Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 42, 15 October 1920 — KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI [ARTICLE]

KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI

(Hoomauia.) ae ai iluna. ike aku la uia mnu wea iiin eiua c iho polnlei n:,.! nmiana o na waa nia nei; i : ikf :iua eia ka make maluna iho, .i * niuu iho lft oia i kana raau ma- ?. h-H' me ka ikaika, a haule iho lft ]<ohaku noi mnhope* o na waa ' !-i..a pu-ko ao lu ke kai iluna, I - ī «.waka hou mai ai ka unila me | x .is:i i j.aiiaiia mai ka 100 paa- 1 : • ka hekili, me kekahi kuauft ! f k;i «a ia o lie'ma i ike aku ai. ■ ■i j»ohuku okolu, i uakii ia i ■■> |»aa, mai kekahi pohaku a i : < j."haku- a pau :akou ekolu e • iiia kahi a ianei e holo n'ei; I - hoi i iohe aku ai i ka leo ka' . kokoolua paha'oha'o i fea i mai: **L He'ina e, ina alui na ! • K "' u - Kauluhaimalama [<e ilio ' ine konh mauao ]»alatialelo e' ■ . ]•«■ u laka u io hoi ka haua&u ; wakua pohu; lalan iho oe i na o kau* a hookuu »fcu i ke i:;«'u ia e hoopaha'oha'o aku i na i na i'lole la o Mahamefnii. I kl» * ' ! ilio o ka leo o kona kohoolua i;. i5!. ia \va oia i pale aku ai i ktt ■ liii ana iuainua ona, a lalau ak'i Āaliu eiua e wnilio ana T a hooi i kc kai; uhi hou mai 1a ī . mamua ona, hopu aku la i ka <i o iho la i ke kai nie ka ika\;»n:« mai la oia ihope i nti kaliu •u : hnokuu ai, aia hoi nie kona miī ,ike niai la oia i keia mau ui/.ia e lana ana, int> na laau • i f ku aaa iluna, i Jikc loa na j i ; ni nn 'koKa waa e holo nei; iko ' oia i ka mea e uoho ana'iluna : «:is. hi* wahi kanaka kaapuu kino ' ; i .i pu *ipu 'i, i hele ka umauiua i in:iha imua. a ma kona hope, lie i'iakai i hooluuia i ka Ma'o; ua !i'»i ke aa o kona niau lima a' i •■";«. «■ ]>aa ana koua mau lima elual w iioe. aole i ka nni aku, he pala- [ v. nl«' uo; a o ka ihu o kona imw ! : « i ka makani, uia kaihi a Kaulu- i m , .iiiia e hu;o pukaka mai la i o a' k. l,.aa aku i ka wiliau o ua ma'i h. a Ile'ma e koieie aku la makona alahele; a o kahi kanaka j ; iii hoī a kaua i Ike ae la, ke koai j • i kana wahi hoe m« ke kipu ana; i k'.na walii maka hookalohe ke ku-j :i ilalo me he la e okilo hoe aua, j n :ia awi'ui kapakahi ae iluna i" na . :i pukolu o iho iho la maluna ona; ol ■ iia inau waa iior, aole nee aku imua,} ■: > hoi he emi īuai ihope. j i k.i ike iina mai o Kauluhaimalama iana malie o ka waa i katii hookahi ka hunaloma o ke kanaka i ka niao' n.i waa. manao iho la oia ua moku ka :iiaī ke aao aku a }««, lawai'a, a ua .:il hoi k«> keiki e hiki hou ole iaia ko ::!inn no kona palekana. la ma,iw;i <iia i pa'ipa'i iho ai i na aoao Kapumaleo'.ani, me ka pahapaha ana | .••: Ahaha, make na'ti iia ka mea i j aiia a kanaha ka iv\-i; ua hoomaknukau J a i k<> make i ka Pokinikini, ua hoo- j • ('i'-iniho au i ko make i ka Potnano-1 >a:i". ike <»le a«' «k>. ua anahulu ka po, r<a:i.i"i k" ao i haia liopp «ku la; itoko - . '. ka pouli i' kuu ikaika kaki i , • • h «i« a ai a mo«- pu, akola oe a ! I ka pau ana «> keia mau olelo a Kau«ninialaniH. ike sku la oia i ka hajpai: - :i- t. k«> kaiiaka ana e kuhihewa . < U'iia hoapaio. i ka hoe a waiho . i.. i ka waha o ka waa: kalele iho wiii.i m.'iu ]ima i niao a lekei ae la ' .: :i;:;u waw:u* liuna. a ilio la l : -. a inaanei o .11 a niao o ka waa r l :i." > la oia 1 ka hope kapu (elemu) j ! .1 ;iekie iluu:i, ia wa oia i iliki : :r i:« kaimu puhi. I ka lohe aua. . Kauluhaiuialama i keia leo kani <>.< nioa la, e oleU» aku ana iaia, . 1 ... . ia wa pu no hoi i kololio inai kaiii aiakani mamnn 0 k<ma »10, .1 pn mai a kahi kuapuu, a kowo j • ■ *ii:r. la i ka ]»ou o kona ihu me .<•.« <> ka ai. ua kualani ka ume- ! . .1 ;>i iii•> ln ka ihu o n.i kaaka nev; :i auku ana ma o a niaauei itie ke. ■ 1 !i-« i!i<», me I> • la o — j .' Ki>"lau k'iie i ka ua <• Moolana j 1 ; ,;ka kele. 11:1 iiala «>. Keke'.e; j .«• alanui iimkani o Nuuanu e, j :". : 1!i• > l.i o ke aniio: I ! . ka iau o ke Ki me ka Apeape, N. .. pmi'i i ka k'po o Kahuwailana: j ••."i k;i huakai haole Konn, j , . j.;ikika i ka *alta a ka Iliwn- j • . ke kapa. puiu pu uo me kahi'l īi . i- iv;il ( ' iho la 110 aohe uia'u. j i;i.:,w:ii aku la nii' ka la-i Leleao e. J K.ui'uhaimalama e *apa ia *nei •t*| uaiiukini i haniui liewa mai | •• inika paiaki kauiaa aku a ka- 1 ■. \ i'i-i !;;;>uu. e lo'uio'u la ka. • 11■ .•' ■:! o I,'iiii'ku 'iku 'i. ka pnle '

hana aloha kauiaōa a ka Hawn»; ike ]a oia 1 ke ea aha ae o ke poo iluna, a nana kapakahi aku la i ka lewa; " ,al,<) P e kee mai 1 iaia. Ika ike j»»ia o Kauukualii (kuapun) a in o Kauluhaim.'ilama ua hei i ka upe.,rf lueiue kana mau hana hoopunipuni, min>»n*a hou iho l a kona niuu [iapalina i ka p:ha hanoh; 0 kona wn nn ia i lele aku ai iloko 0 k() kai maiiuua aku o kana inau waa, luu aku la a ualowaie; ia wa hookahi 110 hoi i hihia ae ai ke kiula 1 hoopaa ia i na a'la pnkoln, iluna o ua taau kaukau a unua ia ih<> la ilalo;- a 0 ua pohaku a'la hoi. puke ae la i ka aoao 0 na waa kaiiu poiiue a okaoka liiIti, a lana hele aku la iluua o ka ilikai i ike mai o Kaulu'naimalaftiti i ka'lele ana 0 kahi nianu (kuapuu), 0 a« pohaku kuna o ka- ike. atm mai i ka hooku'i ana me na waa. lohe pu mai la oia i ka uuina pohapoha 0 na kaliu. a ike mai lu i ka l'ana o ua apailapana. f'a Wa oia i olelo iho ai ia Kapuiualeoluni, e hookokoke aku oe' ia katla nm kahi o.na apaua papa e laua mai la, «a ko ka'u "liaiia. inaluna 0 ko kaua ■nakai.a Ua hoi Uhane aku la i ke alo 0 ka wnhnie; a loaii lioi ona apana papa' ia'u i mea hewmaiUMi uo keia 'm waikaua miM kona oliana i ke aloha iaia, elike hoi mjp a V i ke aloha i ka'u, -pa'i a pa'i niakoli. : X ka pili ana aku, 0 kona waa pth urō kahi e laua ana ka 1 apaua y>ohtt{j.- hopu aku la kona lima a paa, ike iho la oia, aole he apana, papa; aka, he apaua pohue. Hooho ae, la oia me kii ,paiwa: * Auwe. 0 Haipu! ka keia UfJ a'u i uhai inai nei, | ka mea nona ka ui'o kajrti 0 kukulu 0 Kah-iki, i lohe ai, he uiho a i kaulu I no Kihaka-uui'o, 110 Ulunui. no Mele-■ niele, Ho Holōholoku, ka aina i ka houpo o Kane; ke'"l tfo paha he kabaka,. eia ka, he akua ke hoa e. j

Tka ike ana 110 0 Kauiuhainiala- j nm i keia walii apana pohuo ano ole, j pii e kn li'a maknu i ke kuinu pepeiao, a mihi iho la oia i koua pakele mai make 0 'a i ke kuhihewa he mti hauna. 0 keia iYaipu a Kauluhaimalnma e kuliihewa m;i, aole ia he mea e ae; aka, o Louo ia, a i ike ia ma ka ii#oa 0 Kauaioa, ka mea i oleloia iloko 0 ke Kumuiipo, 0 Kaheehauiiawele, a 0 ka ekoiu hoi 0 na akua iloko 0 ka pukui akua i olelo mnu ia e ko kakau Uiau kupuna: eia nae. he eha akua a lakou i olelo ai, eia k$ pukui akua na lakou i hookumu na mea apau. Ma ke Kumauli, e ike ia ana ko lakou m£tu inoa o Kaiie, Kanaloa, KaUakahi ame M«Hu. Aia iloko 0 keia 111 au iuoa hope ekolu, ka mea i kapaia 0 Klu ame Lono, ma.ko kakou helu malailia 6 ku nei; <? hoomaka a*a nia ke kauiana mahina e loaa a.na na 'Ku. eh«j—a o -ka pukui akua hoi iloko o.keia mau Ku, ke kapu hoomana akua 0 Hawaii nei, e hoomaka ai, a i kapaia hoi e lakou, ke kapn ku. I ka hope 0 ka malama, e loaa aiia keia mau inoa ehn, 0 Kane, Lono, Mauli ame Muku; he iiookahi 110 keia me ka hooinaka aua i kinohi 0 ke kaulana mahina, a i kapaia i tca hoo-, nmiia 0 na kupuua. he kapu Kaiie. E kun niea helnholu, e opualii iho, ke" -hel« ioa aku nei paha ka'u makapdni i i kalii nui 0 ka aole j hoi pela; aka, i mea e ike iho ai oe i ke ! kumu maka'u honua o Kauliihaimalama ' i'loko 0 ke kuhihewa i ka apana ptrhue, 0 Lono (Lonoipu Haipu") i kapaia o Ki- j nilan hoi ka pe 'ape 'a o ke kapu akua j ame ka inana, na lakou i hooulu a 110-1 nolau na mea apau i ke ao nei. ! I ka niaopōpo pofio aiia ia Kauiuhai-[ malama o keia mau liiea apan, eu ae | la oia a lele aku la iloko 0 ke kui me 1 ; ka hopu aua iho ia /1 j iun aku la e hoi aua 110 Kapupaialaka. laia i ko-kōke ak\t & ,ike āku la oia i ululaau nui e lilu aita ma na wahi apau, ma'Munā mai 0 Kāpaepaetiuialei-1 mo>kn aiiiki i -Kapapahao'a: 0 ke kiuo ; laau h«si 0 Papalahoomāu i BaaleJe āi i ilu&a 0 Kapaepaemiialeiiaōku, i kapiia) he Ekaha moana. laia i kn iho ai i>a-1 lo,~komo aku la oia ilo&o o ka iaau me ka hoao ana o uhaki .i ka 0 keia auo laau, he keu a ka paakiki; o ka hōifhe k'eu a ka ooi; 110•laiia, aloalo akn la ōia iloko o ka.laau ahiki i koiia ilee ana i na ulu.na j paepae o kana hanai, e waiho niai aua, lalau iho 1a oia ia Ivo,Kelani, .a ha'pai ae ( la 111 e ka liiōlo aria iho 0 na' wtihttaka 1 1 ke aloha; au ae ia konā nana a«a ma j 0 a īnaanei, ike'aku-la oia ia Keakula, J ku lua 0 ua uluua pnepae, ua paa .ma-1 lalo 0 kekahi aa 0' ke kumulaau nui e 'ku.la. ! (Aolo'i pn".'> ! —