Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 52, 24 December 1920 — Page 5

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

KUU LELALOHA MISS MALIA MAKALENA KAMOANI KAINOA, UA HALA

 

ka in a o kuu lei, hiialo hoi au a ka kahua, leia-i hoi na ke kupuna. waehia wale!

Haaheo i manualoa ke ahi a ka wahine hahai no elike me kulilikaua, Ka a mau a ke ahi hele i kai; Haaheo mai ka makani he puulena, Ke moani ae la mauka o Heeia, O Heeia no ka'u aloha ka poe o uka, I uka au i ka maun Ooluea, I ka poli kapu o kahoalii; He alii Kamoano no no puna, Ka puna mea mau no ia he ala, Hea la pua na ka iu ano, Na lono i ka ao alii. Noloko mai o kealohilani, No ka ewe kapu o kukulu o hahiki, nona ka inoa o keia wahine o nei, Ia hiki molale ka la i humukahi, Malamalama luna o Mauliola, Ua ola maunaloa i ke ahi a ka wahine, Ua ola Kalahikiola i ka ehu wai a ka ua. Ua ola Hapuu ia Kaleihauola, Ua ola keonelauanakane i ka wai ola, ua ola kamoani ka wahine nona ia inoa, oia na makua ola ka aina o keawe, Oia na makua, ola ka aina o keawe, Oia kahoolawe aina o kahoalii, Oia Lanai o Kaululaau, Oia molokai nui a hina, Oia ke one kapu o kakihibew. Oia kauai a manokalanipo, Oia niihau o halaii, Oia kaula o kuhaimoana, Ka wahine iaiai ka wai ola a kan, Ua kau iluna o kahalalauola, He hoola no ka aina, Oia ka lahui apau.

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:-- E ae oluolu mai koa puuwai hamama luaole o ke ahonui, No'u hoi kauwahi keena kaawale o ka kaua hiwahiwa, ke losa ia'u ke alohia e ka oluolu o kou puuwai. Elike me ia a'u i haku mua ae la i na pua lehua o Panaewa, lei punahele hoi o kuu lei, Ka makua hoi o ko'u  puuwai. Elike me ia a'u i haku mua ae la i na pua lehua o Panaewa, LEI PUNAHELE HOI O KUU LEI, ka makua hoi o ko'u mau la hapauea, a na kou ahonui hoi ia e hoomaikeike aku i na kupuna, na makua, ka ohana ame na hoaloha, mai ka la kau ma ha'eha'e i kumukahi, a ka weloua o ka la i lehua, i kuu maku lehua nut i ke kai i hala pu aku la no ma kuu lei i ka aina kapu on a me kUHAIMONA, i kaula i ka muli pokii o na moke o hawaii; he ula leo, he ula aloha no kee lei. Luuluu wale!

            Na ka nui ohana hoi ia o kuu lei e ike iho ai i kuu pua lehua a'u i minamina ai, ua pili na lihilihi o kuu pua lehua, ua mae a nalo no ka wa mau loa; e manaka ia'u e noho hookahi e hapapa hewa ana i na iliili hanau o hauola, Hanau kuu lei hanau pu no me ke aloha, hala no kuu lei naue pu no me ka ano'i. Walohia wale!

            Aia pah kuu lei me ia wahi makua kane no one me kulikaua, i ka luna o maunaloa ame mokuaweoweo, e nanea aue hoi i ka a o ke ahi a ka wahine, aohe ike wale iho o kuu lei ia'u, ua eena na maka, ke hele ae la mauka 'o ooluea, o ua puni no ana o ka hele, o ka hele iho la no ia, a haalele hookahi ia 'u ka makua, e u aku ana nona me na welina hoomanao poina ole. minamina wale!

            Ae papale ke aloha o kuu lei i kuu mau maka, e panipani paa ana hoi i na hakahaka o kuu puuwai, pehea hoi e hiki ai ke alo ae, u hala ka puulena aia i hilo, ke imi ia hoi ia papalauahi, e hoonanan ana hoi  i  ka moani o ke ala, e ka hala o puna ame Hopoe i ke kai; e ola hoi ia'u ia kalahikiola ame kaleihaula. i ka ehwai a ka ua i ka lina o hapuu; anoai no kuu lei no kamoani. Lihaliha wale!

            Ua hoonaauaoia oia ma ke kula hele ia'o pohikaina i kona mau la opio, ma hope mai noho oia iloko o ka haekula wilikina,  iloko no oia olaila a hiki i ko na lilo ana i hoahanau no ka ekalesia kakolika, a na na makua no o ka hoomana ana i kupau a aloha ai i hookohu iaia i mea malama a kiai ia Maliaokamalu i kamaaina ia hoi ka halepule o koma e ku nei ma ke alanui papu.

            He wahina hooikaika kuu lei iloko o na hana o kanoa ekalesia, oia no hoi ka mea mua loa nana i kukulu i ka hui Puuwai i waena o na hoahanua wahine iloko o ka  mahina o iune, 23, 1911, a no ka ike o na makua o ka hoomana i kona kuklu ana i keia hui, ua hookoloia oia i lunahoohana kukulu ahahui.

            I ka loaa ana iaia o keia kualana ua hoomaka koke no oia e kukule i hui puuwai ma wainae, kAKAAKO, kALIHI AME HALEAHA WAKANE, AOLE LOA OIA i luemi hopi iki i na hana apau o ka ekalesia, ua hele ia apuni o oahu nei, a hoea loa i kauai me kona manao e Hoopalahalaha loa ak i ka nui o keia hui puuwai eia nae ua ko ole ia mau li'a ana a kona puuwai no ka mea us kikoo e mai la no na lima o ka makua aloha a lawe sku ia i kana o ka uhane mai kena kauwa wahine aku.

            He aiaio, o ka molelo o ko'u noho ana me kuu lei , aole ia he moolelo uuku eliko me ka hana a kekahi poe keiki i ko lakou mau makua , aole au e olelo ana no lakou aka, e kamailio ana au no ka'u keiki ponoi. Ua kupono no hoi ia in a he kaikikane, he mau lima ikaika no ka huli ana i ka loaa ame ka malama ana i ke ola, o kau lei hoi, aole oia he kane, aka, he kino wahine kona, e hooikaika ana i ka pono o keia noho ana, mai kona hanua ana ahiki i kona haalele ana mai la ia'u, ua piha kona mau makahiki i ke kanaha-kumamamalima a oi, ua hoolilo mai oia ia'u i keiki nana, oia ko'u mauakane ame ko'u makuahine, e malama ana ia'u i ka ai ame ka i'a, ka aahu ame kahi ehoomoe ai o ko;u poo.

            Aole au i nele e hemhema iaia, ua oi ae no kana malama ana ia'u ka makua mamua o kekahi poe keikikane i ko lakou mau makua, he mea nui au iaia me ko aloha makua oiaio, e malama ana ia'u me ka makaala i ko'u wa ma'i a nawaliwali, no ka mea, ua hala na la o ka wa u'i, ua lua'alu'a ko'u mau la, ua nakanaka na kukulu o ka hale, ua kulou io ka poe ikaika imua o lakou, a'u e hauoli ole ai i keia mau mea o kona makemake wale no ke hanaia a haule mai na lani

            ae ua hala kuu lei, kuu makua nana e malama ia'u me ke kunukunu a kaniuhu ole, ua hala ka u'i o kuu home, ke kukui nana e hoomalamalama a e hoohauoli mai ia'u,ua puanuanu ka home kanaka ole, ua hala ke kamaina. Aloha wale kuu lei i ka uluwehi o ka Uakukalahale ame ka la ikiiki welawela o ke kaonaa nei.

            O keia mau hana maikai apau a kuu lei, aole loa ia e poina iloko o ka'u mau hoomanao ana, no ka mea, ua hooko oia i kana hana ma keia ao ame ka olelo ko kakou makua aloha ma ka lani, "pomaikai ka poe i haahaa ka naau, no ka mea, no lakou ke aupuni o ka lani."

            He oiaio, he wahine haahaaa kuu lei, ma kana mau mea apau e hana ai, aole hoi i ke kiekie ame ka haaheo me ia haahaa oia a moe pu aku ia me ka maemae i lilo i kiahoomanao poina ole na'u na kona luau'i makuahine aloha.

            He hoahanau lala ponoi oia no ka ahahui ka hale o na alii, he luna nui, he ikulaau waho, i noho peresidenaia e ka mea kiekie kamaliiwahine kawananakoa, elike me kona hookupono iaia iloko o ka ekalesia, pela no oia iloko o ka ahahui ana i kulu ai ame kaahahai ana i komo hope ai, a hoolilo pu hoi iaia i lunanui.

            Iloko o no la apau o kona ola ana ua loaa no iaia na ehaeha o ka ma 'i, eia nae; aole oia i moe ma kahi moe, a ma ka poakahi o ka pule hope o Now./ la 20, i hala aku la, akahi no au a ike i kuu lei e moe ana i kahi moe, a na ia nawaliwali i loaa iaia, ua koi oia e hoi iloko o ka haukapila moiwahine, aole e hiki ia'u ke hele pu aku me kuu lei, oiai ua palupalu mai na lala e hiki ole ai ke hele e ike i kuu lei, a o kona pokii, Mrs. Sarah Kalauokalani ka mea i hele aku mahope on a, a noho pu iloko o ka haukipila, ahiki i ke kuu ana mai o kona aho hope loa.

            Aole au i poina i na olelo hope a kuu lei, mamua o kona hoi ana iloko o ka haukipila, ahiki i ke kuu ana mai o kona aho hope loa.

            Aole au i poina i na olelo hope a kuu lei, mamua o kona hoi ana iloko o ka haukipila, ka hope loa hoi o kana mau olelo ia'u, "mama, hookuu oe ia'u, hele au a pau kuu pilikia, hoi mai au, mai kaumaha oe no'u." O ka'u wahi olelo hope iaia, "Hoi mai kaua." Eia nae aole oia i walaau hou mai, mai, a o ka pau ana no hoi ia o ko'u lohe ana i kona leo no ka wa mau loa, a na kona pokii i lawe mai i ka lohe ia'u, ka lono kaumaha no kuu lei, no ka mea, ua au'a oia i kona pokii me ka olelo mai: "mai haalele mai oe ia'u."

            Ho oiaia, ua hooko kona pokii ahiki i ke kuu ana mai o kona aho hope loa, i ke kuu ana mai o kona aho hope loa, ma ke ahiahi Poalima, hona 5, Dec. 10. 1920, a ko iho la ka olelo a ka Palapala Hemolelo, "he mahu ke, ola o ke kanaka, i pua ae a nalo aku." Nolaila, hoi ka lepo i ka lepo, a hoi ka uhane i ka mea Nana i haawi mai." E hoomaikaiia ai Kona inoa ma na lani kiekie loa, he malu hoi Kona ma ka honua nei, he aloha i na kanaka."

            He oiaio, o ke aloha o kuu lei me a'u ia i na wa apau, ana pu hoi e hauoli ai, no ka mea, ua make oia iloko o ka hana a ka Haku me ka hauoli , oiai aole oia i maka'u a weliweli ia meahe make. Maloko o ka hale waiho kuoaoau o Mr. Silwa i waihoia ai kona kino wailua no ka ike hope ana iho o ka ohana ma hoaloha ame a'u i kona hiohiona, kuu lei, kuu makua ahonui hoi, ka bus mua loa hoi o ko'i ma la u'i.

            Ma ka auwina la Sabati, Hora 3, i malamaia ai kana huakai hoolewa mai hai aku o Mr.Silva, no ka helpule o Maliekamlu, ka home ekalesia ana i aloha ai, a na kona make ana aku la i huna aku i kona helehelena mai ka maalo hou ana maloko o kona mau paia laahia.

            Maloko olaila i malamaia ai kona anaina haipule hope loa e ka makua bihopo Lipelio, ame na makua o ka hoomaua apau, a ma ka hora 4 pm ponoi i kai aku ai oia no kana huaka'i hope loa e alakai ia ana hoi e ka Hui Haipule Hemolele, Hui Puuwai, k Hale o na Alii ame ka Makua Stevens Kepano.

            Ma ka ilinao Koula i malama hou ia ai kona anaina haipule no ka wa hope loa, a nalo aku la oia no ka wa mau loa, me na welina hoomanao pau ole no kuu lei ahiki i ka la hookolokolo nui o ke ao nei, e ikeia ai ka nani o ke keiki a ke kanaka, no ka hele ana mai e uku i ka hana a kela ame keia i hana ai, e ukuia ai ka mea pono no kana mea i haa ai, a o ka mea hewa hoi elike me kana mea i hana ai.      Me ka'u mau hoomaikai no ka Hale o na Alii, no ke ku kiai ana i ka'u mea alaoha kuulei, a oia hoomaikai pu no ka'u o oahola pu aku nei maluna o ka ahahui a kuu lei i kukulu ai, Hui Puuwai, Hui Haupule Hemolele, a pela pu no hoi au e pahola pu aku neu u na hoomaikai maluna o na Makua o ka Ekalesia, a pela pu hoi i na makana pua apau mai na ahahui mai, ka ohana ame na hoaloha, ame ka poe hoi apau i ala pu me a'u maloko o kahi o Mr. Silva, a pela hoi ma kana huakai hoolewa.

            E lawe aku i ka'u mau hoomaikai he nui ame ka'u mau kaikamahine a papahi iho maluna pakahi o oukou no'u, ame ka'u mau lei i koe iho me a'u e noho nei iloko o ka luuluu ame ke kaumaha. Ka'u pule keia ma ka inoa o ka Makua, Ke Keiki, ka Uhane Hemolele, Amene. Ua lawa me ka'u mau hoomaikai no ka Lunahooponopono opio ame kona mau keiki oniu hua mealakila o kou papa'i ko'u welina pau ole.

            Owau iho no me ke kaumaha, ameka'u mau lei

            MRS. KELUA KAINOA,

            MRS. KAPIKO KAMAKA,

            MRS. SARAH KALAUOKALANI.

 

KA MAKOU LEIALOHA, MISS LUCY NALEIALOHA MALAMA UA HALA

            Mr. Solomon Hanohano, ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloho kakou : E oluolu mai kou hanohano i ka makou wahi puolo ukana. luuluu, e hoopili aku ma na maia lahialahi o ka kakou hiwahiwa, a nana ia e hoike ae i ke akea, i ike mai ai ka lehlehu ame ka ohana o ka makou lei aloha, i haalele mai ia makou e noho aku me ka luuluu ame ke kaumaha mahope nei.

            Ua hanauia o Miss Lucy Naleialoha Malama ma ke alanui Moikane, Honolulu, Oahu, mai ia Elizabeth Kalua ame William Malama, i ka la 6 o Novemapa, 1918, a ua piha iaia na makahiki he elua ame na la keu o kona hanu ana i na ea hu'ihi'i o keia ola honua an. Auwe ka luu!uu! e!

            Ua piliia e makou na wahi like ole o ke kaona. E Waikiki e, ua pau kou hoopulu hou ana i na papalina lahilahi o ka makou leialoha, Miss Lucy Naleialoha e maalo aku ana ma kou mau kuahiwi. Ua pau, ua haalele mai o Lucy ia kakou e kanikau aku mahope nei nona. Ua like ke ola o ke kana me he mahu la, i puai ae a nalo aku.

            e na ale kupikipikio o pailolo, eia o Lucy ke hele nei, e hele ana paha i aleuuihaha i ka heenalu. Ua pau ko kakou ike hou ana iaia; ua pau no hoi kona kahea ana mai, Aunty, I like eat. Pau no hoi ka loheia ana aku e kahea mai ana i kahi kaikunane, Teddy Boy, come. Ua pau, ua hele i ke ala huli hoi ole mai.

            E Lucy, aia aku nei la oe ihea? Aia aku nei paha oe i Kauai i ka hopuhopuoopu na kaua! He ku i ke aloha na hana a ka makou lei.

            Ke hoomaikai ae nei makou i ke Akua mana loa; me ka hoomaikai a nui ia oe e ka Lunahooponopono ame na keiki hoonohohua o kou keena.

            O mokou iho no me ka luuluu.

            MR.AME MRS. ALEX. HARRIS.

 

E WEHEIA ANA KE ALANUI KA MEHAMEHA MA LANUARI 1.

 

            Ma ka auwina la o ka Poaono i hala i pau ai ka hana ana o ka hapa mua o kealanui kamehameha, a ma keia makahiki Hou e weheia ai ia alanui no ka holo ana o na kaa otomobile; no na kaa kalaka lawe ukana nae aole lakou e aeia ana e holo maluna o ia alanui a hiki i ka la 10 o Ianu ali, i paakiki pono iho ke alanui.

            O keia ka hapa mua o ke alanui holopuni o Oahu nona ka loa he eono mile i pau i ka hanaia a nona hoi na lilo o ka hana ana he hapa miliona dala, a no umikumalima mahina ka loihi o ka manawa i pau ma ia hanaia ana.

            Ua loaa aku i ka mea lawe aelike Lord, ka aelike no ka hana ana i ke alanui ma ka mahina o Februali o ka 1919, eia nae, aole i hoomakaia ka hana ana a hiki i ka mahina o Sepatemaba o ia makahiki. He alanui konakalika keia nona ke akea he 20 kapuai a ma kahi o na kee he 21 kapuai. Ma keia mau kee ua paia ka aoaoa mawaho o ke alanui ma kahi hookahi kaupai ame hapa ke kiekie.

            He mau hona o $5000,000 ka ke aupuni teritore o ka hoomakaukau ana no ka hana ana aku i ka hapa elua o ke alanui holopuni, aka nae o ka hana mua oia ke kuai ana aku ia mau hona mamua o ka hoomaka ana aku e hana ia hapa o ke alanui.

 

HE HOALOHALOHA NO KA MAUA LEI ALOHA, KAM, CHONG KANEIKAWAIEOLA

(Hoomauia mai.)

            No ka mea ua palapalaia no ma ka Buke Nui, he mahu ke ola o ka kanaka i pua ae a nalo aku.

            Auhea oe e kuu hoahanau e Mrs. Emily Pali, kuu aloha pau ole ia oe e, e pii mai ai oe e ike i ka lei a kaua ia Kam Chong, e hea mai ai oe Kam Chong, pehea oe. Noho no kela nana ia oe ame a'u aohe wahi pane leo mai.

            Auwe kuu makuahine Aunty Lilia, me kuu kaikaina Lily e pii mai olua e ike ia maua, o ka la me kuu makuahine ia maua me kuu lei i ka noho kokoolua o ka la; aloha no ia mau la e pili hoomanawanui ia ana e a'u me kuu lei i na la e nana mai ana.

            Aloha wale oe e kuu makuahine Kanohomauna i kou hele mai e ike ia maua me kuu lei, kuu hale lehulehu nui, i kuu mau lei, e hauwalaau ai o ka la; aloha no ia mau la, e hele mai ai e ike ia maua, e nana aku ana na maka waianuhea o kuu lei ia oe; e hea mai ai oe i ko moopuna pehea oe. Auw kuu aloha poina ole i kuu lei, e a'u hoi i hoomanawanui ai iloko o na la i hala.

            Auwe kuu makuahine aloha e, Mrs. Poipe Kauhi, eia ka o kou mau la no ia i ike iho ai i ko moopuna, e nana mai ana na maka ia oe, a haalele mai la ia oe e ike hou ole aku i kou mau maka.

            Auwe kuu mau makua aloha e, Mr. ama Mrs. Kapaku, aloha no olua kahi hoi a kuu lei e haulani ai; aloha ia mau la; aloha no hoi oe e kuu makuahine i ko noho a hele mai, e noho aku ana au me kuu lei Kam Chong, e hea aku ai kela ia oe, kuku, i like he-i, i like cane, e holo aku ai no hoi oe i ko olua home a oili mai me na huahe-i ame ke ko. Hu mai ko aloha ia oukou apau, hana mao ole i kuu puuwai ke hoomanao ae ia mau la.

            Hu mai ke aloha nou e kuu makuahine, Hattie Ah Chau, kahi hoi o ko mau moopuna e holo holo aku ai o ka la me kuu mau pokii liilii, e haumana na mai ai i o a ianei, a'u no hoi e hea aku ai Kam Chong hoi mai; e hea mai ai no hoi oe Kam Chong, mama kahea you. Aloha no hoi oe e kuu makuahine i ka ike mai i ko moopuna i na lanawaliwali, na ka waimaka no e hiolo.

            Auwe kuu kaikunane e, kuu makua hoi o kuu mau la kane ol, kuu kaikuanane hoomanawanui ia'u; auwe kaua e! Auhea oe e kuu hanaumua, ka lei hoi a kaua o Kam Chong ua hala, Auwe kuu kaniuhu ia oe e i ko ike ole i ka lei a kaua. Eia ka e haawe hookahi ana au i ke aloha no ka lei a kaua.

            Auhea oe e kunane kaainahi, ke hele kuewa nei kou pokii i ke ala me ka waimaka. Aloha wale ke kula o Hoi, hoi mai kaua e kuu lei ua anu au. Aohe nae he pilikia ua ola no ka inoa o ko kaua mau makua ma keia  ao maluhiluhi. Pau kou ike hou ana i ka lei a kaua me kona mau ano apau. Ua pau, ua pau, nalo na maka waianuhea o ka lei a kaua.

            Anuhea oe e kuu kaikuaaa Hattie Manuwa, auwe no hoi ka lono i laweia aku ia oe, no ke keiki a kaua; i ko maua noho kokoolua o ka la i ka pilikia o ke keiki a kaua; aohe no hoi ou wahi mea a ikeia mai, in a no hoi paha aole ou aloha ia'u e hele mai no hoi oe e ike i ka lei a kaua. Noho aku o ka la me ka wamaka i ka lele mai o ke ao, aohe hoi o ka wa makua, hoonaninani kaua i ka wa o ka pilikia; aloha ole no hoi oe ia'u me ka lei a kaua, Ua huli aku au a ninau i ka lei a kaua, he aloha no oe ia Aunty Hattie! Pane mai kela ia'u, aohe aloha o Aunty Wao ia'u; ina paha aloha ia'u, iho mai e ike. Auwe na kuu waimaka no o hole.

            Aloha ke kula wela o Kahauwilei, kahi hoi a kakou e hele ai me ko makuahine, Mrs. Emily Pali, i ko ka kai i na kaheka, o ia mau wahi, e liele aku sino hoi kakou me kuu lei a hoi mai o kakohiaka nui, luana iho kakou i ka home o ko makuahine aloha he ai, he i'a ia home e ai kakou a lawa; aloha wale oe e kuu hoahanau Mrs. Emily Pali, ua pau ko kaua hel like ana me ka le Kam Chong a kaua i kahakai, o ia mau wahi, pau no hoi ka ike ana iaia e maalo mai ana, Luuluu wale ko aloha e kuu lei ma Panioi nei i ka la 30 o Sepatemaha, 1914; a ua piha iaia na makahiki he 6 o kona hanu ana i na ea inea o keia ola honua ana; a ua haalele mai oia ia maua kona mau makua i ka la 13 o Novemaha, i ka hola 7 o ke ahiahi Poaono. Aloha no kona hanu hope!

            Auwe na olelo hoalohaleha a kuu lei ia'u e i ka i ana mai ia'u iloko o na hola o ia la ana i haalele mai ai ia'u mama keep my cloths for Lin Fon.

            Auhea oe e Ah Chan ka makua hoi i ke aho hope o ka maua lei. aloha, nou hoi ko maua lei aloha, nou hoi ko maua aloha nui, ka makua hoi nana i hooponopono mai i ka maua lei me kou kukuaau ana mai ia maua i na hola o ke aumoe; aloha no oe, na ke Akua e haawi ia oe i na hoopomaikai he nui, no kou aloha ana mai ia maua iloko o na hola kupouli.

            Nolaila he kiai hoomanao kau mau hana i hana mai ai no maua. E hiki mai no he manawa na ke Akua oe o kokua, i kaumau hana maikai apau no kuu lei. Manao hoi anna kuu ohana la hoi e ike i ka hola hope o ka lei a maua, eia ka aole!

            Auwe no hoi kuu lihaliha e, i ka hana a kuu mau kaikuaana aloha ole; no ha'i i ka pilikia noho ana olua; aka us hiki no. in a no o ke kulana iho la ia i loaa ia olua. Aloha ia po a maua i noho kokoolua ai, kohu mau wahi mea kamaole; aohe ohana, aohe lehulehu, hookahi wale no o kuu lei ia maua e noha kokookane o kuu lei ia maua e noho kokoolua i ka hapalua hola eha, aloha wale!

            I na hola oia kakahiaka nui, hoea mai kuu nui lehulehu e auamo pu me a'u i na kaumaha he nui, na kuu waimaka no e hiolo ma o a maanei, i ka huli ae hoi o kuu nui lehulehu wale no, aole hoi kuu hanamua kaikunane. Auwe kuu aloha pau ole i kuu nui lehulehu, ame kuu lei hoi e moe lolii ana; a i ke awakea ana ae hoi, hoea mai ka kuu kaikuaana me na lei a maua, e moe aku ana na maka o ka lei a maua, aloha no hoi oe e kuaana awaawa i ka ike mai i ka lei a kaua ua moe na maka, ua pau kona hea ana aku ia oe Aunty mai. Pau no hoi kou lohe ana i kona mau mapuna lea. Auwe kuu lei hele loa e!

            Aloha ia waonahele o Pauoa, kahi hoi a'u e hele ai me kuu mau lei i ka ohi lauhala. Auwe kuu lihaliha i kuu lei Kam Chong, e hikihele mai ai i ka lauala a maua iloko o kahawai e.

                        Me oe e kuu haku Mr. David Fleming na hoomaikai he nui ia maua, no kou aloha ana mai i ka maua lei ame kou haawi ana mai i hale e moe ai ka maua leialoha.

            Ia oukou e kuu nui lehulehu ko maua aloha nui, no ka oukou mau makana aloha, hoowehiwehi i ke kino aloha o ka maua lei hele loa, a ke mahalo aku nei no hoi au ia oukou apau, no ko oukou auamo pu ana me a'u i na luuluu apau ame ka malama pu ana no hoi i kona anaina haipule, ua uhai pu mai no hoi oukou me maua e kuu nui lehulehu i ka hoolewa o ka maua lei ahiki i Lahaina.

            Nolaila ke pule nei au i ke Akua e kiai a malama ia oukou apau, ka poe hoi auamo pu i na ehaeha he nui, no ka maua lei.

            Ia oe e kuu Solomon Hanohano kuu aloha waianuea, no kou ahonui ana mai ia'u, no ka'u puolo, ame kou mau keiki hoolele uwila o ka papapa'i ko'u aloha nui.

            O maua iho no me ka luuluu no ka maua lei Kam Chong.

                        MRS. LIXXIE CHOI FOO.

                        MR. CHOI FOO,

 

HE HOIMAIKAI PALENA OLE.

 

            I ka Nupepe Kuokoa:-- E oluolu mai e loaa ia makou he wahi kaawale o kou kino, no ka panee ana aku i ka makou hoomaikai palena ole, i na makamaka, no hoaloha, k ohana ame ka lehulehu, i komo pu mai me makou iloko o na hola o ke kaumaha, ka luuluu ame ka ehaeha i kau iho maluna o makou ka ohana, o ka makou me aloha i haalele mai i keia ola ana, oia o Mrs. Josephine Naheana Naukana, ma ka po o ka la 19 o keia mahina, maloko o ka Home Hoohanau Keiki Kapiolani.

            He mea i moeuhane mua ole ia e kakou apau, ua hoea mai i kona hopena, aelike me ka napa ana a ka uwila, aia hoi, iloko o ka nanea ame ka palaka, ua kikoo mai la na lima menemene ole o ka make, a kaili ae la i ka hanu ola mailoko ae o ka mokou mea aloha, a waiho iho la i ka ukana luuluu ame ke kaumaha na makou, a na kakou hoi apau e auamo ke me ka hoomanawanui mahope nei.

            Ua halawai o Mrs. Josephine Naheana Naukana me ka make maloko o ka Hale Hoohanau Keiki Kapiolani, mamuli o ka hanau ana i kana bebe, a ke ola nei ka beb, he kaiamahine me ka maikai, me ka manaolana e ulu ae ana ia i panihakahaka, ma kahi o ka makuahine i hala aku ma kela ao.

            No ko oukou komo pu ana mai me makou, iloko o na hola o ke kaumaha, e auamo like ana me na haawina ehaeha, no ka mea i hala; pela hoi ko oukou hui pu ana mai me makou, ma kona huaka'i hoolewa, no ka pa ilina o Kawaiahao, ame na makaua pua nani a oukou i hoohiwahiwa iho ai maluna o kona kino wailua, no ia mau hana apau, a no na hana e ae no a oukou i hoike mai ai i ko oukou mau manao kui'o o ke kaumaha, ke haawi aku nei makou, ka ohana o ka mea i hala, i ka makou hoomaikai palena ole ia oukou pakahi, a ia oukou i huiia, mailoko lilo aku o ko makou puuwai.

            Ke nonoi aku nei makou ia oukou apau, e lawe aku i k amakou hoomaikai a na ko kakou Makua ma ka lani e haawai mai i na hoomaikai oi ae mailuna mai, a Nana no e kiai mai ia kakou, a e hoomama mai i ko kakou mau manao luuluu apau.

            O makou iho no iloko o ke kaumaha, ka ehaeha ame na hoomanao poina ole no ka makou mea aloha i hala.

GERSHOM L. NAUKANA,

me ka Ohana.

Honolulu, Dec. 22, 1920

 

HOOLAHA LULU MANAWALEA

            Ke hoikeia aku nei ka lohe ma keia i na iaia apau o ka Hui Kokua a Hookuonoono o na Wahine Oiwi Hawaii e lulu mai i ka lakou kokua manawalea no ko kakou hoahanau, Mrs. Maraea Kalapuna Nakila i haalele mai i keia oia ana, a e haawi ae ma ka lima o Miss Helen Allen ma ke keena halawai o ka hui, a i ole ma ka halenoho o ke kakauolelo ohi dala.

            MRS. MAIKAI KALEO

Kakauolelo Moolelo H. K. M .W. O. H.

            Honolulu, Dekemaba 10, 1920.

6430--Dec.10, 17, 24,31

 

 

MRS. MILEKA PAIA.

            I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, aloha nui oe:--E oluolu mai kou ahonui e hookomo iho ma kekahi wahi kaawale o na kolamu o ka hiwahiwa a ka lahui i ike mai ai na kini makamaka ame na hoaloha, a na ka manu nunu ahailono mama hoi ia e lawe hele aku ma na kaiaulu apau  o ko kakou mau paemoku mai ka la hiki ma haehae a ka poo ana a ka la i ka mole olu o Lehua, o Mrs. Mileka Paia ua hala, ua mae ka pua o ka lehua; ua moe aku la i ka moe kau a moe hooilo; ua pau ke kilihune hou ana a ka ua lu lehua o Panewa maluna on a, ua pau ka lelehune hou ana a ka Uakanilehua ma kona mau papalina, ua pau ka papahi hou ana i ka lei lehua o oiaa, a ua ahu iho la i ka ukana nui mahope nei he waimaka, a oia ia e u ae nei me ke kaulaa mau nona i ka po ame ke ao. e hoonana  ae ana i ke aloha aole e na, no ka mea, ua nalohia aku la oia, us pau ka ike ame ka lohe hou ana i kona leo. O, auwe ka mokumokuahua o ka naau a!

            No kekahi manawa i hala kona kaa ma'i ana, a aole i lana mai ahiki wale i kona moe ana aku la. Ua huliia ke ola, aka ,aiai ua oi aku ka ikaika o ka ma'i mamua o ke akamai o ke kanaka ua lawe aku la ke Akua i Kaua o kauhane, a haalele iho la i ke kino lepo e hoi aku i ka lepo, elike me ka mea i oleloia, "no ka lepo mai oe, a e hoi hou aku no oe i ka lepo." E hoonaniia ke Akua mana loa, a no ka mea, Nana no i kanu a Nana no i lawe aku la.

            Ua hanauia o Mileka Paia ma Waiakea, Hilo, Hawaii, he iwakaluakumamahiku makahiki i hala aku nei, mailoko mai o Keawelaikini, kona luaui makuahine, ame Kua, kona makuakane, a ma ka la 18 o Novemaba, 1290, i hala kona moe ana aku la.

            Ua hanauia mailoko mai on a elua mau kaikamahine ame elua mau keikikane, a eia lakou apau eha ke ola nei a ke noho mai la me ka makuakane nana lakou i imi iho a loaa, no lakou na inoa o Keawelaikini (w), Kauwa(w), Keoki(k) ame Keoniheleloa (k), ma Hilo, Hawaii.

            He makuahine malama ohana oia, he heahea, he oluolu a he piha lokomikai, a mamuli o ia mau ano maikai lehlehu on a i nui ai kona mau hoaloha, a ua hooneleia mai lakou me kekahi hoaloha maikai mamuli o kona hala ana aku la. Ua nui ka minamina ame ke aloha nona, aka, aohe mana hiki ke kaohi mai iaia, hookahi wale no mea i kuleana i kona ola oia ke Akua, nolaila ua haalele mai la oia i Puna na hoaloha. Aloha no!

            MRS. KAUILA KEKUINOHOUA

                                                                                    âme ka Ohana.

Honolulu, Dek. 13,920

 

 

KA HUAKAI MAKAIKAI A NA LUNAKIAI

            No ka nana a hookaawale ana i kekahi mau wahi i mau paka no ka lehulehu ka manao nui o ka huakai a ka Maia J.H. Wilson i ukali pu ia e ke Kiaaiua C. J. McCarthy, ka Lunakiai Eben Low, Jonah Kumalae, ke Komisina Aina Aupuni C.T. Bailey ame R. A. Vitousek, ke kokua loio kulanakuahale ekahi.

            Eha o na kahua a ka meia i hoola'a ai mailoko ae o eone i makaikaiia e lakou, eia hoi, hookahi ma Waimanalo, Hookahi ma Kualoa, Kahana, Kawaihapai. O na kahua o na pake no ka lehulehu i nana ole ia e lakou ma ka Poakahi nei oia ko Waianae ame ko Nanakuli.

            O na kahua i maaoia i mau paka ma Waimanalo a ma Kawaihapai, he mau kahua laua i onaia e ke Teritore, a e waiho ae ana ka Meia i kekahi noi i ke aupuni teritore no ka hooliloia o ia mau kahua i mau paka no ka lehulehu. O na kahua i nanaia ai ma Kualoa a ma Kahana, he mau apana kuleana laua, a i mea e lilo mai ai ia mau wahi i mau kahua no ka paka, o ke kuai wale no mai na on a mai o ia mau wahi ka hana e lilo mai ai, a i ole ma ke kuai, ma ka haawi makanaia mai, ke loaa hoi ka manao lokomaikai i na on a no laua ia mau wahi. Oka apana aina ma Kusloa imanaoia i paka Mrs. F. M. Swanzy ia wahi ame L. L. McCandless, a o kela apana aina i makemakeia ma Kualoa no Mrs. Mary E. Foster. Ma keia pule ae, ke halawai ole me na kuia, e holo aku ai na luna aupuni e nana i na wahi i manaoia i mau paka ma Waianae ame Nanakuli.

 

 

KUMUMANAO

Ua ike no ka hipi i kona haku, A o ka hoki hoi i kahi hanai o kona kahu;

O ka Isaraela, aole ia ia ike mai, Aole i malama ko'u poe kanaka.

Isaia 1:3

 

            Mahele 2. Ka ike ole o ka Isaeraela. O na mohaimakana apau a lakou, o na mohaihala apau a lakou, a o na mohaimakana apau a lakou, o na mohaihala apau a lakou, a o na mohai lawe hala a lakou, na mea a lakou e hawi mai ai na'u, e laa loa ia nau, a na kau poe keiki. Ma kahi hoano loa oe e ai ai ia mea, o na kane apau e ai iho ia, he mea laa ia nau.

            O ia no nau; o ka mohaikaikai a lakou e haawi mai ai aohe na mohaiholi apau a na mamo a Isaraela; ua haawi aku au ia mau mea nau, a na kau poe keikikane ame kau poe kaikamahine, me oe ma ke kanawai mau loa; o ka poe maemae apau iloko o kou hale o lakou ke ai ia mea.

            O kahi momona apau o ka aila me kahi momona apau o ka wainu, a o ka palaloa, o na huamua o ia mau mea, na mea a lakou e mohai iho ai na Iehova, o ia mau mea ka'u i haawi aku ai nau. O na mea apau i o mua ma ka aina, a lakou e lawe mai ai na Iehova, o kau ia; o ka poe apau i maemae ma kou hale, e ai lakou ia. O na mea apau iloko o ka Iseraela i hoolaaia, nau no ia. o kela hiapo keia hiapo a na mea io apau, a ke kanaka ame ka holoholona, na mea a lakou e lawe mai ai na Iehova nau no lakou.

            Aka, e panai aku oe i ka hiapo a kanaka, a o ka hanau mua a na holoholona maemae ole kau e panai ai. A o na mea e pono ke panaiia, mai ka malama hookahi o ka hanau ana kau e panai ai, ma kou manao ana, elike me na sekela elima, ma ke sekela o ke keenakapu, o ia hoi na gera he iwakelua.

            Aka, o ka hiapo a ka hipi, a o ka hiapo a ka hipa, a o ka hiapo a ke kao paha, mai panai oe, ua laa ia mau mea; e pipi oe i ko lakou koko maluna o ke kuahu, a e puhi i ko lakou momona i mohai ma ke ahi, i mea ala ono no Iehova. A o ka i'o o ia mau mea, nau no ia, elike me ka umauma hoali ame ka uha mua kaau, nau no ia. O na mohai ikaika apau no na mea laa, na mea a na mamo a Eseraeia e kaumaha ai na Iehova, o ia ka'u e haawai aku ai nau, a na kau poe kekikane ame na kaikamahine me oe, ma ke kanawai mau los; he herita paakai mau ioa ia imua o Iehova nou, a no kau hua me oe.

            Olelo mai la o Iehova ia Aarona, aohe ou aina hooilina ma ko lakou aina, aole hoi he kuleana ou iwaena o lakou; owau no kou kuleana ame kou hooilina iwaena o na mamo a Iseraeia. Aia hoi, na haawi aku no au no na mame a Levi i ka hapaumi iloko o ka Iseraela, i hoolina no ka hana a lakou e hana ai, o ia ka hana ma ka halelewa o e anaina kanaka,

            Aole hoi e hele mai na mamo a Iseraela a kokoke i ka halelewa o ke anaina ma keia hope aku, o lawehala lakou e make ai. Aka, e hana na Levi i kaoihana ma ka halelewa o ke anainu, a e lawe lakou i ko lakou hewa iho. He kanawai mau loa ma na hanauana o oukou, ohe o lakou aina hooilina iwaena o na mamo a Iseraia.

            Olelo mai la o iehova ia Mose, i mai ia: Penei e olelo aku ai i na Levi, a i aku ia lakou, aia a lawe oukou i ka hapaumi mai na mamo a Iseraela aku, i ka mea a'u i haawi aku ai na oukou, mai o lakou mai, i hooilina no oukou,alaila e kaumaha aku ai oukou i ka mohaikaikai noloko mai o ia mea, na Iehova, i hookahi apaumi o ua hapaumu la.

            A e hooliloia ka oukou mohaikaikai no oukou, elike me ka palaoa no ke kahua hehi palaoa, ame ka piha ana o ka waihona waina. Pela no hoi oukou e kaumaha ai i mohaikaikai no Iehova, noloko o keia mea ka oukou e haawi ai i ka mohaikaikai a iehova na Aarona ke kahuna.

            Noloko mai o ka okou mau haawina apau, e kaumaha aku ai oukou i na mohaikaikai apau a iehova, noloko mai o kahi momona apau oia mea, o kahi laa on a, noloko o ia wahi. Nolaila, o olelo aku ai oe ia lakou, aia a hookaawale ae oukou i kahi momona on a mai ia mea aku, alaila e hooliloia no na Levi elike me ka mea i loaa o ke kahua hehi palaoa, ame ka mea i loaa o ka waihona waina. A e ai oukou ia mea ma kela wahi keia wahi, o oukou ame kona hale o oukou, no ka mea, o ka oukou uku keia no ka oukou hana ana ma ka halelewa o ke anaina.

            Aole hoi oukou o lawe i ka hewa no ia mea, ia oukou i hookaawale ai i kahi momona o ia mea. Aole no hoi oukou e hoohaumia i na mea laa o na mamo a Iseraela o make oukou. Olelo mai la o Iehova i kauoha mai ai penei;

            E olelo aku i na mamo a Iseraela, e lawe mai lakou i ou la i bipiwahine hou ulaula maikai kina ole, aole hoi i kau ka auamo maluna ona. A e haawi aku olua ia mea ia Eleaara ke kahuaa, a e kai aku kela iaia mawaho o kahi hoomona, a e pepehiia oia imua o kona maka

(E hoomauia aku ana