Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 52, 24 December 1920 — Page 1

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOPULA KA HOPE LUNALEKA PETERSON O HONOLULU NEI

 

 

Ikeia ka Pokole o Ke Dala i kaa Aku Malalo o Kona

Malu i Hiki Aku ka Huina i ka Aneane

e Piha ke Kanakolu Kaukani Dala

 

            Mahope koke iho o ka hora umikumalua o ka Poalua nei i paa ae ai ka Hope Lunaleka William C. Peterson o Honolulu nei i ka hopuia e ka amuku Amerika Smiddy, no hewa, o ia no ka lawe aihue ana i na dala o ka haleleka i hiki aku ka huina ma kahi kokoko i ke kauakolu kaukani dala.

            Ma ka Poakahi nei i kapaeia aku ai o Mr. Peterson mai kona kulana aku e paa ana iloko o ka ohana haleleka ma ka manawa i buliia ai kana mau buke moohelu waiwai, a hoomaopopoia ka pokole ana o kekahi huina dala mahuahua, a ma ka Poalua ae i hoopuka okoa ia ai he palapala hopu e ka Lunakana wai Federala Horace W. Vaughan.

            Ma kekahi palapala hookiki i kakau inoa ia e Mr. Peterson, ua ae okoa ae oia i kona pili i ka hewa, mahope iho o ka nanaia ana o kana mau buke, e ka Lunanana French o ka oihana leka; aka nae ua hookuuia oia malalo o ka hona ahiki i ka wa e hooloheia ai o kona hihia ma ka la 7 ae nei o Ianuari.  Aole e kala i Pokole Ai.

            Ma ka hoakaka a ka Lunaleka Nui Mac Adam ua ae okoa aku o Mr. Peterson imua.  On a aole e kala kahiko i maopopo ai iaia, ua pokole kana mau buke moohelu waiwai, eia nae o ke kumu wale no i ike ole ia ai oia kona keena, ma ke ano akamai; eia nae ua hiki hou ole iho ke mau aku ia hana akamai, no ka mea ua hoea mai i ka wa eikeia ae ai, e kona poo ma ka oihana.

            Ma ka mahina aku nei ka o Okatoba i loaa aku ai ka hoomaopopo mua ana i ka Lunaleka Mac Adam, aia kekahi pilikia o ka oihana leka, ma kona hoomaopopo ana, i kekahi mau kikoo dala, i hoopukaiia e Peterson, ma ka banako National Ban of Hawaii, a ma ka Poaha o ka pule ae nei i hala akahi no a loaa maoli ka ike no ke kolohe i hanaia e Peterson, no na bila kikoo dala, he umi la makope iho o ke kuekaaia ana oloko o kana mau buke e ka lunanaua.

            O ka mea a Mr. Peterson i hana ai, i wahi e ike ole ia ai ka pokole o na dala, i pokole iaia ma ka mauawa ka hoopiha ana aku i ka huina i pokole mai kekahi waihona okoa mai, a i ka wa no e pau ai o ka nanaia ana o na buke, o kona wa ia e kikoo hou ai i ka buina ana o ka lawe ana mai ka wa no e pau ai o ka nanaia ana o na buke, o kona wa ia e kikoo hou ai i ka buina ana o ka lawe ana mai ka waihona oiaio mai i kuleana i kela mau lala ak@ nae, ma kona hana ana pela i l@ pono ai kona kolohe i ka luna Leka Nui MacAdam. 

            Mahope iho o ka nanaia ana o na buke, a ua hala aku hoi ka Lunanana French no Maui, ua loaa iho la ia MacAdam he elua mau kikoo dala i hoopukaia e Peterson, aole nae he la ame ka mua ma ka oihana.

HAAW@A NA ANAINA HOOHAU OLI I NA LUINA O KA MOKUA KAUA CHATHAM

            Ma ka poakali'i nei ke ku ana @ o ka mokukaua bolomama Pelekane H. M. S. Chatham mai na mokupuni @nia Komohana mai no ka hoopiha ana me ka @ ame ka aila.  A hoopilia ae ma ka Uwapo 7, a maleila ia i hoomaka ai i ka hoopiha ana me ka lauahu.

            E ku iki iho ana ia mokukaua ninanei a hiki i ke ahiahi o ka la apopo a ma ia manawa, e holo aku ai no Nu Kilani.  Eia keia @okkaua malalo o ka hoomalu ana a kona aliimoku kiekie C. B. pri@ a e lawe ana hoi ia i ke Komodoa Alan Hotham i Nu Kilaui. 

            He 450 ka nui o na kanaka maluna o keia mokukaua.  Ma ka ia 21 ka o Okatoba i haia ka haalele ana aku a keia mokukaua ia EWnelani, a ua kipa he ia ma Fayal, Port of Spain, Colon, a ms. Salina Cruz. 

            Ma kona moolelo, iloko o ka manawa kaua nui i hala mana kapakai o Aferika, ke Kowa Dardaneles a ma ke kai Oiaai oia e kiai ana ma na kapokai o Aferika oia ka manwa i paa ai i ka bopuia eia o ka mokukaua Kelemania Koning@berg.

            I ka 1926, oiai ia e kiai ana ma kana wahi o ka hana ma ke Kai Akua ua hookui ia me kekahi maine e lana ana, oia nae me ia hapakue, ia ihoi aku ai a pae i Enelani a hana hou ia i hoi aku ai a pae i Enelani a hana hou ia ae kona mau wahi i pono a hiki i ka paa ana.  He mokukaua ioihi keia nona ka loa he inoa o ka mea nana e kikoo ke dala hoopaaia maloko o ke kumu o ka likiki, naloko o ka buke kikoo, nolaila ua hele okoa aku la oia e ninau maloko o ka banako akahi no a loaa mai iaia ka mea oiaio. 

            I wahi e nalo ai ka pokole o na dala i pan ia Mr. Peterson i ka wa e loaa mai ai o na dala mai i na haleleka mai o na mokupuni mawaheo ae o Oahu nei, e paniia aku ana kela mau dala apau, ma kahi o ka Waihona i pokole, a mahope mai, e kikoo hou aku ai oia i kela mau dala, a hoihoi ae no ko lakou wahi oiaio maoli, pela mau iho la oia e hana ai, me ka hiki iaia ke hoopuhili i kona mau poo ae ma ka oihana. 

            Ua ae okoa ae o Mr. Peterson, aole e kala kahiko i pokole ai na dala o ka haleleka, o ia hoi mamua aku ia o ka manwa i noho mai ai o MacAdam i luneleka nui no Honolulu nei, oe nae ka hiki ana iaia ke hoomanao i ka huina pololei.

Ka Hoakaka a MacAdam

            Wahi o ka hoakaka a ka Lunaleka MacAdam, mahope iho o ke kuekaaia ana o na buke a Peterson, ua loaa aku ka ike, ua oi aku mamua o ka $29,000 i pokole aka nae, aole i ike iki ia kela pokole, ma na manawa i hoomakaia mai ai ka-nana aua a na lunanana o ka oihana leka, mai ka makahiki 1917 mai o ke kumu, e pani mau ana o Peterson i na huina pokole, me na dala o kekahi waihona okoa mai, i kela a@e keia manawa, ahiki wale no i ka wa i nanaia ai o kana mau buke, ma ka la 7 aku nei o keia mahina. 

            Ua holopono ka hoopuhili ana a Mr. Peterson i ka lunanana o ka oihana leka, o ke kumu wale no i loaa ai, o kona kolohe, ma o na kikoo dala elua ana i hoopuka ai, a i hookoloia aku ai e ka Lunaleka MacAdam i ka hanako, akahi no a hoea mai i ka wa e ahuwale ae ai ka mea i hanala, e kona hope am ka oihana.

            Ua hoike okoa ae o Mr. Peterson aole e kala kahiko i ike ai oia i ka pokole o kekahi huina dala mahuahua, eia nae, aole he maopopo iki iaia o ke ano i pokole ai o kela huina dala, no ka mea aole loa oia i lawe i kekahi dala o ka oihana leka, no ka holilo ana aku ma kekahi ano ; aole no hoi ana hooili wale ana aku i na hoahewa ana maluna o ka poe okoa aku, aka ua auamo oia i na hoahewa ana maluna iho on a. 

            Aole no ka e kala i ala mai ai kekahi manao iloko on a e hoike ae i kona mau ma ka oihana, no kela pilikia, o ka mea wale no nana i kaohi aku i kona hooko ana mai i kela mauao, o ia'no ka hopeohana, a ua manao ka oia, aia a pau ke Karisimaka, o kona wa ia e hoike ne ai loaa e nae ka ike i kona mau mua ma ka oihana.  450 kapuai, a o kona mamaholo he 24 mile i ka hora.

            Oiai ka mokukaua Chathem e ku ana ma keia awa ua haawiia o na ah@hui kuloko he mau anaina hoohaåoli i na iuina o ia moku; ua wehe hamama ke Kalapu a na kanaka Pelekane i ko la kou hale halawai no na kanaka o ua moku la.  Maloko o ka hale Seamens institute he aha himeni ka i malamaia @oalalila, o ka @na Hawaii kekahi i hoea ae e hoohauoli ia anaina.  O ka hale halawai Y.M.C.A. a ka oihana kaua moana ame aina kekahi i wehe hamama i ko lakou hale no na luina o ka mokukaua Chatham ma ke ahiahi ka mokukaua Chatham ma ke ahiahi nei a ma keia ahiahi no na aliimoku hoi ua laweia aku lakou e hoomakaikai ma na wahi ano nui o keia mokupuni e na lala o ka ahanui a na.  Pelekane e ku nei manei maluna o na kea otomobile.

            Malalo o ka halelaa ma Laie i hoohuiia ae ai ma ka mare o Miss Eliza Leialoha Nainoa me Henry Fredrick Salm; ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei, a ma ka hora ewalu o kela ahiahi i malamaia ae ai he aha ike no ka hanobano o ka paamare hou, maloko o ke Kula Kaikamahine o Kamehameha, kahi i hoea ae ai o na hoaloha lebulehu, no ka haawi ana i na hoomaikai i ka paa mare hou.

            Eia kekahi mau kumukula o na kuaaina ke hoohala nei i ko lakou mau ia hoomaha ma ke kuianakauhale nei, no keia mau la kulaia.

            PAA HE MAU PAHU RAMA MALALO O NA LUNA OIHANA

Haawipio ke kapena o kekahi mokuahi i na Pahu Waisake i na Luna Federala Maanei

NA KEKAHI ALIIMOKU KELA MAU PAHU RAMA

No ka Hopohopo o ke Kapena o Kauia Mai ka Hoopai Pela Oia i Haawi Mai Ai i ka Rama

            Ma ka auwina la o ka Poalima aku nei i hala he 16 mau pahu rama waiseke i paa i ka hopuia e na luna hooko kanawai hookapu waiona ma Honolulu nei a laweia ae mailuna mai o ka mokuahi lawe ukana ka West Jena, o ka hoea ana mai i Honolulu nei mai Vladivostok mai.  Mahope o ka haalele ana iho o ia moku i ke awa o Kou a ua hala he mau ia ma ka moanu oiai ia e holo ana no Seattle, ua ikeia ke komo nui ana mai o ka liu iloko on a, a no ia pilikia i loaa iaia i huli hou mai ai i Honolulu nei no ka hoopau ana ae ia pilikia, a eia ia ke kau mai nei maluna o ke atahukimoku no hoopau ana ae i kona wahi i poino. 

            Na ke kapena o ia moku i haawi ae mai pahu rama ia H.C. Parrott, ka mea iaia ka hana ma Honolulu nei no ka hooko ana aku i ke kanawai hookapu waiona.  Ma ka ke kapena hoakaka pu waiona.  Ma ka ke kapena hoakaka imua o Mr. Parrott na ka malamamoku elua, i hookau mai i keia mau pahu rama maluna o ka moku mai Shanghai mai ka ike ole ana.  I ka moku ka e ku ana ma Vladivostok a olai na Pake hana o na @po e lawelawe ana i na uka na ua ike lakou i kekahi o na pahu ua piha me ka waiseke.  Ua hoikeia ae ia mea i ke kapena, a hoopaaia ia mau pahu ma kekahi wahi paa loa e hiki ole ai ke kiia a laweia, a hoomaka koke aku la oia i ka ninaninau ana i ke kolu o ka moku.  Maloko o ka rumi o ka malamoku elua i lona aku ai iaia kekahi likiki mai kekahi hui mai ma Shanghai no $400, he huina dala i manaoia ua hookaaia aku no kekahi hapa o ke kumukuai o ka waiseke.           

            I ka hoea ana mai o ka moku i Vladivostok ua hoike aku la ke kapena i na mea oiaio apau i ke kanikela Amerika e noho ana malaila, ua pii mai la ke kanikela Amerika iluna o ka moku a kauia ka hoailona maluna o ia mau pahu, me ka haawi pu ana ae i ke kapena i palapala no kaua oleloike i hoohikiia, a ua haawiia mai kekahi kauoha i ke kapena i kona manawa e ku aku ai i Seattle e haawi aku oia i kela mau pahu rama i na luna o ka oihana kuke ma Seattle, ke awa o ka moku e ku aku ai.

PAKELE O HORNER MAI KA MAKE MAI

            Oiai o Horner, ke kauaka akamai i ka naua ana i ke kopaa o ke teritore e nana ana i na aina hookuonoono o Waiakea ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala, akelekele wale iho no kona pakele mai ka make mai.  elike me ka hoakaka a ka Nupepa Hilo Tribune o ka pule aku la i hala.

            Ma ia la ua holo mai la ke kaaahi lawe ohua me ka mama loa maluna o ke alanuihao o ka mahiko mauka mai mai ke Camp 6 mai no kahi a kekahi mau kanaka o Waiakea e hele puuluulu ana, a o Mr. Horner kekahi mawaena o lakou.  O ka hoohuli ana ae no ka ia o kela mau kanaka ma kekahi kee pokole loa ma ke alanuihao, e kau ana kekahi poe maluna o ka lio a e helewawae ana no hoi kekahi poe, a na ka poe mamua loa a lakou i kahea mai i ka poe mahope aku e hookaawale ae mai ke alalohi iki iho, in a la paha he make loa ko kekahi o lakou, a i ole he eha maoli paha, no ka mea ua ikaika loa kela iho ana mai ka a ke kaa, o ke kumu walo no o ko lakou pakele ana mamuli o ko lakou kaawale mua ana ma ka aoao a ke alanui. 

            O ka lio ka o Robert Naeole ka i hooku'iiaaku e ua kaa la a kiola ia oia mailuna aku o ka lio, a no ke kaa hoi ua hui ae la ia mahai o ke alanui hao a waiho ana i kahi e.  O ke kumu o kela holo ana mai o ke kaa ua manaoia na kekahi o na kamalii e pa'ana ana mawaho iho o na heleha@ Camp 6 i wehe i ke peleki e hoopaa ai i ke kaa, a peia iho la i holo mai ai ke kaa.

            HOOKUU LOA IA HE PILIPINO NO KONA HEWA OLE

Hopuia Oia no ka Hewa Pepehikanaka ma ke Degre Ekahi Hookuuia Nae e na Kiure

LOIHI KA HOOLOHE ANA O NA KIURE I KONA HIHIA

Nana ke Kiure i Kana Mea i Hana Aku Ai ma ke Ano he Hana ia no ke Kupale Ana laia

            Ua hookuuia e ka papa kiure o ka mahele o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai De Bolt ma ka Poakahi nei o A. Sakibal, ka Pilipino i hoopiia ae ai no ka pepehi ana a make i kekahi Pilipino okoa aku ma Waialua ma ka po o ka la 12 o Sepatemaba.  Hookahi hora a me 40 minuke ka loihi o ka noho ana a ka papa kiure e noonoo no kaua olelo hooholo mamua o ka loaa ana a hoihoiia ae ka hoike imua o ka aha e ka luna hoomalu o ka papa kiure W. W. Buckle, e hookuu ana ia Sakibal mamuli o ka pili ole o ka hewa iaia.

            Ma ka manawa a W.m. T. Rawlins e haiolelo ana mamua o ke kiure ua noi okoa aku oia i ka papa kiure ua noi okoa aku oia i ka papa kiure e hookuuia ka mea i hoopiia mamuli o ke "kanawai i kakau ole ia."  Oia ka loio ma ka aoao o ka mea i hoopiia a o H.E. Staford ka hope loio kalana, ma ka aoao, o ke aupuni, a i kokuaia e wm. H. Heen ka loio kulanakauhale.

            Ma ka Poakahi, Dekemaba 6, i waeia ai ke kiure nana e hoolohe i keia hihia, a ma ka la 7 mai ka hooloheia ana a no umi la ka hoomauia ana e hoolohe.

            Ua ae o Sakibal i kona pepehi ana ia Albano, a ma kana moolelo i kokuaia e kana wahine, ma ia po ua hele oia iwahoa ma kekahi uila nae ua lohe mai la oia i ke kahea ana aku o kaua wahine iaia e kokua.  I kona manawa i komo mai ai me ka awiwi loa iloko o ka rumi moe o laua ua ike mai la oia ia Albano e aumeume ana me kana wahine maluna o ka papahele. 

            Ia manawa ua komo aku la o Sakibal iloko o kekahi rumi mahope o loaa kekahi pahi oki ko, a me ia pahi oki ko i hahau iho ai ia Albano maluna o ka poohiwi a ma ka aoao.  Uu ku koke ae, la o Albano iluna a hopu aku la ka i kekahi pu panapana ana o ka wiho ana maluna o ke pakaukau, a ia manawa i hahau hou mai ai o Sakibal ia Albano ma ka pulima me ka pahi oki ko a ma ka wawae, a hina iho la o Albano iluna o ka papahele.

            He manawa pokole mahope iho, hapaiia ae la o Albano, a oiai oia e waiho ana mawaho o ka hale ua mokumoku mamuli o ka hahauia ana me ka pahi oki ko, a he manawa pokole ma ia hope iho ua make loa iho la oia.

            Ua ire pu ia ma ka oleloike, mahope iho o kela okiia ana o Albano, ua hele pu aku la o Sakibal me kana wahine me ka laua kaikamahine a me kekahi hoaloha, i ka hale hookolokolo ma Waialua, a malaila  o Sakibal i haawi aku ai iaia iho i ka makai no ka paa ana aku iaia.

KAHEA MAI KA MOKULUU NO KEKAHI KOKUA

            Ma ka manawa a ka Mokuluu R 13 e holo hoomaamaa ana mawaho ae nei o ke awa ma ke kakhiaka nui o ka Poaha o ka pule aku la i hala, he mokuluu o ka holo ana mai Puuloa mai, ua wale e kekahi poe ma na uwapo ua poino ia mokuluu la e holo ana no Puuloa.

            Ma ka hoakaka a na luna o ka oihana kaua ma puuloa ma ia po iho mamuli o ka ninauia ana aku o ke kumu o kela kahea ana mai o ka mokuluu no kekahi kokua ua pau ka aila o ua mokuluu la, i kelekalapa mai ai i ka mokukolo Navajo no ka manao e kolo aku ia mokuluu i ke awa o Puuloa aole no kona halawai ana me kekahi pilikia. 

            Ua hauwawe ae ma na uwapo ma kela manawa o ke kaheaia ana mai o ka mokukolo Navajo ua poina kekahi wahi o ka enekini o ia mokuluu, eia nae ma ka pane i loaa mai mai na luna nui mai o ka oihana kaua moana ma Puuloa aohe wahi o ia mokuluu i poino, he pau no kona aila oia ke kumu o ke kahea ia ana mai o ka Navajo, o keia ka lono i hoikeia mai ma ia po iho. 

AE HE WAHINE HAOLE NO KONA PILI I KA HEWA

Loaa Pono Aku Elua Lole Silika me Hookahi Papale i Lawe Aihueia o ka Halekuai

MA KA PAPALE I LOAA PONO AI KELA WAHINE

Hookuuia Nae Mamuli o Kona Ae Ana e Uku i ke Kumukuai o na Waiwai Ana i Lawe Ai.

            Ma ka Poalua o ka pule aku nei i hala, i hopuia ae ai kekahi wahine nona ka inoa o Mrs. Howard Guest, no kona lawe ana i kekahi mau lole me ka papale, ma ke ano kolohe, mailoko aku o kekahi o na halekuai lole o ke kulauakauhale nei, eia nae ua hookuuhou ia kela wahine, mamuli o kona ae ana, e uku aku i ke kumukuai o na waiwai ana o ka lawe ana me ke kolohe.

            Ma ka oleloia, he elua mau lole silika, he hookahi papale nona ke kumu kuai o kanalima dala, i laweia e kela wahine mailoko aku o ka halekuai, a ma ka uila laki, wale no i loaa pono ai oia, ahiki i kona hopuia ana, me ka ae okoa ana mai i kona hewa. 

            I kulike ai me ka moolelo a ka Makaikiu McDuffic o ka olelo ana ae, ua ha'ola'o kekahi o na wahine kuai @loke o ka halekuai, no ka nalowale ana o kekahi papale o kanalima dala, me ka maopopo ole o ke ano i nalowale ai o kela papale, a ua lilo hoi i mea hoopilikia loa aku i kona noonoo. 

            Ma kekahi la nae mahope mai, ua hele aku la kela wahine oloko o ka halekuai ma kekahi hale aina, no ka ai ana i kona paina awakea, aia hoi ma kekahi aoao mai o ke pakaukau hookahi ana e noho ana, aia malaila ao Mrs. Howard Guest kahi i noho mai ai, a e kau ana hoi maluna o kona poo kela papale i ha'oha'oia ai.

            Oiai ua ike pono aku la ka wahine oloko o ka halekuai i ka papale i nalowale ai mailoko aku o ka halekuai, ua hele okoa mai la oia a olelo ia Mrs. Guest, e hele laua i ka halekuai no ke kukakuka pu ana me ka lunanui, ua hoao nae kela wahine e ku-e mai, aka nae, mahope iho, ua ae okoa mai la oia, me ka hele like ana aku o kela mau wahine a elua no ka halekuai.

            Oiai maloko o ka halekuai, ua kauoha koke ia aku ka oihana makaikiu e hele mai, a ma ka ninauia ana o kela wahine, ua hoole loa mai oia, no kona aihue ana i kela papale, a oiai aole he mau ike ma ka aoao o ka poe no lakou ka halekuai, e hiki ai ke hookau aku i na ahewa ana maluna o kela wahine, ua manao lakou e hookuu ia Mrs. Howard Guest, ua hoole @ae  ka  Makaikiu MeDuffie i ka hookuu ana i kela wahine me kona hoakaka ana ae i kona manao e huli pono oia i ua mea oiaio no kela hihia.

            Maloko o ke eke dala a kela wahine i loaa aku ai kekahi tikiki moku, a wahi a kela wahine, mahope iho o kona ninauia ana aku, i kana mea i manao ai no kela tikiki, ua hoike ae oia, e holo ana oia no Amerika, maluna o ka mokuahi Shinyo Maru; ia manawa i laweai ai kela wahine no kahi i ku ai o ka mokuahi a maloko o kona pahulole i loaa aku ai na lole silika elua, i nalowa@e ai mailoko aku o ka halekuai, ia manawa i maopopo loa ae ai ka pili o ka hewa i kela wahine, a ae okoa aku la oia ka mea nana i lawe i na waiwai i hoohuoiia.

            Mahope iho nae o ka loaa hou ana khe manawa e kukakuka pu ai me na lunanui oloko o ka halekuai, nona na waiwai i aihueia ai, ua hooholo ae lakou e hookuu i kela wahine, ke ae nae oia e uku i ke kumukuai o na lole silikia elua ame ka papale, a oiai o ke alahele wale no ia nona e pakele ai, ua uku koke aku oia i ke kumukuai o kela waiwai, a hookuuia mai la oia no ka huli hoi aku no Amerika.

            VENICE, Dec, 20-O ke kumu o ke poho i kohoia ua hiki aku ma kahi o $5,000,000 maanei ma ka po i hala mamuli mai ia o kekahi ahi nana i hooneoneo i ka uwapo maanei a he ahi hoi nana i hookau mai i ka weli maluna o ke kulanakauhale no ka holapula mai no kekahi manawa.  Hookahi kanaka i hoeha kukonukonu loa ia a me he mea la e make aku ana.

            HOOLE KA PAPA LUNAKIAI I KE APONO ANA I KA HAAWINA

Ikeia ka Nui Loa o ka Bila Haawina a ka Oihana Hoonaauao i Waiho Mai Ai no ke Apono Ana Aku a ka Papa o na Lunakiai

            Ma ka noho ana ae o ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhalo a Kalana o Honolulu nei, ma ka po o ka Poalima aku la i hala, i ha@le ae ai kela papa i ke apono ana aku i ka bila haawina i waihoia mai e ke keena o ka oihana hoonaauao no na kula o Oahu nei, no keia mau makahiki elua e nee aku nei. 

            I hakalia no a pau ka heluheluia ana ae o ka hoike a ke keena hoonaaue pili ana i ka bila haawina no na hoolilo o na kula, e ka Hope Kakauolelo Jarrett, ua ku koke mai ka Lunakiai Hollinger, a hoike mai la i kona kue me ka olelo pu ana mai i ka nui hewahewa loa o ka huina dala, a ke keena hoonaauao i makemake mai ai, a wahi ana, o ka hana kupono wale no ma ka aoao o ka papa, o ia ka waiho ana i kela hoike, ma kahi o na palapala.  Koi e Noonooia.

            Ua like no ka manna o ka Lunakiai Arnold me ko Hollinger, e kue ana i ka nui loa o ka huina a ke keena hoonaauao i koi mai ai, aka nae wahi ana, he mea pono i ka papa e noonoo, a hooholo i kekahi mea pono e hana aku ai, aole hoi o ka waiho i ka hoike, ma kahi o na palapaia.

            Ua hoakaka ae oia, he hana maa na na kalana e ae ke apono ana i ka bila haawina a ke keena hoonaauao e waiho aku ai imua o ia mau papa; aka nae, aole e hiki i ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale o Honolulu nei ke hoohalike aku me ia mau kalana, no kekumu, ua papakolu ae ka nui o ka huina i koiia mai ai e keena hoonaau ao e hiki ole ai i ka ahaolelo kuloko ke apono mai.

O NA KEPANI KA HAPANUI O NA @ @

            Ma ka Poakolu o ka puie aku la i hala he ia ia @ @ @ o ku aha kookolukuiu @ a ka Luauaka@ @ @ @ @ @ k NUI O @ @ okinaie, eono o ia huina i haawi ana mai a ka aha i ke apono ia kakou.  O keia mau @ @ a pau eiwa nohe i kuena mai a ua haawi kuke aku no hoi ka aha i ke apono no ka hookaawale aua i ka mea hoopii mai ka mea hoopiia wai.  O keia mau paa @are a pau i hooko-oia mai la ka pili a ka palapala i hoakaka ai o ka make wale no ke kumu e kaawale ai kekahi mai kekahi mai, he mau paa@are keiki ole wale no, oia no ka hapahui o ua hihiaoki@ mawaena o na lahui a pau e hookaawaleia mau nei e ka alua, kakaikahi, loa na paamare he keiki kekahu.

            O na wahine ka hapanui ma keia mau hihia okimare, oia na wahine i lapaua no ke kino o ke kii nae ke hoou@aia aku e ke kane makemake ana i wa@e, a i ha hoea ana mai ianei ua kulike ole na makemake mawaena o ka wahine ame ke kane, uoaila, aole loihi ke laua, noho pu ana a hooku@o ae la i ka hoopii okimare o ke kaawalo no ia, laki ke hala ka mahua o ka noho puana.  Hookahi o keia mau wahine i hoike ae in@a o ka aha ma o ka maheioalelo la elua no ka pule o ko laua noho pu ana me ke kane aole ihe ihou ka waine iaia a hiki i ka hookomo ana ae i ka hoopii no ko laua hookaawaeia, a o kekahi mea apiki loa i kana noonoo ana, e like me ia ana o ka hoike ana ae i ka aha, aohe i maopopo iki iaia ke kumu o ka haalele ana mai o ke kane iaia me ia noho malie no ka on a, ame ia pili mau no hoi on a me ke kane, a o ka haalele ana mai iaia kana mea o ka ike ana.

            He eono mau hihia okimare hou i hookomoia ae i ka aha ma ka Poakahi a ma ka Poalua nei iloko o ke keena o ke kakauolelo poo o ka aha kaapuni Hanale Kamika, o ka piha ana iho la ia o ua hihia okimare i ka 25 iloko o keia mahina no Honolulu nei wale no.  O na kumu hoopii a keia poe oia no ko lakou hookaawaleia no ka malama ole i ke ola ka pepehi mau, ka haalele wahi moe, a hookahi no ka hewa moekolohe. 

            Ua hookomia mai iloko o kela bila haawina no na hoolilo o na kula, ke kukulu ana aku i mau halekula hou, ma kahi o $60,000 a i ke $70,000 no ka halekula hookahi, he hana kupono no kela, eia nae, o ke noi ana i kekahi haawina kiekie loa, i ka manawa hookahi, he hana hiki ole ia ko acia aku.

            Ua komo mai ka Meia Wilson ma ka hoakaka ana, aia ma kahi o ka umikumamakolu mau halekula hou i makemakeia no ke kukulu ana aku, i hiki aku hoi na hoolilo ma kahi o ka $635,000 ; oiai nae in a he mau halekula kela e kukuluia aku me ka papa, e hoemiia mai ana ma kahi o ka $337,000.

            Ua nui na manao i hoakakaia ae e na hoa o ka papa lunakiai, e pili ana i ka bila haawina no na kula, eia nae, aole lakou i haawi i ke koho ana maluna o kela hoike, koe wale no ka hoomaopopoia ana o ko lakou mau manao, e kue ana i ke apono ana i ka bils haawina, elike me ia i makemakeia mai ai e ke keena hoonaauao.

Kapaia ka Inoa o Kapiolani

            Ma ka manao o ka Lunakiai Pacheco, o ka inoa o Kiaaina McCarthy ke kupono loa e kapaia no kela ala@, oiai wahi ana, ua nui na alanui i kapaia aku ma na inoa o na alii o Hawaii nei; ua kulike ole nae ka manao o ka Lunakiai Arnold me kona, wahi a Arnold, ma kekahi o na paka, o ka lehulehu, e heaia aku ai ka inoa o Kisaina Pinkham, aole hoi ma ke alanui. 

            Mahope iho o ka hoakaka ana o na hoa o ka papa i ko lakou manao, maluna o ka inoa kupono e kohoia aku ai, no kela alanui, ua aponoia ka hoike a ke komite alanui, e kapaia ka inoa o ke alanui e holo like la iwaho o Waikiki me ke alanui Kalakaua, o ke alanui Kapiolani no ka hoohanohano ana i ka Moi Kalakaua me ka Moiwahine Kapiolani.

KE EMI LOA MAI NEI NA KUMU KUAI O NA MEAAI

            Iloko o ka mahina i hala he 26 keneka o ka paona kopaa ma ke kuai liilii, i keia la ke kuaiia mai nei ma ka 12 keneka o ka paona, a i ole he @ paona no ka $1, a ua manaoia iloko o kekahi mau pule elua a ekolu paha e emi hou iho ana a ka 10 keneka o ka paona.  O ke kumu pii aohe hoomaemaeia o ka kopaa ma Hawaii nei, aia wale no ma Amerika e hoomaemaeia mai la, a mai Kaleponi e hoonaia mai ai ianei. 

            No ka palaoa make he mau mahina kakaikahi i halahope aku nei ua kualia ka hapa eke no ka $4, aka i nei manawa ke kuaiia mai nei ma ka $3.30, a ua manaoia e emi hou iho ana.

            No ka waiubata hoi he mau mahina aku nei i hala he 90 keneka no ka paona, aka i nei manawa he 13 keneka ke emi iho, oia hoi ke kuaiia mai nei a na halekuai ma ke 75 keneka no ka paona. 

            No ka uala kahiki ua emi pu iho ke kuai, i nei manawa ua loaa ka uala maikai loa ma ka $3.15 no ke eke o 100 paona.  No ke akaakai ke kuai ia mai nei ma ka $2.50 no ke eke, oiai nae he makahiki aku nei i hala ua kualia ke uala ma kahi o ka $9 a $10 o ke ake, oia hoi ma ka 10 keneka o ke ake, oia hoi ma ka 10 keneka o ka paona.  O ka liki kekahi i emi loa mai ke kumukuai e loaa ana ke eke laiki i nei manawa ma ka $6.75 no ka 100 paona, a ua kuaiia aku ia ma kahi o ka $15 he makahiki i hala aku nei.

            No ka omaoma palaoa noho i keia ke emi iho o kona kumukuai, oia mau no ka pololei o kona kumukuai he 12 keneka no ka omoomo, aka nae e hiki mai ana i kona la e emi iho ai, oiai ke kumukuai o ka palaoa make ko emi loa mai la, i pii wale no i nei manawa i ka pau ole ae o na palaoa a na hale puhi palaoa i kuai ai a ku ke ahua i ka manawa i hala aku la oiai ke kumukuai o ka palaoa e pii ana.