Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 53, 31 December 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, DEKEMABA 31. 1920.

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU

POALIMA . . . . . . . DEKEMABA 31, 1920

 

KA MAKAHIKI E PAU ANA

            Ma ka hora umi-kumamalua o keia po e hoea mai @ kakou i ka lele loa ana ae o ke aho hope loa o keia makahiki 1920, a kom oaku kakou iloko o ka makahiki 1921. ka manawa a na mea apau e hoohauoli @ ia lakou iho. mamuli o ka loaa ana o ka makahiki hou.

            I ka huli ana aku ihope, a nana i ka nee ana mai @ keia makahiki e pau ana, he mea no e hoohauoliia mai a i o ko kakou manao, no ka mea o keia kekahi @ na makahiki holomua loa i hoomaopopoia, aole @ale ma ke kulana o na oihana like ole iloko nei o ka aina, aka ma ke kualana kekahi o ka noho ana o na kanaka : ka mea nana e kono mai ia kakou, e haawi @ i na manao hoomaikai kiekie, no ka kakou komo aku iloko o na minuka mua o ka makahiki hou.

            Aole no i nele ko kakou kalawai ana me na mea @ hoopilikiaia mai ai ko kakou noonoo, ma kekahi mau mea ; aole no hoi i nele ka hoalaia ana ae o kehi mau hana e hoopiolokeia ai kakou, iloko o keia makahiki, aka nae ua omoia ia mau hana, e na hopena maikai i oili ae, a i hoopomaikaiia aku ai hoi kekahi heluna nui o kakou maanei nei.

            O ka pilikia nui a kakou i auamo ai iloko o keia makahiki, o ia no ka pipii launa ole o na mea e pono ai keia oia ana, na ia kulana nae i ikeia iloko o na makahiki aku la i hala, a komo wale mai no i keia makahiki, i kono mai i na haku hana e hoomahuahua ae i na ukuhana ka mea nana i hoopakele ae ia kakou mai ka auamo ana i na haawina kupilikii o keia @ @a ana; a i hapai ae hoi i kekahi poe o kakou, ma ma anuu o ka hookupono ana ia lakou iho.

            He mea na makou e hauoli nei, mamuli o na hoike ma kahi o ke kulana hoomakaulii, ua leleoi loa ae kakou na Hawaii, ma ia mahele iloko o keia makahiki, ka mea i ike mua ole ia i na makahiki i kaahope aku nei, a ma kahi o ka poe e hookaa ana i na auhau waiwai, ua heluia kakou na Hawaii i keia makahiki ma ka helu kiekie, e hoike mai ana keia eia na kanaka Hawaii ke nana aku nei iamua o ko lakou ola ana, me na manao makee, e hapai ae ia lakou iluna, ma ke kulana kuonoono, aole hoi e noho mau loa iloko e ka nele ame ka hoaa o ke ola ana.

            O ka makou e hoeueu aku nei ia kakou Hawaii, e hoomau aku i ka lawelawe ana ma na hana e pomaikai ai, a e lilo na hana nana i alako i kekahi poe o kakou iloko o ka pilikia i keia makahiki i mau mea @ o mai, uwoki ka lawelawe ana ia mau hana i ko kakou komo ana aku iloko o ka makahiki hou.

            E hala ana keia makahiki me kana mau hana a e oili mai ana hoi ka makahiki hou me kana mau hana; e ka kakou wale no e noonoo ae ai iloko o na hora hope i koe o keia makahiki, o ia na manao hoomaikai, no ko kakou ola ana mai, ahiki i ka ike ana i kona @alo ana aku, a komo aku kakou iloko o ka hauoli ena no ka makahiki e oili mai ana.

 

HAUOLI MAKAHIKI HOU!

            Ke haawi aku nei ke Kuokoa i kona aloha Makahiki Hou i kona poe heluhelu, Aloha Hape Nuia kakou apau! He mea maa i keia lahui kanaka, ma na la makahiki hou apau ke komo ana iloko o ka hauoli; he hauoli no ko ke Akua hooloihi ana mai i ko lakou ola ena ahiki i ka loaa ana o ka makahiki hou; he hauoli no na pono, na pomaikai ame na mea lehulehu a ke kanaka i hoomaopopo ai i ko ke Akua lokomaikai, iloko o ia mau mea; a hoea mai auanei i na minuke mua o ka makahiki hou, ma keia po, he wa ia no na mea apau e hoohauoli ai ia lakou iho; he hauoli kupono no nae, no ka mea, ua loaa hou ia kakou he makahiki, mamuli o ka lokomaikai wale mai o ka Mea Kiekie Loa.

            I ko kakou komo ana iloko o ka hauoli, he pono @o ke akahele, oiai he hauoli kekahi i ku i ka pono, a he hauoli kekahi i ku ole i ka pono. O ka Moi Alekohola ka mea nana i hoolilo mau i na hauoli ana, o na wa ae nei i hala, i mau mea hookaumaha; na pau nae hoi ka hele lanakila ana o kela kupuino ma o kakou nei; nolaila e kau aku ko kakou manaol@na e hoohanaia ana na hauoli ana no keia makahiki hou, i loko o ke apo o ke kupono, a ma kekahi olelo maoli ana ae hoi, e ao kanaka mai kakou, mai hana aku a hu mawaho o ka mea a ko kakou mau@maikehala i ike ai i ka hewa.

            He hana i mahalo nui ia ka hoakoakoa ana o kakou na Hawaii i ko kakou ohana. ma na minuke mua o ka makahiki hou, a hoohauoli ia lakou iho, me kekahi mau meaai kupono, na mea i imiia a i loaa mai no ka makahiki e pau ana; e hoomau aku ia ano o ka hauoli ana, a e kapae loa aku hoi i na hana e ala mai ai he mau hopena poino.

 

KA HOOMAIKAI A KE KUOKOA

            Oiai o keia ka helu hope loa o ke Kuokoa e puka aku nei i keia makahiki, ke haawi aku nei ia i kana mau hoomaikai ana he nui, imua o kona poe heluhelu, no na kakoo ame na kokua i haawiia mai iaia, e kona poe heluhelu iloko o keia makahiki holookoa, ka mea nana i hapai ae i keia pepa, a lilo i mea makemake nui ia e na mea apau.

            He mea oiaio, ua hoao mau aku makou e hoolawa i na makemake o ka poe heluhelu ma ka hoopuka ana aku i na moolelo kupono, na meahou like ole, ame na palapala i kakauia mai e na makamaka, ua haawi mau aku hoi i na manao pepa, e a'o ana i na mea pono a kakou e hana ai maluna o kekahi mau ninau ano nui; a makou e hauoli nei ke olelo ae, ua apo ia mai ka kakou wahaolelo, me na manao ohohia; aka nae, aole no i nele ko oukou komo pu ana mai e kokua, no kona holomua, ma ka hoolako ana mai i na meahou, e hoopiha ai i kona mau kolamu i kela ame keia manawa, a makou e hauoli mau nei, no ia mau meahou, no keia nee ana aku o ka kakou pepa ma keia makahiki ae.

            No na mea nae e pili ana i na palapala a na makamaka e hoouna mai ai i keia pepa no ka hoopuka ana aku, e laa na hoalohaloha, no na mea aloha i hala, na meahou no hoi, na kalaimanao ana, ame kekahi mau manao pane, a mau haina nane, e hoomiomio i ke kakau ana, e pokepoke mai no hoi i na manao a palanaiki, me ka hoomaopopo i na rula o ke kakau ana; a mai kakau ma na aoao a elua o ke kalana; a e waiho loa i ke kamailio ana i na mea pilikino.

            He mau palapala kekahi i kakauia mai i keia keena no ka hoopukaia aku maluna o na mea pili hoomana, ua konoia mai nae makou e kapae ae ia mau palapala, no ka mea, ua lawa loa ko kakou ike ame ka hoomaopopo ana no na hoomana e ku nei i keia wa, o na like ole ma ke kulana manaoio, a ma ke ano o ka lawelawe ekalesia ana, na kela ame keia hoomana ia e ike, me ka lilo ole o ka nupepa i kahua e hoalaia mai ai na manao o ke ano paio hoomana.

            He mau palapala kekahi i kakauia mai o ke ano hakukole, a ano pilikino, e ala mai ai na hoopii laipila, ua kapaeia ae na manao o kela ano; o ka poe na lakou i kakau mai ia mau manao e loaa aku ka ike ia lakou, ua kapaeia ka hoopukaia ana aku, no ka makee i ka pono o ka poe na lakou ia mau manao i kakau mai, a no ka pono pu hoi o ka poe i komo iloko o ia mau manao; e malama pu ana hoi i ke kulana o keia pepa iloko o ia wa hookahi.

            Elike no me ke kulana o keia pepa i na makahiki ae nei i hala, pela no ia e nee aku ai no keia makahiki hou; me ka lana mau o ko makou manao, aole e hoemiia iho na manao ohohia, o kona poe heluhelu, no ka like ole o ka kakou manao maluna o kekahi mau ninau; a no ka hooko ole ia ana aku paha o ka makemake o kekahi poe i hoouna mai i ko lakou mau manao i keia keena.

 

UWOKI NA HANA INO!

            He hana maa i kekahi heluna nui o ko ke kulanakauhale nei poe ka hoolilo ana i na la kulaia, i manawa e hoohauoli ai ia lakou iho, ma ka hoopilikia ana i ka poe e hele ana ma na alanui, ma ke kiloi ana i na mea hoopahupahu, ke puhi ana i na pu o-le ma na pepeiao, ke kiola ana i na pepa iluna o na wahine, ame kekahi mau hana e ae i ku i ke ino; o na hana o keia ano, ka makou e a'o nei i na Hawaii uwoki ka lawelawe ana ia mau hana!

            He nui na ano e hoohauoli ai kela ame keia iaia iho, ma ka hoopilikia ole aku ia ha'i. Ua hooliloia aku kekahi mau dala mahuahua, no na mea e hoopilikiaia aku ai ka poe e holoholo ana ma na alanui, me ka waiwai ole, oiai nae, in a i hooloiia aku no kekahi mau mea kupono a haawiia aku paha no ke kokua ana i ka poe iloko o ka pilikia ame ka poino, he oi loa aku ia o ka pono.

            I wahi nae e loaa aku ai kekahi haawina a'o maikai loa, i ka poe e lawelawe ana i na hana hoopilikia e kela ano, elike me ia i ikeia ai, ma ka po o ka Poalima aku nei i hala, ma keia kulanakauhale, a pela aku no auanei paha ma keia po, e hopuhopuia ka poe e lawelawe ana i kela mau hana, a hoopaaia aku maloko o ka halepaahao.

            E malama i ka inoa maikai o Honolulu nei, ma ka hookaawale loa ana aku i na hanaino a hoopilikia i ka lehulehu, ma na po mamua iho o na la kulaia, no ka mea eia me kakou i keia mau la kekahi mau malihini mai na aina mamao mai kahi i noho pu ai, o ke kulana maikai auanei, a kakou e hauoli ai i ko kakou mau la kulaia, he nuhou maikai ia a lakou e lawe aku ai no ko lakou mau home, he mea hoi e hookaulana ae ai i ko kakou kulanakauhale nei, a o ke ino a lakou e ike ana maanei, he kiko eleele ia, nana e hapala mai ia kakou; nolaila he mea ano nui loa keia, e pono ai e laweia ae na keehina wikani ma ka aoao o ka oihana makai, ma ka makaala loa ana i ka poe kolohe, a haawi aku i haawina a'o kupono loa ia lakou.

 

            Mamuli o ka pokole hou ana o keia keena i ka pepa i keia pule, ke puka aku nei ke Kuokoa me eono wale no aoao, nolaila ua hiki ole ke hoopukaia aku kekahi mau manao o na makamaka i paa i ka hoonohoia, pela hoi na hoalohaloha; me ka minamina no, ma ko makou aoao, no ka hiki ole i ke Kuokoa nei ke oili aku me kona mau aoao ewalu; o ka makou wale no e nonoi aku nei i ka poe heluhelu, e opu alii iho, e hoomanawanui mai, a no keia pule ae, ke loaa hou ole na kuia, e puka aku ai ke Kuokoa me kona kino mau.

 

            Ke kauleo hou aku nei makou i ka poe e noho aie nei no ka lakou nupepa e oluolu e hoopau koke mai ia aie i ka wa pono a e nee aku kakou i keia makahiki hou, me ka noho aie ole. O keia ka rula alakai maikai loa, no na hana apau!

 

            A hoea mai i ka wa e wehe hou ia ai ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka Banako o Bihopa ma mai koalo e na Hawaii i ke komo ana i lala no kela kalapu, he mea kokua mai mai ia i ka hoahu ana i kekahi waihona no na la kulaia, e hiki ai ke hoolakoia na makemake, o ka poe e hoahu ana no ke Karisimaka!

 

Nuhou Kuloko

            Eia ke hoomoeia mai nei na paipuwai ma na alanui o ka apana o Kakaako i keia manawa, mamua o ka hoomaka ana aku e hana i na alanui i ike maoli ia ka inoino.

 

            Ma ka halawai a ka papa o na lunakini ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i hoopaneeia ai ka hooholo ana no ka hoomahuahua hou ana ae i ke ana auhau wai, a kekahi manawa okoa aku.

 

            Oiai e auaukai ana mawaho ae nei o Waikiki, ma e Sabati aku la i hala, i hooku iia ae ai o Albert E. Minvielle, e kona papa hoenalu, a haki ka ihu, me ke kukonukonu o kela pilikia i loaa iala.

 

            Ua pau na kuleana aina pohihihi o Waialua, Oahu, i ka huliia e KALE HAPAKINI, o ke keena Aina o ke Aupuni. E hui me ia i maopopo pono kou kuleana.

 

            Ma ka hookuku kinipopo peku wawae o ka malamaia ana ma ka La Karisimaka aku nei i hala, mawena o ke Kula Nui o Hawaii ame ke Kula Nui o Nevada, ua kaa ka lanakila ma ka aoao o ke kula o Nevada.

 

            Ma ka la 2 o ka mahina ae nei o Feberuari e malamaia ai ka huki aina no na apana aina hookuonoono he kanakolu kumamakolu ma Waiakea, Hawaii, maloko o ke keena o ke Komisina Aina Aupuni C. T. Bailey.

 

            Ma ka Poakahi nei i apono ae ai ke Kiaaina, i ka papa uku hou o na kumuku@, no keia makahiki ae, o ia hoi ua hoomahuahua hou ia ae ka uku o na kumukula, mai ka umi-kumamalima a i ke kanakolu dala no ka mahina.

 

            Ua aponoia ae kekahi olelo hooholo ma ka halawai a ka papa lunakiai ma ka po o ka Poalua nei e hookaawale ana i ka huina o hookahi haneri me kanalima dala, no na hoolilo o ka hulahula alanui a ka Meia ma keia ahiahi.

 

            Ma na hoike i loaa mai i Honolulu nei, aia ka Madame Pele ke lawelawe mai la i kana hana ma ka Luaopele, ka mea nana i kono mai i ka poe makaikai e hoohula i ko lakou manawa ma ka nana ana i kekahi hiona ku i ka nani.

 

            Mamuli o kekahi hihia e waiho mai nei imua o ka aha hookolokolo i keia manawa, ua hiki ole ia Duke P. Kahanamoku ke holo pu aku me kona mau hoa, u@ na heihei hookuku au e malamaia mai ana ma Aukekelalia ma keia mua iho.

 

            Ma koua home ma Iwilei, ma ka Poalua aku la i hala, i hoao ae ai o Mrs. Jesse Fernandez e lawe i kona ola iho, eia nae ua ko ole ia manao mamuli o ka lawelaweia ana aku o na mea e palekaua ai oia maloko o ka halema'i o na @lia poino.

 

            He kanalima dala makana a ke keena o na loaa kuloko i haawi ae ai i ka mea e hoike ae ana i ke ano o ka aihueia ana o kekahi mau omole rama, mailoko aku o kahi waiho rama, o kela keena. Ma kahi o ka eiwa omole i nalowale ma ka La Karisimaka aku nei.

 

            Ma ka aoao o na ma'i o Kalaupapa, ame Kalawao, e hoike ana i ko lakou mahalo ia Kapena Moses Naopala, he ohenana hou, ka i haawi makauaia ae iaia, ma ka Poakahi nei, e ka Peresilena Trotter o ka papa ola ame ka Lunanui J. D. MeVeigh o Kalaupapa.

 

            O ka Meia âme Mrs. Wilson na mea na laua e wehe mua ae ana i na hana hulahula ma keia ahiahi, ma ke alanui kauaoao o ke alanui Bihopa, mamua pono mai o ka Hokele Iana. He hana maa keia o ka hulahula, ma ke ahiahi o na la hope o ka makahiki, mai ka wa mai e uoho meia ana o Jos. J. Fern no ke Kulanakauahale a Kalana o Honolulu nei.

 

            Mai Kauai mai i loaa mai la ka loho i keia keena, in a no ka hoea aku o ke Kamaliiwahine Wahikaahuula Kawanauakoa me kona mau hoa o ka Ahahui ka Hale o na Alii o Hawaii, no ke kukulu ana i ahahui o kela ano ma Kauai, aole ana e nele ka nui o ka poe e lilo mai ana i mau lala no kela hui hou, oiai ua ohohia na Hawaii e komo i kela hui

 

            I kulike ai me na hoike i loaa mai i keia keena, he keu aku a ka ikaika o ka ua ame ka makaui ma Kauai, elike no me ia i hoomaopopoia ma Honolulu nei. O na kumulaau nunui keia ma Lihue, ua ulu paia iho e ka makani, a waiho ilalo, a he hale no kekahi o na limahana o ka hui a'ahao, ma Wailua, na puhiia na piula mailuna aku o kaupoku o ka hale, a lele ana i kahi e.

 

            Ma kekahi wahi o keia pepa e ikeia ai ke kono a ka Ahahui ka Hale o na Alii o Hawaii i na mea apau, e hoea ae ma ka aha ike e malamaia ana no ka hoomanao ana i ka la hanau o ke Kamaliiwahine Kawananakoa, ma kona home ma ke alanui Pensacola. ua makemakeia ka lehulehu apau e hoea ae ma ia aha ike, me ka nana ole in a pahahe lala no kekahi ahahui, a lala ole paha, ua noa keia aha ike no ua mea apau.

 

Nuhou Kuwaho

            WASHINGTON, Dec. 26--He huina nui o 3808 mau kanaka i make mamuli o na poino uiia kaa otomobile a i ole i make mamuli o na eha kukonukonu loa i lona ia lakou mamuli o na ulia otomobile iloko o ka makahiki i hala, elike me ka hoike a ke keena helukanaka o ka hoopukaia ana ae ma keia la.

 

            BELFAST, Ireland, Dec. 27--He wahine ka i kiia a make ma Limerick i keia la oiai oia e hele pu ana me kekahi makai ma kona aoao. He hana keia i ukali mai mahope o ka hoopukaia ana ae o kekahi kauoha e na luna aupuni Ailiki Repubalika e papa loa ana i ka hele pu ana o kekahi mea a i ole kamailio pu ana paha me kekahi makai.

 

            WEST ORANGE, N. J., Dec. 28.--Ma keia po e panikuia ai na halehana Ponogarapa a Edison no ka manawa i maopopo ole. Ewalu haneri mau limahana e hooneleia ana i ka hana, elike me ka hoolaha i hoopukaia ae mailoko ae o na keena o ka hui. No na hoohaiki e pili ana ia hana ke kumu o ke paniku ana.

 

            ALBUQUERQUE, N. M., Dec. 28--Elima haneri galani waiona i hopuia ai e na luna aupuni hookapu waiona maanei, i nininiia aku maluna o na alanui o keia kulanakauhale.

 

            LONDON, DEC. 28.--Ma ka hoakaka a na lono kelekalapa o ka loaa ana mai ianei ua komo aku la na pualikoa Italia kumau iloko o na pa kapilimoku Danunian, ka halehana hoomaemae kopaa, na halehana topido, ua kihapai o ke aupuni ame Monteealvario. He 15 minuke a ka Adimarala Simonetti i haawi aku ai i ka moku wawahi topido, ka mokukaua i hoolale ai i ke aumokukaua Italia a holo aku la me na pualikoa a D'Anunzio, ka manawa nona e hoi mai ai a hui me ke aumokukaua Italia. I ka pau ana o keia manawa ua ki mai la ka mokukaua Andrea Dorea maluna o ka Espero mai kahi mamao mai o 500 i a a nahaha ka mokukaua o ka poe kipi. Hookahi haneri kanaka o ka Espero i hoehaia. Ua hoea aku na pualikoa kumau Italia i Trieste.

 

            WASHINGTON, Dec. 28.--O na hoomakaukau ana ma ka aoao o ke aupuni o Amerika no na kukakuka ana no ke kuikahi me Iapana, e hoakaka maopopo ana i ke ano o ka waiwai ame na pono e ae o na Kepani maloko o Amerika Huipuia, ua hoakeaia ae i komo pu na kukakuka ana mawaena o ke keena aupuni ame na alakai o na hale elua o ka ahaolelo lahui, oia ka mea i hoolahaia ae i keia la.

 

HE EKEDALA KA MAKANA A NA HOALOHA I KA MAKAI.

            Ua hoopihaia ka makai ku huina i hoonohoia e kini i ka holo ana o na kaa ma ke kihi o na alanui Papu ame Kaahumanu D. B. Haumea me ka hauoli ma ke ahiahi mamua iho o ke Karisimaka ma o ka loaa ana mai iaia o kekahi makana Karisimaka ame Hapenuia i haawiia mai iaia e na kanaka lawelawe oihana ko 'iko 'i e noho mai nei maloko o ka apana "Wall Street."

            Ua manao keia mau hoaloha o Mr. Haumea me kona ohana nui o ewalu mau keiki ame elima mau moopuna e lilo ana lakou i lunakanawai maikai loa no ka lakou mau mea e hoolako ai ia lakou iho no ka hoohauoli ana ia lakou, no aila ua hoike mai lakou i ko lakou mau manao aloha ma o ka haawi makana ana mai iaia i kekahi ekedala pepa a dala maoli.

            He ohana nui ko Mr. Haumea, he umi ana mau keiki e ola nei, hookahi o lakou he kaikamahine, o Esther Haumea ka inoa, aia i Kapalakiko e noho mai la, a hookahi kaikamahine, o Kealoha Haumea ka inoa, aia i Maui; a he ewalu mau keiki imua o kona alo me elima mau moopuna, a in a aole i make kekahi mau keiki eha, o Mr. Haumea kekahi kanaka keiki nui o keia kulanakauhale.

            O ka põe na lakou i haawi ae i keia makua hauo'i aole i maopopo iaia, a no ia mau hoaloha nae apau i haawi mai i ko lakou aloha me ka lokomaikai pu ua haawi aku oia a ke haawi hou aku nei i kana hoomaikai piha no ka makana Karisimaka ame Hapenuia i loaa mai iaia, a i lilo ai hoi i mea hoohauoli nui mai iaia ame kona ohana pu, he makana i moeuhane mua ole ia e loaa mai ana iaia kekahi huina dala nui elike iho la me ia. No ia mau hoaloha apau kana hoomaikai ame kona aloha.

 

NA MARE.

            John Kapukini ia Mrs. Kalamakini Honulu, Dec. 24.

            Moses K. Keale ia Adeline Kaleihoano, Dec. 25.

 

NA HANAU.

            Na Mr. ame Mrs. William Makaehu, he kaikamahine, Dec. 16.

            Na Mr. ame Mrs. David H. Makekau, ke kaikamahine, Dec. 20.

            Na Mr. ame Mrs. Kekahuna Kaimi, he keikikane, Dec. 24.

            Na Mr. ame Mrs. John A. Awana, he keikikane, Dec. 25.

            Na Moses W. Kaululaau ame Mrs. Kaululaau, he kaikamahine, Dec. 25.

 

NA MAKE

            Mrs. Maryann S. Pooloa, ma ka Halema'i Moiwahine, Dec. 24.

            He bebe na Mr. ame Mrs. Kekahuna Kaimi, ma ka Halema'i Moiwahine, Dec. 24.

            Henry Brash, ma Kealia, Kauai, Dec. 25.

            Christy E. Awana, ma ke alanui Moiwahine Ilema, Dec. 28.

            Moses Kaholoi, ma Honolulu, Dec. 27.

            Lucy Wahineaea, ma ke alanui Auwaiuliumu, Dec. 25.

 

KII E HOIHOI MAI I KA LAWEHALA.

Ma ka mokuahi Maui o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, ma ka Poakolu aku la i hala, i kau aku ai ka Hope Makai Nui @ o ka oihana makai o Honolulu nei no ke kii ana a hoihoi mai ia David May, ka puuku mua o ka hui o C. Brewer & Co., o ka paa ana mai nei i ka hopuia ma ke kulanakauhale o Los Angeles, ma ka po o ka Poakahi nei.

            Ua ma'u no ka hele lanakila ana o kela haole me ka paa ole i ka hopuia, aka nae, ma ka po o ka Poakahi aku la i hala, i paa ai oia a hoounaia mai ke kelekalapa i Honolulu nei, e hoike mai ana no kona kaa ana aku malalo o ka malu o ka oihana makai, a ke kakali mai la ka oihana makai o Los Angeles o ka hoea aku o kekahi mea mai Honolulu aku nei, no ka hoihoi ana mai i ka lawehala.

            Ma ka la 14 o ka mahina o Maraki o ka makahiki 1919 aku nei i hala i hoihoi ae ai ke kiure nui he hoopii hoahewa e ku e ana ia David May, no kona pili i ka hewa apuka, o ia kona kolohe ana i kekahi mau kea o ka mahiko o Waimanalo ae nei.

            Ma ka manawa o David May i haalele iho ai ia Honolulu nei, ua manaoia, e holo ana oia no Mekiko, kahi a kekahi poe i loaa like kela pilikia, i imi aku ai i puuhonua no lakou ,eia no ka i Los Angeles oia kahi i noho ai.

            I kulike ai me ka lono kelekalapa o ka hoounaia ana mai i Honolulu nei, no kona  hopuia ana, aia oia malalo o na kiai makaala loa ana a na makai, no ka hopohopoia o lawe maoli ae auanei oia i kona ola.

 

HOI HOU KA PAAKAI I WAIMEA

            No ka hoomahuahuaia ana ae o ka pilikia o ka eneki o ka mokuahi lawe ukana Eurana ma kahi he 120 mile ka mamao mai Honolulu aku nei ua hoi hou mai la oia i ke awa o Honolulu a ku mai la ma ka hora 2 o ka auwina la o ka Poaono aku la i hala a hoopiliia ae la ma ka uwapo 24, ma ka Poaha aku no kona haalele ana mai i keia awa.

            Ma ka moolelo ma kona manawa i huli hope mai ai no Honolulu nei ua hiki pono iaia ke holo mai me ka awiwi mamuli o ka pilikia o kona enekini.

            Mamua aku o ka haalele ana mai o ka Eurana ia Honolulu nei ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, he manawa loihi kona o ke ku ana maanei, ua ku mai ia ma ka la O o Okatoba mai Ba@hoa mai. Ma kana kelepa mai ke kapakai hikina mai ia manawa i ikeia ai ka poino o kona enekini a ua manaoia he mea pono iaia e komo mai i keia awa no ka hoopau ana ae ia pilikia on a, eia nae, aohe no i pau. Mahope o kona ku ana ma keia awa no 50 mau la a oi ua manaoia ua pau kona pilikia a ua holo aku ma ka Poaha o ka pule aku la i hala no ka HIkina, eia nae aole i hoea aku i ka hapalua o ke ala ua ike hou ia kona pilikia a ua pelu hou mai la ihope nei.

            He 7000 tona hao a keia moku e lawe ana no na awakumoku ma ka Hikina, a o ka hui moku Green Star o Nu Ioka kona mau on a. Iloko o ka manawa kaua i hala oia kekahi o na moku i hoolimalima no ka halihali ana i na koa ame na lako kaua mai Nu Ioka aku a i Palani. Ua kapiliia keia moku e ka hui hana Hao Uniona ma kapalakiko i ka 1913. Ke nana hou ia mai nei kona mau ipuhao mahu ame ka enekini e na lunanana ipuhao mahu me iwikaele o ke aupuni.

 

MALAMAIA KA HOOLEWA O CLARENCE WATSON

            Ma ka auwina la o ka Poakolu nei i malamaia ai ke anaina haipule mamua o ka hoolewaia ana aku o ke kino wailua o Clarence J. Watson, kekahi o na keikikane a Haaii i molia aku o ko lakou mau ola iloko o ke kaua nui o ke ao maloko o Palani, mahope o ka hoihoiia ana mai o kona kino wailua i Hawaii nei no ka hoomoe ana aku maluna o ka lepo o kona aina hanau maloko o ka halekupapa'u o H. H. Williams ma ke alanui Nuuanu.

            Ma ka pule aku la i hala i hoea mai ai @anei ke kino o Watson mai ka ilina mai maloko o Palani maluna mai o ka mokuahi lawekoa Madawaska, a laweia ae maloko o ka hale waiho kino make o Mr. Williams. He koa oia no ka puali enekinia 17, a mamuli o kona loaa ana i ka ma'i numonia i make ai oia ma ka la 7 o Novemaba, 1918, eha la mamua iho o ke kakauinoaia ana o ka aelike hoopau kaua mawaena o na Aupuni Huiia ame Kelemania.

            Ua hanauia o Watson ma Honolulu nei ma ka la 15 o Sepatemaba, 1898, a he 20 a oi iki aku on a mau makahiki ma kona manawa i make ai. He lala oia no ka puali Boy Scouts i kukuluia ai ma Kaimuki e Mr. C. S. Crane, ka lunanui o ka Advertiser.

            Mamuli o ke noi a ka makuahine, Mrs. Jacob Watson o ke alanui 17, Kaimuki, i kaa aku ai malalo o na hooponopono ana aka American Legion, na hana e pili ana i ka hoolewa ma ka Poakolu nei.

            Na ka Rev. Henry K. Poepoe o ka Ekalesia o Kaumakapili i malama i ke anaina haipule hoolewa.

 

            Eia ke pii mahuahua ae nei ka maikai o ke kulana o kela wahine Rukini i kiia ai i ka pu he mau pu'e ae nei i hala, me ka wehia ana o kekahi o na poka mailoko ae o kona kino.

 

HUIKALA KE KIAAINA I KEKAHI MEA HEWA OLE.

 

            Mamuli o ka mauaoio ana o ke keena o ka loio kalana, ua hoopaa hewaia kekahi o na kanaka opio nona ka inoa o Joseph B. Seguirant, maloko o ka halepaahao, me kona pili ole i ka hewa, i waihoia aku ai ke noi imua o Kiaaina McCarthy, a ma ka POakolu o ka pule aku nei i hala, i huikala mai ai o Kiaaina McCarthy iaia, me ka hookuu loa ia ana mailoko a@ai o ka halepaahao.

            Iloko o ka mahina o Okatoba, o ka makahiki aku nei i hala i hookolokoloia ai kela kanaka opio, no ka hewa hoeha, me kekahi meaeha ku i ka make, o ia ka pepehiia ana o kekahi koa a naha kona poo.

            Mahope iho o ka hopuia ana o Jos. B. Seguirant ua waihoia kona hihia imua o ke kiure kiekie o ke Teritore, a ma ka ninaninau pono ia ana o na mea e pili ana i ke karaima i hanaia, ua hoihoi ae kela kiure he hoopii hoahewa, e ku e ana i ka mea i hoopiiia.

            Ma ka hookolokoloia ana o kona hihia imua o ke kiure, ua hoole loa oia i kona pili i ka hewa, eia nae, mamuli o ka ikaika loa o na ike i waihoia ae imua o ke kiure, ua ahewaia oia, a kauia mai ka hoopa'i e noho oia maloko o ka halepaahao, no ka manawa aole e emi iho i na makahiki elua.

            Me kona kue ole i ka hoopa'i i kauia mai maluna on a, ua noho o Joseph B. Seguirant maloko o ka halopaahao no ka hana ana i kona manawa hoopa'i, a ma ka hoakaka a ka Hope Loio Kalana Hite, ma na manawa apau e loaa ai he kukakuka ana o kela lawehala me na luna oihana o ke keena o ka loio kalana, e olelo mau mai ana oia, no kona pili ole i ka hewa; a he elua pule koke aku nei no i hala, mamua o ka huikalaia ana aku e ke kiaaina, ua hoike hou mai la no oia i ka Hope Loio Kalana Hite no kona pili ole i ka hewa.

            Mahope iho o ka noonoo ana, malia paha ua pololei i'o ka hoike a kela kanaka opio, ua hooholo iho la ke keena o ka loio kalana e noii hou aku i na mea e pili an@ i ke ano o ka han@@ia ana o ke karaima, a o ka hopena o kela noii ana, ma ka aoao o ke keena o ka loio kalana, o ia no ka waiho okoa ia ana aku o kekahi noi i ke kiaaina, pela iho la i huikalaia mai ai ka lawehala.

            Oiai nae ua loaa mua aku na hooia ana imua o Joseph B. Seguirant mai ia W. H. Hutton aku, in a no Rona hookuuia mai kona noho paahao ana, alaila e imi aku iaia ma Maui, nolaila ua haalele iho kela opio ma ke Kalaudina o ka pule aku nei i hala, me ke kokua ana aku o ke keena o ka loio kalana iaia me kekahi huina dala no kona ukumoku ame kekahi mau hoolilo e ae o kona noho ana aku i na la malihini ma Maui.

                       

LOAA PONO KA PAKOA O LEILEHUA I KA INO.

            Iloko o ka manawa e pa ana ka ino me ka ikaika ma ka po o ka Poalima aku nei o ka pule i hala he mau kaukani dala ka waiwaiio o na hale i hoopoinoia ma ka Pakoa o Leilehua ma ka aoao mauka.

            O na hale o ka puali a ka puuku o ka okoa ana aku i ke kulana kokua wiliki oihana koa ame na hale o na koa ka oi aku o ka poino. Ua alaaia ae kaupoku o ka hale kula o ka poe puhi palaoa ame na kuke a hamama, a pela me na hale aku o na aliihoa komisina ole, a lana ia oloko e ka wai, a holo na ohana iloko aku o kekahi mau hale okoa. Ma kekahi mau hale aku ua u@iia e na wahine oluna iho o ka lakou mau kapuahi ame na moe me na mamalu i ole e pulu i ka ua, a mahope iho o ke akakuu loa ana o ka makaui, o ka ua ka i paui iho ma koua hakahaka.

            He mau haneri o na kumulaau pale piva i kualaiia a palaha ilalo, a o na hale liilii ua hooneeia aku mai ko lakou kahua i ku ai a ma kahi kaawale mai ko lakou mau kahua mua aku i ku ai.

            O ka hapa o ka pakoa makai, kokoke i caster aohe ka on a wahi i poino. Ma kahi o kaneri pou kelepona i ulapaia iho a mokaki i ka honua ma na wahi e pili ana i ka Pakoa o Leilehua e hoomaka ana mai ke kahawai o Waikakalaua a hoea i ka pakoa. Nui keia poino i hanaia e ka ino. Aole wale maanei na poino i hanaia e ka ino, ma na Koolau imi kekahi, elike me ka lono i hoikeia mai.

 

O NA KEIKI KEPANI NO KA OI MALOKO O NA KULA.

            Mailoko ae o ka huina o 13,944 mau keiki maloko o na kula o Honolulu ma ka la 17 o Dekemaba, o na keiki Kepani no ka oi aku o ka nui; he 4842 ko lakou nui. No na keiki Hawaii piha. 111; hapa Hawaii, 2027; na Amerika ame Pelekane, 630; Norewai, 24; Paniolo, 129; PUkiki, 1935; Poko riki, 126; Pake, 2649; Korean, 209; Pilipino, 89; no na lahui e ae, 163.

            O keia huina ae he 13,439 i hanau maloko o America, a he 505 i hanau ma na aina e.

            He 53 ka pi ihou ae o ka heluna o na keiki hawaii mai ka mahina mai o Dekemaba o ka 1919, a he 52 hoi ka pii hou ae o na hapa Hawaii mai ia manawa mai.

           

            E malama ae ana ko Kiaaina ame Mrs. C. J. McCarthy he aha ike, ma Wakinekona Hale, ma ke ahiahi o ka la Makahiki Hou, Ianuari 1, 1921, o hoomaka ana mai ka ho@ eono ahiki i ka hora ehiku. He aha ike keia i konoia ai na @ apau e @ ae, me ke kauka i ole no kekahi palapala kono, oiai aole he mau palapala kono i hoopukaia no kela aha ike.