Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 42, 15 October 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hua i makemake an makaainana e noho nei ma ka okupuni o Oahu e palekana mai kekahi mau poino mai. e pahola mai ana, ma o ka ma'i ahulau la ma keia mua aku: a e iini ana hoi me na manao makee, no ka lilo o ke kulanakauhale o Honolulu.  i kulanakauhale maemae, e haaheo ai ka manao o ka poe epau e noho ana maloko olaila.  alaila e koho ma ka keao ae, ke hoea mai i ka la 2 ae nei o Novemapa, maluna o ka ninau bona kulanakauhale.  e waihoia ena na na makaainana koho baloka e hooholo mai.  E kapae loa ae i na hana kalaiana, mai ka hooeuikau wale ana me ka ninau bona aie, o keia kekahi mea i kuhi hewa ai na mana koho.  ma ka manawa apua loa.  i waihoia mai ai na lakou e hooholo aku i ka ninau bona aie kulanakauhale, he mau makahiki he nei i hala: no ka manao.  e holo aku na mahaloia maluna o kekahi aoao kalaiaina.  a e ahewaia aku hoi kekahi aoao: oiai nae.  o ka mea oiaio loa.  he mau hona aie ia i manaoia.  in a nei no ka hooholoia.  e hooliloia aku ana.  no kekahi mau hana, e pomaikai ai na makaainana.

I ka nana aku, ua noho pouliuli maoli no ka hapanui o na mana koho, maluna o keia ninau bona; e pono ai e loaa aku na hoomalamalama ana ia lakou, loko o keia mau pule kakaikahi e nee aku nei a hoea i ka la koho baloka, i maopopo ai ia lakou ka waiwai a me ka pomailkai o ka hoopuka ana aku i na bona aiea a e koho ai hoi ma ka ao ao ae.

Ma keia ninau bona kulanakauhale i hooholoia e ka papa o na lunakiai e waiho aku imua o na mana koho baloka. no ka hooholo ana mai, a kue ana mai paha e koi ana ia, e hoopuka aku ke aupuni kulanakauhale i na bona aie. i hiki aku ka huina i ke kanaono kaukani dala: a e hooliloia aku ia mau dala no ka hoolako ana i na apana o Waikiki a me Kalihi me pa paipu lawe meanio: o ia hoi. i kanalima kaukani dala no waikiki. a i umi kaukani dala no kalihi.

I ka nana aku, he mahehe uuku wale no o na makaainana hoko bloka i loaa maoli aku ka ike a me ka hoomaopopo ana. no ka wai wai a me ka pomaikai, o ka hoolako ana aku i kela mau apana me na paipu lawe meaino: o ka hapanui. o ka mea mua loa e oili me ana i loko o ko lakou noo noo, aole he waiwai o ke kakou ana aku i kela hana. no ke kumu, o na apana wale no e hoomoe ia aku ana na paipu lawe meaino ke hoopomaikai ia.  a me ka poe e noho ana maloko olaila; oiai nae. o ka mea oiaio loa; e hoopomaikai pu ia ana ka lehulehu o ka poe apau e noho ana ma Oahu nei a mawaho aku o keia mokupuni; ma o ke kaawale ana aku o na meaino e lilo ai i mau kumu e hoopilikia mai ai i ke ola o a lehulehu.

O kekahi o na kumu ke i hoalaia mai e ka poe ma ka aoao makemake ole i keia ninau bona aie, o ia no ka ili iho maluna o na makaainana ke ko'iko'i o ka uka ana aku i na uku pakeneka. no na dala e aieia aku ana: a makou nae e hoomaopopo nei, he mau kue ana mai ia mahalo o ke kuhihewa: ke hookukuia ae, me na pomaikai nui e loaa mai ana in a nei no ka koho o ka bona aie; ma o ka hoopakeleia ana ae o na ola makamae.  ka mea hiki ole ke loaa me na dala mahuahua. a kela a me keia e auamo ai. ke hoea i'o mai ka poino.

O na ahahui hoeueu apau o keia kulanakauhale, na haawi ae lakou i na kakoo ana no keia ninau bona, pu la na luna oihana kulanakauhale me teritore, ma ke amo o ka ninau sua, kekahi mea ano nui loa, e pono o loaa i na apana o Waikiki a me Kalihi; o kakou kekahi e na mana koho, e lokahi aku me kela manao, no ka mea aole no ka pomaikai pilikahi iho o kela mau ahahui, a me na luna oihana o ke aupuni, ke kumu o ko lakou kakoo ana mai. aka, no ka makee ana aku no ia i ka palekana o na makaainana lehulehu, a no ke kulana maemae a holomua o Honolulu nei.

O oukou e na moho e holo nei no ko kakou ahaolelo kuloko. a me ka ahaolelo lahui kekahi poe kupono loa. e haawi i manawa uuku. ma ka oukou mau haiolelo kalaiaina. no ka hoonaauao pono ana aku i na mana koho maluna o keia ninau bona aie; e hoomalamamalama ana hoi ia lakou, ma ka hoikeike ana aku i na kumu maikai apau e hoauheeia aku ai ko lakou mau pohihihi ma keia ninau ko'iko'i i kukuluia mai imua o kakou.

ke kakoo nei keia pepa i ka ninau bona aie. mamuli o kona manaoio ana. ua kaa aku ka palekana a me ka holomua o keia kulanakauhale maluna o ka holo o ka bona aie. aole nae e hiki i ke Kuokoa keia lana ke auamo hookahi, pela ia e kono aku nei i kela ame keia makaainana koho baloka noonoo akea a kaulike. e kokua pu mai ma ka hoike ana aku imua o ka poe i noho pouliuli; e haawi i ka lakou koho ana ma ka aoao e ae ana i ka hoopukaia aku o na bona kulanakauhale.

MAKAHI KUPONO OLE KA HOOPONOPONO

i ka nana aku i keia mau la e hookokoke loa aku nei i ka la koho baloka, iloko o ka mahina o Novemapa e hoea mai ana.  o ka Bila Kanawai Hoopulai ula i na Hawaii, kekahi o na ninau kalaiaina e ku e ikaikaia aku nei e ka moho Elele Lahui McCandless; pela hoi ka Elele Kalanianaole e kupale mai nei ma ka aoao o kela bila; e kukulu ana i ko laua kulana holo moho pakahi, maluna o kela bila kanawai, no ke pahele ana i ka noonoo o na mana koho baloka e koho aku ia laua pakahi.

O ka bila hoopulapula i na Hawaii.  e like me ia i hooholo ia mai ai e ka hale o na luna makaainana o ka eha olelo lahui. a i hookomo ia aku hoi e ka Elele Kalanianaole; he bila ia i manaoia no ka pomaikai o na Hawaii a me na lahui koko hapa apau, he koko Hawaii kekahi e holo ana i loko o lakou; a ua nui na kumu ke e i hoalaia ae e koonei poe no keia bila, he mau kumu kupono a makou i manao ai, he mea pono e nana ia aku, i wahi e hiki ai, ke hookoia ka makemake a me ka manao maoli o kela bila kanawai.

Ke manzo nei keia pepa, aole he hana maikai ka hoala ana mai i na manao e ku e ana i keia bila ma kona kino holookoa, e lilo ai ka bila i mea ino, aka, ma kahi maikai ole, ma kahi paha e hiki pono ole ai i na kanaka hawaii, ke holopono ko lakou noho ana ma luna o na aina. e hookuonoono ia aku ana e lakou, a ma kekahi mau ano e ae paha, e like me na kumu ku e a pau i loaa i ka poe e ku e nei i ka bila; ma ia mau wahi ka pooponopono ae, o na wahi inoino maloko o ka bila. e hoololi ae a e haua aku i mau paku'i, e hooko maoli ia ai ka makemake o ka bila hoopulapula i na Hawaii.

Ke hooili ia nei na ahewa ko'iko'i ana maluna o ka Elele Kalanianaole, no ka hookano ana aku i keia bila hoopulapula i na Hawaii i loko o ka aha olelo lahui; i loko no hoi o ia manawa hookahi. ke haawiia aku nei na mahalo kiekie ana iaia no kela bila; o ka mea oiaio nae ma keia ninau penei no ia:

Ma ke kau aku nei o ko kakou ahaolelo i hala. ua aponoia he olelo hooholo e na lunamakaainana a me na senatoa a kakou i koho aku ai maloko o ua olelo hooholo la. e noi ana ia i ka ahaolelo lahui. e hana mai i kanawai no ka hoopulapula hou ana i na Hawaii; ma ka hoololi ana i ke Kanawai Kumu, i hiki ai ke unuhi ia mai ka hoolimalima mai. i na mahiko, a haawi aku no ka hookuonoono ana mai o na Hawaii i hookahi hapalima o na aina o ka papa ekahi.

Ua hooholo kela kau o ko kakou ahaolelo e hoouna i kekahi komisina i ka ahaolelo lahui ma Wakinekoea; e haawi ana i ka mana i ke Kiaaina, e hookohu mai i na lala o ua komisina la no ka hooko ana aku i ka makemake o ka olelo hooholo; ua hol oi'o aku ke komisina. a ua hula hoi mai; o ka kakou mea i ike, o ia no ka hookomoia ana aku o ka bila kanawai hoopulapula. a kela komisina i apono ai, ma o ka Elele Kalanianaole la; o kahi wale no e kupono ai e hoalaia mai na kue ana i ka bila ma ka mana oio o keia pepa, o ia no ka hooko ole ia ana aku o ka manao maoli o ka olelo hooholo. o ka hapalima o na aina o ka papa ekahi, ke hookuonoonoia, no ka hoopulapula ana i na Hawaii.

Aole he mau hoakaka mai ke komisina mai. no ke kumu i kapaeia ae ai o ka makemake o ka olelo hooholo, i kauohaia aku ai lakou e hana. ahiki mai i keia manawa, aka naie, ma ka pane a ka Elele Kuhio, no kekai ninau i waihoia aku ai iaia, no ke kumu, i hookomo ole ia ai. maloko o ka bila hoopulapula, i hookahi kapakolu o na in a mahiko, o na aina ia no ka hoopulapula ana o na Hawaii; i loaa mai ai kekahi ike. aole i lawa na aina o kela ano, ke haawi aku no ka hookunoono ana o na Hawaii' a o kekahi no hoi. ua waihoia ia mau aina i loaa mai ai ke dala; no ke kokua ana aku i na Hawaii. no ka hoohana ana i ko lakou mau apana aina o ka papa elua.

Ina o keia iho la ka mea oiaio, oiai nae, aole i hoakaka ae ke komisina ahaoleleo i kekahi mea maopopo loa. no ke kumu a lakou i hooko ole aku ai i ka makemake o ka ahaoleleo. alaila o ka hana naanao, mamua o ka nele loa ana i kekahi mea, o ia no ka hoololi ana ae i ka bila ma kahi kupono ole. a hana aku paha i mau paku'i, e like me na kumu kue lehulehu e hoalaia mai nei, ma ke ano he ninau kalaiaina

___________

KA MANAO O KAUKA WAYSON NO KA HOOKUUIA O NA LEPERA

Oiai, ua kulike no ka manao o Kauka Wayson, me na kauka na lakou i lapaau i ka poe i loohia i ka ma'i lepera mauka ae ne o Kalihi, no ka hoolaia aan o kekahi poe, me ka aila chaulmoogra. ua kanalua loa mae oia no ka hoola loa ia ana o ka poe i hookuuia, me ke kanalua ole i ka hoike akea ana ae i kona manao. he mea pono e laweia ae na makaala ana no ka oili hou ae o ka ma'i i kela poe.

O Kauka Wayson kekahi i komo pu aku iloko o na hoooikaika ana, no ka holopono o na lapaau ana i lawelaweia me ka aila chaulmoogra, maluna o ka poe lahilahi o ka ma'i maluna o lakou; nolaila aole oia i noho pouliuli. no ka laau ola e oleloia nei. aka ua kanalua loa oia, no ka lilo ana o ia laau i mea hoola i na ma'i apau i hookuuia, aka e hoomauia aku ka lapaau ana ia lakou no na makahiki ekolu. mahope iho o ka hookuuia ana mai Kalihi mai.

Ua hookahuaia na manao hopohopo a kanalua o Kauka Wayson. no na hana pupuahulu, ma ka aoao o na kauka, na lakou e hookuu nei i ka poe i ikeia, ua ola ko lakou ma'i lepera, malalo o kekahi mau kumu kupono; o ia no ka hele huikau aku o kela poe iwaena o na kanaka. in a he poe kanaka makua ka i hookuuia. a iwaena hoi o na kamalii, in a he poe kamalii ke hookuuia ana; pela hoi ka mare ana aku o na ma'i i hookuuia; aia wale no a kaawale loa aku na hoailona apau o ka ma'i mai ia lakou aku, pela iho la e lanakila ai, ka lehulehu mai ka loohia ana aku i keia ano ma'i.

He manao pololei no keia o kela kauka; ua makemake i'o kakou e hookuu lanakilaia ka poe e ikeia ana ua kaawale loa aku ka ma'i lepera mai ia lakou aku, me ka hopohopo ole, no ko lakou lilo i mea hoopilikia aku, i ka poe ma'i ole, e pono ai e laweia ae kekahi mau hooponopono ana, ma ke alahehe. e palekana ai ka lehulehu

___________

He ninau kekahi i waihoia ma nei i keia keena, no ke kumu i hooneleia aku ai kekahi mau wahine Hawaii. i mare i na kane Pake, i ka mana koho baloka ma Keanae, Maui, a loaa hoi ia pono i na wahine Hawaii, i mare no i na kane Pake ma ia wahi hookahi no, ma ke kau koho wae moho aku la i hala Eia ke kumu: O na wahine i mareia i na Pake, i hanauia ma Kina, ua nele lakou i ka pono koho, elike me ka nele ana o ka lakou mau kane; o na wahine hoi i mare i na Pake, i hanauia ma Hawaii nei o lakou ka i loaa ka pono koho, elike me ka hiki ana i ka lakou mau kane ke koho baloa. ma ke ano he mau makaainana no Amerika.

___________

Nui ka põe ma'i e hele nei e ike i ke kanaka Hinedu hoola o ka hoea ana mai nei no keia kulanakauhale, mawaho ae nei o Waikiki.

___________

Ma ka Poakahi iho nei i hoomaka ai ua haiolelo a na moho Demokarata o ka Mokupuni o Oahui nei, ma na mahele like ole o ka apana eha ame elima.

___________

Maumaua na pauahi iloko o na la aku la i hala, o kahi nae o ka laki, he mau pauahi liilii wale no, me ka nui ole o na poino, ma ka aoao o na on a waiwai.

___________

Ma ka la ekahi ae nei e ka mahina o Novemaba e poopii hou ae ana ka poe ako lauoho me kahi umiumi, i ke kaki no ka ako ana i ka lauoho, he kanalima keneka, a he kanakolu keneka no ke kahi ana i ka umiumi.

___________

Ua manaoia e boea aku ana ka nui o na wahine koho baloka ma ka manawa e pau ai ka hoopaainoa ana ma kahi o ka elima kaukani a oi, o ke Kulanakauhale a Kalena o Honolulu nei.

___________

Ua kaa mai nei ka inoa moho o ke ao nei i ka hui kinipopo Cleveland, mamuli o ke kaa ana o ka hapanui o ka lanakila ma ka aoao o kela hui, a haule hoi ka hui kinipopo Brooklyn.

___________

Ma ka Mikahala o ke ahiahi Poalua iho nei i hala aku ai o R. K. Bonine, ke kanaka pa'ikii onioni no ke kahua ma'i ma Kalaupapa, no ke pa'i ana i mau kiionioni, o na ma'i lepera malaila.

___________

Mahope iho o ka lapaauia ana no kona ma'i maloko o ka Halema'i Moiwahine no kekahi manawa i pauaho mai ai o Nagaran Fernandez i keia ola ana, ma ka hora 9 o ka po Poakahi nei.

___________

Ua makemakeia ua lala apau o ka Ahahui Hale o na Alii o Hawaii e hoea ae ma kahi o Williams ma ke kakahiaka o keia Poaono, no ke kukiai ana i ke kino wailua o Nagaran Fernandez. E alawa ae i ka hoolaha ma kekahi wahi o keia pepa.

___________

Ma ke ahiahi o ka Poakahi iho nei i hoohuiia ae ai ka Lunakiai Joseph N. Uahinui o Kaunakakai me Mrs. Kekumano Keola o keia kulanakauhale, ma ka berity o ka mare. Na ka Rev. Akaiko Akana i hoolilo ae ia laua i hookahi.

___________

Ma ka paina awakea a ke Kalapu Hoeueu Hawaii ma keia awakea, maloko o ka hale Y. M. C. A., e haiolelo ae ai o Ezra Crane, e pili ana i kana huaka'i aku nei no ka ahahui nui o na keiki a'o koa ma Ladana.

___________

Ma ke Mauna Kea o ke kakahiaka o ka Poakolu aku nei i hala aku ai ka Rev Akaiko Akana no Maui ame Hawaii, noka hoomaha ana no ka mahina hookahi, mamua o kona hoi hou ana ae no ka ekalesia o Kawainhao.

___________

Ma ka noho ana o ke Kalapu Hooholomua o Kapahulu, ma ka po o ka Poakahi aku nei i hala, i apono loka ae ai kela kalapu o kakoo i ka hoopukaia aku o na bona kulanakauhale, me ko koho baloka o Novemaba ae nei.

___________

No ka hoolilo ana aku i ka hoikeike hea o Maui, e malamaia mai ana ma ka Poaha o keia pule ae, i hoikeike nui, me ke ku i ka nani i keia makahiki, eia na koa kaualio ke hoomaamaa mai nei i kekahi mau hoikeike hoopihoihoi noo noo, no ka hoea ana aku i kela fea mamua ae o ka manawa e wehia ai.

___________ ___________

NA MARE

___________

James K Pua ia Kahaunani V. Atkins Oct. 2, John Lobo is Mary S Kaluhi, Oct. 2, Stanlay Fi Martin ia Iwa K. Maele Oct. 3, John Ahuna ia Mary Kahoopii Oct. 4, James F. Mundon ia Annie K. O. Hayden Oct. 5, Alfred K. Perry ia K. K. McGuire Oct. 7, Richard K. Kalana ia Annie K. Beo Oct. 9, Wm. D. Holt ia Mary M. Norton Oct. 9.

___________

NA HANAU

Na Wm. A Benham ame Roy Wilkins he keikikane Oct. 4, Na Joseph White ame Rose Lia he kaikamahine Oct. 7, Na Chock Wai ame Helen Kaaaihou he kaikamahine Oct. 8, Na Joseph Monte ame Mary Silva he kaikamahine Oct. 8, Na Harry N. Harris ame Luisa Catheart he kaikamahine Oct., Na Peter F. Akima ame Eva Elama he keikikane Oct. 9, Na H. F. Hatori ame C. Ah Moy Akiu he kaikamahine Oct. 10, Na C. K. Holt ame Frances Hewett he keikikane Oct. 10,

___________

NA MAKE

Benjamin Kahoa, ma ka Halema'i Moiwahine Oct. 3, HE bepe na Daniel K Pa, ma Hanalulu Oct. 4, John Kahea, ma ka halema'i Pupule Oct. 5, Wm. Leialoha Nua, ma ke alanui Moiwahine Oct. 6, Henry Keae, ma ka halema'i Moiwahine Oct. 7, Joseph Hosea, ma ke alanui Prospect Oct. 7, He bepe na Maryan Miguel, ma ke Jack Lane Oct. 11, Mrs. Lot K. Kapahua, ma ka halema'i Moiwahine Oct. 13, Mrs. KAtherine Cockett, ma ke alanui Alapai Oct. 12,

___________ ___________

ERIVAN, Armenia, Oct. 13.- Ua hoomaka aku ka Repubalika o Armenia i ke kaua ana i na Tureke ame na Tartars hihiu a powa. O ke Keurala Seboo ka mea iaia ka hoomalu ana i na koa o 34,000 i ohiiia ma o kekahi aelike.

___________

ATHENS, Oct. 13.- Ua hoea aku ke kulana ma'i o ka Moi Aleknedero o Helene ma ke kalaua maopopo ole mawaena o ke ola ame ka make, he ma'i i loaa iaia mamuli o ke nabuia aua e kekahi keko ma kekahi manawa i hala koke aku nei. Eia wale no maluna o ka ikaika o na mea paahana o ke kino o ka moi ke kaukai ana aku no kona palekana mai. E hoao aua ka Moi Alekanedero e  hookaele i kekahi ilio mai ka hoopoinoia ana mai e ke keko ma kona manawa i nanahuia mai ai.

___________

TOKIA, Oct. 31.- Ua apono ke aupuni o Kiua malalo o na loina kupono no ka Iapana mea o ka haua ana ma o ka hoouna ana i mau pualikoa i Husehun, Manekuria, no ka hoopakele ana i knoa mau kanaka malaila. Eia nae, maloko o ka Kina palapala i hoouna aku ai ia Iapana e noi aku ana e huki hou aku o Iapana i kona mau pualikoa mahope koke iho o ka loaa ana o ka maluhia maloko o Hunehun. O ke kumu o ka hoonaia ana o na pualikoa Kepani i Husehun mamuli no ia o ke komo aua mai o ka poe powa a hao wale iloko o ke kulanakauhale Pake a luku wale me ka hao wale ana i na waiwai a na Kepani e noho ana maloko o ia kulanakauhale. Ua hiki ole i ku oihana makai ke hoopakele i ke kulanakauhale mai kela poe powa mai.

___________

WASHINGTON, Oct. 13.- Ua hooholo ua elele a na hui mahiai i noho ma ka halawai maanei i nehinei malalo o na hooponopono ana a ka Ahahui Kana Pulupulu i kekahi mau keehinahana e noi aku i ka Peresidena Wilson e keakea aku i ka manao o ke keena waiwai e hoemiia mai ke kumukuai o na meakanu no ke kumu e halawai ana me ka poe mahiai o Amerika na poho, koe wale no a akeakeaia aku ka hoemiia ana mai o na kumukuai o na meakanu.

___________

WASHINGTON, Oct. 1.- Ua hoopukaia ae e ka buro helukanaka kekahi hoike e hoakaka aua ke ulu hikiwawae loa nei ka nui o na kanaka maloko o na kulanakauhale o America ma ka pahiku ame hapa manawa ka oi aku mamua o ko na apana kuaana. Iloko o na makahiki he umi i hala aku, elike me ka hoike a na luna aupuni o ka buro helu kanaka, iloko o na makahiki he umi i haha aku he hapakolu wale no ka pii hou ae o ka nui o ka helu kanaka maloko o na apana kaaina, aka no na kulanakauhale iloko o ia manawa like ua oi loa aku ka heluna kanaka. O na huahelu i hookahuaia maluna o ka helu kanaka o ka 1920 oiai nae he 85 pakeneka wale no i pau pono mai na hoike, ua ikeia he 54,796,100 maloko o na kulanakauhale a me na apana kuaaina he 50,972,000. O ka heluna kana o Amerika Huipuia i kohoia he 103,000,000, elike me ka hoike a J. A. Hill, ka luna nui o ka buro helu kunaka. Aneane he 13,000,000 ka pii hou ae iloko o na makahiki he umi i hala.

___________ ___________

HOOLOLIIA KA OLELO HOOHOLO E KA AHA KIEKIE.

___________

Ua hoolilo ka olelo hooholo a ka Lunakanawai De Bold e ka aha kiekie ma ka Pualua nei i hala ma ka hana e pili ana i ka hookohu ana ia o J. M. Dowsett i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Frederick Meyer, ka lunahoohana o ka hui mahiko o Waianae, ma kona manawa i make ai. O kawaiwaiio o ka waiwai o Meyer he $26,000.

Ua kueia ka hookohuia ana ae o J. M. Dowsett e John J. Meyer, kekahi o na keikkane a Meyer, ka mea nana ke noi oia ke hookohuia mai e ka aha i lunahooponopono waiwai, a ua kulike ole nae kona makemake me ka makemake o na keiki. O ua keiki e ae eha a Mr. Meyer o lakou pu kekahi i hoea ae mamua o ka aha ma ka manawa o ka hooloheia ana o keia noi, a ua hoike ae lakou i ko lakou makemake o J. M. Dowsett ke hookohuia ae e ka aha i luuahooponopono waiwai.

___________ ___________

HE HOOMAIKAI

___________

I na mana koho baloka o Hawaii Hiikina:- Mamuli o ka loaa ana ia'u ka huina baloka he eono haneri me umi kumamaiwa, na baloka hoi a'u i manao ai i loaa ia'u mamuli o ka hilinai o na mana koho baloka ia'u, oiai aole paonioni mawaena o na moho Demokarata eha, a oiai hoi he umik-kumamalua moho Repubalika e holo ana no ka waeia mai, ma ke koho wae moho ana ma ka Poaono i hala iho la, la 2 o Okatoba nei, ke haawi aku uei au i ko'u mahalo ame ka hoomaikai a nui loa, i ka poe i koho ia'u; a ke nonoi haahaa aku nei au i ka poe apau i koho ia'u, ame ka poe i koho ole ia'u e noonoo mai i keia holo moho o'u a e koho ia'u ma ka la 2 o Novemaba e hoea mai ana, me ka nana ole i ka aoao kalaiaina.

THOMAS PEDRO, JR.

___________ ___________

KE NOKE LA MAI NEI KA OKOLE HAO I KA HOPUHOPU

___________

No ka nanea paha, me ka ohi nui aua i na pomaikai o ka hana puhi okolehao, ua lanakila maoli ke puhi ana a kekahi Pake, nona ka inoa o Chuck Pai, ouka ae nei o Kalihi i ka okolehao no kekahi manawa, eia nae, ua paa oia i ka hoopuia e maeluna oihana federala, ma ka Poalima aku nei i hala, a paa mai i ka hopuia, me ke kauia ana aku o ka hoopa'i maluna on a. i ka wa i hookolokoloia ai ma ka Poakahi nei, he elua haneri me kanalima dala.

He kanu maia ka hana a kela Pake ma Kalihi, me ka hoao ana mai e pulapu i na kanaka o ke aupuni, i ka wa i hoea aku ai i kona hale, eia nae, aole i lilo kana pulapu ana i mea manaoio aku na na kanaka o ke aupuni. me ko lakou hele okoa aua aku no e huli ialoko o kona pa, ame ka hale, a loaa aku la na pahu o na mea i hoawaawaia, no ke puhi ana aku i okolehao, pela hoi kekahi mau galani okolehao.

Ma ka manawa i hoea aku ai na kanaka o ke aupuni ma ka hale o kela Pake, ua hoikeike mai la ka on a nona kela wahi i kona mau ano hoihoi, me ka olelo okoa ana mai, aole on a puhi okolehao, a ua hauoli loa oia i ka hoea ana aku o kela ma luna oihana no kona wahi. no ka mea, aole e loaa ana ia lakou he okolehao malaila.

Me kela mau olelo pulapu nae ma ka aoao o Chuck Pai, aole na kanaka o ke aupuni i hoolohe aku, aka hele aku la no lakou e huli ialoko o ka pa, he oiaio, elike me ka lakou i hoohuoi mua ai, ua loaa aku la he pahu barela, ua hunaia iloko o ka lepo malalo o kekahi paila wahie, mahope aku o ka hale.

No ka loaa ana o kela pahu i piha i na mea i hoawaawaia, no ke puhi ana aku i ka okolehao, ua hoomau hou aku la no na kanaka o ke aupuni i ka hula ana, a loaa aku he mau pahu lehulehu iloko o ka ulumaia, ua hanaia me ka nalo loa, a nininiia aku la na mea apau mailoko aku o kela mau pahu.

O ka mea nae nana i hookahaha loa aku i ka manao o kela mau luna oihana, o ia no ka loaa ole o ka ipuhao puhi okolehao ia lakou, aka nae, mahope iho o ka noke ana i ka huli me ka hoomanawainui i loaa aku ai kekahi hapa o ka ipuhao e waiho ana malalo o kekahi moe, a kaa mai la malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni.

O kela minoaka o ke ano hewa ole maluna o ua Pake nei, ua auhee aku i mai iaia mai. mahope iho o ka loaa pono ana aku o kana mau meapaahana kue kanawai, a paa mai la oia i ka popuia, me kona laweia ana mai e hoopaa maloko o ka halepaahao, a i kona wa i hookolokolo maoli ia ai, ma ka Poakahi nei, i ae okoa aku ai oia no kona pili i ka hewa, me ka hoopa'iia ana mai e uku oia i ka huina o elua haneri me kanalima dala.

___________ ___________

NOILA AE KA MANAO O KA AHA KIEKIE.

___________

Ma ka Poakahi nei i noiia ae ai ka manao o ka aha kiekie e hooholo mai maluna o ka ninau he kuleana auei ko J. K. Nakookoo ame 30 poe kupono e ae i ke koho baloka o ka mahele eono, apana elima, e hoopaaia ai ko lakou mau inoa maloko o ka buke hoopaainoa nui a ke aupuni kulanakauhale.

Ua hoopaa keia poe ae la i ko lakou mau inoa maloko o ka mahele koho kahi a lakou o noho ana mamua ae o ka pau ana o ka manawa e hoopaaia ai na inoa i ku i ke kanawai, eia nae aole i laweia mai ko lakou mau inoa e hoopaaia maloko o ka buke hoopaainoa nui a ke Kakau olelo Kalauokalani ahiki i ka hala ana o ka manwa, oia hoi ka hora 12 o ke aumoe o Sept. 14 i hala aku la.

Ua hooholo ka ka papa hoopaainoa o ka poe kupono i ke koho baloko ua hiki no i ko lakou mau inoa ke hookomoia maloko o ka buke hoopaainoa nui a ke kakauolelo kalana, eia nae, ua hoike mua ae ka loio kalana i koua manao aole hiki ke hoopaaia ia mau inoa he 30 a oi maloko o ka buke hoopaainoa nui.

No keia pohihihi ua noi ae ka Loio Kalana Heen no kekahi rula ana mai ka aha kiekie mai maluna o keia ninau, a o ka olelo hooholo a ka aha kiekie ka mea e hoopauia ae ai na pohihi.

___________ ___________

HE AHI KUPANAHA O KA A ANA AE.

___________

Aneane ma ka hora 12:30 p.m. o ka auwina la Poalua nei ua puoho ae la he ahi i manaoia he kupanaha kona hoomaka ana ae maloko o ka Hokele Occidental e ku nei ma ke kihi o na alanui Moi ame Alakea. Aohe maopopo o ke kumu oia ia ahi o ka a ana ae, aka nae, ua manao wale ia ua hoomaka ae ka a ana mai ke kapuahi ae maloko o ka halekuke maloko o ka haleaina ma ka papahele ekahi, oiai o ka halekuke ka rumi malalo pono iho o kahi o ke ahi o ka ikeia ana. Ma ka oleloia ua komo ke ahi maloko o ka paia a ua a aku ia a loaa ka papahele o ka rumi maluna ae, a malaila aku a i ka papahele ekolu.

Ma ka hoakaka a ka Lunakinaiahi Nui Thurston o ka hoike ana ae ua pohihihi loa oia i ke kumu o kela ahi o ka hoomaka ana ae, o keia hoakaka ae la nae maluna ka i manaoia he aneane pololei loa. Me na ipu kiwai kinaiahi i kinaiia ai ke ahi ahiki i ka pio ana.

___________ ___________

PIHA IA KULIKA HE KANAIWA MAKAHIKI

___________

Ma ka Poaha aku la o ka pule i na ka piha ana i ka Rev. O. H. Kaliko kekahi o na makua o ka pono kaaina loa ma Hawaii nei o na makahiki hele o kona ola ana ma keia ao a no keia hanohano ua lehulehu kona mau hoaleo ame na makamaka i hele ae e hoohana hano aku iaia no ka loaa ana o ia makahiki lehulehu iaia. O ke ola paa ia la a ke Akua i makemakeia a e na hapanui o ka poe o ka hele a kani  a palalauhale, a ka i koko. He oia kona ikaika i ka naua aku e hala ai iaia he mau makahiki lehulehu hoi koe a e piha ai ka haneri, aka no Akua wale aku no ia kuleana.

Ua hoea mai kona mau makua i ke mau mokupuni ma ke ano he mau kuu mikanele na ka Papa Misiouari Amerika i ka 1828, a no kekahi ma makahiki lehulehu ko lakou hana ana mawaena o na kanaka o keia mau mokupuni ma ke ano he mau kumu mikanele e a ana i ka pono Kritiano mawaena o Hawaii. He ehiku a laua mau keiki ae a hookahi kaikamahine, ma Hawaii nei lakou apau loa i hanauia ai, a hookahi o ia mau keikikane aole i haaku ma ke ano he kumu mikanele i aina e mamuli o kona make e ana.

O na keiki i hanauia mailoko mau Rev. ame Mrs. Peter J. Guliek oia Oramel H. Gulick i holo aku i lapa ma ke ano he kumu mikauele: Rev. T. Gulick ua holo aku oia i Kiwana mahope mai i Iapaua, a i nei manawa eia ma Honolulu nei.

Rev. C. F. Gulick, na make oia kou mau la opio, Rev. Wm. H. Guliek. holo aku oia i Sepania: Rev. Theo. like, ua holo aku oia no Maikones Rev. J. T. Gulick, ua holo aku oia Sepania; a o Miss Julia A. E. Gulick ua holo aku oia no Iapana.

Iloko o ko O. H. Gulick mau la o he kapena oia no kekahi mokukuna holo ana mawaena o na awakumoku la ole o keia mau mokupuni; i ka 1853 kakauolelo oia no ka ahaolelo Hawaii a oia hookahi wale no hoi koe o luna o ka ahaolelo Hawaii o kona e ola nei.

No kekahi mau makahiki lehulehu kaahope aku nei he hoa hanohano i hoomahaia mai ka hana mai no papa Hawaii i noho hana ma ka hoia mikanele no keia mau mokupuni. Ua nui kana mau buke o ka hookele ana a ke hooponopono nei no i nei manawa ka Nupepa Ka Hoaloha ame kekahi mau hana e ae a ka Papa hawaii a hiki ana iaia ke lawelawe. He piha oluolu oia me ka aloha i na kanaka o ka lahui ana i noho aloha ai, a ua haawiia aku ka mahalo nui iaia mamuli o kona mau ano maikai apau i ikeianona i like ole ka lua me ia.

O Rev. O. H. Guliek ka haole kahiki loa e loa nei i hanau maluna o keia manawa mokupuni, a no ka mea, ma ka la 7 Okatoba, 1930, tona puka ana mai i keia ao. E haawiia na hoomaikai ame na mahalo kiekie i na makua o keia ano i noho hoomanawanui i ka hana nui ka pauaho ole. Ka ke Kilohana kaloa kali i na mana lana e hooloihiliia aku kona mau la a piha iaia ka lubile.

___________ ___________

NO KA IPUHAO PUHI OKOLEHAO KE KUMU O KE AHI

___________

Ua loaa aku he ipuhao puhi okolehao keleawe nui i na kanaka kinaiahi o Honolulu nei maloko o kekahi rumi ma ka hale maluna o kekahi Kepani o ku nui ma ke alanui 12, Kaimuki, ma ke kakahiaka Poakahi nei, ma ka manawa a lakou i hoea aku ai ia hale mamula o ke kahea ae a ka poe o noho kokoke mawaena i ua hale la, a ma ko lakou manaoio o ke kumu o kela ahi o ka hoomaka ana ae e a mai ke ahi aku o ka ipuhao puhi okolehao.

Ma ka hoakaka a ka Lunakiuaiau Thurston elike me kana i manao wale ai ua hoa o Yokomiza i ke ahi lunalo malalo o ke kapuahi puhi okolehao ma ke aumoe o ka po Sabati, a i ka a ana haalele i ke ahi e a malie a iho ilalo no kahi o kekahi kihapai meakana. Oiai paha oia e nanea ana i ka oluolu o ke kaomi a ke aheahe makaui o ka po ua lele aku la kekahi hunaahi a kailuna o kekahi eke mau e waiho koko ke mai ana a hoomaka aku la e a ae oiai aia oia ma kahi e ia manawa a loihi kela manawa o ka a ana a ke a i hikiwawe loa e kinaiia aku a pio ino oia kekahi malaila i ka manawa i hoomaka i e a.

No kela pauahi i kaheaia ae ai ka oihana kinaiahi, a i ka hoea ana aku na kanaka kiuaiahi ua ikaika loa ka ana a ke ahi, a e holapu ana na ulani ma na wahi apau o ka hale. I ka hoana aku a na kanaka kiniahi loaa a o Yokomiza ma ka puka o ka hale a kona ike ana mai i na kanaka kinaha o ia hoea ana aku i mai la ka:

"Aole ahí maanei," a hoao pu no la ka oia e kipaku i na kanaka kinaia me ka ae ole e komo aku lakou iloko ka hale, oiai nae o ke kuleana i o a kanaka kinaiahi o ka hoea ana aka. Ua paleia me la ua Kepani la ma kekahi aoao a hoomaka aku la ko lakou kou ana iloko o ka hale a pii aku la ma ke alanui pii, ahiki i ke kau ana i hale maluna loa e pili ana i kaupaka.

Malaila i loaa aku ai ia lakou kekai ipuhao keleawe nui he 50 galaui ame galani okolehao e ku mai ana iloko o koomole. Ma keia manawa i hoea aku a na makai, a o ko Yokomiza paa koko iho la no ia i ka hopuia no ke kue i ka kanawai kookapu waionu.