Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 1, 7 January 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

BUKE LIX-HELU 1    NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, IANUARI 7, 1921.   NA HELU APAU 6433

 

HALAWAI HE HAOLE ME KA MAKE MA KA HEIHEI KAA MOKOKAIKALA

 

Ku i ka Manaonao ke Ano o Kona Make Ana ma ka la Makahiki Hou Nei--Pakele ke Ola o Kekahi Mau Mea Hou ae Elua Mawaho Ona

 

            Mawaho ae nei o Kapiolani Paka ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala ka la mua o keia makahiki hou, i halawai ae ai he haole nona ka inoa o D. C. Mitchell me ka make, ma ka manawa e malamaia ana o ka heihei kaa mokokaikala, ma ka hora elua o kela auwina la, a loaa hoi kekahi mau mea e ae elua me ka eha kukonukonu, me ke koe mai nae o ko laua mau ola.

            Maluna o kela kaa mokokaikala hookahi e kau ana o Mitchell, o John Choy pu kekahi me ia, ua kiolaia aku oia i kahi e, i ka wai i hookuʻi aku ai o ka mokokaikala me ka pa laau, a eha loa, a i ka manawa hoi i holo mai ai o kekahi koa, me ka manao e haawai aku i na kokua ana i na mea poino, ua hookuʻiia mai la oia e kekahi kaa mokokaikala okoa aku a loaa pu oia i kekahi eha kukonukonu.

            I kulike ai me ka moolelo e pili ana i ka heihei kaa mokokaikala, a halawai ai kela haole me ka make, e holo ana ka ke kaa mokokaikala ma kahi o ke kanalina mile i ka hora, a iloko o ka paukiki i ha holo, ia wa i hu aku ai ke kaa mawaho o kona alahele pololei e holo ana, a hookuʻi aku la i ka palaau, me ke kiolaia ana aku o Mitchell i ka palaau me ka ikaika loa.

            O ke kuaau o ka @ ana @ kela kaa mokokaikala ua lilo ia i ninau pohihihi, aka nae ma ka olelo a kekahi poe i hoomaopopo i kela pilikia, mamuli no ia o ka hemo ana o kekahi hao o ke kaa a hihia i na kukuna o ka huila, pela iho la i pololei ole ai ka holo ana a ke kaa, ma kona alahele.

 

Ku i ka Manaonao

 

            Ma kela manawa i kiolaia aku ai o Mitchell a hookui me ka palaau, ua komo okoa mai la kekahi o na kaola iloko o kona opu, a o kona lima hema keia, ua haki pu, me ke kaawale ana mai kona kino aku, me ke ku i ka manaonao ke nana aku.

            Mamuli o ka nui maoli o na poino i loaa ia Mitchell, ua make koke oia iloko o ka manawa pokole mahope iho e ka loaa ana i kela ulia ;eia nae, ua hoihoiia aku kona kino no ka halemaʻi me ka puahia ,a malaila i nana pono ia ai ke ano o ka poino, me ka hoakaka aua ae o na kauka, i ko lakou manao, ua ku maoli i ka manaonao ka poino i kau aku maluna o ka mea i make.

            No na mea elua mawaho ae i halawai me ka poino, ua hoihoi pu ia aku laua no ka poino, ua hoihoi pu ia aku laua no ka halemaʻi, no ka lawelaweia mai o na mea apau ,e hoopakeleia ae ai ko laua mau ola.

 

Naauauwa ka Wahine

 

            Ika manawa i loaa aku ai o ka lohe i ka wahine a Mitchell, no ka halawai ana o kana kane me ka make, ua lilo kela lono kaumaha i mea hoopilikia loa aku iaia ,eia nae ua kaa koke aku oia malalo o na pulama ana mai a kona mau hoaloha ma ka Hokele Iana, kahi ana i noho hana ai, ma ke ano he mea ohi dala. noloko o ka haleaina o ka hokele.

            He 45 makahiki o Mr. Mitchell ma kona manawa o ka make ana i ka hana kaa mokokaikala, a he mea no hoi i komo iloko o na heihei kaa o kela ano, ma na manawa ae nei i hala.

            Ua hoea aku ma kahi o ka hookahi kaukani poe makaikai no ka nana ana i na heihei kaa mokokaikala ma kela la, eia nae, he hiona ku i ka manaonao ka mea i halawai mai me lakou, ka mea hoi nana i hoolilo i na hauoli o kela auwina la i mea hookaumaha.

 

KU ELA KA HOOMAHUAHUA ANA AE I NA UKUHANA

 

            Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu nei ma ka po Poalua nei i waiho ia ae ai he noi e ka Lunakiai Hollinger e hoomahuahua hou ia ae na ukuhana o na limahana apau o ke kalana ma kahi o 10 pakeneka hou, koe ke kokua lunahooia ame ka kalana.

            He noi eia a Hollinger o ka waiho ana ae no ka hoololi ana i ka bila haawina, eia nae aohe mea i kokua ae i kana noi.

            Ua hoolakoia no maloko o ka bila haawina no na hoolilo o ke aupuni kulanakauhale ame kalana no ka hapamakahiki a o kekahi hapa wale no nae o na limahana o ke aupuni ka i hoomahuahuaia ae ko lakou mau ukuhana ,komo pu me na kanaka o ka oihana makai.

            Na McClellan i ku-e mai i ka Hollinger noi, a wahi ana, ua kakoo oia i ka Hollinger noi, aka i kona ike ana e lilo ana ia i mea e hoomahuahuaia ae ai ka huina o na ukuhana ahiki i ka $17,000 ma kahi o ka $500, ka ukuhana i hoomahuahua hou ia ae a i hooholoia e ka papa ia manawa, oia ke kumu o kona ku-e ana.

 

HE LAWEOLA KE KUMUHOOPII NO KA NANA OLE I KO HA'I OLA

 

            Ma ka noho ana a ka aha nieniele a ke koronero ma ke kakahiaka Poalua nei e ninaninau pono i ke kumu o ka make ana o Abel Texeira, he keikikane o elima makahiki, ma Aiea, ma ka la 2 o Ianuari, o ka hua i loaa ma ia ninaninau ana oia no ke kauia ana aku o na ahewa maluna o Junichi Yoneda, a hookomoia ae he hoopii laweola e ku-e ana iaia.

            Ma ka noho ana a ka aha nieniele kumu make ua loaa ka ike i na kiure ua make kela keiki ma Aiea mamuli o kona hooku'iia ana aku e ke kaa motokaikala a Yoneda i holonui ak uai me ka nana ole i ko ha'i ola, a hina kela keiki ilalo a naha kona iwipoo. Na ka Makai Nui C. H. Rose ponoi i lawelawe i kela aha nieniele kumu make.

 

HOOMANAOIA NA ELEMAKULE O LUNALILO HOME

 

            Aole o na kamalii ame ka poe opiopio wale no, ka i hoohauoliia aku ma ka la Karisimaka aku la i hala, mamuli o ka loaa ana ia lakou o na makana lehulehu, aka o na hapauea pu kekahi e noho nei ma ka Lunalilo Home, oiai o lakou kekahi i haawiia aku me na makana, e hoohauoliia ai ko lakou manao.

            Ua haawai makana ae o Mrs. C. S. Halloway, he mau lole no na mea apau, pela na paa kakini ame na hainaka, a mawaho ae o kela mau makaua, ua hoolako pu aku oia ia lakou me ka hau kilima, ame kekahi pakeke i piha i ke kanake.

            Ua haawi makana ae hoi o Mr. Nowell he hookahi dala pakahi i na hapauea he kanaono ka nui e noho nei maloko o ka home, pela hoi i na kokua eono e noho nei malaila, me ka hookomoia ana o kela dala makana maloko o a apau maloko o ka home.

            O kekahi keia o na makana o na hapauea, oiai he kakaikahi ka loaa ana aku o ke dala i kekahi poe, oiai maloko o ka home na mea apau e pono ai lakou, a i ka loaa ana o kela dala hookahi e lilo ana ia mea e hoopauia ae ai ka pilikia o kekahi poe i manao ai, ma ke kuai ana aku i ke dala me ka lakou mau mea i makemake ai.

            He puaa ka makana a ka ekalesia o Kawaiahao i haawi ae ai na lakou, a ua kaluaia me ka ai ana @ na hapaue@ me ka hauoli, no ka loaa ana ia lakou o kekahi mau meaai maikai loa ma kela la.

            He nui na makana hou ae i loaa aku i na hapauea, e laa na apala, na alani ame kekahi mau meaai e ae he nui, i hoounaia aku e na hoaloha, i hoomanao no ka hauoli o kela mau hapauea.

 

E HOOLOHEIA ANA KE NOI A KA KAA UWILA

 

            Ma ka hora 7:45 o keia ahiahi e hooloheia ai ke noi a ka Honolulu Rapid Transit & Land Co. mamua o ke komisina o na hana e pono ai ka lehulehu no ka hoomahuahua ana ae i na auhau maloko o ka rumi hookolokolo a ka Lunakanawai John De Bolt,  ma ka hale hookolokolo. Ua aeia ka lehulehu e hele ae e hoolohe elike ka nui me ka poe e makemake ana. I hoihoiia ae ka hoolohe ana ia noi maloko o kela rumi hookolokolo mamuli o ka manao ana o ke komisina ua lawa ole ko lakou rumi halawai e apo aku ai i ka poe e hoea aku ana.

 

NUI NA PONO I IKEIA MA MAUI MAMULI O KA INO

 

Holopapa ka Ino ma Kela Mokupuni Elike ma ia i Ikeia ma na Mokupuni Apau Loa

 

O KA APANA O HANA KA OI AKU O KA NUI O KA POINO

 

Puhiia na Kaupoku o Kekahi Mau Hale e ka Makani--Pouli o Wailuku no Kekahi Manawa

 

            E hoakaka ana kekahi meahou mai Wailuku mai, ma ka la 27 o ka mahina aku nei o Dokemaba i hala, i ka loaa like ana o na poino ia Maui, elike me ia i loaa ai, i ua mokupuni e ae, ma ka ino aku la i hala, nana i hoopihoihoi mai i ka manao o ka lehulehu, ma na la mamua aku o ke Karisimaka, eia nae ua emi iho no na poino i hanaia e ka makani ame ka ua, i na poino o ka makahiki 1916.

            O ka apana i oi loa aku na poino i hoomaopopoia, o ia no ka apana o Hana ua lilo maoli na kaupoku o kekahi mau hale i ka makani,  a ua lukuia hoi kekahi mu eka ko a palaha ia iho ke ko ilalo o ka honua.

            No na hora he 24, aole e hiki ke kamailioia mai kekahi wahi a i kekahi ma ke kelepona.

            O na alanui keia ma Makawao ame Haiku, ua hoopoinoia e ka ua, a ua kulaʻiia iho kekahi mau pou kelepona a hina ilalo e ka makani.

            Maloko hoi o ka apana o Wailuku, ua hoopouliuliia ke kulanakauhale ma ke ahiahi mamua iho o ke Karisimaka, me ka hoonele pu ia i ka wai, no kekahi mau hora, o ka la Sabati ae.

            O ka wai keia o ke awawa o Iao, ua hele a piha me ka hu okoa ana maluna o ke kahawai ,no kekahi mau hora, eia nae ua emi koke no ka wai, me ka hoopoino ole ia ana aku o kekahi mau wahi.

 

NUI NA HANAU MAMUA O NA MAKE

 

            Iloko o ka makahiki holookoa i hala aku la, ma ka Poalima nei, ua ikeia ka oi loa ae o na hanau mamua o na make, elike me na mea i hoomaopopoia maloko o ke keena o ka papa ola, no ke kulanakauhale ponoi iho o Honolulu nei.

            Elike me na huahelu i hoomakaukauia no ka makahiki holookoa, us hiki aku ma kahi o ka 3566 ka nui o na hanau, 1160 hoi mau mare a he 1775 mau make; ma kekahi olelo ana ae hoi, ua oi aku na hanau mamua o na make, ma kahi o ka papalua a oi aku.

            Ma ka hookuku ana i na hanau, ua mare ame na make o ka makahiki 1920, me ko ka makahiki mamua aku, ua leleoi loa ae na mahele ekolu o keia makahiki i ko ka makahiki mamua aku; o ia hoi, ua loaa ma kahi o ka 392 mau bebe hou ae i ka makahiki 1919; he 49 hoi mau paamare hou ,a he 376 hoi ka oi hou ae o na make i ko ka makahiki mamua aku, mamuli mai keia o ka pahola ana mai o ka ma'i flu, iloko o na mahina o Feberuari ame Maraki.

            Iloko aku la o ka mahina o Dekemana i hala he 110 ka nui o na make, o ia hoi he 40 Kepani, he 34 Hawaii ke hui pu ia me na hapa, 8 Amerika 8 Pake, 6 Pukiki, 4 Pelekane, 4 Korea, 2 Pilipino, 2 Rukini, 1 Kili ame 1 Poto Riko.

 

LILO IA E. J. LORD KA AELIKE NO KA HANA ANA I KA UWAPO

 

            Ma ka weheia ana o na koho e ka papa komisina o na awapae ma ka Poakahi nei no ka hana ana i ka uwapo o Mala ma Lahaina, Maui, o E. J. Lord ka mea koho haahaa loa. O ka huina o kana koho he $204,830.90.

            He elua mau mea koho, o ka Hawaiian Dredging Company, he $209,800 kana koho ,a mamuli o ka oi ae o kana koho mamua o ka Lord, ua manaoia e lilo ana ia Lord ka aelike no ka hana ana i kela uwapo.

            Ma ka halawai a ka papa komisina o ka noho ana ma ka Poakolu nei i noonooia ai ka hana p pili ana i ka haawi ana aku i ka aelike i ka mea koho haahaa loa.

 

POWAIA KEKAHI KEPANI KIAKAA E NA HAOLE ELUA

 

Kauia Aku Oia i ka Pu Panapana Oiai e Lawe Ana i Kela Mau Haole Nolalo o Puuloa

 

HAUHOAIA KONA LIMA A LAWEIA KANA MAU DALA

 

Holo na Powa Maluna o ka Otomobile no Puuloa a Haalele i ke Kaa ma ka Pa-laau

 

            Ma kekahi o na hora o ka aluna ahiahi Sebati, elike me ka hoike a na makai mai Aiea mai i paa a powaia ai he kalaiwa kaa otomobile e kekahi mau haole me na paalole makaainana, ke kalaiwa Kepani no hoi nona ke kaa a laua o ka hoolimalima ana a i makemake ai e hoihoi ia laua i Puuloa.

            Hookahi o kela mau haole, elike me ka hoike a na makai, i huki ae i kana pu panapana a kau aku la i ke Kepani me ke kauoha aku iaia e kau i kona mau lima iluna, a oiai ke Kepani kalaiwa e kau ana i na lima iluna ua wehe mai la ka kekahi o na haole i ka leia-i o ke Kepani ,a me ia leia-i i nakinakiia ae ai kona mau lima mahope o ke kua.

            "Lawe aku i na mea apau mai aʻu aku, me kuu kaa otomobile pu, a koe kuu ola, no ka mea, he elima aʻu mau keiki e malama aku ai," wahi ka a ke Kepani o ka pane ana mai i na haole powa, elike me ka lono i hoike ia mai. Ua pepehiia oia aohe nae he wahi on a i manuheu.

            Me kela kaa otomobile o ke Kepani i kau aku ai ua mau haole la a holo pololei aku la no Puuloa, mahope o ke kiola ana aku i ke kalaiwa iloko o ka malako.

            Ma kahi nae o ka hiki pono o kela mau haole i kahi a laua i makemake ai ua hooholo ia aku la ke kaa a hooku'i me ka pa laau a paa loa e hiki ole ai ke hemo mai a haalele ia ke kaa malaila a nee ua mau haole nei i ka holo.

            Mahope mai ua kelepona aku la ke kalaiwa i ka oihana makai o Ewa, a o ka hope makai nui o Ewq ka i holo mai, a me kekahi kokua mai na makai aku o Honolulu nei, ua hoomakaia aku la la huli ana mahope o ka meheu o na haole kolohe, aohe nae i loaa aku.

            He kakou dala ame ka uwaki ka i lilo i na haole palaualelo o ka manao ana o ke dala a kela Kepani kalaiwa o ka huli ana me ka hoomanawanui, oia ko laua mea e ola ai. Ma ka oleloia in a no ka ike aku o kela Kepani i kela mau haole e hiki ana no iaia ke kuhikuhi pololei aku.

 

PIHA HE 52 MAKAHIKI I KA LUNANUI O KE KUOKOA.

 

            Ma ka Poalua nei, ka la 4 o keia mahina o Ianuari, i piha ai i ka Lunanui C. S. Crane o ka Nupepa Kuokoa na makahiki he 52, me ka hookahaha ana aku o na limahana o keia keena pa'i, iaia me kekahi makana, i kupono no kona la hanau.

            Iloko o ka nanea ame ka palaka, me ka haupu ole ae no kona la hanau, i konoia aku ai o Mr. Crane e Mr. Scott, ke poo oloko o ke keena hoonohohua, e hoea mai no ka papahele elua, no ke kukakuka ana maluna o kekahi hana, me ka manao nei, he hana i'o la, o kana mea nae i ike, o ia no kona hoopuniia ana ae e na limahana o keia hui pa'i nupepa, a me kekahi mau hoakaka pokole mai ke Peresidena John R. Bisho mai, o ke kalapu no ka pono o na lima hana o ka Advertiser, i makanaia aku ai oia me kekahi mau lako kuke hoohanaia e ka uwila, ame ke kaula uwaki.

            Ua hookahaha loa ia ka manao o Mr. Crane no ka mea a na limahana i hana aku ai nona, alaila haawi mai la i kana mahalo ana. Aole nae malaila wale iho la no pau na hana hookahaha a na limahana iaia, ak@ i kona wa i huli hoi aku ai no kona pakaukau, aia hoi, e waiho mai ana kekahi mau bo-ke pua rose, i waihoia aku malaila ma ke ano o kekahi ia o na makana a na limahana i ko lakou lunanui.

            Ua hanauia o Mr. Charles S. Crane ma Honolulu nei ma ka la 4 o Ianuari, 1869, me ka lilo o keia kulanakauhale i home nona. No na makahiki lehulehu kona noho lunanui ana no keia hui pa'i nupepa, me ka mahalo nui ia e na limahana apau, e noho hana ana malalo on a, no kona mau ano oluolu he nui.

 

NUI NA HOOPII HOAHEWA I LOAA I KA PAPA KIURE

 

He Eiwa ka Nui o na Hihia a ke Kiure Federala o ka Hoike Ana Ae i ka Aha Amerika

 

HOOKAHI NAE HIHIA I WAIHOIA MA KAHI MA-LU

 

Elua Mau Hihia Pili i ka Oihana Leka a o ka Nui Aku no ka Malama me Hoopae Opiuma

 

            Mahope iho o ka ninaninau pono ana i kekahi mau hihia lehulehu i waihoia aku imua o lakou, i hoihoi ae ai ke kiure federala, i ka lakou hoike ma ka Poalua iho nei, no ka laaa ana ia lakou he eiwa mau hoopii hoahewa e ku-e ana i kekahi poe, a he hookahi hoopii hoahewa i waihoia aku ma kahi malu, ahiki i ka wa e hoikeia ae ai i ke akea.

            Iloko o kela mau hoopii hoahewa apau i loaa i ke kiure kiekie, he elua no ka lawe ana i na dala o ka oihana leka o Honolulu nei, a o ke koena aku no ka malama ame ka hoopae opiuma.

            O na hoopii hoahewa no ka oibana leka, ua pili no ia ia William C. Peterson ,ka hope lunaleka o Honolulu nei, no ka huina o $27,449.69. He clima mau kumu hoopii like ole e ku-e ana iaia. O ka huina maluna ae, he huina ia, a William C. Peterson, o ka ae ana ae ma ka manawa o kona hopuia ana, ua pokole maloko o ka oihana leja, mahope mai o kona hookohuia ana mai i hope lunaleka, ana hoi i hoao mau ai @ hoonalonalo ma ke ano akamai.

            O ka lua o na hoopii hoahewa, ua pili no ia ia William A. Kane, o ka huina dala i pokole maloko o kona keena he $275.07.

            No ka põe hoi i loaa na hoopii hoahewa e ku-e ana ia lakou, no ka malama ame ka hoopae opiuma, o ia keia malalo iho nei penei:

            James M. Stupplebeen, he hoa noloko o ka oibana makai o Honolulu nei, ua paa oia i ka Hopuia, ma ka la 3 oka mahina o Novemba aku nei i hala, me na kini opiuma he 81; o James Butt ame Goo Chong, ua hopuia laua ma ka la 14 o Novemaba no, me na kini opiuma he 9; o Ching You Ming, , ma ka la 16 o Dekemaba kona hopuia ana, no ka loaa ana aku he ekolu mau kini opiuma; Yong Chew, Hopuia ma ka la 27 o Novemaba, o Lou How ame Moon Soon ma ka la 3 o Dekemaba aku nei laua i hopuia ai no ka malama opiuma.

 

AOLE E HOOPIIIA AE ANA KA AUHAU WAI.

 

            Ma ke koho ana a eha mau lunakiai ma ka aoao hoole no ka hoopii hou ia ae o ka auhau wai i 20 pakeneka, a ekolu ma ka aoao e kakoo ana i ke kanawai e hoopii hou ia ae ka auhau wai, i make loa ai ia kanawai ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ma ka po Poalua nei.

            O na lunakiai ma ka aoao e kakoo ana i ke kanawai oia o Arnold, Hollinger ame McClellan, a o no lunakiai ma ka aoao hoole, a e manaoia o lakou na lunakiai i nana mai i ka pono o ka poe ilihune, oia o Eben Low, Kumalae, Pacheco ame Petrie.

            Mahope koke iho o ka hoikeia ana @ai o ke koho ana a na hoa ua hoi koke mai la ka lunahoohana nui o ka oihana wai W. A. Wall no kona keena oihana a hoopau aku la i kona mau kanaka, oiai lakou e kakali aku ana no ka hoomaka ana aku i ka hana i na bila wai no ka mahina o Ianuari no ka poe e hoohana ana i ka wai ma na mita o ke kulanakauhale maluna o ke kahua o ka auhau wai hou i hoolalaia ai.

 

OIA MAU NO KA HOOMAOPOPO OLE O KE KOA.

 

            I kulike me ia i hoakakaia ae maloko o ka Halemai Tripler ma ka po Sabati nei, he oia mau no ka ka hoomaopopo ole ae o ke koa o Leilehua i hooku'iia mai ai e ke kaa motokaikala a eha maloko o ka Paka Kapiolani, ma ka manawa ana o ka holo ana maiwaena aku o ke khua heihei no ke kokua ana aku ia D. C. Mitchell, kekahi o na kanaka i holonui mai ai a make loa mamuli o ka hooku'i ana o ka motokaikala me ka palaau ma ka aoao o ke kahua heihei.

            Aole i manaoia he eha ko Armstrong e lilo ai i kumu make noa, wahi a ke kauka kaha o ka halema'i.

 

KU I KA NANI NA HANA KAIHUAKAI A NA PILIPINO MA KA PULE I HALA

 

Hoomanao ko Honolulu Nei Manu Pilipino me ko na Kuaaina Pu i ka La i Make Ai o Kauka Jose Rizal, ka Makuakane o ke Kuokoa o Pilipine

 

            No ka hoomanao ana i ka la i make ai o Kauka Jose Rizal, he Pilipino aloha aina, mamuli o ka hookauia ana aku o ka make maluna on a, e na luna aupuni Sepania, mamua o ke kaa ana mai o Pilipine malalo o ka malu o Amerika Huipuia, i malama ae ai na Pilipino o Honolulu nei, ame ko na kuaaina mai, i kekahi ka 'ihuaka'i ku i ka nani, me ka hiehie pu ,ma ke kakahiaka o ka Poaha o ka pule aku nei i hala.

            Ua hoomaka ke ka"i ana mai o ka huaka'i mailalo mai o Aala Paka, no loko o ka pa'lii, kahi i malamaia ai o kekahi mai haiolelo, e pili ana no kela la ano nui, iloko o ka noonoo o na Pilipino apau.

            Ua alakaiia ka huaka'i ma kela la e ka bana Hawaii, malalo o Mekia Kealakai, a o na makai kaulio mamua loa, o ke poo o ka huaka'i, no ka hookaawale ana i ke alanui.

            Ma cela âme keia aoao o ke alanui Moi, i ka wa e ka'i ana ka huaka'i, ua hele a piha i ka poe makaikai, a e loheia ana hoi na leo hooho, no ke ku i ka nani, o na kaa i hoohiwahiwaaia.

            Maluna o na kaa otomobile i hoohiwahiwaia ,e kau ana ke kili o Kauka Jose Rizal, pela hoi na kaikamahine Pilipino, i kabikoia me ko lakou mau lole nani e hoike mai ana i ka pii ana mai o kela lahui kanaka a kaulike me ka nee ana o na hana o keia au naauao.

            I ka hoea ana o ka huaka'i noloko o ka pa'lii, i malamaia ai he mau haiolelo. Malaila ae o Kiaaina McCarthy ame ka Meia Wilson, ame ka lehulehu o ka poe makaikai.

            O Kiaaina McCarthy ka mea iaia ka haiolelo mua loa, a wahi ana, he mea pono e nanaia aku ka lahui Pilipino me na manao hoomaikai, no ka mea eia kela lahui kanaka ke pii ae n@i iluna mai ko lakou kulana haahaa mai.

            Ua hoike pu mai oia i ka loaa ana o kekahi pomaikai nui i na Pilipino apau i hoea mai i Hawaii nei, no ka mea ma ko lakou noho ana maanei, i loaa aku ai he hoonaauao kupono ana i lakou, no ua ninau ano hou o ka nee ana o ke au o ka manawa, he pomaikai hoi, aole wale no i loaa aku i na Pilipino, aka i na Kepani amo na Pake pu no kekahi, e noho nei maanei.

            O Pablo Manlapit ame F. Varona, he mau alakai Pilipino, kekahi mau mea i haiolele ae ma kela la, e hoakaka ana i na ano maikai a kilakila iloko o Kauka Jose Rizal, kela Pilipino i molia aku i kona ola, no ke kuokoa o kona aina hanau, ka hana hoi nana i kukuni paa aku i na manao hiipoi oloko o na Pilipino apau nona.

            O Pablo Manlapit, ke mea i haiolelo ae, he mea kupono loa e haawila aku ka noho kuokoa ana ia Pilipine e Amerika Huipuia, no ka mea he kuleana maoli ko na Pilipino apau i ko lakou kuokoa, kela mea nui hookahi a Kauka Jose Rizal i hooikaika ai, a i lilo aku ai hoi kona ola.

            Ua hoeueu mai oia i ka manao o na Pilipino apau ,e hoomanao mau i ka moolelo o kela kanaka kaulana, e malama hoi i kana mau a'o ana, a ma ka hooko ana aku auanei i na mea pono apau, e hoea mai ana no he la e loaa ai ke kuokoa ia Pilipine.

            Ua hoakaka laula o F. Varona, ma kana haiolelo, e pili ana no kela la, o ia hoi kona uwalo ana mai imua o na lahui e ae, e komo pu aku me na Pilipino ma ka hoomanao ana i kela ia me na manao maikai.

            Wahi ana, he lahui opiopio loa ka lahui Pilipino ma Hawaii nei, nolaila ua ili aku ke ko'iko'i maluna o na lahui i kahiko ko lakou noho ana maanei, ke kuhikuhi ana aku ame ke alakai ana i ka lahui opiopio, ma na mea e loaa ai na manao aloha o kekahi i kekahi.

 

HALA IA HAWAII KAHIKO I PIHA KE KENEKULIA.

 

            ma ka Poaono aku la i hala, ka la 1 o ka 1921, i haalele mai ai o L. K. Kaua o ke alanui 9, Kaimuki, kekahi o na Hawaii oiaio i ola a piha ke kenekulia a oi makahiki o keia ola ana. Ma ka la 4 o Iulai, 1816, kona hanauia ana ma Hilo, Hawaii, elike me ka hoakaka a kona moolelo ,a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 104 ame 6 mahina. Iloko o na makahiki ekolu i hala aku la i nee mai ai oia mai konaouehanau mai a noho ma Honolulu nei. Ma ka pa ilina o ka Ocean View, Kaimuki, i hoomoeia aku ai kona kino lepo.

            Ma kona moolelo, he eha on a makahiki ma ka manawa i pae mai ai na kumu mikanele mua ma Kailua, Kona, Hawaii, e ola ana no ka ka Moi Kamehameha I ia manawa, ua pau kana hana o ka hookui ana i na mokupuni apau o ka Paeaina Hawaii malalo o kana hoomalu ana. He mahiai kana hana, a hemau makahiki lehulehu aku nei i hala ka make ana o kana wahine, he mau keiki paha kana e ola nei a aole paha.

           

HOOHANOHANOIA KEKAHI KAUKAUALII KIEKIE.

 

            No ka hoohanohano ana aku i ke Aliiwahine Kiekie Lucy Peabody no ka loaa ana iaia o na la hanau he 81 ma ka Poaono aku la i hala, ka la mua o ka 1921, ua nui a lehulehu kona mau hoaloha i kipa aku e ike iaia ma kona home ma ke Awawa o Nuuanu, a ua hoohalaia ia la e kona mau hoaloha ame ia pu ma ka hookauoli ana ia lakou iho akiki i ke ahiahi ana. O kana mau keiki Mr. ame Mrs. Edgar Henriques kai kokua iaia ma ka hoolauna ame ka hookipa ana aku i na hoaloha. He la hauoli loa ia nona ame na hoaloha no ka loaa ana iaia o na makahiki lehulehu o ke ola ana. He peresidena o Miss Lucy Peabody no ka Ahahui Kaahumanu, kekahi o na ahahui kahiko i kukuluia ae e na wahine Hawaii maloko o keia kulanakauhale, o ka hapanui o kona mau hoaloha i hele ku e ike a e haawi aku i ka lakou mau hoomaikai iaia oia no na lala o ka Ahahui Kaahumanu.

 

MA KA POAKAHI NEI I MALAMAIA AI KE ANAINA HOOLEWA O MITCHELL

 

            Maloko o ka hale malama kino make o Mr. Williams, ma ka auinala Poakahi nei, i malamaia ai ke anaina hoolewa o D.C. Mitchell, ka haole i make ai ma ka Paka Kapiolani ma ke Sabati i hala, maiaila ae o Mrs. Mitchell ame na hoaloha he lehulehu e ike hope iho i kona helehelena.

            Na ke Kahunapule Bishopa i lawelawe i na hana haipule ma ia anaina. Ku ke ahua o na pua nni o na ano like ole i laweia ae. Hookahi o ia mau makana pua i hoounata ae e ka Hui Mokokaikala , Mr. Mitchelle i lilo oi ma ke ano he hoa. Mahope iho o ka pau ana o ke anaina haipule hoolewa ua laweia aku kona kino e puhi. O kona ipu lehu e waihoia ana maloko o ka hale waiho kino make o Mr. Williams ahiki i ka hooholoia ana no ka mea pono e haua aku ai no ia mau lehu.

 

MANUUNUU UA MEA HE DALA I HOAHUIA AKU MA NA BANAKO

 

            Mamuli o hoike na banako ekolu e ku nei maloko o keia kulanakauhale i hoolahaia ae ma ka Poakahi nei i ikeia iho ai ka manuunuu o na dala i hoahuia ae maloko o kekahi mau banako ano nui ekolu, e hoike ana i ka holomua o na pomaikai.

            Iloko o ka makahiki i hala koke iho la, e like me na hoike a na Banako Hawaii, Banako Bishopa & Co.; ame ka First National Bank, he $11,953,226.09 ka oi aku o na dala i hoahuia ae i ko ka makahiki mamua aku. O na huina hoahu ma ke dala no na banako a pau ekolu ua pii ae mai ke $31,867,112.82 i ka makahiki mamua aku a i ke $44,717,357.77, ua like ia me $12,850,244.95 puka i ka makahiki.

            O ka Banako Hawaii ka oi aku, no no dala i hoahuia ae ua pii ae mai ka $10,720,384.98 a i ka $17,285,023. N@ ka huina hana a ia banako mai ka waihona hoahu a ka waihona laula ua pii ae mai ka $12,893,421.79, a i ka $20,047,726.81, he huina oi aku o ka pomaikai o $9,327,341.83.

            No ka Banako Bishopa ua pii mahuahua ae na dala i hoahuia aku maloko @ ia hale mai ka $12,635,254.46,a i ka $17,065,523.16, he huina oi aku o $4,435, 268.60. No ka Banako First national ua pii mahuahua hou ae na dala i hoahuia aku maloko o ia hale mai ka $3,105,105.83, a i ka $4,063,424,55, @e huina oi ae o $958,318.72.