Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 48, 26 November 1920 — Page 7

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Moolelo no

a i ole

 

Mai ke Kulana Nele a i ka Waiwai-Na

Aloha Elu i ka Ipo Hooahi

 

 

 

-----------------------2--------------------

"Manao' au, he wahi mea liilii wale no ia. no ka me ke

manzo nei au, ua hiki no' ke mau hale. O kekahi kumu o ko'u makemake e hana koke ia keia mau hale, i hiki ai ia'u ke kaukau i ka

Manāo'ali. he wahi mea'liilii wale no ia; ho"ka mea k e ' hoi.k a minoaka nia'konam a u papalina. no ka lilo'o kela( wahi hopohopo iki 110 kona aiio pniwaiwa. a aha i paha i ka manaq nei au, ua hiki no*'ke hooniaka koke ia aku ke kuku- kaikamahine nana. i kekahi la:       ;mea e 'kau ana maluna o kona kua."

! lu,ana i keia mau hale. O kekahi kunm o ko'u makemake. "Owai aku lā la kelii hoāloha o Miss Dale. ke ole aii e'j "1 mahalo oe i ka maikai u ka ho'o ana o kela ho. no ka i e hana kok'e ia keia mau hale, i hiki ai ia'u ke kakau i k'a ' kuhihewa'. me he mea la o ka Haku Bauruona, aole.no naēi ikaika o na lima o

 

Pilipo Daika i ka paa ana i nr\ kaula kaohi. i biike banako, no ka mea aole he nianawa a'u i kakau ai ip'u ,hopohopo nona, ua hiki ia'u ke h.oohoka aku iaia, ina nolaila ua hiki iaia ke hooli-lo i kela lio i kauwa malalo ona, ; maloko o kuu buke. 1 keia kakahiaka iho nei kuu naiia aia kona noonoo miiluna 0 Miss Dale. e lilō. al:u 1" wahin6| aka no kou niau liina ,aole i lawa' kii ikaika e paa mai ai i ka

 

m , a u kamahaoioluimah.uaokekokook-.ohanakie-kie"'e.hana,a'.wahl aLeo.a

 ,

1 Iiol.) mai la na ilio,me ka haē ana, aole na'e me na manā      kaikaniahineu i, a huapa. la

  ke kauoh'a i ke

kanaka e noho nei. nia keia-wahi, ka bele o ka aina hanai-; huhu. aka me ka hoihoi, no ka ike an^ .māi ia Kikila, oiai | ^oloholona'

a kamaaina loa kela mau ilio iāia, irre ko lakou makemake i          minamina loa nei au. i ka loaa ole ana he niānawa

:t,au i ka lunanui o ka aina hanai holoholona.    no'u-e' kamailio aku ai iaia. aka malia no kekahi manawa J Holo mai la ua poe ilio.nei, a lēle 6koa aku la ūluna o okoā aku.   Eiā kona•hale ihea e no-ho. nei

h ā i kekahi lio, e hoihoi i kela lio ilōko

 

i kekahi 1;„, _.mnhana.helehelenakuoo.akanae,aolehengnaakuo..Iil.polaia,k

aiole Mai ke Kulana Nele a i jana ina hnaolēlo maloko kela buke kikūo. eiā ka he.keu; nan.a'.i.kekahi la," i.namunamu wale iho ai no o Pilipo Dai- j ikaika holo o ke!a lio. ke manao oia e aha i ia oe. no kana

AlohaEluaikaīpoHookalii.

|okekileoo,okapauaela110iaokahana. Ea.hekeuaku| Aiakamanaokuhihewamaik/ilokoona.ehalawaiaku|hōihouīnai1oia.akumailamamuaoKikila.inaapane i kelaakahanamaalahiloa."         J anaoiamekallakufiaumona.okameanaenanaihookarkciakekahi,onalioniaalah. i loa.akekaliimea ;         "Ae,hehantmaalahin6kekakauanaikekahi.mana'wa,jiiahaioamaj, \ kona'noonoo,oialiokonahalaWaianaakuIkāua i         malunaokonakua.uahkemrfohkonalaka.mekekalu ia   h'ewahihaua.paakikinoHoiikekaliiwa;akano.na;nie Kikila.kekanakahookahianai>hoo>Vahawahaloaai,j}">laa»i>aam an a kau,a,n-Pchea'ea c .mai.anaa,,ēl,oe '

fea WaiWai—Nal! akahanamaalāhl'loa,okekakāuiho'noikanu0nadaīa'kaiaiaiho;ahoomauak'ulaikanaheleananok'ahiikujmauwahiapauiuiakemAkeai. Ii makemakeia e l«ikoo i ka hanako, alaila kakauinoa malalo ai o ka halelio. I           I           Aole no hoi i loihi aku ia holo hoao ana a Pilipo OaiKa, na

4«tkalu mea nana i hapai ae i ko'u noonoo a kiekie j hoolilo o ke kukulu hou anaaku i keia man hale,: e konoia ia { [{(i loa. ai no hoi.         k| o u kulnhewa 110 kau ifiau mea J manao m'ua ai 110 ke»a ho e :.:u» haaheo me ka' hookano .0 ia no ka nui o ko'u mau mi a i ana oe.e kakau iho i ka htiina o ehiku haneri paoiia/5 ! Oiai no nae- ua cv Pilipo i kahi kaawale e hele aku ana,j ^ T -

 

hoo makaukauhoi 11 ; 0 ke lama > uhale » .nok amea » uah « oikem . aioM V/ r..Foda,aia;ie ala r k e a U i ei m Ne a il ia KI n ld a . ikekahilio.nokaanaaku : no u e nono aKu ai, ka meaa u 1 moe\ihn.ne niua ole jma kahi o ka iwakaīua kaukani paona, ko?u loaa o ka ma- \n ana ana aku o Kikila ame Leola. 'Ke ae aku nei au no ka hlehie o kou kulana i ka hoio lio,

\<»lailaeikemaioe,aiahemeaanonuiloa,kaliloIkahiki.mainawaiwailikeolemai.' : mamo na ka* oha'na Lome, aole anei pela?"         ?'       "Aole emi mai fcou loaa makahiki i ka-i\vaka)ua kaukani \<- m e a o i a i o l o a k a u e n            i         A r -  -iw » . . e l a l a . a k a a i a m a k a h i o k e k a n a k o h i k a u k a m d a ;l a o k a m a -

,...

e kamailio mai la e Mis* Dale         11 u-i • • r  v '      ;kahiki. no ka mea. maniuh o keia mau waiwai nui hewa

u ' ' i ' l p o o o a i i ; u a , h e i l i e a h e m a h e m a . k e k a u a n a m a l u n u o n a , e •   , ,

.i i a īne a aawi pu ana mai 1kona minoaka. jhewa ou, ua hiki ia'u ke kohō.aku. o ke kanakolu kaukani

mai kona mau papalma mai. 'He ke umaoli ko'u ma-. 0 k c j a v v a i cn o n a ::ake i na olelo kuli'u elike me kau i hoopuka mai nei, j '"Mai poiiia ka hoi, aia kekahi lio hou o ka laweia ana !' "Kak'ahiaka mapii oe i'hele mai nei e Miss Dale, no keia

olelo hou aku nei no au, aole keia he lio e liiki ai i ka poe holona ke kau maluna ona."

,Aolc i pau pono dku na olelo apnii a Kikila i kamailio ae ai, i ka loheia e Lepla. 110 ka mea, i ka hoopuka ana ae a Kikila i na. huaolelo "kuu haku wahine," na huaolelo hoi i piha loa ai oia i ka hilahila, i ka \va a Pilipo paika i kamailio mai ai, ua hooniiā aku kona piiuwai, i ka wa ana o ka lolu^ana aku,

. •

110 h o i e n e l e k a n u i o k a u m a u m e a i i k e a i , a i p a a - j m a i a h o o p a a n ^ a l a i l a m e ' k a i l u i a e o k o u m a u l i o , a W a h i jw a l l j ,e n a n a a ' n a n a e p a h a o e i k o u m a u h o l o h o l o i i a e a ? " • •        . . . .         . . .     • • •   : a ke kanakanana i lawe mai i kela lio, e lilo akii' a'na'ka ua |         hj a ua o -Pilioo i kainailio mai ai.

hooponopono i manaoia.

! hQO\vaha\yaha ilōko oiia! no ka paa rula o!e o kela kanaka.

I : M kona ike aku i ka oluolu maoli o Kikila.     ;kamahine wale no. aka.o kekahi poe lehulehu e aē."noho kaaWalē 116 nāē pālia kekahi oū e Mr. w a l e       llon0t lie

Jie hookahi jio nae leo a Kikila i pāiie iho ai i na ilio; O l*a lilooVela pane a Kikila i mea nTaikai a maikai ole|^jn jk e l eo l ^k o 0k a       halelio:ea?" , rn..hoinalie.uakaaWalekokeakulakelapoeholoholona ikanoonoooLeola,aohenieamaopopoakuiakauaekaj    k o n a        -neo l e nia5( hele -a k ul a 0 Kikilāno'k'ahale- •:i:si iaia aku, me kona lalau ana iho i'kahi keiki uuku loa,! makamaka heluiiēlu, koe wale no ko laua hoomau ana aku 1 ^ a j m a j l a j kēkah'i'noho, me ka' h66kalt aiia akU i

hapaiaelailuna,aiaiaihookuuhoujhoaiilalo,'kauoha ika.helenokahiokahalelio. ^ ^       ,         |ka'.)alemaiunaokekua.oualionei,alailahauhoaihor|ai ku la ia lakou e hoi noloko o ka halē, a elike 110 me k'a ;         Ma k'e.la haalele āna aku hoi a Pole ia Kiki'a ina, tia hēle ^ n o h om   e          k          a          e e k en            o         n a e o ka liō, aka aole 110 nae ia he

i...»l«»hē o na holoholōna, pelā no kela" poe keiki,.aole he; pololeī loa mai la oia no ka hale uwi waiu, a mahope o ka •„„.pnakiki wale mai, ma k'a hooinau ana i ka' pipili iaia. . *] piha .ana o kana pakeke i ka wāiu, peīa hoi k a loaa ana aku 1 ka nalo aiia aku o na kamali iloko o ka hale, kauoha io kekahi mau huāmoa, luili hoi mai la.oia, a mamua nae o' Kii la o Klkila' ia Leola e kakali no kekahi mau minuke,! kona hoea ana aku no k'a puka-pa, halawai aku la oia īne

.'niki i kona hoea hou ana mai, o kona kolno aku la no ia! Pilipo Daikā. e kaii ana 110 hoi ua kanaka nei iiialuna o īl. k.. o ka hale e waihoia ai o kaw^iu; a oili mai la me ke; kona lio eleele.        .           .           .

1 * i . i h a a n i ā n i i p i h a ' m e k a w ā i u h o u , a e l i k e n o m ē k o K i k i l a ;          I k ' e l ā ik.e a n a m a i a P i i i p o i a P o l e , a l a a l a w a . a ē l a k a n a 1

mea no Kikila e maka'u ai. " O keia ke.kahi o na lio noho'maliē maoli; pehea la kou

manao e Mr. Kinikele, aole anei he laka inaoli 110 hoi keia lio?"

Alawa aku la ka Kikila nana ana ma na maka o Piiipo

 

• He laka i'o no keia lio, aole nae'i ua.mana.wa apau.

"KemahaloakuneiauiaoeeMr.Daika,110koumakau- alnn kauea'omaiia'uikeano0kaholoanaikalio,akakekau-

 

, nn aku e naha i na hālē i apulu," alaila haāwi mai la oia 1 ana mai:

 

• ano o Ka maiama ana 1 na m» iu

makaiikau hololio." "Ke mānao nei au .aole he mea kupono au e hilinai mai ai,

o w a u w a l e n o , 1 1 0 k n m e a a o l e h e p i h o i h o i j l o k o o ' u . a n a h i k i

 

hokoe maha nei naē au. 110 ka mea, ua haawi kahiko aku nei au i « — ho ko'u ae ia Mr. Kinikele, oia ka mea nana e a'o mai ia'u i ka

 

h o m e n o ' u , n o n a p u l e e k o l u m e k a l e l e

• n k a m u a i o a        on a h a j e a ' u e kuhkuhi akii ana ia oe, 110, Pilipo ea? Heaha kau mau hana nui o ke ala anao . kahanahouanā,oia119keiāhāieouaholoholoiia. Uajkaponei,ihiamoeloaaioe? Kemāhaoneiau,aole.keiām|a k a olelopokoleanaāe.uahikiia'ukekauiluna0kekua

l-»jM«po m a o ī j k e j a l w ī e , ' 1)« w a w a l e , n o e . h i ō l o a i ; i n a i p a h a , i k a k a h i a k a i ō a ^ n o k a m e a u a h e l e h o l o l i o l o m a i n e i k a p o e . ; 0 n n., ka maonopo i na pipiī ua hele na a o a ō ' o keia hale a j māluna ae o'u."    . 'iapele. aole loā lakou e a ē ana e k'omo malōko olāila."   |           Ke kaliaha loa la o Pilipo no kela mau huaqJplo hope a j

a h i u l o a , m e k a n o h o o l e . " "Aole.' aku la no hoi e nele kou haalulu me ka pihoihoi e

Kinikeie ! Alaila o kou manao maoli anei e M'r. Kinikele

"Ae,keik'ei'oākulaau ikapololeiokaumaumea'.ejPoleikāmailioakuai,aoiakauakanakaneiokan'inaujao]ek e i a         he.liokuponoea?"

         īke auanei oe i ka loli loa ae o keia ano noho mahe a kakou minoaka mau ma na papalma o Kikila, he hiona hoi, nanaj;ihooiaeikalioowahawahailokoonā.'noKikila.eianae.i -V *°;>\-!ih'h^u-v mii

\..le no k6 keikou mau kupuna, ua hala kahiko lakou.j elaia, ka haahaa o kou loaa makahiki. O oe kekahi o,na| i i h kanaka oia i'pilla nie ka maalea, ua hiki loa iaia ke .   w n !1 , e "i1        ?;' • t            •' u 1, ! ! 0aeb(

•,ola a<>, aka ua ili iho maluna o kakou, ka' hoao anA ;w*ahine opio waiwai e Miss Dale. '            jbuna i kona nyau ano maikai ole apau, a e hokeike aku aiia Jai. ° 1 'P0 'Tl • m-" e .^U      ' *,e '            -mn L-Ī niiL-V«i

•ta ano.apau e malama i ko kakou kulana, e kaomi ana i ' '

° ' . ) " kamailio mai nei e Mr Kinikele.;

no oia ,aole he walii manao mkikai ole iloko ona. no kela1"1 e aa u e kamailio i r i A ' ne*« e komohia akn aua ka maka u

. k a k m i m a u i n a u a o u i l a n i o k a h a a h e o ; a ' i l o k o n o o i a h ° ! e I ' e m a o p 0 l ' ° i k i     

ame ka hōpohopo i'oko o kou haku wahine. no ka hiki iaia k e k a u i i K i l u n ā o k e i a l i o . "

IkaloheanaoLeolaikelamauolelo.unhoopihaiamal oia me ka maka'u, me kona kuemi ana niai ihope. aka nae no

"*/*   .         kekahlp o c °kakou'k e kuP-aa»| "lmaopopooleiaoek'ameaehana'akuainokou'wai-! w

kanakane;ikomoakuaiilokookipam'aluiia

a

;-       k)

,k      ,;skanu,i)iowaleakunei,toau,

i:;u ai. a no'u nei la. owau kekahi o na kaikamahine na-       ,         .        , •r . _ I >    ; liō nei 1lio nou e holoholo ai, pela anei e Mtss'.Dale   ".1 heīe mai nei au e nana i na lio, mam'uli o ka oluolu         Ma kana hookuku iho, ua like kela n\au olelo a Kikila i .", ,         , .      .        ,         , ! "Ae, akahi no au a hoomanao mai la 110 kela lio, o Pilipoa| m e k a         lokomaikai o Mr. Kinikele, o'ka lawe' ana ae i ke       kamailio ae ai. me na huamele i puanaia ae e k6kahi puukani

lloko o k o u mau la opiopio loa, he hana makemake | £ ) a j k a   ka ii;ea     nana i lavve mai 'i ua lio nei, a olelo m'ai, o'l ko^iko'i o ka lawe lioomakaikai ana ia'u. ma na wahi a'u n na'u ka heluhelu. a māloko o na wahi mehameha, o na; ko'u lio ia e'hele ai i ka holoholo.    E heie kaua no ka hale-1 j help niua ole ai, pela iho ia maua i hoea mai nei ma kēla :k«- ko'u hoa olelo. lleHui ka'u mau buke e waiho mai | Ho i ike aku ai'hoi.au i ua lio nei."  | halelio/

himeni, a lele.aku a pa i kona puuwai, np ka mea he leo ko Kikila Kinikele, aole no kekahi kauaka: kauwa, aka no kekahi kanakrt o ke kuianā haiiohauo, a i ole ma kekahi olelo ana ae,

i : , .. '         , :      ,..      ,. nei.alaatal»aaekea K uo au h onuUKU aua o «ti.

a aku ana o M.r. Kinikele i kekahi o korta ahi no kekahi manawa ahiki i ko laua hookc>koke ,afta a'K.u | jke iai'a. he mau mahawa no ka u 1hele mai ai no,keia wahi.:m a U k a i i a k a ; c lawe 'māi i uā' lio nei no       kā hoikeike. anā . 1 kela nolio kokoōlua ana iho hoi o Kikila me Leola. i mai

ke kumukuai o ke kopaa ia manawa. ua ike na on a mahiko i ko lakou pomaikai. ma o ka makepono o ke kopaa : i ke emi ana mai nae o ke kumukuai o ke hopaa i keia manawa. he hana hiki ole loa i na mahiko. ka hoomau ana aku i ka uku ana i kela akuhana kickie. koe wale no ke kau ana i na ukuhana hou o kela wale no ke alahele o ke kaulike a keia pepa i ike ai, no ka mea ua kaukaʻi aku na on a o na mahiko, i ka pomaikai o ka lakou oihana ma ke kumukuai o ke kopaa.

            Aole a kakou hoohewahewa ana, no ka lilo o na limahana o na mahiko i poe kokua nui aku no ka @@lomua o ka oihana kanu ko ma Hawaii nei, ua maopopo ia mea i na on a mahiko, aka nae. no ka hoopakele ana ae i keia oihana mai kona lio ana i hana poho. he hana naauao a kaulike no hoi. ma ka aoao o na on a mahiko, ka hooponopono hou ana i ke ana ukuhana o na limahana. pela hoi me ka ana uku manuahi ; nolaila o na koi ma ka aoao o na limahana, i kekahi ukuhana kickiem iloko o keia manawa ami o ke kopaa, ma ka manao o keia pepa. aole ia hHe mea waiwai nui ka heluhelu ana i na kanawai. he mea e haawi mai ana i ka ike ame ka naauao. ma na mea pili i ka hooponopono ana i ke aupuni. ka hoomalu ana i na waiwai, ame na mea e hoopuni ana i ke ola ana  ka lahui ; ma o ka loaa ana ia kakou o na ike ame ka hoomaopopo i na kanawai i hanaia. e hoopakeleia auanei kakou mai ka lawelawe ana aku i na hana e kau mai ai ka pilikia ame ka poino ; a mamuli no hoi o ka kakou maopopo i ke kanawai, e ala ole mai ai he mau hana kuhihewa ma ko kakou aoao.

upolo, a ma ia hana a kuuwale @@@@@ no i ka hana me ka aloha nui @@@.

            Ua hanauia oia ma Tahiti he 2 makahiki i halu ae nei. O kokakou hoahanau aloha i hala aku la, he kanaka wa@@ukau ma ka hana kalaiwa kaa @@, nona na paalio he umi-kumamalua, @@@ oia ma Kaleponi i ka wa e hu ana ke gula, a ma ka haulelau o ka makahiki 1882, ua holo mai oia no Kauai @@@ ma ke ano he kueno no kekkahi w@@@ a he aliimoku, a na noho hana me na makua o ka pono. Mr. ame Mrs. W. H. Rice me ka bilinai nui ia o kana lawelawe hana ana, me ka hoopono ka makaala, ka eleu, ka oluolu, ka haahaa, ka lokomaikai ame ka wai@@@e ma kana mau kukaiolelo ana, we@@ mea apau.

            He heahea a he puuwai hamama, a aole on a poina i ka hoomanao ana i kona Makua Lani a hala wale aku la po.

            He hoohanau paamau i ka hele i ka halepule o ke Akua, i kona mau la e ikaika ana ke kino, he hoahanau paamau i ka lalo ana i na hana o ke Ekalesia, ke Kula Sabati ame na C. E.

            He kiahoomanao kana mau hana @@@@@@ i hana ai, i n amakua o ka po@@ ka ekalesia ana i pili aloha ai, ke Kula Sabati ana i pili mai ai i hau@@@@ ame na C. E. ana i hoopaa ai'ao Kristo ame kona ekalesia, a moe aku @@@ ka moe kau moe hooilo. Ua moe @@@ la oia i ka moe a Niolopua, me ka oaa ole he enemi nona ma keia ao mauleule.

            Ua haalele iho oia mahope nei he wahine a makuahine i pili aloha ia @@ na wahi apau a laua i hele ai, a @@@iki hanai ana i aloha nui ai, a he @@@ na iaia na moopuna ame na keiki @@ @@@ aloha ai, a he hoaloha oiaio @@ no na mea apau iloko o keia mokupuni, apuni keia paemoku.

O na koi hoomahuahua akuhana a ua limahana Kepani o na mahiko ma o ka ahahui @@iona la o ia hoi ka uku ia aku o na limahana kane i kanaka dala o ka mahina aole hoi i kanakolu dala, pela hoi ke koi a na limahana piipine e ukuia aku lakou, i elua dala me ka hapalua no ka la hana hookahi ua hoike ae nei ka Ahahui o ka Poe Kam Ko aole loa e aeia aku ana kekahi o keia mau koi aka e ku mau ana ka ahahui maluni o ke ana ukuhana i hooholoia no na limahana no keia makahiki ae.

            Mamuli o kela hooleia ana mai o ke koi hoomahuahua ukuhana a na Pilipino ua hoomaopopoia ka hoakakahi ana ae o kekahi manao ma ka aoao o ke alakai o na limahana Pilipine ma ka Poalua nei, no ka hoala hou ana mai i kekahi olohani ma keia mua aku aka mae ua manaoia, aole e holopono ana keia manao olohani, no ke kumu ua ikeia na hopena maikai ole i kau aku maluna o na limahana ma ka ole hani aku nei i hala.

            Ma ka aoao o ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, ua hoakaka ae o Mrs. J. K. Butler ke kakauolelo o ka ahahoi he hana hiki ole loa ka ae ana aku i kela mau koi hoopii ukuhana a na limahaua, no ka mea ua emi loa mai ke kumukuai, o ke kopaa i keia manawa, a o ke ana ukuhana i kauia, e ka ahanui, no keia makahiki ae, he ukuhana kaulike loe ia.

            Me ke kumukuai haahaa o ke kopaa i keia wa he pohihihi loa ka loaa ka puka o na on a mahiko, a in a e pii hou ae ana ke kumukuai o ke kopaa alaila, e hoomahuahuaia ae ana no ka ukuhana, maka haawi ana aku ia ia kou i umi pakenakepna no kela ame keia hookahi keneka hou o ka poana o ke kopaa.