Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 43, 22 October 1920 — Page 6

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, OKATOBA 22, 1920.

 

(Aole i pau.)

He Moolelo no

LEOLA DALE

a i ole

Mai ke Kulana Nele a i ka Waiwai--Na Aloha Elua i ka Ipo Hookahi

--------------

 

            "Ua hiki loa ia'u ke haawi aku i ka olelo hooholo i keia manawa o ia hoi, ke hauoli nei au, e ike aku aia ka ma@@na ana i ka aina hanai holoholona malalo o Mr. Kinikele."

            Ua hookahaha loa ia aku ka manao o Mr. Foda no kela hooholo koke ana mai o Leola, e kaa aku ka malama ana i kona aina hanai holoholona malalo o keia kanaka malihini loa, ia lakou, a o ka Lede Waka keia, kulou mai la imua me ka luliluli ana ae o kona poo, a ke kuwakuwai wale la no hoi na wawae o Pilipo Daika, no ka piha i ke kuaki, no ke aponoia ana mai la o ke noi a ke kanaka opio malihini.

            I kela lohe pono ana aku nae o Kikila, ua aponoia kana palapala noi, o kona ku ae la no ia iluna, alaila pane aku la: "Ke mahalo aku nei au ia oe e Miss Dale, no kou apono ana mai i ka'u noi, a ke hooia aku nei au imua ou, e hoao no au ma na ano apau, e hoikeike aku, aole i kuhihewa, kau mea i hana mai ai i keia la," alaila haawi aku la oia i kana kunou imua o ka poe apau maloko o kela keena, a huli mai la no kahi o ka puka, eia nae ua pane e mai la o Leola, i ka i ana mai:

            "E ninini aku anei au i pola kope nou?" wahi ana me ka a@@he ana aku e hopu i ke kikila kope e ku ana ma kona @@@."

            No kela kono ana aku a Leola i ke kanaka o ke kulana haahaa, ka mea ana i hoolilo aku ai i kauwa nana, e ai pu me ia maluna o ke pakaukau hookahi, ua pipika wale ae la no ka iho o ka Lede Waka, me ka haule ana aku o kona makaaniani ilalo, me he mea la, i pa'iia mai e kekahi mea, a n@ Pilipo Daika hoi, hoohuli aku la oia i kona kua ia Kikila, e hoike mai ana i kona hoihoi ole no kela kanaka opio, a ke nana mai la no hoi o Mr. Foda, me ka piha i ke kahaha, no kela hana, ma ka aoao o ka on a o ke Kakela Lome.

            No kela kono a Leola Dale, ua huli hou mai la o Kikila ihope, a haawi mai la i kana kunou ana, o ke kulana keonimana, ine ka i ana mai:

            "Me ka mahalo a nui ia oe e Miss Dale; e kala mai oe ia'u no ka mea ua inu kope mua au i keia kakahiaka, mamua o ko'u hele ana mai nei," o kona huli aku la no ia no kahi o ka puka, a hemo loa aku la iwaho.

 

MOKUNA VII.

            Iloko o kela mau la mua o ka hoi ana aku o Leola Dale e noho maloko o ka home o kona mau kupuna, aole he kamailio nui e ae i waena o ka poe e noho ana ma kela wahi, mai ka poe kiekie ahiki aku i ka poe hahaa, no na mea wale no ia e pili ana nona, ua ike no hoi kekahi poe iaia, a o kekahi poe no hoi, aole i loaa ia lakou ia pomaikai, o ka hookamaaina ana mai, me ka on a hou o Kakela Lome.

            Iloko o kela mau puke kakaikahi wale no o kona noho ana malaila, ua nui kona kamailioia e na mea apau, aole wale mamuli o kona wahine u'i a huapala, aka kona mau ano oluolu he nui, me ka piha waipa-he, me he mea la, ua nana aku oia i na mea apau, he like wale no imua on a, ka mea o lakou i ike ole ai pela iwaena o ka poe hanohano a waiwai o Ladana.

            No kela ano oluolu, ke akahai ame ka heahea o Leola, ua lilo maoli oia i mea makemake nui ia, e ka poe o kela wahi, i kipa mai no ka hookamaaina ana me ia, a iloko o ka manawa pokole loa, ua hoea mai la na palapala kono, he nui, no kona hoea aku ma na anaina ike, ame na aha hoohauoli e haawiia ana e kolaila poe lalawai, a ke ike la ua o Leola i ka mana o ka wawai, ua hiki ke umeia mai na hoaloha he nui iloko o ka manawa pokole loa, ka mea i loaa ole iaia iloko o kona mau la e noho ana iloko o ka nele ame ka pilikia.

            Pehea nae ka nui o na hana hoohauoli e hoopuni ana ia Leola Dale, pela hoi kona komo ana aku iloko o ka pohai o ka poe hanohano, aole loa oia i hoopoina i kona mau hoaloha kahiko: no ka mea ua kauoha okoa aku la oia ia Mrs. Tibeta ame kana mau keiki, a ua hoi mai lakou, aia maloko o ka hale, e ku la ma ka aina hanai holoholona, ka hale hookahi no hoi a Kikila i hoi aku ai malaila e noho ai, ma ke ano hoao i kona kupono e lilo i lunanui no kela aina.

            Ma kela manawa a Mrs. Tibeta o ka hoi ana mai a noho ma kona home hou, he elua manawa a Leola i hele aku ai e ike iaia, me kona halaway ole nae me Kkila, iloko o kekahi o kela mau manawa, a iloko o na kamailio mawaena on a ame Mrs. Tibeta, i hooninau aku ai oia e pili ana no Kikila, a o ka pane ma ka aoao o Mrs. Tibeta, o ia no ka nui o kona mahalo no kela kanaka opio.

            "Iwaena o na kanaka opio apau a'u i kamaaina ai, aohe loa a'u mea i haaw aku ai i ka'u mau mahalo kiekie ana o Kikila wale no. He keonimana oia ma na ano apau, ua hiki i kela ame keia mea i malihini iaia ke ike aku ma kona mau ano. Ia'u e noho pu nei me ia, aole a'u mau mea e hoohalahala ai nona, koe wale no ka mahalo. E hele ana oia ma kana mau hana, me ka hoouluhua ole mai ia'u ma kekahi ano, a ke hoi mai no oia i ka hale nei, aole no ana mau hana hoopilikia wale mai a o ka mea oi aku loa aku a'u i mahalo ai iaia, o ia no kona piha oluolu i na keiki liilii, a ma ko'u manaoio maoli, ua pipili paa ke aloha o ka'u mau keiki iaia.

            "I kekah manawa ana e hoi mai ai, e holo aku ana ka'u mau keiki a lele iluna on a, aole nae ia he mea nona e huhu ai, aka e hopu okoa iho ana oia i kahi keiki uuku loa, a hapai ae ka iluna o kona kua. Ua maopopo wale no paha i kela poe keiki kona manawa e huli hoi mai ai, ke ike aku lakou iaia, i kahi mamao loa, e holo okoa aku ana lakou, me ka lele ana maluna on a, aia ka pono o ke kaa mua i kekahi o lakou ke kaa ana maluna o kona kua, a i hoike aku au ia oe e Miss Dale, aole loa he la i ha'o, i kona hapai i ka'u mau keiki a hoonoho maluna o kona mau kuli, i kona wa e noho ai i ka hale nei."

            "Ke hauoli loa nei au, no kau mau mea apau e kamailio mai la no kela kanaka opio, a pehea i kau hoomaopopo aku, aole anei i loaa iaia ka hoihoi, a i ole, ka hauoli paha, no kona noho ana ma keia wahi?" i ninau aku ai o Leola, no ke @@@ e loaa mai iaia kekahi ike, no ko Kikila noho ana ma ka aina hanai holoholona.

            "He hoihoi mau kona ano i na manawa apau, he kakaikahi loa ko'u ike aku i ke ano kaumaha ma kona mau maka.

            "Ma na ahiahi apau, maloko wale no oia o kona rumi e noho ai, me ke ala ana no kekahi mau hora, ine he mea la he heluhelu buke paha kana hana nui e ala ai, no ka mea i ko'u wa e pii aku ai e pulumi i kona rumi, e waiho mai ana ka buke maluna o ke pakaukau.

            "Ma kekahi mau po nae, e lohe ana au i kona holoholo maloko o kona rumi, a no ko'u manao, ua lohiia paha oia i ka ma'i e laa ka naluhi o ke poo, ua pii okoa aku la au a kikeke mawaho o kona rumi, me ka ninau ana aku in a paha ua om'aima'i oia, o kana pane, aole he pilikia iki i loaa iala, a kauoh mai la ia'u, e hoi no ko'u rumi me ka hoopilikia ole i ko'u noonoo."

            "Ma kou koho iho, aole anei ou hoomaopopo aku, aia kekahi mea ano nui iloko o kona noonoo, nana i hookaumaha mai iaia i kekahi wa?"

            "Aole he mea a'u i ike o kela ano, koe wale no malia paha mamuli mai o kona maluhiluhi i ka hana, ku kumu o kona kaumaha. Ma na kakahiaka apau e ala ae ana oia i ka wa poeleele, o kona hoomaka aku la no ia e hele i kana hana, a aole no hoi oia e hoi koke mai ana, a hala he manawa nui okoa, mahope o ka paina kakahiaka.

            "He mau mile kana e hele ai i kela ame keia la, me ke kau ole maluna o ka lio, a e komo pu aku ana oia me na kanaka, he hookahi ka hana like ana, me he mea la, aole oia he haku maluna o lakou."

            O kahi e kamailioia nei na olelo maluna ae, mawaena o Leola Dale ame Mrs. Tibeta, ma ka puka-pa no ia, e komo aku ai iloko o ka hale i noho ai o Kikila, a oiai e hoomakaukau ana o Leola e hoi mai no ke kakela, pane mai la nae o Mrs. Tieta iaia, i ka i ana mai:

            "Aole ou manawa i hele mai ai e nana i ka hale maluna, e loaa ana anei ia oe he mau minuke kaawale, no ka hele ana ae e makaikai, no ke ano o ka'u mau mea i hana ai ma kela hale?"

            Kunana iki iho la o Leola no kekahi manawa, oiai aole oia i manao mua, e hele e naua ialoko o kela hale, a oiai nae, oia no ka haku maluna on a, o kona pale mai la no ia i ka puka-pa, a ukali mai la mahope o Mrs. Tibeta, oiai ua wahine nei i komo aku ai iloko o ka hale, a pii loa aku la no i ke alapii e hoea aku ai i ka papahele elua.

            I kona hoea ana aku mawaho o kahi o ka rumi o Kikila i waiho ai, huli mai la ia Leola, a i mai la:

            "O keia ko Kikila rumi, e komo mai oe iloko nei, i ike oe i na mea a'u i hana ai, no ka hauoli o ke kanaka opio."

            Komo i'o aku la o Leola iloko, me ka alaalawa ana o kona mau maka ma o a maanei o ua rumi nei, me ka hooho ana ae: "He rumi nui moli keia, me ka oluolu o ka noho ana."

            I kona ike ana aku nae i kekahi pahu waiho buke, e ku mai ana ma ka paia, hele aku la oia e nana i na inoa i kakauia mawaho o na buke, aia hoi he mau buke kekahi e pili ana i na aina hanai holoholona, ua loaa mua no iaia ka hoohuoi, o na buke haule ole kela i ka poe e noho hana ana ma na aina hanai holoholona, aka o ka mea nana i hookahaha loa aku i kona manao, o ia no kona ike ana iho i kekahi mau buke kuhohonu loa, i pa'iia ma ka olelo latina, a ma kekahi mau olelo malihini e ae, a ike koke iho la no oia, aole o Kikila he kanaka opio uuku o ka naauao, aka oia kekahi o na kanaka i kuhohonu aku kona ike, ma na oihana hoonauao lehulehu.

            " OKikila kekahi o na kanaka opio naauao loa, no ka mea, he mau manawa ka'u i ike ai iaia, e heluhelu ana i kena mau buke, i pa'iia ma na olelo malihini, a he loea pu oia ma ke kahakii, e hele mai paha oe e nana i kana mea i hana ai la" wahi a Mrs. Tibeta me ka lalau ana aku o ua wahine nei i kekahi papa nui i hoopiliia aku i ka paia, a wehe ae la i ke kii a Kikila i kaha ai no ka hoikeike ana mai imua o Leola.

            O ka mea i halawai mai me ka ike o na maka o Leola, oia no ke kii i kahaia o ke Kakela Lome, he ku i ka nani ame ka maiau ka hanaia ana, me ke kuemi hope ana mai o Leola ihope, me he mea la, ua pili ka hewa iaia, o ke komo wale ana aku maloko o kela keena, me ka ae mua ole mai o kona ona iaia, a o ia kana o ka hooho ana ae:

            "Ke manzo nei au, aole he hana maikai na kaua ka nana ana i kena kii, malia, aole i apono o Mr. Kinikele, i kekahi mea e nana i kana kii i hana ai."

            "O, aole ana mea e huhu mai ai, ua piha kela kanaka opio me ka oluolu, ame ka waipahe, aole ia mea he huhu iloko ona. I kona manawa e kahaa ana i keia kii, e kuhikuhi wale ia ana no oia i kuu mau keiki, he mea kau la a hoike mai oia i kona ano huhi, aole loa, he mea akaaka wale ia iho la no ia eia, ahiki i kona waiho malie ana aku i kana mau meahana hana kii, a noke iho la i ka paani me na kamalii."

            "Malia paha, aole ona huhu i na kamalii, oiai he naaupo lakou, aka no kaua, na kamalii kamaka makua, malia e kokoa loa ae ana kana mea e noonoo mai ai. Ua lawa iho la ko'u ike ana ialoko nei o keia rumi, e hoi aku kaua nolalo," o ka oili mai la no ia o Leola me kona hoaloha.

            Aia mamua o ka puka-pa ke kaa o Leola kahi i kakali aku ai iaia, a oiai ua pay ae la no kana hana i hele aku ai no ka ike ana ia Mrs. Tibeta, ua kau ae la oia maluna o ke kaa, a huli hoi mai la ma ke alanui, i kamaaina iaia no kahi o ke kakela i ku ai.

            Iloko nae o kona nanea i ka holo o ke kaa, ua hoopuiwaia mai oia, i ka lohe ana aku i ka akaaka mai o na kamalii, nolaila kaohi mai la oia i kona mau lio, me ka hele malie loa ana iho o ua mau lio nei, a i alawa aku ka hana, ma kahi o ka leo akaaka, ana o k lohe ana aku, ike aku la oia i kekahi keiki a Mrs. Tibeta iluna o ke kua o Kikila kahi i kau ai, a e hukihuki ana ka nui o na keiki e ae i ka lole o Kikila, me ke kailiia ana aku o kona papale e kekahi keiki nui.

            Ke hele malie mai la o Kikila a me ka pulelo o kona lauoho i ka makani, a ke pa iho la hoi ka wela o ka la maluna o kona poo, he mea ole nae ia i kela kanaka opio, he hookahi wale no mea iloko okona noonoo, o ia ka hana aku i na mea e hoohauoliia ai ka manao o kela poe keiki.

            Iaia nae i hele mai ai a kokoke loa i kahi o ke kaa o Leola e holo aku nei, ua alawa mai la kana nana ana iluna, aia hoi, halawai mai la ka ike a kona mau maka, me ka on a o ke Kakela Lome, ia wa i ku honua iho ai oia, me ka haawi ana mai i kana kunou ana imua o kona haku, o ke kaha aku la no ia hele ma kekahi alanui okoa, e moe pololei ana no kahi i ku ai o ka hale a Leola i haalele aku ai. 

"O, e mama! ua halawai mai nei makou me Miss Leola, aole anei pela e Mr. Kinikela?" i eleu aku ai kekahi keiki uuku i ke kamailio ana ia Mrs. Tibeta i ko lakou nei wa i hoea aku ai i ka hale.

            "Ae." wahi a Kikila, me ka hookuu ana iho i ke keiki i kau ana maluna o kona mau poohiwi, a alualu aku la i kekahi o na keikikane, no ka lawe ana mai i kona papale i hooliloia i wahi no na pohaku ame na pua, e waiho ai, e kela poe kekahi liilii.

            "I ka hale iho nei o Miss Leola, e Mr. Kinikela, a i hoike aku au i ka mea oiaio ea, o kela kekahi o na kaikamahine hookano ole, elike me ka nui o na kaikamahine i ka wa e ike iho ai, he poe waiwai lakou. No Miss Leola, he keu aku oia a ke kaikamahine oluolu loa, a ua lawe hoomaikaikai aku au iaia, ma na wahi apau o ko kakou home, a iloko o kona kamaaina i na mea nani o kona kakela, aole nae ia he mea e hookae mai ai i ko kakou nolio ana, a ua lawe loa aku au iaia e hoomakaikai maloko o kou rumi moe," wahi a Mrs. Tibeta me ke kunokunou ana mai o kona poo.

            "Ua lawe aku anei oe ia Miss Leola noloko o ko'u rumi?" me ka alawa ino ana mai o ka Kikila nana ana ma ka helehelena o Mrs. Tibeta.

            "Alaila, e huhu mai ana ka paha oe, no ko'u lawe ana aku iaia noloko o kou rumi ea? Aole no ona makemake e komo iloko, mamuli o kona manao, aole he liana maikai na kekahi mea, ke komo wale ana aku maloko o kou rumi, me kou ae ole mi, amo ko'u ike no hoi i kou mau ano oluolu, pela au i koi paakiki aku ai iaia, ahiki i kona komo okoa ana aku iloko, me kona makemake ole no e nana i ko kii i kahai ai, aka no ko'u noke loa aku nae i ke koi, pela oia i nana ai, me ka nui o kona mahalo, no ka nani maoli o kela kii. E hoike mai oe i ka mea oiaio, ua ku-e anei oe no ka mea a'u i hana aku ai i keia la?"

            "Heaha auanei ka'u mea e ku-e aku ai!" me ka minoaka ana mai o Kikila. "Oka mea au i hana aku la, ua pono ia i ko'u manao a ina no paha owau kekahi i ka hale nei, e kono aku ana no au iaia e komo maloko o ko'u rumi," alaila haawi mai la oia i kana kunou ana, me ka haalele ana iho ia Mrs. Tibeta me kana poe keiki, pii aku la no ka hale maluna kahi i waiho ai o kona rumi.

            I ka hoea ana aku o ua o iKkila ma ka puka, ku malie iho la oia, me ka nana ana aku ialoko, aia hoi kona houpo ke nape wale la no me he mea la, ua lilo ko Leola komo ana maloko o kona rumi i mea ano nui loa, ana e nana aku la ialoko me he keena hoano loa la.

            Oiai no nae ua kanaka opio nei e ku la, ike aku la oia i ka waiho mai o kekahi lipine iluna o ka papahele, a hoomanao koke ae la no oia, no Leola kela lipine, oiai ua ike oia i ka lipine o kela ano, e paa ana ma ka lole o Leola i ka wa o ke kaa i kaalo ae ai mamua on a.

            Me na lima haalulu i kulou aku ai oia imua, a hopu aku la i ka lipine, me ka noke ana iho i ka lolelole, o ia no oe o kekahi mea ano nui loa, akahi no oia a ike, alaila hookomo iho la iloko o kona palule, ma ke ano he waiwai makamae loa ia iaia.

            Aole i maopopo ia Leola, ua haule kona lipine, a in a no paha oia i ike, aole no ia he kumu nona e hoi hou mai ai ihope e huli ai. Ke hoi pololei la no ua kaikamahine nei no ke kakela, no ka mea aia kona noonoo no ka hele aku ma kekahi aha hoohauoli, e haawiia ana ma kela ahiahi ma ka home o ka Ela Hao. Ua lohi loa kela huli hoi ana aku a Leola no ke kakela, oiai o ka hora eha ponoi o ka auwina la ka manawa e malamaia ai ka aha hoohauoli, a he umi minuke i koe kani ae ka hora eha, akahi no a hoea aku ke kaa o Leola no ke kakela, a ke kakali mai la hoi o Mele, kana kaikamahine lawelawe, me na manao kuaki, no ka hoolalau loa o kona haku wahine, no ka mea ua makemake loa kela kaikamahine e kahiko i kona haku wahine a nani, e ikeia mai ai o Leola ka oi hookahi ma ka hiehie ame ka u'i o kona lole. Ua kamailio aku no hoi o Leola ia Mele, o laua pu ke hele no kela aha hauoli, nolaila ke lelele wale la no ka oili o ke kaikamahine lawelawe, no ka loaa iaia he manawa e ike aku ai i kekahi anaina o ka poe hanohano a lalawai elike me keia a laua e hele aku ai ma ia ahiahi.

            Hakalia no a komo o Leolo noloko o ka rumi, e waiho mai ana kona lole, iluna o ka moe, ua makaukau mua ia Mele, nolaila o kona hoomakaukau iho ia no ia iaia, a iloko o kona nanea, i lohe aku ai oia i ke pahupahu mai o kekahi mau kapuai wawae lio, a i kiei aku kona hana, ma ka puka aniani, aia hoi, e holo mai ana o Pilipo Daika me kona ka'i pu ana mai he elua mau lio mahope ona.

            Ehoomanaoia ma kela la mua loa a ka Lede Waka o ka hoea ana aku no ka ike ana ia Leola, ua kamailio na mea e pili ana i ko Leola ao aku i ka ike holo lio, nolaila ua imi o Pilipo Daika i wahi e lilo ai oia i mea nui i ko Leola manao ma ke kuai ana i kekahi lio maikai a o kana ia o ka lawe ana mai no ka haawi makana ana aku ia Leola.

            I kela ike ana aku o Leola i kela lio hou, kahea okoa aku la oia ma ka puka aniani ia Pilipo, i ka ninau ana aku: "O ka lio hou nae paha kena o ka Lede Waka ea?"

            "He lio hou keia a'u o ke kuai ana, no ka haawi makana ana aku ia oe, a pehea, ua komo anei ka manao hoohihi, me ka makemake iloko ou, no keia lio?"

            "No'u anei kena lio au i lawe mai la?" wahi hou a Leola me ka hoihoi. "O kena kekahi o na lio maikai loa, aka nae, ke hopohopo loa nei au, aole pahe e hiki ana ia'u ke kau, no ka mea he keu a ka pienaena o kena lio."

            "He pienaena wa kinohi wale iho no, ke loihi aku no kau kau ana, o ka pau ae la no ia, aia oe a maa aku ke kau lio, e ike ana oe, on a lio pienaena elike me keia, kau ano lio makemake," alaila kauoha aku la o Pilipo Daika, i ka mea nana e alakai ana i kela lio, e haawi mai i ke kaula iaia, me kona lele pu ana iho no hoi mailuna mai o kona lio, a alakai aku la nomua o ke kakela, kahi a Leola o ka iho ana mai, a ku mamua o na anuu o ke alapii.

            Ke pai'pa'i la o Leola i ka a-o o ka lio, me ke kahea okoa ana aku ia Mrs. Wekela, e hele mai e nana i kona lio, a i kela manawa hookahi no hoi, i oili mai ai ke kanaka o ka halelio, a ia wa i ninau koke aku ai o Leola iaia:

            "He wahi kaawale no anei koe o ka halelio? E hoihoi aku oe i keia lio a hoopaa maloko o ka halelio me na lio e ae!"

            "Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe e kuu haku, ua piha loa oloko o ka halelio i keia manawa, o kahi kaawale a'u e manao nei, o ia no ka aina hanai holoholona."

            "Ae, e hoihoi koke oe i keia lio ilaila, e waiho ai!" wahi a Leola me ke kauoha ana aku i ka mea malama lio, e kii mai i ke kaula, e paa ana ia Pilipo Daika, aia nae iloko o Pilipo ka manao maikai ole, no ka hoihoiia o kela lio i kahi e loa, ua manao maoli no oia e lilo kela lio i mea punahele ia Leola, a e hoihoiia aku ma kekahi wahi kupono loa o ka halelio, e pili kokoke mai ana i ke kakela.

            Me ka hoohakalia ole iho no hoi, i alakai aku ai ke kanaka malama lio i ka lio hou, no ka aina hanai holoholona, a iaia e hookokoke aku ana i kahi o na lio o ka aina hanai holoholona e waiho ai, ua ike mai la o Kikila iaia, me ke kahea ana mai:

            "E aha ana oe i kena lio au i lawe mai nei?" wahi ana me ka leo oluolu, a wehe ae la ka mea malama lio i kona papale, no kona nana aku ia Kikila, ma ke ano oia ka haku ma kela wahi.

            "He lio keia n oka haku wahine opio, he makana na Pilipo Daika, o ka lawe koke ana mai nei no a haawi ia Miss Dale."

            Hele mai la o Kikila a pili ma ka aoao o kela lio, alaila hoomaka aku la e nana, ma kona mau ano apau, a pane ae la: "No MIss Dale i'o ka keia lio!"

            "Ma ka nana aku, o keia kekahi o na lio maikai loa," wahi a ke kanaka malama lio.

            "Pela no kekahi mau mea lehulehu, he nani lakou i ka maka ke nana aku eia nae, he nani wale iho no mawaho, he okoa aku ke ano maoli maloko," i pane aku ai o Kikila. "Ho mai ana ke kaula ia'u!" a i ka haawi ana mai o ke kanaka malama liio, i ke kaula iaia, hoomaka aku la oia e ka'i i ua lio nei no kekahi mau manawa lehulehu, a i ka hoea hou ana mai, ma kela wahi mua, a laua i ku ai, i aku la i kona hoa:

            "E kii aku oe i kekahi noho, maoloko o ka halelio a lawe mai," aole no hoi i loihi aku, oili mai la ke kanaka malama lio me ka pale ame ka noho, ia wa i hoopapa aku ai o Kikila i ka pale ma ka opi o ua lio nei, no kona makemake e ike in a paha he puiwa kela lio, oiai he wahi pa mau ia o ka palekoki hololio o na wahine.

            He oiaio, ua puiwa kela lio i ka pale, alaila hookau okoa aku la oia i ka noho maluna o ke kua, me ke kau ana ae iluna o kona hoomaka aku la no ia e holo, a iaia i hoi hou mai ai a lele iho la ilalo, ia wa oia i pane aku ai ika mea malama lio:

            "Ina owau ka lunakapawai nana e hooholo i ka maikai ame ke ino o keia lio, o ka'u olelo hooholo o keia kekahi o na lio maikai ole."

            "Eia ka'u mea i ike, he puiwaiwa keia lio, i na mea a kona mau maka e ike ai ma ke alanui o kekahi, he uaua kona waha, a in a aole e makaala ana ka mea e kau ana maluna o kona kua, e nohoalii ana keia lio maluna on a."

            Oiai o Kikila e hoakaka aku ana i ke ano o kela lio, ua ike i'o mai la ka mea malama holoholona, i ka piena ana ae o ua lio nei, me ka mimio o na pepeiao, i ka ike ana aku i kekahi moa e kihelu ana i ka lepo, a o ia kana o ka pane ana mai:

            "Ke manzo nei au, aole i kupono keia lio no Miss Dale," me ka luliluli ana iho o kona poo.

            "Alia oe e pupuahulu i ke kamailio ana malia paha ma ka hoolakalaka hou ana aku no hoi e kupono ana ia no ka wahine opio e kau ai," i pane aku ai o Kikila. "E hookomo aku oe, i keia lio iloko o kekahi wahi kaawale o ka halelio, a i kela ame keia manawa, he mea pono, e hooholoholoia oia, o oi loa aku auanei kona huhu me ka puiwaiwa."

 

MOKUNA VIII.

 

            O kahi o ka aha hoohauoli i hoolalaia no kela ahiahi, ma ke kakela no ia o ka Ela Hao, aole no he nui loa o kona wahi, aole no hoi he uuku, aka ua nui kupono no, e hoohalahala ole ai ka manao; a ma keia la i konoia ai na malihini hanohano no ka hoea ana aku, ua hoohiwahiwaia owaho o ka pa, me loko no hoi o ka hale, me na lau uliuli ame na have, o kela kekahi o na la kulaia aupuni.

            Ua hoea mua aku ka nui o na malihini i konoia, no ke Kakela Hao, a o ko Leola ma kaa ka hope loa o ka hoea ana aku ilaila.

            Maluna o ke kaa, o Leola ame ka Lede Waka, pela me Mrs. Wekela, a aia hoi o Pilipo Daika maluna o kona lio kahi i kai nepu ai, me ka hoopilipili mau aku i ke kaa, a i kela ame keia manawa e hoao aku ana oia e kamailio ia Leola, no ka mea, aia wale no ilaila kona noonoo i na manawa apau.

            I ka hoea ana aku o ko lakou nei kaa, aia na lede ame na keonimana, e paani kolo-ke ana, e paani popo hina'i ana no hoi, a he nui wale aku o kekahi mau ano paani e ae.

            I ka wa nae i hoohoia ae ai, ka hoea mai o ke kaa o Leola me kona mau hoa, ua haalele okoa aku la kekahi poe wahine i ka lakou paani ana, pela no hoi me na keonimana a momoku mai la no kahi o ke kaa e ku ana.

            Aia mau iloko o Pilipo Daika ka manaoili, no ka nui ae o na kanaka opio elike me kona ano, a ua hoohiki ua kanaka nei, he mea pono e lilo aku o Leola Dale i wahine mare nana a e noho haku hoi oia maluna o ke Kakela Lome. Me kela paa no nae o kona manao e hoea mai ana i ka hookoia aana o ka iini a kona puuwai, aia pu no ke kanalua, no ka lilo mai o Leola i wahine nana, ma ke ano maalahi, no ka mea, ua hoao oia i kekahi manawa e kamailio aku i na olelo hooipoipo imua o Leola, he okoa loa nae na olelo a kela kaikamahine e kamailio mai ai.

            He mau manawa lehulehu ka ua o Pilipo Daika o ke pahele ana aku i ka noonoo o Leola, i wahi e hoohihi mai ai iaia nei, aole no nae ia he mea e punihei wale aku ai o Leola iaia a ua o Pilipo i koho maoli iho ai no, ua nana aku o Leola iaia, me he mea la, oia no kekahi o na kanaka e maalo mau aku ana imua o kona alo, elike me kana mau kauwa lawelawe.

            No kela ano o Leola ua piha maole ua o Pilipo me ka hoona ukiuki, o kekhi kumu paha hoi, no kona manao, ma ka manawa e halawai aku ai o Leola, me na kanaka opio e ae, o kela wahi, e lilo aku ana kona noonoo no kekahi o lakou, a haaleleia iho keia i ke anu.

            Ua maopopo iaia, ma ka manawa a Leola e lele aku ai ilalo, mailuna aku o kona kaa, e lilo koke aku ana oia i ka Ela Hao, ame ke Kaunawahine, ma ke ano he malihini hanohano loa na laua, a o ka mea nae nana i hoopii mai i ka manao lili iloko on a, o ia no ko Leola halawai aku me ka Haku Baumona, ke keikikane hookahi wale iho no a ka Ela ame ke Kaunawahine Hao, no ka mea ua ike mua ua o Pilipo, aia ka makemake mau iloko o na makua o kela kanaka opio, e loaa iaia kekahi wahine kupono a pau ka auwana hele ana i o ia nei.

            He koa kahiko ka Ela Hao i komo iloko o na hoouka kana he nui, me kona makemake loa e ukali aku kana keiki mahope o kana mau hana, o ka mea apiki nae, iloko o na la opiopio loa o ka Haku Baumona, ua hoike okoa mai oia i kona hoowahawaha no ka oihana koa, a oki loa aku hoi kona makemake i ke kanaka malama i na waaiwai o kona mau makua, o kana hana makemake loa, o ia no ke kahakii, a ma ka olelo maoli ana ae, he loea oia ma kela hana, me he mea la, ua hanauia mai oia no kela hana wale no.

            O ke ano o keia kanaka, he noho malie loa, me kona launa nui ole aku me ka poe i like aku na makahiki me kona, a o@@ loa aku hoi kona launa ana me na kaikamahine opiopio iloko o ka lakou mau anaina, no ia ano, i kapaia aku ai oia e na kanaka he keiki hoowahawaha i na wahine.

            Aole nae he mea hookahi i ike i ke kumu o kona hoomanao ana iaia iho mai na wahine mai, no ka mea, he mea nui loa kona makuahine iaia; in a hoi i na wahine kona makemake ole e launa aku me lakou, alaila o na kane hoi kona poe e hui pu aku ai, he hoomanao loa no oia iaia iho, mai na kane ame na wahine aku, a ua nanaia mai oia, ma ke ano oia kekahi o na kanaka ano e loa i hanauia mai.

            "Ina aole e hoea mai ana ka Haku Baumona, ma na hana lealea o keia auwina la, alaila e hoomanao iho oe e Leola, aole no ia he mea malihini i kela kanaka opio," wahi a ka Lede Waka, i kamailio mai ai, me ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina. "Ina nei no kona hoea mai ea, e akahele loa oe, i ke ano o kau mea e hana aku ai iaia e Leola!"

            "Heaha iho la hoi ko'u kumu e akahele ai?" wahi a Leola me ke kahaha, oiai o ka manawa mua loa kela, o ke kamailio ana aku iaia, o kekahi mea e pili ana i ka Haku Baumona.

            "Ma ko makou kamaaina i ka Haku Baumona, oia kekahi o na kanaka makemake ole, e launa mai me na whine, pehl an@ kamailio e aku la ia oe e makaala loa nona," wahi hou a ka Lede Waka, no ka hooko ana aku i na kauoha a kona kaikunane, o ke kamailio mua ana mai iaia, i wahi e hoowahawaha ai o Leola i kela haku opio.

            "Ina e hookokoke mai ana kela haku opio ma kuu aoao, e hoao aku ana au e hoikeike iaia i na mea e hiki ole hou ai iaia ke hoowahawaha mai i na wahine ma keia hope aku," me ka noke okoa ana ae o Leola i ka akaaka, a o ia ka ka Lede Waka o ka pane koke ana mai:

            "Mai manao oe he hana maalahi nou ke kamailio pu ana me kela kanaka opio, ua hooikaika mau kona makuahine e launa nui mai kana keiki me na wahine opio, ame na kanaka opio, aohe wahi mea a hooloheia aku o kana mau olelo; aia wale no kona noono maluna o ka hana kahakii, me kona nohopaa ana maloko o kona keena hana no kekahi mau la; o ka mea apiki nae, aohe he poe makemake e kuai i kana kii."

            "Ea, hele mai la ka hoi a nui ko'u makemake e ike i keia haku opio, no ka mea, aole loa o'u kanalua no ka hiki ia'u ke hoololi i kona mau ano."

            Pupuka iho la na maka o ka Lede Waka, no kela mauolelo a Leola, e kuhihewa ana la hoi oia, o kona kamailio ana mai i na ano o ka Haku Baumona, o ka mea ia e hoike ae ai o Leola i kona ano hoowahawaha no kela haku opio, eia ka o ka mea oi loa mai ia o kona makemake, a mihi loa iho la ua kaikuahine maalea nei o Plipo Daika, i kona hewa, o ke kamailio ana mai e pili ana no ke ano o ka Haku Baumona.

            "Aia no oe a ike aku i ka Haku Baumona, e komohia iho ana ka manao hoowahawaha iloko ou nona, elike me haawina i loaa aku i na wahine opio apau, i hookamaaina aku me ia. Ua nui ka'u poe i lohe ai i ko lakou haano'u i ka u'i o kela haku, eia nae aohe o'u wahi ike aku i ka u'i, ua like pu oia me kekahi kii mabala, i nele i ke ola iloko ona," alaila hooki iho la ka Lede Waka, me ka alawa ana mai ia Pilipo Daika, me he me la e i okoa aku ana imua o Leola, "aole no e loaa mai ka u'i o ko'u kaikunane."

            Elike me na mea a Pilipo Daika i hopohopo loa ai, no ka nui o ka poe e hele mai ana e ike ia Leola, pela iho la ka mea i ikeia, i ka wa i ku iho ai o ko lakou kaa mamua o ke kahua manienie, kahi a kekahi puuli nui e noho mai ana, ua hala maoli kekahi mau minuke loihi, mamua o ka loaa ana he manawa no Leola e lele aku ai ilalo, no ka hui pu ana me ke kaunawahine, a i ko laua hui pu ana ae, honi okoa mai la ke kaunawahine ia Leola, he hoailona, no kekahi malihini hanohano loa a pane mai la:

            Nani ko'u hauoli i kou hele ana mai nei i keia la e Miss Dale; o ka'u wale no e hoonaauao e aku nei ia oe, mai ae aku i ka nui o na kanaka opio e hoolauwili i kou noonoo, a e hana mai paha i na mea e maluhiluhi ai kou kino," me ka noke okoa ana ae o ua kaunawahine nei i ka akaaka.

            Aia kekahi mau keonimana ekolu ke kekali mai la o kek kaawale ae o Leola mai kona kamailio ana me ke kauanwahine no ka nauki loa o ua poe kanaka opio nei, hookahi o lakou i hele okoa mai a i aku la ia Leola:

            "E noi aku ana au i kou oluolu e Miss Dale, e lilo oe i hoa no'u e paani pu ai, ma ka paani popo hina'i," wahi ana me ka wehe ana ae i kona papale.

                                                (Aole i pau.)