Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 48, 26 November 1920 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

ka hoohakalia ole iho, lawe mai Ia ua o Waila i kel:r.hi mau koloka nam ekolu mailuna mai o ka huka kau l'-.le, a haawi ae la ia Kimo, alaila huki mai la i kekahi mau v.:nc, i hanaia ma ka paia, me ka lolelole pakahi ana i na, iwana oloko o kelā mau ūme. Ke lelele wale la no ko Haliaka oili, oiai ua maopopo Uia, aia ma knmnw? ma ke kihi loa, aia malaila he wahi ho]r,waa uuku, maloko p kela holowaa i waihoia ai kā lei daimana ame ke ke'a •gulā, a Waila e makemake loa la, e loaa iaia. Ma kela hoomau ana akū nae a Waila i ke kuekaa ialoko na ume lehulefiu< ua loāa aku la ka holowaa uuku, ma ka une hope loa, a ōiai ua paa kela holowaa uuku i ke kiia, •:nuhi ae la ua kanakā nei. i kekahi huihui ki mailoko ae n kona pakeke, no ka wehe ana i kela poki uuku, a ia lialiaka e ku.aku Ia nana, ke pule la oia iloko ona e loaa i kela kanaka ka meahuna i hanaia 110 ke ano e hamama ai ke pani o kela wahi pahu uuku. Mamuli nae o kā pupuahulu loa o Mrs. Alika i ka hele i ke keaka ma kela po, ua poina oia i ka hoopaa ana i kekah piliiia huna o keia poki, nolaila i ka >va i hamama ae ai j ke par.i o ka poki uuku, aia hoi, ua waiho wale ae la imua o na maka. o Uilama Waila, ka.lei daimana ana i iini loa ai. a iloko o kona pih'a hauoli loa, i hoikeike mai ai oia i ka lei daimana imua o Haliaka, no kona lanakila ana malunai «-» kana mau mea apau i makemake ai ma kēla po. Xo ka piha loa nae o ua kanaka nei i ka hauoli, ua hele r,koa aku la oia ā ku iho la malalo pono o kahi e a ana, 0 ke kukui. i hiki ai iaia ke. kilohi pono i kela lei.. Me ke anapu ana la nae uwila,-ike koke iho la o lialiaka i kahi o kona pakele.; no ka mea iloko o. ka hauoli .1 Waila no kela lei daimana, ua palaka pu kona nōonoo 110 ia nei. a aia hoi o Kimo me kona mau limā i'paa i na kuka koloka e hii māi la, .0 ka> hana pono wale no iaia, o ia kona hoao ana e holo mai kelā mau kanaka.aku, nolaila me kona hoohakalia ole iho, hoomaka aku lā ua o Haliak'a < holo no kahi o ka puka, me ke pani pu ana aku i ka puk3 3. paa, a lilo iho la na kanaka powa elua i mau pio nana. H 1 MOKUNA XIII. 1 ka ike ana o Haliaka ua paa kana mau pio, ma kahi e! pakeleole ai, huli āe ia oia no kahi 'o ke alapii e waiho mai | ana, me ka\inanāo e hele aku e hoala i na kauwa, no hele ana mai e >>hoōpuni i ka rumi i hoopaaia aku ai o Waila amē kana^keiki/iaia nae i haule mai ai no ka hale plalo ua hookahaha loa ia mai kona mrināo i kona.wa i -halawai', aku ai me kekalii kanaka hou, eia nāe, ua pomaikāi Joa oia. no ka mew~ a«Hp kelā he enemi nona, aka he hoafc)ha, i i:iakaukau mau e haawi āku i kana mau kokua ana, a o ua k.maka nei ,oiā 'no o Naki Kanakona. "Ka, heaha keia pilikla i loaa ia oe?" i nnau mai ai o Naki Kanakona, i kōna manawa i ike mai ai i ka hele 0 ka helelielena o ilāliākā a kunahihi;. fne ka haikea pu hoi o kona helehelena, ā i'konā wa hae i lohe akū at i. ka hāluku. oloko oke keeua waiho loe o Mrs Alika," ninau hou mal la: "Ke lohe nei au i kekahi māU. leo haūwalaau, owai ka mea maloko o kela keenā ,e haluku, ma lal" '' No kela ike ana-o Ilaiiāka, uā hpeā mai ke.kokua ma ko<iai aoao, iloko o kā wa pono la, ua hoi hou rfiai. la kona noonoo maikai, pela hoi kā ikāika i. konā kino, alaila pūliki mai la 1 na lima o Mr. Kānakona, me ka i ana mai; ] "Aole a'u mea -hauoH e ae iloko ō keia mānawa kupilikii e hauoli nei, o kou.hoea wale ana mai no e Mr. K.anakonai". "Ua hele maōli 6e a pihā meke pihōihoi e ,Miss Wana-v.-oka! Ma ka'u mea no nae e hoomaopopo aku. nei, aia hē pio nau malpko 0 kela keenā, ma ke ano o. ka nakeke a'u e loiie nei, ao ia ka'u e lioike eae nei i ko f u mānap. o -oe : Ke kaiv*amahine koa loa i loaa ole konā luā ā'u i ike ai." j "He eiaio. no keia manawa, aole.e hiki i na kanaka maloko «. kela runii ke hemo mai iwaho nei. ua hiki iā laūa ke uwa a ke paku'iku'i i na paia.o kela rumi r aole nae ia lie mea no laua e pakele ai. no ka mea, mawahō nei wale aku'no, e hemo ai ka puka," wāhi a lialiāka i hoākaka āku ai, me ka hōike ;>na ae ma ke ano nui, i 4 na mea a kaua eka makamaka heluhelu i ike mua ae ūei. 4 ' "O oe kekahi o koa.loa e Hahaka. O kou no-'noo nui wale nō ma keia ahiahi iho nei, ..o ia ko kakou'hele pu i ka nana keakā, akā i kuu iWe ana, ua noho oe ma ka .hale l:vi, ua pau loa ae la ko'u hoihoi no ke kōmō ana aku maloko 0 ka halekeaka, holāilU, ia mākou i hōea>aku ai i ke kulanakauhale, o ko'u kamāiiio aku la no ia i ko'u māu hoa, e hookuu mai ia'u a i hafkaliā no ia lākou ā komō iloko o ka halektaka. o ko'u kau hou ae la no ia rhaluna o kekahi kaa a hoi 1 ololei mai la no.ka hale nei, aole no he-wa, a hoea mai au i ka wa kupono loā r e hiki ai ia'u ke ,haawi aku i nā kokua afia i.t oe." wahi a'Naki'Rar»kōoa, iue. ka apa, ::ku nae o Haliākā i ke nui, o ka huli hoi koke ana māi n kela kanaka opiō. nō kā 'rtdōfcb6'nulW iā iaia, alaila huki mai la oia i konā mai *ka .paa a«a a v Naki., ; > *Ke hauoli loa nei'āu i kdtf'vh«>si 'nej«.e.sJr : . Kanakon^^^^^^Kaka-iAe^ki.^ii' %!>a'ihp- 0 kona hānu. -O ka mrtt ; hart'a*i Tibōkaumaha loa 'mai i kūu, noōnoo,'ina nei ka pakele o kela rtiau kanaka:aihue, o iā' no kā lilō ia laua o kekahi huina da|a tfiehUahua, me ka lei dakriiia.o Mrs. Alika, ka mea, ua weheiā' ka 'pāhuhāo ok£)a mau kānāka aihue. a lilo na bila dala he nui maitoko.mai ō.ka holowaa i aihoia ai." ' v * '' : ' , 'ina hoi paha no ko'u hoea'māi nei r kfi wa .kupono loa, iha i'.i hiki ia'u ke hoopikele ae ia oe, mai na hānā hooweliweli mai a kela mau kanaka, ā he riāni nae ia ua paa kela mau kanaka māloko o kāhi e pakele olē ai laiia, he mea pono e imi kaua i kekahi alahele, e paa ai ria na \vawae o ko mau pio, i ka hauhoaia, uiamua o ka huli lioi ana mai ō ko kakou mau hoa'." ■ - ~ , - . ' . "Ke manao nei au,.adlc he mea hiki la kaua ke hanā aku 1 keia wa, 110 ka meā.-uā lako kela mau kanakā.me na pu panapana, he hookahi 0 laiiā" i kau okoa mai i kana pu panapana inma o kuu mau maka, a koe aku ko u ike ana i kā pu a kōna kokoolua, malia pahā, Ua lako like no laua i'iia pu panapana, ?io ka mea#dte<£ hefehcmahema ana nakanaka 0 kelā ano, ma ka hooko ana aku i ka" lakou hana hakihaki kanāwāi." Ike iho la o Naki -Kanakona, ua pololei na mea a Haliaka e iioakaka aku ana iaiā, no ka niea, ina nei no ko laua l.oomaaloalo ae māmua o ka puka o kā rnrtti vi hoopaa pip ia ai kela mau kanaka, aō]C'aj?ā e .hoohakalia iho o Waila i. ke ki ana mai i kana pu panapana- 1 < ~ v

Mahope o ko laua kukakuka ana i na mea e hana aku at, hooholo iho la o Naki Kanakona, he hookahi wale no alahele maalahi loa, o ia ke kelejpona ana aku i ka halewai no ka ufta ana mai i kekahi poe makai; nolaila iho like aku ia laua no ka hale malalo; me ka hele mua ana aku nae o Naki e hoala i na kauwa, alaila kelepona aku la i ke keena o ka oihana makai, no ka paa ana o kekahi mau kanaka aihue elua, maloko o kekahi o na rumi o ka home o Mr. Alika. Oiai e kakali ana o ka hoea mai o na makai, hoi aku la 6 Haliaka me Naki maloko o ke keena waiho buke, me ka noke ana aku o Hailaka i ka hoike i ke ano o ka ana aku o na kanaka aihue iloko o kela homē ; oiai no nae laria ,: e nanea ana, ua hoea mai la he elua mau makai, a iloko no hoi o, kela manawa hookahi i huli hoi mai ai o Mr. AHka me kana mau malihini, -mai ke kuianakauhale mai. Ua hoopioloUeia ka noonoo o na mea apan, mahope ihō o ko lakou lohe pono ana i ka mea a Haliaka i hana aku ai ; a iwaena o lakou apau, o Mr. ame Mrs. Alika na mea oi loa o ko Jaua hoomaikai, mamuli o ka palekana ana .0 kb laua mau waiwai. . No kekahi jnau minuke pokole wale no kela hoakaka ana aku a Haliaka ma ke ano nui, i ke komo ana mai o na kanaka aihue, ame kona alakai āna aku ia laua noloko o ke keena waiho lole o Mrs. Alika, a hoolilo aku la ia laua i mau pio, o ke kauoha ae la no ia o Mr. Alika i na makai e hahai aku niahope ona, me kona alakai ana aku i na kanaka o ke aupuni noloko o kona rumi moe, alaila kuhikuhi rrt'ai la i na makai i kekahi pilina huna, ma ka paia; o ia hoi ma ke kaomi ana aku i kela pilina, e hamama ae ana kekahi puka huna, e komo aku ai iloko o ke keena a Waila ma e noho paahao mai la me kana' keiki. Ua hooholo pu iho la no hoi lakou i ekolu mau kanaka mamua pono mai o ka puka o kela keena, nolaila i ka makaukau ana o na kanaka ma kela ame keia wahi i hoonohoia ai, no. ka hoopuni ana i na kanaka aihue, ua kauoha aku la kekahi o na makai ia Waila ma, e haawipo mai ia laua ilio, me ka maikai, ina aole pela, alaila e ki«a aku ana laua i ka pu; ua ae mai la. kel.a mau~kanaka, nolaila i ka hamama an.-j. Ac o ka puka 'mahope mai, komo mai la na makai, a hoopaa aku la i na lima o ka makuakane awe kana keiki i ka hao, a mahope iho o ka laweia ana mai o na hila dala, aine na waiwai apau a laua i aihue ai mailoko mai o ko laua mau kuka, u.a hoihoiia aku la na paahao no ka hoopaa ana maloko o ka halepaahao. I ka nohoalii ana iho o ka maluhia maloleo o leela home, hbi aku la na mea apau no ka hooluolu ana, aka nae i ke ao ana ae ma kekahi la inai, 0 ka mea nana i hookahaha aku i ko I.v, kou manao, o ia no ka hoikeia Ana mai o ka lohe, no ka inahuka ana aku o na paāhao, me ka maopopo ole o ko laua wahi' i hele ai, pela hoi ke ano 0 ko laua pakele ana. 0 ka mea oiaio no nae, ma o % kekahi hana maalea loa ma ka aōao 0 UiLima Waila. iia huna oia i kana mau huihui'ki ma kekahi wahi o kona kino, i loaa ole i na makai i ka hiiliia, me kekahi o kela /lau ki, i hiki ai iaia ke wehe i ka puka o ko laua keena paahao, pela iho la laua i pakele ai me ka .maalahi loa,' oiai na kiai 0 ka halepaahao e lulūmi ana i ka makehiamoe ma na hora o ka wanaao. Ke hookokoke mai la i na la hope 0 ko Ilaliaka ma noho ana ma kela wahi, a ma ke ahiahi mamua o ka'la e huli hoi aku ai na kaikainahine ekolu no ke kula, ua hoolala iho la o Mr. ame,Mrs. Ali.k,»; e haawi i kekahi aha hulahula me hoohauoli, no ka hanohano o ka laua mau malihini opio, nolaila ua hoomalamalamaia ke!a home, me na kukui uwila o na waihooluu like 6le, maiwaho mai 0 ka pa a iloko 0 ka hale, me he mea la; he ao maoli ke nana aku i kela home. - Mamua o ka hiki ana i ka hora eiwa 0 ke.la po, ua he!e oloko 0 ka< hōse nani o Alika, a piha i na kanaka opio ame na wahine opio, «iloko. o ko lakou-kahiko nani, aia maluna o ka hel.ehelena ;0 j<ela.ame keia ; opio, na hiona o ka hoihoi, no' ka hooKalaia.-:o k^ah'rjTĪau v hora"nui.0 kela po, iloko o na hana'e hoohAuoliia ai; ko lākōu mahao. . No na mahina eha i kaaliope aku, aole he manawa i hoopihaia aku ai o Haliaka me ha haawina hauoli, elike me keia po, 0 ke kunm .paha, hoi 0 keia ka manawa mua loa. 0 Uona hoea ana -ma kekahi., anaina mii,. a 1 ka . nana aku i. na kaikamahine, nei, ua .hiki no ia kaua e ka makainaka heluhelu ke akena a<v oij hōōkāh.Hwāena o na wahine opio apau.i akoākoa ae, ka mea trui hookahi e kau aku ana ō nā maka o ka lehukhu. i ka*j a inea o ka u'i maoli o kona' heleiielena, ā pela ,hpi ka hiehie 0 konā kulanā, . : , Oiai 0 kela k'a aha hoohauoli mua loa a ua 0 Haliakal komo kino mai ai» u;a hoomākaukau oia i kekahi lole kupono loa nō kela po ,a k<* nanā aku i uā kaikamahine nei, aole i.ilo 0 ha. kaniāliiwahine p na aupuni 0 Europā e kortio ai ke kuko iloko 0 na kanaka. opio ke ; ike mai iaia. v ' .Ōiai ua. o llaliaka e k'u ana niāmua 0 ke aniani kilohi, me kona lole hou, me ka bo-ke pua rose hoi ma kona umau'ma, hooho ae Ia oia i kei hiau ōlelo: "Ina e ike mai ana 0 Robaka ia'u me keia kulana hou o'u, aole ana oia e kapa mai ia'U he 'wahi kaikamahine hupekole,' aka e ike maoli iho anā no. oia, aole i makehewa kona mare ana mai iā'u i waliine nana." Ai.a nae ō Robaka i keia inanawa, ma na aina mamao, nolaila aole ana mea i ke mai no Haliaka, aka e hoea mai ana nio nae i ka manawa ana e 'ike ai, i ka loli loa o lialiaka, kela wahi kaikamāhine hooinaopopo ole i kona kulana, e haaheo ai oia, no kana wahine u'i opiopio. 1 ka manawa hoi a Haliaka i hoea aku ai noloko 0 ke keena hookipa, kahi ā ka nui 0 na opio e nanea mai ana, me he meā la, iloko o ka noonoo o Naki Kanakona, aole ana manawa e ae, i ike aku ai ia Ilaliaka, i ka oi o ka u'i, ame ke kilakila ēlike me ke lelele wāle 'la no kona oili i kau a mea 0 ka piha hoohihi i kela kaikamahine, ka mea hoi nanā i hooi ae i kona makemake e lilō mai i wahine nāna, i hookahi ha.neri manawa. Aole nae o Naki Kanakona hookahi wale iho no ka meā i loaa kela manao hoohihi ame ka inakemake ia Haliaka, aka 0 ka nui no o na kanaka opio e ae, i hiki mai ma kela anaina hoohauoli ma iā po. • , ; v ..No kela. po i hoao āku ai 0 Naki e Icāfna'iliō i kekahi mau Huāolelo pili i ke aloha ia Hāliaka, 3 jr\& lea ekolu nō hoi 0. na' niānawā a Haliaka i papa mai ai ,ia\a, eia nae, ūa loaa. aku ka ike i ke. kaikāniahine opiō, aia māii\no kela nponōp ilokō. o Naki npna, .elike nio>ka kela' kanaka Ōpio i hōike mai ai ; ia lauā,. oiai maluna oJ<e kaaalu ma jßōma,- he «ha mahina i hala. ' 1 ; >Mamūli a\o 0 Jcō Kaki piha eleu, ua lilo mai la 0 Haliakā i hoa nona e ai like ai maluna o ke pakaukau, a i ka wa-.i pau āi ka ai ana a hā mea apau, me ka hoōkaawaleia ana ae o ka riVml nui no ka h'ūlāhūla ānā, ia wa i leoi aku' ai o Naki ia .Haliaka e hele laua frtawah.o o ka lanai e holoholo ai, a ma kekahi wahi kuono poūliuli i na laau 'hihi i noho iho ai. Ua mau Opio nei no ka hookaau ol.elo ana. 'lAuhea oe e Miss \Vānawoka, o keia ko kakou ahiāhi hōpe loa eike.āku-aikekahi i kekahi, a ma ka la apopo, e kaawale aku ana oukōū no ke kula, ; .ni'e ka maopopo ole o ko kakou 'manawa e halawai hou ai; a mamua hoi 0 ko kaua kaawale ajia, e huikala. māi ōe ia'u, ke ninau aku au, ina paha he wahi lihi noonoo iki kekahi ou, no ka'u māu meā i kamailio aku ai ia oe ma ;Roma. "Iloko o kela mau la kakaikahi wale no o ko kaUa hooklamaaina ana, ua haulehia au i ke aloha nou, aka i keia manāwa ; ō ko kakoū hoohala ana he mau la ma keia wāhi,: ua hooi -loa j ia ae kūu alohā ia 06, e hiki ole ihō ai iā'u ke uumi, koe wale no ka hooikaika&na aku ma na ano apau, i w ; ahi ]e lilo mai āi oe i wahine mare na'u. E haawi mai ana anei oe i wahi hua- | olelo hookahi o ka hauoli, e kau āku ai ka'u mau manaolana ! āna, no ka hq,eā-māi he Ia e hoōkoia ai ka iini a kuu puuwwai ?" t Uā papā aku o Haliaka no na manawa ekolu, no -kōna 1 makemake ple e lohe i na olelo 0 keia ano mai ia Naki Kana-

kona aku, A i ka hoopaakiki mau aku nae o kela kanaka opio i ke koi hoomano ana iaia, e lilo mai i wahine mare nana, ho<sbolo iho la ua o Haliaka he oi aku ka pono o kona hoike ana mai i ka mea oiaio maoli e pili ana iaia iho, a o ia kana o ka i ana mai: "Ke kaumaha loa nei au, a oi aku mamua o ka mea hiki ia'u ke hoakaka ae ma na huaolelo, 110 na mea au i hoakaka mai j nei e Mr. Kanakona, i keia ahiahi," me ka hooki okoa ana iho o ua kaikamahine nei i kana kamailio ana mai, m£ ka pau pono ole o'na mea ana i makemak'e ai e hoike mai imua o kona hoa olelo: ' "O, e Haliaka, ina e hoike mai ana oe, ao!e he wahi manaolana ma ko'u aoao, no ka Hoea mai i ka wa e hookoia ai o kuu iini, ua oi loa aku ka pono o ko'u make ana, mamua o ke ola hou ana aku, me ka waiwai ole ma keia ao." "Aole loa he polole'i iki- o kela uoonoo au i kamailio mai nei | e Mr. Kanākona, aka hoi. lie nani ia, ua hoea mai la kaua i ka manawa kupono loa 110 ka ike ana i ka uiea oiaio loa, ke manap nei au, he mea pono e lohe oe i ka mea oiaio, a o ke kumu hoi e hiki ole ai ia'u ke ae aku i kau noi. "I ko'u hoike ana aku nae ia oe i ka meahuna i pili i ko'u ola apa, ke makemake nei au e hunakele loa oe ia meahuna. oiai; na la i koe o ko'u nōho ana inaloko o ke.kula, mahope aku o ia mauawa* ua hiki ia oe ke hoike ae i ke akea, ke ike oe, he mea kupono ia. O ua meahuna nei e Mr. Kanakona, o ia no ko'u mare mūa ana i ke kane!" "L T a mare anei oe ike kane?" wahi a Naki Kanakona, me ka piu'wa, me kona kulana ana mai ihope, me he mea la, ua loaa.pono mai kona umauma i kekahi puupuu ikaika, a i heu aku la: ' "Aole loa e hiki ia'u ke mnnaoio aku i kau man mea e kamkilio mai nei, me he mea ia, ke hoao mai nei oe e pulapu, i Wpthi. no'u e hoopau ai i ko'u noonoo nnu," eia nae, ma na ana e ike aku la o Haliaka, aole he inau olelo pulapu kela i kamailioia mai, oiai aia ke kuoo maluna o ua kaikamahine nei. "Ao!e loa e hiki ia'u ke manaoio aku i kau mau mea e kamailio rnai nei e Haliaka. no kou mare mua ana i ke kane." I alaila huli aku la ka ua o Naki nana ana i kahi e, no ka huna i a,na i kopgt helehelena, i hele a haikea. > ."Kīie kaumaha loa nei au nou e Mr. Kanakona, aka nae i i \yahj nou e mana.oi,p mai ai ia'u, he mea pono e hoolohe iki ifaai oē no kekahi mau minuke pokole, a i kou lohe ana i : ka oiaio, e malama malie hoi oe ia meahuna, ahiki i ko'u puka | R°P.Q mailoko mai oke kula," alaila hoakaka mai la ua o { Haīiaka ma ke ano hui, no kona mareia ana'me Rohaka iloko | o ka pupuahuiu, oiai hoi o Naki Kanakona e hoolohe aku ana me ke kulou o kona poo ilalo. "Ua lohe ak ula oe i ka mea oiaio loa, a la; mihi nei au no ko'u ihoike mua oile ana aku ia oe, oiai kaua ma Roma, i ka . akū nei, o .kekahi ku/nu no nae o ko'u huna ana i keia Riea,.aole iio au > manao ua komo loa aku iloko ou ka noonoo | nui ana nō'u, iloko o kela manawa pokole loa o ko kaua hooi āna." . . ' ■ . "E ae mai oe e Miss \X'anawoka, e pane mai i hOokahi ninau ! a'u .e. waiho aku ana imua ou." i "Jrra he mau ninau leliulehu kau i makemake ai e waiho mai I imua o'u, ua makaukau au e pane aku me ka pololei, eHke l.me ka'u.mea i ike ai." I "lie hookahi wa'e no a'u ninau i makemake ai ja oe e pane j mai, pia keia "Ua aloha anei oe ike kanaka au i 'mare aku ai i' kane itaū ?" \ ' J "Aev ua aloha aku au iaia, me kuu naau apau," wahi a Ha- : li,akia me ka lamalaina o kona mau papalina, e hoohewahewa ole ai o Naki'Kanakpna, i.,ka oiaio o kela mau huaolelo i hoopukaia mai e Haliaka. j Ko kekali.i mau sf?kona pokole, aole.e hiki ia Naki K?ina- ! kona ke pane aku, a iaia no paha ka ikei he mea makehēwa i wafi? no ; ka hoao ana aku e hoohuiihuH i kp_f-I&iinka -manao* j oiai lia aloha. aku ,oia i ke kanaka ana i lawe mai ai i kahe I nana, ku ae.la oia 'iluna, me ka hopu ana aku. i ka lima, o j Haliaka, a i aku la: | "K'e ike nei au aole loa he wahi kuleana iki o'li, e iipu aku I ai i kekahi inea e hoohauoliia ai kuu uhane, koe waie no ke pohō o-ko'li mau manaolana apau ; a ke kalokalo ae nei au i ke Akiia. e haawi mai Oia.'i na hoppomaikai ana malurja ou, '£/£.;'hoag#iiaia mai hoi'na lā o'kelu ola ana o ke.ia nlUa aku, tVie n'a pookela'lo'a o-.ka. hanoH. Oke aloha no kou j q Haliaka.!" : . . •Māmuāo hikiana ia Haliaka ke pane mai, ua kaha e aku ( .la: o Na'ki Kanakon.% -hele, 'me ke koe hookahi wale kna iho /no Haliaka ma. kela wahi, ine ka naau i piha me ke kau- •. ''/.'/>•. , V : ĪVia aku o kcla # po,. aole he mea i ike hoii 'ia no 'Naki,Kanakona, iwaeiia o ke anaina hauoli, aka no Haliaka } nae, Uoko o ke kaumaha o kona noonoo, ua uumi hoomana- | wanui, ,np oia, i na mea maikai ole i kau aku maluna ona, me j,kona Hoi hou ana mai iloko o ka hale, a i kela ame keja manawa, e hoao ana e haawi aku i kana mau minoaka ana, j i ka poe pu mai ana me ia, a pela hoi ma kona manawa e hulahula ai, me kona mau hoa. . I ka hoea ana mai i na hora kuli'u o kela po, ua huli hoi I aku la na malihini i konoia, 110 ko lakou mau hoiiie, me ka | lilo ole o ko lakou huli hoi ana aku i inea-e hookaumahaia j ai ko Haliaka koe wale no kela noi ana aku a Naki i Kanakona iaia i wahine nana, o ka mea wale 110 nana i hoo'mama mai i kōna noonoo, o ia kona ike ana iho, aole e hoike j wale ae ana kela kanaka opio i ka ia nei meahuna, iwaena o ko • lakou pohai. • I Ua hoea ina hora oka wanaao, akahi no a hoi aku o Mr. • āme Mrs, Alika me kana mau malihini e hiamoe, a oiai ua j hele lakou a maluhiluhi, aole he hana nui, ka hiamoe ana, i hakalia no a kau ke poo i ka nluna, o ka lilo aku la no ia, me j ka noonoo ole ae, i kekahi poino nui, e hoohalua mai la i ko i lakou maū ola. ! Iloko oka nanea ona mea apau ika hiamoe, ai ka | hoi.o ka 'uwaki i kani ae ai no eha manawa, aia hoi, iloko o ke | anōano eehia o ka po, ua loheia aku la kekahi leo kalahea, he \ "Pauahi ! He Pauahi!" j- ' XIV- | O Mr. Alika mea mua loa i lohe i ke!a>leo kahea paui alji, ua puoho ino ae la oiā, a lohe aku la i ke kani mai o ke oēoe hoailona. pauahi, noiaila' wehe mai , : 'la .<oia ika puka o j kona Ktimi, o ka mea i halawai aku me ia, o ia no ka punohu , £ kamo ak.u ana ilōko, mai ka holo aku o kbna home. I Me'kona hookaulua oīe iho, pani hou mai la oia ika pūka jme ka hoi ana aku iloko e korr)o ai i. kona iole, a hoala aku 1a i;karia wahine, e hoomakaukāu iaia iko, me ke komo ana i kōna lole. O leelia komo ō keia kpmo, ua paa ae la ko Mr. Alika lole. iā wk i puka mai ai oia iwaho, me ka manao e iho aku no ka Tiate malalo r aolē niae e hiki, no ka mea ua oloko ō ka hale a' piha i ka uwahi, lie hana- naaupo nana ka hoonahoa • ana aku iloko o'kela uwahi; no!ai'fe uā hīilo 'āku Ia oia, ma ke alapii mahope o ka hale, e iho anā rto kā hale milalo, he like pu no ka hiki ole, oiai kfe ike okoa aku la oia i ka ula o ke ahi, e kokolo mai ana.ma kahi o ke alapii. . Ke lohe la ōia, i na leo hauwalaau o na kanaka mawaho mai o ka hale, ka poe, i hoalaia aku .ko lakou hiamoe, mamuli o | kela leo kahea, ame ke oeoe pauahi, nolaila holo aku Ia oia ma j kekahi pukā, a i ka hemo ana ae, kahea aku la i na. kānaka: | "E hplo koke aku e kii ina alapii, a e hoopakele ae ike ola o nā.wahine opio, ma na rumi mamua o ka hale!'' wahi āna me ka leo pihoihōi. "Ihea e loaa ai na alapii ia makou?" i olowalu mai ai na pane maiwaena mai o ke aluka o na kanaka. "Aia maloko oka halelio kahi i waiha ai! - E wikl ; adle he wa i koe no ka houlolohi anal" '• '" -

Ua holo alai la he poe kanaka lehulehu no ke kii ana i na alapii, aka nae mamuli o ko lakou piha loa me ka pihoihoi, aohe he maopopo o ka lakou mea e hana aku ai. koe wale no k?i hoaa hele ana ma o a maanei, oiai hoi ke ahi, ke hoomau mai la i ka a ana, me ka hookokoke mau mai i na rumi o ka hale maluna. Mamuli o kela leo hauwalaau, a hui pu iho me ka paapaaiua 0 ke ahi i ka papa o ka hale, ua puoho ae la na kaikamahiuo opio mai ko lakou hiamoe mai, a i ko lakou ike ana, ua pau ka hale i ke ahi, komo awiwi iho la i ko lakou mau lole. a hoomaka nui mai la e hoio iwaho, eia nae aole e hiki ia lakou ke hoonahoa niai, oiai ua puni oloko o ka hale i ka uwahi. nolaila hoi nui hou aku la iloko o ka rumi, me ka akoakoa ana aku no kahi o ka puka aniani, kahi hookahi wale no i kaawale inai ke ahi mai. • No na kanaka opio hoi e noho ana maloko o kela lionie, i ko lakou wa i ike ai, he mea makehewa wale no ka hoao ana e iho ma ke alapii, no ko lakou palekana, oiai ke ahi e holapu ana ma na wahi apau, ua holo okoa aku la lakou no kekahi alapii, e inoe pololei ana iluna o kaupoku o ka hale, a ma na ka loloa o na laauhihi mahope irai o ka hale, i iho aku ai lakou ahiki i ka hoea ana ilalo, me ka palekana. Ia lakou nae i hui pu aku ai me ka nui o na kānaka e akoakoa ana mawaho o ka hale, a leha aku la ka lakou nana ana iluna o ka- puka aniani, kahi a na kaikamahine ekolu, e uwalo mai ana, no ka hoopakele ana ae i ko lakou mau ola, ua hoopiha loa ia mai ua mau kanaka opio nei me ka pihoihoi. Iwaena o kela mau kaikamahine ekolu, o Haliaka hookahi wale no ka mea noho nialie, aka no kona mau hoa iho, aia laua ke. kahea la i ka poe olalo, e iini mai i alahele no lakou c pakele ai ,aole hoi e hookuu mai ia lakou, e make ilokō o ke ahi, he hiona ku i ke aloha ke irma aku i ua inau kaikamahine nei. "Auhea olua e o'u mau hoa," i loheia aku ai ke kamailio ana ae o Haliaka, me ka piha ole mc kc pihoihoi, "e hoolana 1 ko ohia mau manao, no ka mea pela wale no e hiki pono ai ia kakou, ke kokua ia kakou iho, i ka wa e hoea mai ai o ka hoo* pakele. E haawi aku i mauawa no ka poe kokua, e kii ai i mau alapii, no ka mea aole hc wahi liana maalahi, ka hoao ana mai e kokua ia kakou iloko o ka wa pokole." "O, aole e hiki hou iho ia'u ke noho malie maloko nei o keia rumi, ua aneane hiki ole maoli ia'u ke hanu, i kau a mea o ka piha i ka uwahi," i pane mai ai kekahi kaikamahine. "K nana aku olua e kuu mau hoa, aia ke ahi ke komo mai la ma!a!o o k«i puka, a iloko o ka manawa pokole loa, e holapu mai anā ke ahi ialoko nei o keia rumi, o ko kakou pau no ia i ka make." N'ana i'o aku la o Haliaka ma kahi o ka puka o ko lakou mmi.mpe. a ike aku la i ka ula o ke ahi e komo mai ana iloku a iio lea manawa mua loa, akahi no oia a ike iho i ko lakou kulana kupilikii, eia nae, aole no ia he mea e pau ai kona inaMaolana no ko ]akou palekana., nolaila pane mai la oia i konn inau hoa, i ka i ana mai: "" . "E pinana aku olua iluna o ke kikina puka aniani, o kahi wale no ia i kaawale loa mai ke ahi mai. E hoolohe mai olua i ka'u kauOha, me ke kunana hou 010 iho," a no ko lakou lohe ana aku i ka hiolo ana mai o kekahi aoao o ka hale, ua eleu koke aē la na hoaloha o Haliaka, a kau ana iluna o ke kikina o ka puka aniani, me ko Haliaka pinana pu ana aku no hoi a he hookahi ko lakou kau like ana ma kela wahi. 0 kahi o ka laki, aole he mau puka anian malalo pono mai o kela wahi a lakou e kau la, nolaila, aole he hopohopo ana, oo ka p»ika ae o ke ahi ma kekahi walii, oiai ua paa loa kela aoao o ka hale, me ka papa mailalo mai ahiki iluna, 1 hakalia no nae a kau ua poe kaikamahine nei iluna o ke kikina o ka puka aniani, ua hoea mai la ke kaa kinaiahi, me na alapii loloa, ua laki loa nae .i ka hoea koke ana niai'o ke kaa kinaiahl i kela manawa, no ka inea, ua hiolo aku la kekalii hapa o ka papahele o ka rumi moe o ua poe kaikamahine nei, a ua aneane nb hoi lakou e maule. i kau n mea o ka hiki poni ole ke hanu ae, i ka pilipu p ka hanu i ka mvahi. Iloiko o ka manawa pokole loa, ua hoomoeia inai la kekahi alapii loihi malalo pono mai o ka puka aniani, a na kaikamahine ekolu e noho aku ana; a iloko o ka pupuahulu, ua ikeia, ua. poina akii kekahi inau alapii hou ae, o kela wale no ke •alapirhpokahi i laweia mai, nolaila me ka hana nui loa no e hiki <ii ke hohpakeleia ae ke ola o kela mau kaikamahine ekolu. Nl'e ;ka eleu ke kanaka kinaiahi i holo aku ai maluna o ke alapii ahiki i kai hoea ana aku malalo pono o ka puka aniani, a 0 ka ninau nui iloko o kela manawa, o ia no ke kaikamahine mua, e hoōpakeleia. • ' Aia o Meki ame Ade, na hoakula o Haliaka ke ake loa mai la, o kekahi o laua ka mua loa e hoopakeleia, ua hiki ke ikeia aku rna ko laua mau ano, ua ake kela ame keia pakahi o kela maii kaikamahine, e pakelē kona ofa, aka nae, ua pane aku la ke kanaka kinaiahi i ka i ana aku: "I. hookahi wale no kaikaniahine i ka manawa hookahi, e hoomanawanui aku olua, ahiki i ko'u hoea ana mai," wahi ana, me ka hopu ana aku ia Adc, no ka mea o ke kaikamahine momōna ia o lakou, a i ka ike ana mai hoi oi Neki, aole oia ka mea mua loa e hoopakeleia, ua noke okoa ae la oia i ke kuwo me ka leo i piha me ka ehaeha, a ma ka hoomaopopo aku, a ka nui o nl kanaka e nana mai ana mailalo mai, he ku maoli 1 ke aloha kela me ko lakou hopohopo, e haule okoa mai ana paha kela kaikamahine ilalo, a make loa. "Mai hoonaaUpo oe ia oe iho e Neki!" i pane mai ai o Haliaka, me ke pa'i okoa ana mai i ka poohiwi. "He nui loa ka manawa i koe no kaua e pakele ai, a ina e hoopau ana oe i kou inanaolana, he mea maopopo loa, he lioookahi wale no hopena e halawai mai ana me oe, oia ka make. E kikoo aku ī kekahi wawae ou no ke anuu mua o ke alapii, a i ka wa e hoea mai ai o ke kanaka kinaiahi, o oe ka mea mua o kaua e iho aku ilalo." - No kela mau olelo hookikiha a Haliaka, ua hooikaika wale ae la no o Neki, me ke kikoo ana aku o kekahi o kona mau wawae a ku iluna o ke alapii, oiai nae, o ka mea oi loa aku o ka poino o laua, oia no o Haliaka, no ka mea ua loaa mai la ka lole o kela kaikamahine ike ahi. Mamuli nae oka maikai 0 ko Haliak£ noonoo, i kona wa i ike ai i kela poino, ua hopu ae la oia i kona lole, a kuwakuwai iho la ma kahi i a ia e ke ahi, me kona mau lima pOnoi-, ina paha o ka lole o kona mau hoa, ka ke ahi i a aku ai, aole e loaa kela noonoo ia laua, e kinai aku a pio. Me .he mea la nae, iloko o ko Haliaka noonoo i kela manawa, aole he manaolana i koe ho kona palekaua, e iaia ke hOomanawanui aku, ahiki i ka puni okoa ana o'kdna kino. i ke ahi, mamiia, o ka hoea ana niai o ke kokua, a o ia kana- o kā namunamii liilii wale ana iho no, iloko ona i keia mau olelo kaukau, no kana kane aloha: "0,.e fcobaka, kuu kane aloha, aole loa au e ike hou aku ana ia oe! Aole oe e ike ana i ka nui o ka'u mau hooikaika ana, e hapai ae ia'u ahiki i ke kaulike ana me kou kulana, au e nana mai ai' ,ua kupono au i wahine mare nau." Ke hele mai la ka wela a hahana, nie ka pohina pu hoi o kahi a.Haliaka ame Neki e noho ana, i ka uwalii, me ka hiki maikai ole ke hanu ae,'a iaia i ike aku ai i ke kanaka kinaiahi, 1 ka lalau ana mai ia Neki, a hoihoi aku la ilalo, ua uwe okoa iho la oia, me ka ehaeha o kona noonoo, alaila nana aku la kona mau maka i ka puulu kanaka e akoakoa ana ilalo, me ka namunamU ana ae i keia mau olelo ku i ke atoha: "O _ke aloha no ko oukou apau! O e kuu Kohaka., aole loa au e ike hou ana ia oe, ka mea a u i aloha ai me kuu naau apau Me he anapu ana la nae na ka uwila .oili koke iie la kekahi noonoo'iloko o.na, aole loa he mea pono ke make, me ka hana ole aku i kekahi mea; a aole hoi he mea maikai, nona ka ae ana aku ē lanakila mai ka make maluna ona, a e lilo aky o Robakā i kekahi Wahine okoa, nolaila, me kona kakali hou ole iho, tia kikoo OkOa aku la kona mau wawae e loaa ke alaoii o kona hoōmaka aku la no ia e iho ilalo me ka malie. * , - (Aoleipau.; '