Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 44, 29 October 1920 — Page 4

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Na Kumu E Koho Ai No Na Bona Aie

            @ ke@a Poalua ae, Novemaba 2, e hoa mai ai i  @ hooholo ana o na mana koho o ke Kulanakauhala @ Kalana o Honolulu nei maluna o ka niau bona @ kulana kauhale, no ka hoomoe ana aku i na paipu @e meaino no Waikiki ame Kalihi, ma ke koho ana @ ka aoao "Ae" a i ole "Aole" paha.

            Ua hoakaka aku makou, ma ka pule aku nei i hala, kekahi mau kumu kupono a maikai loa, no ke koho @ ma ka aoao  "Ae," maluna o keia ninau; a ke @opuka hou aku nei no makou i kekahi mau kumu @. e hiki ole ai i na mana koho ke hooole ae i na mea o@aio ikeia. no ke kupono i'o e hoomoe, koke ia @ na paipu lawe meaino ma na apana i makemakeia. @ ke kahua nui i ala mai ai keia manao e hoomoe @ i na paipu lawe meaino no Waikiki ame Kalihi. @ ka hoomakaukau e ana no ia. mamua ae o ka ma@. no ka hoopakele ana i keia kulanakauhale mai na ma'i ahulau mai ; a no ka hoolilo ana hoi ia Honolulu nei i kulanakauhale maemae.

            Ua ikeia i ka poino ame ka pilikia nui i loaa ia Honolulu nei. iloko o ka 1895 mainuli o ka laha ana ae @ka ma'i kolera ; ka mea nana i papa i ke kipa ana !. a i ka holo ana aku o na ohua maiwaho mai, a ! Honolulu aku nei, a pela hoi ko na kuaaina poe ! Oahu nei, me ka pauiia o na puka o na luakini, ! kula. no aneane e piha na mahina elua. Ua lilo @ mau ola lehulehu i moepuu na kela ma'i, me ke @ho ma'uwale o na haneri kaukani dala. mamua o @pau ana o ka ma'i. o ke korela kekahi ma'i o na @ pelapela. Aole he mau paipu lawe meaino ia @ elike me ke kulana e ikeia nei ma Kalihi ame Waikiki. nolaila o ka lako wale no me na paipu lawe @ain@. ma na wahi e manaoia nei o ke alahele ia @ pahola ole mai ai ka ma'i korela ma keia mua aku.

            Ua kipa mai ka ma'i bubonika eleele. i Honolulu @ i ka 1900. kekahi o na ma'i ino loa i ikeia ma ka moolelo o na ma'i ahulau. Ua lilo he mau ola lehu!hu i pio na keia ma'i, me ka hooliloia ana o na @la, i hiki aku ma kahi o ka elua miliona, ma ka @ooikaika ana e kinai i keia ma'i ; mawaho ae o na @ino ame na poho i na on a no lakou na waiwai, i pau i ke ahi. O ka bubonika eleele no kekahi ma'i @na wahi pelapela, ma ka lako ana nae me na paipu @ meaino, aole he hopohopo ana, no ka laha mai @ keia ma'i weliweli.

            I ka manawa e oili ae ai na ma'i o na wahi pelapela, @ole ia e noho iho ana ma kahi hookahi, aka e pahola @ ia ma kela ame keia wahi me ka hikiwawe loa, @la ka mea i ikeia no na ma'i korela ame ka bubo@ka eleele ' aka nae, in a ua loko na apana i nele me @ paipu lawe meaino, aole loa he hopohopo ana no @ ma'i o keia ano.

            Ma na kulanakauhale malamalama apau o ke ao @, ua hoolakoia ia mau wahi me na paipu lawe mea@ no ka mea pelapela iloko o na paipu lawe @, o ke kumu iho la ia e laha ole mai ai ka ma'i.

            He nui na kumu, aole he kaulike o ka mahelehele !na o ka haawina dala no Kalihi ame Waikiki. He @ea oiaio no keia, aka mae, ua loko o Kalihi me na paipu lawe meaino i keia manawa, o kahi wale no @ koe aku, i nele i na paipu lawe meaino ka i makemake ia e hoolako ; aole pela o Waikiki, aia ma!la ka nui o ke dala, e pono ai e hooliloia, oiai he !i na wahi i nele maoli me na paipu lawe meaino.

            Ina ua makemake i'o kakou e lilo o Honolulu nei ! kula@akauhale nani a maemae, pehua e hoea aku @ ia hopena, in a e ala ku-e mai kekahi apana i keka@. O ke kaawale aku o na mea pelapela apau, ma @ ka holo ana iloko o na paipu lawe meaino, pela @ale no e loaa ai ke kulana maemae ia Honolulu nei ! i wahi nae e loaa ai na paipu lawe meaino, ma ke koho wale ana no ma ka aoao "Ae," i loaa ai ke dala @ ka hana ana i na paipu lawe meaino.

            Ua hala pu ia mai kekahi mau ku-e ana no keia @na aie, no ke kumu, aia no he huina dala mahuahua iloko o ka waihona laula o ke kulanakauhale, no @ hanahou a ua hiki no ke kikooia aku kela waihona @ ka hoomoe ana aku i na paipu lawe meaino no Waikiki ame Kalihi. O ka lawe ana ae i ka huina $600,000 a $700,000 paha no ka hoomoe ana i na paipu lawe meaino, no na wahi i makemakeia, he huina dala mahuahua kela, e hiki ole ia ke hoomauia @ku kekahi mau hanahou e ae, elike me na hana alanui, ke kukulu ana i na halekula, ka hoomoe ana i na paipuwai, ame kekahi mau hanahou lehulehu e ae @ hana i kauka'i aku ai i ko lakou hoohanaia me na @ala mai kela waihona mai.

            He ninau ko'iko'i loa ke paipu lawe meaino, i keia manawa, a na mana koho e manao nei, he hana maa@hi ka hoala ana mai i na ku-e ana. Ina e holo ole @na keia bona aie kulanakauhale ma ke koho baloka @ ka la 2 ae nei o Nowemaba, ma ke koho ana o ka @apanui o na mana koho, ma ka aoao "Aole," aole e hiki i na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ke noho malie iho aka e hoomaka koke aku ana lakou i ka hoomoe ana i na paipu lawe meaino, ne na dala o ka waihona laula, no na hana paa@au, me ka nana oe ae i na koi ana mai a !a mana !oho, no kekahi mau hanahou e ae, no ka mea, mamua ke ola o ka lehulehu e nanaia ai, a mahope  aku @ mea e ae.

            Nolaila, ua ili iho ke ko ko'i ma ka aoao o na ma@ao koho, e ku-e nei i keia kumuhana, ka noonoo ana me ke akahele, ma ke koho ana ma ka aoao, e ala ole mai ai he mihi ana mahope aku, ma o ke ku malie ana o na hana alanui, na hana pili i ka oihana wai @e na halekula.

            A hoea mai ma ka la 2 ae nei o Novemaba, e koho @ ka aoao "Ae," pela wale no e lako ai na wahi hemahema i keia manawa, me na paipu lawe meaino, a e hoopakeleia ae 'ai hoi ke ola o ka lehulehu, mai na ma'i ahulau mai, o na wahi pelapela,

 

MAI HOALO I KA HELE ANA AE E KOHO BALOKA

            Ua konoia mai makou e hoomalamalama aku i na mana koho baloka apuni keia teritore, no ka hopena o ka poe e hele ole ae ana e koho baloka, ma ka la 2 e Novemaba e hoea mai ana, a ma na koho baloka, laula apau e malamaia ana ma ia hope aku ; mamuli o ke Kanawai 99, o na Kanawai Ahaolelo o ka 1919.

            Ma keia kanawai, ua hanaia he mau hoololi i ka Pauku 86 o na Kanawai Koho Baloka o Hawaii nei, o ka 1918 (Pauku 80, o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915.)

            Ma na mahele pauku I ame 5, ua hanaia he mau hoololi, ma ke kapaeia ana o na huaolelo "papa hoopaaiuoa,: a hookomoia iho ma ia wahi, na huaolelo "kakauolelo kalana."

            Ua paku'i hou ia aku he mahele pauku, a i kapaia ka mahele pauku 12, a penei kona heluhelu ana ;

            "12. E waiho aku i ke kakauolelo kalana mahope koke iho o kela me keia koho baloka laula, i papainoa, e hoike ana i na inoa o na mana koho maluna o ka papainoa o na mana koho i hoolakoia aku e ke kakauolelo, i hele ole ae e koho."

            Ma ka Pauku 3 hoi, o kela Kanawai 99, o na Ka@awai Ahaolelo o ka 1919, e hoakaka hou ana ia penei:

            "E holoi ae ke kakauolelo, iloko o kanaono la, mahope mai o kela me keia koho baloka laula, ma ke ano i hoakakaia maloko o ka I'auku 66, i na inoa ame na huakumu o kekahi mea koho i hele ole ae e koho ma ia koho baloka."

            Ma keia kanawai, ua maopopo loa, o ka poe apau i paa ko lakou mau inoa maluna o ka papainoa o ka poe koho baloka, o kela ame keia mahele koho, e hele ole ae ana e koho, ma na koho baloka laula, aole ma na koho baloka kalana, a wae moho paha ; e holoiia ae ana ko lakou mau inoa, mai ka buke hoopaainoa aku a ke kakauolelo kalana ; a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua nele iho la lakou i ke kuleana e koho baloka aku ai, ma kekahi koho baloka mahope mai, koe wale no a hele hou aku lakou e hoopaa i ko lakou mau inoa.

            Ua kauohaia na papa o na lunanana koho baloka apau ma keia kanawai, mahope iho o kela ame keia koho bloka laula, e hoouna aku lakou i ke kakauolelo kalana, i papainoa, o ka poe i koho ole, ma kiea ano iho la, e loaa aku ai ka ike i ke kakauolelo kalana, no ka poe i hoohana ole i ko lakou pono koho baloka ; a i kauohaia ai hoi oia ma ke kanawai, e holoi aku i na inoa o kela poe, mailoko aku o ka buke hoopaainoa o ka poe kupono i ke koho baloka,

            Nolaila, e loaa aku ka ike i na kane ame na wahine koho baloka apau loa, aole he mea paani wale ka hoopaa ana aku i ka inoa maloko o ka bukeinoa o ka poe kupono i ke koho baloka, maloko o ke keena o ke kakauolelo kalana ; ma ka hele ole ana ae e koho baloka, ma na koho baloka laula apau, aka he mea ano nui loa ia, ua makemake maoli ia no kela ame keia mea i loaa ke kuleana e koho baloka ai, e hoohana aku ia pono i loaa iaia, ma ka hele maoli ana ae e koho i kona baloka, aole e noho i ka hale, a e hoolalau paha ma kekahi mau wahi okoa aku, ma ka la koho baloka.

            Ua ike mau kakou iloko o na kau koho baloka laula apau i kaahope aku nei, he heluna nui o na mana koho, i hele ole ae e koho ma na koho baloka laula ; aole nae e hiki ia ano hana i keia manawa aku, ke koi maoli mai nei ke kanawai, e hele maoli ae ka mea koho e koho baloka, in a aole pela, alaila e holoi loa ia aku kona inoa, ma ke ano he mea koho baloka oia ; aia wale no ka loaa hou iaia o kela kuleana e koho baloka, a helel hou aku e kakau i kona inoa, maloko o ka buke a ke kakauolelo, i ka manawa e weheia ai ua buke nei, no ke kakauinoa ana o ka poe i kupono i ke koho baloka.

            He hana ano malihni no keia ia kakou, a keia pepa e manao nei, ke noho mai kei na mana koho me ka pouliuli, no ka hopena e kau aku ana maluna o ka poe e hele ole ae ana e koho baloka, ma ka la 2 o Novemaba ae nei ; aka nae, ke lawe nei ke Kuokoa i ke ko'iko'i, o ka hoomalamalama ana aku i ka lehulehu maluna o keia ninau, me ka manaolana e komo pu mai ana na aoao kalaiaina o kakou, pela hoi na moho apau e holo nei no ka ahaolelo kuloko, ma ke a'o ikaika ana aku i ka poe apau i loaa ka mana koho baloka, e hele ae e koho i ko lakou mau boloka ; o hooneleia auanei lakou i kela pono, kekahi o na waiwai makamae iloko o ka noonoo o ka poe naauao apau.

 

E KOHO ME KA NAAUAO E NA MANA KOHO

            Ua hoea mai i ka manawa a na mana koho baloka apuni keia Teritore, e hooholo ai a koho i ka lakou poe i makema@ ai e lilo i mau kauwa na lakou, maloko o ka ahaolelo lahi o Amerika Huipuia, a ma ko kakou ahaolelo kuloko, o ka makou wale no e a'o aku kei, o ia ke koho ana me ka naauao, aole hoi ma ke ano naaupo, o ke ano lealea koho baloka wale iho no.

            I ko makou a'o ana aku i na mana koho, e hoohana i ko lakou pono koho me ka naauao, o ia no ka wae ana ae ma ke ana kaupaona o ke kaulike, a koho aku i na moho, ma ko lakou mau ano kupono maoli, aole hoi mamuli o ka puni wale aku no i na olelo pelo o ka maalea, ma ka hoinoino ana i kekahi mau hoho, ma na mea pilikino ; o na moho i manao, pela iho la e ikeia ai ko lakou mau ano kupono, ua hoike e mai lakou i ke kupono ole i mau kauwa na ka lehulehu, e pono ai e hoonohoia aku i kauhale.

 

Nuhou Kuloko

            O na palapala a na makamaka o ka hoouna ana mai i keia keena, o ke ano hoinoino pilikino, a hakukole wale aku, ia ha'i ua kapaeia ka hoopuka ana aku maloko o ke Kuokoa nei.

------------

            Ma ka Poalua uei i paa ae ai he hookahi Kepani ame elua mau wahine Hawaii, no ka loaa pono ana aku o ka okolehao malalo o ko lakou malu, e na kamaka o ke keena o  na loaa kuloko.

-------------

            Ua pau na kuleana aina pohihihi o Waialua, Oahu, i ka huliia e KALE HAPAKINI, o ke keena Aina o ke Aupuni. E hui me ia i maopopo pono kou kuleana.

--------------

            Oiai he la koho baloka ka Poalua ae nei, e paa ana na keena auphni ame n@ hale oihana ma ia la, no ka haawi ana i manawa no na mana koho e hele ae ai e hookomo i ko lakou mau baloka i kela la.

--------------

            I wahi e loaa ai ka baloka i keia mau la, eia kekahi mau moho ke hele nei e haiolelo hoinoino ma ke ano pilikino, e hoike mai ana ia hana, i ka pau o ka wai ono o ia punawai, ua pii ka wai lepo.

--------------

            I kulike ai me na lono i hoea mai no Honolulu nei, e haalele aku ana o Duke P. Kahanamoku, ka moho heihei au o Hawaii nei, me kona mau hoa ia Kapalakiko ma ka la 3 ae nei o ka mahina o Novemaba.

-------------

            Ma ka Poalua iho nei i huli hou mai ai ka Lunakiai Charles N. Arnold mai kana huakai aku nei no Kapalakiko, me kona hoohakalia ole iho, i ka hele ana, e hooikaika ole iho, i ka hele ana e hooikakika no ka minau bona aie kula nakauhale.

-------------

            Ma na mea e loheloheia nei i keia mau la, aole e hoalaila mai ana he mau ke-e ana iwaena o na Repubalika i ka Mea Hanohano H. L. Holatein, no ke kulana lunahoomalu o ka hale o na luna makaainana.

-------------

            Ma ka halawai a na moho Demokarata i malama ae ai mauka o Kapalama ma ka po o ka Poakolu aku la i hala, i komo pu aku ai o Mr. Chas. Lake, he Repubalika, ma ke hoakaka ana i kona mau manao ku-e i ka Elele Kuhio, ma o ka b@a hoopulapula la i na Hawaii.

-------------

            Ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i ka moolelo o Leola i keia pule, i loaa ai he rumi no na palapala i kakauia mai e na makamaka i hele a kupa'i e waiho nei ma keia keena no kekahi mau pule loihi.

-------------

            Mai na wa@i like ole mai apuni ke Teritore i hoea mai ai na palapala a na makamaka i keia keena, o hoiko mai ana i ka lawe hou o ke Keikialii Kalanianaole i ka lanakila ma ke koho baloka o ka la 2 ae nei o Novemaba e hoea mai ana.

-------------

            Ma ka wanana a ka poe ike wanana o keia mau la, he kau koho baloka keia o ke kaihoeo no na Repubalika, ma Amerika a ma Hawaii nei, ka mea nana e hookunahihi aku i ka noonoo o na Demokarata maanei nei, no ke poho wale o na man@olana no ka lakona mau moho.

-------------------------------------

            LONDON, Oct. 27.---Ua hoolahaia ae e ka Mupepa News kekahi manao i hoopukaia ae e ka Hope Makua Meia O'Callagban o Cork e olelo ana e hoomakaia aku ana maloko o kekahi manawa kokoke kekahi mau hana panai aku i ka ino no ka ino no ka make ana o ka Haku Meia MacSwiney o Cork.

-----------------------------------

NA MARE

--------

            Wm. Kawai ia Aliee Mahoe, Oct. 13.

            S. L. Kekumano ia Eva G. Stone, Oct. 14.

            Frank G Pestana ia Isabella Rasmusen, Oct. 16.

            L. Kalaukapu ia Sa@ah Kapua, Oct. 16.

            Thomas Kanahele ia Annie K. Smith. Oct. 16.

            Pam Roy ia Agnes Naone, Oct. 18.

            Lo Kaina ia Emaline Keohokii, Oct, 18.

            James M. Kahaloa ia Malia Kamahu, Oct. 19.

            Fred W. Klug ia Dora M. Pokamia, Oct. 21.

Roy G. Ganghorn ia Abbie K. Hall, Oct. 23

----------------------------------

NA HANAU

--------

            Na Lim Pong Lai ame Deisie Keeu, he keikikane, Oct. 8.

            Na Lew Shing âme Matilda Thompson, he keikikane, Oct. 17.

            Na Dan Kekabuna ame Sarah Alapa, he kaikamahine, Oct. 19.

            Na Sam Kaiona ame Elizabeth Honolili, he keikikane, Oct. 17.

            Na Fred Raymond âme Mary Kala, he kaikamahine, Oct. 23.

            Na Dan K Aona ame Annie Muli, he keikikane, Oct. 25.

--------------------------------

NA MAKE

--------

            Josephine Kalahui, ma ke alanui Haniwai, Oct. 14.

            Mrs. Louisiana Andrews, ma ke alanui Kanelou, Oct. 16.

            Mary Kalanui, ma Kamoiliili, Oct. 17.

            Mrs. Kalua Kaaihue, ma ka Halema'i o Kalihi, Oct. 18.

            Samuel Kaleikini, ma ke alanui Peterson, Oct. 20.

            Peter Pedro, ma ke Alanui Frog, Oct. 21.

            Mrs. Joseph Kamaka, ma ka Halema'i Meiwahine, Oct. 20.

            Mrs. Kapua K. Keiua, ma ka Halema'i Moiwahine, Oct. 21.

            James Manoanoa Jr., ma ke alanui Yamane, Oct. 20.

            Kiko Kekai ,ma ka Halema'i Moiwahine, Oct. 22.

            Henrietta Kupahu, ma ke Awawa o Manoa, Oct. 23.

            Mrs. Mary Kauhane, ma ka Lanakila Traet, Oct. 24.

            Mana D. Kaluaahi, ma ke alanui Kuuawai, Oct. 23. 3

 

Nuhou Kuwaho

            BUENOS AIRES, Oct. 27.---Ua hoike ia mai ianei ke kinaiia ana o ka haunaele a ka poe kipi o ka hoala ana ae e ke aupuni a he 27 o na alakai kipi i kipuia. Ua hookapuia ka hoopuka ana mai i na nuhou apau mai ke aupuni mai o Bolivio, oia pu kekahi lono i @oikeia mai.

--------------------------------

AE KA AHA I KE NOI A KE KAIKAMAHINE UUKU.

----------

            Mamuli o ke noi ponoi a kekahi kaikamahine uuku o ekolu makahiki i ka Lunakanawai Kaapuni Franklin, e ae mai ka aha e noho oia me kona kupunakane, ua hookoia mai ka makemake o kela kaikamahine, oiai ka makuakane ame ke kupunakane ame ke kupunakane i hoea aku ai imua o ka aha, ma ka pule aku uei i hala, no ka mea o laua i keleana i kela kaikamahine.

            Ma kekahi manawa mamua aku nei, ua make iho la ka makuahine o kela kaikamahine, no ia kumu, ua hoihoi aku la kona makuahine iaia, ame kona kaikunane uuku, me ko laua kupunakane e noho ai.

            I ka hala ana nae o Kekahi manawa a he mau pule ae nei i hala, ua hoea aku la ka makuakane o kela mau keiki imua o ke kupunakane, nana e malama ana, a koi aku la e hoi mai ko keikikane me ia e noho ai, ua ae mai la ke kupunakane, no ka hoomama ana mai no hoi i kana hana, o ka malama ana aku i kela mau mopuna.

            He mau la mahope mai, o ka hoi ana aku o ke keikikane me kona makuakane, ua hoea  hou aku la ua makuakane nei imua o ke kupunakane o kana mau keiki, a koi aku la e hoihoi mai i kana kaikamahine me ia e noho ai. Ua hoole ke kupunakane i kela noi, nolaila ua hookomo okoa ka makuakane o ke kaikamahine i kana hoopii imua o ka aha a ka Lunakanawai Franklin.

            Ua hoea ke kupunakane o ke laikamahine ame kona makuakane imua o ka aha, me ka hoakaka ana o kela ame keia pakahi o laua, i na k@@u kupono e noho ia ke kaikamahine me laua pakahi, oiai no nae kela kaikamahine e noho malie mai ana hoolohe i na mea e kamai@oia ana.

            Ua hiki ole i ke kahu o ka aha ke hooholo i ka mea pono ana e hana mai ai; eia nae, oiai na mea apau e noho hoola'i ana, ia wa i ku ae ai kela kaikamahine uuku iluna, lalau aku la i ka papale o kona kupunakane, alaila hele aku la imua o ka lunakanawai, a paa aku la kekahi lima, ma ke kuli o ke kahu o ka aha, nana aku la hoi i kona mau maka a i aku la:

            "Ke makemake nei au e noho me kuku," wahi ana me ka lea moakaka. "Aole o'u makemake e hoi aku e noho me papa. He pepehi eia ia mama."

            No kela mau olelo a ke kaikamahine uuku, ua haawi mai la ka aha i kana olelo hooholo, e ae ana i kana noi e noho oia me kona kupunakane, a o ka pau ae la no ia o kela hihia, o ia hoi na ae aku ke kahu o ka aha na ke keiki no e koho i kana wahi i makemake ai e hoi aku e noho.

UA HEWA KA I'A A D. HOOLAPA HE KALOHE OLOKO.

-----------

            Mr. Lunahooponopono o ke Kilohana a ka Lahui ;Aloha oe:---I hoomaoe a@ la hoi au i keia mau mamalaolelo o kau ae la maluna no na mea e pili ana i ka bona hoaie Aupuni Kulanakauhale a Kalana o Oahu nei, a ka Meia Jon Wilson ame ka poe lunakiai Demokarata i manao ai e hoaie i ke aupuni ame na manao pai no hoi o D. Hoolapa, ma ke Aloha Aina, e pai aua i ka maikai o kea hoaie, a o ka na Repubalika i mauao ai, aole he maikai o ia, a i ko'u huli ana aku nei nae i ka oiaio o keia bona hoaie aupuni, o keia ka oi loa aku o ke kolohe.

            E na mana koho apuni o Oahu nei, e oluolu e nana pono mai kakou i ka hana a keia poe e makemake nei @ hookomo i ke Aupuni Kalana o kakou iloko o ka poino mauwale me ka ike no nae o keia poe Demokarata i keia puu dala nui hewahewa e waiho nei floko o ka banako me ka lawelawe ole ia aku, he puu huahelu hoi na ka ahaolelo o kela kau aku nei i hookaawale e pili ana no kau aku nei i hookaawale e pili ana no ka oihana wai, sua ame alanui, nona ka huina nui o $290,000, a ke waiho nei keia mau dala me ka hoopa ole ia me ka ukupanee o 5@ o ke dala i ka makahiki, a ke kokoke aku nei i ka elua makahiki me keia ukupanee pokeokeo nui wale.

            Ua hiki loa keia mau dala ke hoohanaia no ka pilikia e maaoia nei o ke sua ame ko na alanui, me keia mau dala i hoikeia ae la iloko o keia mau mahina elua ahiki i ka loaa ana mai o ka bila haawina iloko o Ianuari, 1921 ae nei, nona ka huina he $750,000, a i ka hoohui ana o keia mau huahelu e piha ana ka $1,040,000, a i ka lawe ana o ka $600,00 a i ole $700,000 paha ,e @@@ puu nui ana no me ka hookomo ole ia o ke aupuni iloko o ka aie, e auamo ai ka lehulehu i ka aie o $175,000, ka ukupanee o ka makahiki hookahi.

            Malu mai nei nae ke kula ia Likana Eliwai, ka elele hoopunipuni a D. Hoolapa!

            Pehea keia, o D. Hoolapa: He oiaio keia i loaa mai mai ke keena mai o ka lunahooia o ke Kalana o kaua, James Bieknell; e i mai ana no paha auanei oe o kau no ka oiaio, o ka oiaio wale no a e ha'i aku i ka oiaio, i oiaio wale no kau ahiki i ka palaha ana o ka oiaio ilalo a mene ka ihu.

            He mau helu i hala ae nei o ke Kuokoa nei i hoike aku ai au i ko'u manao e pili ana no keia bona aie me ko'u booia aku he hana maikai loa ke koho like ana i kekahi mea maikai, no ka hoomaemae ana i ka noho aupuni ana, ame na hana hooholomua i ke aupuni, he mea pono kno ke koho like ana no ka pono i manao ia.

            I ka hiki ana mai nei nae i ka wa kupono, aole ke Akua i makemake e lanakila ka ino maluna o ka maikai, nolaila hoike mai la oia (Akua) eia iho no ke dala ke waiho iho la, mai ae e hoopoino wale ia ke ano o ko oulou noho maluhia ana me ka oluolu.

            Nolaila o ka la 2 o Nov. e hoea mai ana no Oahu nei apuni e pono e nana mai i keia mau hoakaka i hoike ia aku la, he dala no ka hoi la a makemake nae e kolohe i ke aupuni, he mea hana wale no la hoi keia Meia na Likana Eliwai nolaila ku iho kakou ma ka aoao (No) a waiho no na ka poe i hoenui ia ma ko lakou aoao ke dala, e pono nae ke hooponopono pu ia ka Muliwai mai Makaaho mai ahiki i ka Uwapo o Haaliliamanu, aia no na mea ino ke iho la ma ua muliwai la.

            Me ka minamina nui nae au e hoike aku nei i keai mau mea oiaio i ka manawa ku haiki loa oiai o ka Poalima hope loa keia a koho balota koke no i keia Poalua ae aka ke manao nei nae au e lawa ana no ka ike i ka lehulehu no keia kolohe i manaoia e hanaia a kakau iho.

            Me ka mahalo a nui i na keiki o ka papapa'i Owau mau no.

C. K. KEALOHA.

--------------------------------------------

            Ma ka po o keia Poakahi ae, ka manawa hope loa a na moho o na aoao Repubalika ame Demokarata e malama ai i ka lakou mau haiolelo kalaiaina, malalo o Aala Paka, a maloko o ka pa 'lii.

KUU KAIKAMAHINE ALOHA MISS ANNIE HUA UA HALA

-----------

            Mr. Sol. Hanohano, aloha oe:---Ke noi aku nei au i kou oluolu in a he wahi rumi kaawale kekahi o ka hiwahiwa a ka lahui, alaila e hookipa aku oe i ka'u puolo waimaka, noua hoi ke poomanao e kau ae la maluna, i ike mai ai ka nui ohana o maua, e noho mai la i ka hiki na a ka la i Kumukahi, a hoea loa aku i ka welona a ka la i ka mole olu o Lehua.

            E Annie e, aia la oe ihea i nalo iho nei, kehuli nei kou mama ia oe ma na paia o ka home o kakou, aole hoi oe; na nalo, ua hala i ke ao polohiwa a Kane, huna nalo na maka. Luuluu wale au i ko aloha e kuu Annie aloha; aole hoi i kuu ike aku ia oe i ka holoholo mai me kou mau hnaumua @oko o na leo hauoli e paaui aua, ma na wahi like ole o ko kakou home aloha nei.

            E na kula panoa o kuu aina e, ua pau kou ike hou ana ia'u me kuu bebe aloha, e naue ana i ke ala. E na lae kahakai o Paumoa e, a hoea loa mai i ka wai hu'ihu'i o Kapuai e, up pau ko oukou hoomau hou ana i kona mau papalina nohea. Auwe kuu minamina pau ole ia oe e!

            Ua wehe mai oe i ka pili ana me kou mama aloha, kuu kaikamahine hele loa a!

            Pau ka hon@ aua mai i ka poli, pau ka nee a@a mai ma ka aoao o kou mama. Pau ka lohe hou ana aku i kou leo uahenahe, ua nalo, na mehameha kuu poli, aole oe e kuu milimili. Auwe kuu minamina pau ole ia oe e kuu hoa i alo ai i na pilikia he nui, a ua lana ae hoi kuu manao e ola ana ka inoa o kaua ia oe, eia ka aolo.

            Ua hanauia kuu kaikamahine aloha ma Honauna-kai, Kona Hema, Hawaii, i Iune 10, 1919; nolaila ua piha iaia he i makahiki ame 3 mahina ame na la keu o ka hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ola honua ana.

            Ma ka Poalua, Sept. 14, ua hele aku la ka'u aliikane e hoomaemae i ko ma kou pa hale, a ua hahai aku la ka maua kaikamahine iaia, a ma ke ano ulia ua ai oia i ka hua kikania me ka ike ole ia.

            He @ora paha mahope mai .oiai au e hanai waiu ana iaia, ua ike au i ka pii o ka wela ame ka ula pu o kona helehelena. Ma hope o ka hala ana aku o ka papa i ka lawai'a opelu, ua oi loa mai la, puni ke kino i ka ula, hoomaka mai la e puiwaiwa, hala he mau minuke hoomaka e uew kapalili me ka puliki mai me ka ikaika apau i loaa iaia, no kekahi mau sekona, a pau ae la, peia aku ana. Auwe no hoi kuu mauaonao ia oe e!

            Ia manawa koke no ua keleponaia ke kauka, a ua hoounaiu no hoi ke kii i kona papa, oiai oia e lawai'a ana me ka moeuhane mua ole he pilikia kekahi.

            Iaia i hoea mai ai, aia ke keiki iloko o ke kulana pilikia, oiai hoi o Mrs. Hannah J. R. Yates ua hoea mua mai no ke kokua ana ia'u.

            I ka hoea ana mai o ke kauka a nana a haawi mai la i huaale, ua hoohainuia kuu bebe i ka aila hoonaha ame hahano pu no elua manawa ia ahiahi, aole nae he naha iki.

            Ma ka Poakolu, Sept. 15, ua nawaliwali oia, aole mea maopopo, ua hoohainu hou ia i ka aila, hole no hoi a awakea, akahi no a noho, hemo mai la ka hua kikania, hoomaka no hoi ka huki; kauoha hou ia ke kauka, hoea mai, o ia mau no.

            Oiai oia e moe ana ilalo, a e alili ana hoi, oiai au kona mama e noho ana iloko o ke kupouli i ke aloha me ka hele o ka waimaka nona, o kuu bebe kekahi iloko o ia kulana hookahi, ua ka waimaka e hele. Auwe no hoi kaua a!

            Nolaila ke haawi aku nei au i ka'u hoomaikai he nui ia olua e Mr. ame Mrs. J. R. Yates no ka olua kokau pauaho ole ia maua, peia pu i na makamaka i komo pu mai me maua iloko o ke kaumaha ame ka luuluu no ka maua bebe hele loa.

            Owau iho no me ka luuluu.

MRS. ANNIE@ HUA.

------------------------------------

HOIKE O NA KULA SABATI O OAHU.

-----------

            E malamia ana ka hoike hapaha @ na Kula Sabati o Oahu elike me ia ma lalo iho:

            Kaneohe. Nov. 7, 1920, haawina o Sept., 1920; Waikane, Nov. 14, haawina Oct., 1920; Kahuku, Nov. 28, haawina Dec. 1920; Waialua, Dec. 12, haawina Oct., Nov., Dec., 1920.

            Hoike hui o na Kula Sabati o na Koolau ma Kaneohe Nov. 7, 1920.

            Makua, Dec. 3, haawina Sept., 1920; Waiane, Dec. 12, haawina Oct.-Nov., 1920; Ewa, Dec. 19, haawina Nov.-Dec., 1920; Kaumakapili, Dec 26, haawina Oct.-Nov.-Dec., 1920; Kawaiahao, Dec. 26, haawina Oct.-Nov.-Dec., 1920; Kaumakapili, Dec 26, haawina Oct.-Nov.-Dec., 1920; Pohaialoha, Dec. 26, haawina Oct, 1920, hora 2:50 p.m.

            Hoike hui o na Kula Sabati o na Kona ma Makua, Dec. 5, 1920. O na Kula Sabati no ka hoike hui, ua hiki no i haawina kuikawa, koe na Kula Sabati kahi e malamaia ai ka hoike hui, e hoomakaia na ha@a, hora 9 a.m.

SAS. H. S. KALEO

            Kahu Kula Sabati Nui o Oahu. Oct. 18, 1920

 

HE NINAU KO'IKO'U LUA OLE !

---------------

(Mai ka aoao Ekahi mai).

            He hookaawale keia i na dala i lawa ai ka hoopau ana i ka poino i ikeia ma ia mau apana.

            Ua olelo mai nei na enekinia (engineer) ua oi aku ka nui o ka apana ino ma Waikiki ame ka ino o ia wahi, mamua o Kalihi, a nolaila ua oi aku ka nui o ka haawina i manaoia no Waikiki.

            Ina he oiaio keia (a aole i hoole ia ka oaio), alaila he hana naauao ka hoopau ana i ka ino ma kahi o ka ino i ikeia! Aole e mahele like ke dala me ka nana ole i ka nui o ka hana i manaoia e hana, ame ka pilikia i manaoia e hoopau.

            Ua maopopo in a e hoomaka kekahi "ma'i pelapela" (filth disease) ma Waikiki, e poino like ana ka lahui holookoa o Honolulu nei. Nolaila he mea e hoopomaikai ai i na kanaka apau o Honolulu nei ame ko Kalihi poe pu---ka hoomoe ana i na paipu lawe meaino ma kahi i ikeia ai ka nui o ka ino elike me Waikiki.

            No ka lua o na kumu ku-e, ua oi loa aku kuu kahaha!

            He ninau keia e pili ana i ke ola o ke kanaka! A eia ka ua laweia mai he ninau dala, e ku-e ana i keia hana i manaoia e hoopakele mai i ke ola o ka lehulehu o Honolulu nei!

            Ke nanao nei au he oi loa aku ke ko'iko'i o ka i'o ame ke koko o na kane, na wahine ame na keiki o keia kaona, mamua o ke dala!

            Eia nae, ke olelo mai nei keia poe, ua oi aku ke ko'iko'i o ke dala mamua o ke ola o ka lahui; kupanaha!

            Ke olezzo nei au, he manao lapuwale kela!

            Ina ua manao ia e hoonui palena ole ia ana ka auhau mamuli o keia hana, e aho iki ia ; aka, aole pela! He umi makahiki ka loihi o ka manawa o na bona, a o na auhau e hoonuiia ana he 60 keneka no ka $1000 waiwaiio, no ka makahiki wale no!

            Kahala! Me he mea la, ua olelo mai keia poe, ua emi mai ke ko'iko'i o ke ola o ke kanaka, malalo o 60 keneka!

            Ke manzo nei au o ka lua keia o na manao lapuwale!

            A eia hou keia manao:

            Aole o ka lahui holookoa e hookaa ana i keia auhau: aka o ka poe hookaa auhau waiwai wale no!

            O ka põe hookaa ole i na auhaau waiwai, aole lakou e hookaa ana i kekahi lihi iki o keia auhau---o ia hoi---o ka poe waiwai wale no ka poe e hookaa ana i keia aukau.

            A eia hou, o ka hapanui o ka poe koho, aole lakou e hookaa ana i na auhau waiwai. Na ka poe waiwai wale no!

            Nolaila, o ka poe ilihune, i loaa ole ka waiwai i auhauia, e loaa ana ia lakou ka pomaikai me ka uku ole!

            I mea aha ka ehaeha o ka manao o ka poe waiwai ole, no ka hookaa ana o ka poe waiwai i ka auhau no ka pono o ka lahui holookoa?

            Nolaila, e ka lahui, ke manaolana nei au, e hookanaka ana oukou ia oukou iho, a e hooholo mai ana oukou i ka la 2 o Novemaba, ua oi aku ke ko'iko'i ame ka waiwai o ke ola o ke kanaka mamua o ke ko'iko'i ame ka waiwai o ke dala a ka poe mea dala, a e koho mai ana oukou ma ka "Ae" no na bona!