Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 49, 3 December 1920 — KA MOOLELO O HE MA. KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI [ARTICLE]

KA MOOLELO O HE MA. KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI

n .•oa;ai ! '.a. • r■- rca.i o ««• wa no L'.ru ni ka •awiia rne ka ikai». a ha'.oi > ana it* I'una o kipa-;-sa.tt£ r> pnka o ku hule, i panai . V ia 'bo « kekaii kni'na hekili ooea, * u«. ii» aiao <nea i hoopu,iwa ia N:sk. a po ba aka la ka nalu hoohna o -a ha&ao keiki, me ke keiki pn, a ana iwaho me na mea apan. »* īa o Hioa i kona makaaakn la ka waiahnlu me aia iwaho. i s.*i 'a koaa makna, mai oni oe, wf« 3m.if o kahali auanei ka honn» eka Kn mai la o :iapale mai Ia i ■ka.pa-u o aaiiaukauia, ialaa iao la i ke ke;t:.. i**w>huli ibio ke alo, pa'ipa'i iho x xt ke kaa a hemo ke kaha'iha'i, %* ea ks loo'uwe o ke kama, nat.".ī iiio i* o K j i ka piko a paa, ooki k. b»£d, iilao akn la i kahi po'epo/e .iip*,. owili u ik t paa ke keiki, +%jbo la; h#<>puttopono i ka naaeuakiee a iua*:nae, owili iho la c i- ka vo«7ia aaie na mea apaū iloko o ka ahu, «ku la a ma ka hakala o ka hale, a:i > myj !a i ko pili o ka hale, «-:i ifao i* i ka laa a kaun «ku la i ka aua 1 lawe mai ai malaila. I ka |>ao a&a, hoi mai la oia iloko o ea "aaie, ike- Iho la oia ia Hina. ua hiaakoe; end hou inai la oia ihope a puka .«teko. kaka akn ia pii no kona waenā a;akia»»i>;: pa'ipa'i mai la i_ka lau ! aae ka Aheahea a loko o ka ipu ■ Uo » * ke ahi, kau na pohaku a hakui ibo la iloko o ka ipn i mea apan, popoi iho ia a paa, hoi :■#- •« .-nf ka awiwi ahiki i ka hale. i ia. hi«ra aua i ka hale, e moe ana • - ee kaikauiahine, hoala aku la keia - r. t *la e ai. i paa aku ka houpo, na u nlewa: eia kahi mea mahanakai pumekaaa akn oloko. Ala mai a <. Hiaa, a ai iho la ia niea a kona _ mh» i iawe mai 'aL ī* Hi»a e ai ana ,oIe!o aku Ia kona t -i*iraa—e ai oe, e hele ae au e lawai'a ;• ī *i wahi mea hon; o ka vra «i.i » oiaion no keia o kahakai nni. eiai la'o Uina. me kona oielo ana .;a.; i uii»a makaa—o hele, he wahi .•.'.iia aela ia, penū ke kai, ma'u akn| . «īu skn no ka npena. raouon a <t iiui* k>la puolo * knu mai| \ x». ia o Ku —wailio nialie ka upe- j ..a a k» ,: .ki. he 'wahi awelu no k'a'n. , t > «u<&» paka akn la no ia iwaho. a ut.r »k« la i kaaa lawai'» kukulu«au i kamaaiaa raia. O keia ko'a laa * hele nei, aia i ka lipo v ke. i o he «■«.lū pu-j aia ma ka aoao koolan o Mani « j*Ui iokoke, ana i luapele p "aaieakaiA, o Kajiikikumuole kona iMuu & o Hanahanaiau kekahi isoa. 0 »4 ielkipapa o Mqui ka i ike ia mea i.»t i e» ko lakou oneoiwl r.: : .ke me ka lawak\\ā o ke koiia- « oo ke aiwaiwa o na hana. "Ua ka mana o na kanaka knkini j • »& uka kakon iit!ia knpuna*, .a! :•«-*» iio. kela kaiiaka. Xeia| «.vi»irlf, ; Kijrahnlu e iroho ai, i ka o Ko »laa r k:i ai ka i'a manu. laia i iiiki ai 1 kahi o ke ko'a lawa- ( 'a za»jtu. HKO» ae la oia i ka mannu ua aawan?: nolaila, lalau aku % «... i i.* ahu hala, o ka halapepe, a i v u leie hoi kekahi inoa; o na lau :. * t p;ii aaa i ka ahui, hohole mai la, i.iu£?-h»e iko la a makalii. hana iho la apahu, pua, i like me ka pua le* kahaki mai la i ka lala o ka • ♦biji H»msu. a hoopili aku la i ua mau 1 ar-i aaa; a k|e nana mai ka ma;.n. * aianao- ana no he pna lehn.i ma..3 kri», <-i» k«— li* ua ka la i Mana, alapahi na ka \raili'ula i ke ' k* waiihini he oiaio, . v-i« ka ae wai, !ie hoopnuipnni: i'oai au e!

' u i ka hapai a Hiliimann. S ual 'eaha o Hnakaiei; * O k« i«»i ua ia o Hanalei Nui, K±u u'iiui i ka w*i o Xijunalokaiurt.p: A. >.• k*'n katba nni no iā o ke aloha, maiiiehie *i waena o ke kanaka ke vr.-i» e; M.t n-a, o lu!fi e? l ia 3i»kaukaa ana o kana mauuu €%rc'o manu. kii aku la oia i ka ahui nwi iīio 1« i .ka wai o ia iiuiu o :!■* pua lehua ana i hana iij<> la j k« Xepau a paa, lalau . ī* i inkahi la.iu' loihi, boopilj Jho 'a 1 &.« lehui. aiah:« iho la a paa; sku 1* oia a pili malālo o ke*u3i« iehau, hou ftf la oia i kana o na lala o ke ku- : i&.-.2u aiui e j»ili aitit. i «a i** ana miii o ka manu i "steia. ~l i , -vu3- \e?e aiai ia nia o a ®aa- * aiuix ae la ka manu ma ia wahi. O tī irs.nn hiki mua no, pili no, paa; Eii jbai kekaii e pu-ko, p«u pa:~hoemi Ī4.8 .« bo fcei* i ka laau ilalo, wehe ae •« uu a lai-a:-» aa o ae la no i" ka O wwai'» uianu, ua kapaia Ue «»kam :* rlDie no hoi me ka lawai'a ī«rl]«aii>». pf!a u<> hoi keia kaaka, ua ke> ha h'ū kona lima a hei i kuna .awai'a i aoakaukau. īle manawa pokole no ik &ana ana niaL kn na awai Kaea a paa i ka pn-ki (koko), -~«%■ i«f ln f nana i ka punna manu I" 7 *a. ikr ilu> !a oia, ua* hoiole ae ka so> ime i laukuk» (pnnua); • o fcc2* o keia oii, pe'a qo hoi •

Ao'e oo i u iho, ku ana keia i ka kale; i nanA mai ka hana o Ilina, he manu ka, ka lawai'a a kona makua ij he'.e ui, aole he i'a maoli, elike no me i kana bana mau. pela no oia i ha&a al' Olelo mai la o Hina i kona makua,! ua manao aku nei an i kau lawai'a,\ a:a. la i ka»hakai, ko'u'mea ia i olelo j akn nei ia, oe i ka npena Paouon a | ko keiki ,eia he lawai'a manu kau. I mai 3a kona makua, ae o ka'u lafrai'a ia i ike, no ka mea, iuka no ko'u wahi'i noho ai a nui, maopopo no ia'u ke kiina o ko uka i'a; a ia oe aenei hoi e ke kaikamahine, noho ia o kni nei, pela i iko ai kou makna i ko kiina oko kai nei i'a. Iloi iho no hoi, j he i'a nalku k/b kai nei, a he i'a ai i ke! kanaka; nolaila, inai noonoo oe ia i'a.l 0 ka mea i kn i ka hale nei, o ka kana; ia e ai t»i, kakali aku o ka hoi mai o • ka lawai'a o ka la Joa. | Hana iho la ka makua a mo'a ia! manu, lawe aku la i ka Ilina a vraiho, j hoi mai la oia i kona keena ainal iwaho o kapuahi. I ka pau ana o kana ai ana, a noa no hoi ke kanawai o t * i kona akua; hoi mai la oia i ka liale j me kana hanau kama, haule iho Ia ho- j

oluolu. I keia mau Ja ma'i kēiki o Ilina, aoie i 'hemahema kona maku'a i ka malama ana ia lakou i kn ai ame ka i'a, a ke mau nei no hoi kona pii ana i kona woena,' ke lioonui hou aku la' kana kann ana i na mea apau. I ko pau ana o na la ma'i keiki o llina, noho iho la' kona makna a ike, ixa kaalaala loa k,a hapuu. I kekahi la, olelo aku la kona makua—e pii kaua iuka -waena i ike 00, oiai, ke kokoke mai nei na la o'u e iāalolo iho ai ia oe ame na moopunfc' a'u; .i iko Oo i kahi o ka ai e pono ai oe amo na keiki; i hiki u'o, ia o ka hoolale a ke akna ia'īi'e o kuu ; haalele no ia La oe. I nral la ō Hina, h'eaha uo lioi' kau e hele ai, noho no* hoi kau3s • Olelo mai ia kona makua, aole <; hiki ia'u kp noho, no ka mea, na ko akua ke kipaku; ina na ke kanakn, aole au e hele; nolaila, e pii 'kaua i ike oe. i ke kihapai. O'ko Ilina owili mai la no ia i ka hapuu hou i ke kapa a paa, hopu mai la hoi o Kukainahunuiakea ia Laka kau i ke kua, o ko laua nei pii aku la no ia. 1 ka hoea ana i ka waena o kona makua, ike ak,u la oi.a i ke ko, ua loloa; ka uwala ūā ialo, ka mai'a, iewā kā'ika.iJtai hui^o'ka''mahi' ana a keia • &ana'ka: ' Hōo&iu: iho _la o Ku i k'a "mōopnna ilalōj" kii' 'aku la i ka ahiii o ka mii,'a e ka>i o ka hale, uā helo a pd!a kāpule, lawe mai la a tvaiho mamuā o Ice alo o 'Lak»; noho iho* lā ilalo, aku la i ka mpopuna' a hapai mai la i ka u-lia. iioHole ae la i ka ili 6 ka mai'a, a āli (hōolāa) aku la i ke ak\ta ino koia anau oleio: * ĪJ Kua'anawaō, Kumoiuhalii, Kūpaaikeēi; _ O kiei ō ha;lo, o hoeu o hoomalīmn, 0 ka malamā; ilalo, o Uoaniani; p Kukea&lqāj o ke ao hoopuā i ka lani, Eia ke. knma, "he Uhiahiwa; He Hiwāpaā, he' I.aa kāpu uq oukou, Okā .hakā: niiii 'a, na-huna' kāpn;' " | A noa iaia, i m:ti ? a 'ke. kama, a ka la i 'hua, ' * ; A noa ia Laka, ka oūkon pulapula; Hooulu ai, hooulii ola, ' Amama, ua noa. ; (Aole i pau). I +++ i