poe i lanakila i kela wahi i hunaia ai o ke gula, a hele aku la no ko lakou kahua hoomoana, o ka manawa nae ia a Bazuli ame kona poe kanaka i kii hou mai ai i ke kula, a lawe aku la e huna, no kahi e hiki ole ai i ka poe kolohe ke lawe aihue mai.

  Ua nui pu na moolelo i kamailioia no Alabaki Wepa, no kona mau ano iho a lapuwale, a o Jene Kelekona hookahi ka mea kupale no kela kanaka, mamuli mai kela o kona kuhihewa, me ka maopopo ole i ke ano oiaio maole o Wepa, a o ia ka Tazana o ka pane ana aku:

  "Aia iloko o ka uhane o kela ame keia kanaka he anoano o ka pono. Mamuli o kou ike maoli iho no i ka maemae o kou uhane, i mahalo ai oe i ka hana a keia kanaka lapuwale.

  He oiaio ua hana mai o Alabaki Wepa i kekahi hana au e mahalo ai iaia, aka nae, i kona wa e ku aku ai imua o ka Mea Nana oia i hana, aole loa e hiki i kana mau hana maikai apau, ke hoopakele ae iaia, mai ke kau ana mai o na ahewa ana maluna on a, no kana mau hewa i hana aku ai, i ku-e loa i ko ke Akua makemake.

  Ma kela hoea hou ana aku o Tazana ma no ko laua aina hanai holoholona, ua hoomaka koke no ka hoolala ana e kukulu i mau hale hou, aole ia he hana uloloih, no ka mea me ke gula o Opa i kukuluia ae ai kekahi hale i oi aku ka nui ame ka nani i ka home kahiko o Tazana i puhiia i ke ahi, a me ia gula hookahi no, i hoolakoia aku ai ua hale nei me ka nani, aia hoi iloko o na mea apau na manao hauoli, me he mea la, ua hoihoi hou ia mai kela ano kahiko o lakou i maa, mamua o ka hoea ana aku o ka poe pakaha hilahila ole. O na poino na ehaeha, ua hoopoina loa ia aku ia mau mea apau, oiai aohe mea hou a ka manao e uilani ae ai, ua kaawale loa aku ka poino ame na hoehaehaia mai ia lakou aku apau.

  No ka manawa mua loa iloko o na mahina loihi o ka alo ana i na inea, o na poino, ame na popilikia, akahi no a komo mai ka manao iloko o Tazana, a o ka Haku Kelekona hoi, he mea pono e loaa iaia he hoomaha ana, a pela hoi i kona mau kanaka i kupaa me na manao aloha nona ame kana wahine.

  Ua hoike aku la o Tazana i kona manao i kona poe kanaka i ka wa i pahola aku ai kela lono, ua hoopiha loa ia na mea apau me na manao hauoli, nolaila o ka hoomaka koke iho la no ia e hoomakaukau no kekahi huakai hele hoomaha, ma ka hana hahai holoholona, no ka manao o Tazana, o kela wale no ka hana e ohi like ai na mea apau i na pomaikai, ma o ka loaa ana ia lakou o na iʻo holoholona maikai loa, a no ka hooikaika ana no hoi kekahi i ko lakou mau kino.

  He umi la, i hoohalaia ma kela huakai hahai holoholona, me ka nui o ka laki o kela huakai, ke hele la a kaumaha na holoholona i na waiwai, a huli hoi nui mai la no ka aina hanai holoholona me na manao hoomaikai, no na pomaikai i loaa ia lakou.

  Aia o Tazana âme Jene Kelekona ma ke poo o ka huakaʻi kahi i hele ai maluna o ko laua mau lio, a mahope pono aku o laua o Mugami ame Basuli, me ka noke nui ana i ke kamailio, me ka noke ana no hoi i ka akaaka, ke ku iho ma kahi o ka aka.

  Iloko nae o ko lakou nanea i ka hele, ua puiwa honua wale iho la no ka lio o Hene Kelekona mamuli o ka ike ana aku i kekahi mea iloko o ka nahelehele; i ka ike ana mai o Tazana i kela puiwa ana o ka lio o kana wahine, leha aku la kana nana ana iloko o ka nahelehele, me kona lele ana mailuna mai o kona lio, a hooho ae la:

  "Ea, heaha la ke kumu o ka puiwa ana o kela lio, ke manao nei au, aia kekahi mea ano nui iloko o ka nahelehele kahi i waiho ai," alaila hele aku la oia ma kahi ana i manao ai, he mea kekahi malaila, he oiaio, e waiho mai ana kekahi mau iwi kanaka.

  Ua hoea mai la na Paele elua ame Jene Kelekona pu, no kahi a Tazana e ku ana nana i ka iwi kanaka, a oiai lakou apau e hoopuni ana i kela mau iwi, i lalau iho ai o Tazana, a huki ae la i kekahi ekeili, me ka haha ana iho o kona mau manamanalima i kekahi mau mea paakiki iloko, a o ia kana i hooho ae ai:

  "E hoomaikaiia na lani," wahi ana me ka paa ana ae i ke ekeili iluna. "Eia maloko o keia ekeili, na pohaku momi makamae o Opa," alaila kuhikuhi aku ia kona mau manamanalima, no kahi o na iwi e waiho mai ana a kamailio hou ae la oia:

  "O ka mea nona keia mau iwi e waiho mai nei, o Alabaki Wepa no ia, kela kanaka nana i halihali mai i na poino he nui a kakou i hoomanawnui ai, ke hoomaikai ae nei nae au i na lani, no ke kaa ole naʻu e hookau aku i ka hoopaʻi ma luna ona, aka na ka Mea Ike Ole ia, i hookau mai i ka make maluna on a, he make i oi aku ka ehaeha ame ke kupono, mamua o ka mea hiki ia kakou ke hookau aku maluna on a."

  Ua noke ae la nae o Mugami i ka akaaka, no kona ike i ke kuhihewa o kona haku, me ka i ana mai: "E wehe ae oe i kena ekeili ,a e ike auanei oe i kou kuhihewa," me ka noke hou ana ae o ua o Mugami i ka akaaka me ka leo nui.

  "Heaha keia au e noke mai nei i ka akaaka e Humani" i ninau mai ai o Tazana me ka pii ana mai o kona hoonaukiuki.

  "Owai hoi ia mea nele ole i ka akaaka, no ka mea owau ponoi ka mea nana i hoopiha i ke ekelii , a Alabaki Wepa me na iliili eeleele o ke kahawai, mamua o koʻu holo mahuka ana mai kahi hoomoana mai o na koa Abesinia, ka poe na lakou i hoolilo iaʻu ame Wepa, he mau pio na lakou.

   "Ua ike au, aia ke eke o na pohaku momi makamae malolo o ka malu o Alabaki Wepa, ua kailiia mai nae ua ekeiili nei e aʻu, a waiho aku au he eke i piha me a iliili waiwai ole na kela kanak. Oiai nae au i paʻuhia loa ai i ka hiamoe, ua aiheuia aku la kela eke o na pohaku makemake mai iaʻu aku, a o ia kaʻu e olelo aku nei ia @e kuu haku, he iliili eleele ka ukana o kena ekeili."

   Me ka pane ole mai, no kona manao ua pololei kela mau olelo a Mugani e kamailio aku nei iaia, ua wehe okoa ae la o Tazana i ka waha o kela ekeili, a ninini iho la i ka ukana oloko iwaho, a ikolo o ke kahana o ka manao o na mea apau, aia hoi, e waiho ae ana imua o ko lakou mau maka, na pohaku momi makamae o Opa.

   "O keia na pohaku momi o Opa!" wahi a Tazana. "O ka mea pohihihi loa aʻu e ike nei. pehea la i kaa aku ai kela ekeili malolo o ka malu o Alabaki Wepa?"

   Aohe me hiki ke pane ae i kela ninau, no ka mea ua make o Cuka ka mapu ka nana i aihue i kela ekeili mai ia Mugami mai, pela hoi me ka Lukanela Wepa, o laua wale no na mea hiki ke hoakaka ae, i ke ano o ka hoea ana o kela ekeili, ma kahi i loaa hou aku ai ia Tazana, ka ona nona kela waiwai makamake.

   "Aole a kakou hana i koe ma keia wahi," i kamailio ae ai o Tazana i kona mau hoa, me ka hokomo ana iho i ke ekeili o na pohaku makamake iloko o on a pakeke, me ke kau ana ae no hoi maluna o kona lio, o ko lakou hoomau aku la no ia i ka lakou huakaʻi huli hoi no ka home.

Ka Hopena .