Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 2, 14 January 1921 — Page 7

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

HALIAKA WANAWOKA

a i ole

Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna

Pohihihi --- Ka Lanakila Mau

Ana o Ka Oiaio.

_______

 

  "Ma ko'u ana he pookumu no keia kula, ua loaa anei ia oe kekahi mau kumuhoohuoi.  no ko Mr.s Haliaka Pilikina noho ana maloko nei o keia kula, e hooiaio mai ai i kou mau manao hoohuoi?"

  "Aole a'u mau mea i ike ai.  i loko o na makahiki eha o ka noho ana o kau wahine maloko nei o keia kula, c hoalaia mai ai ko'u hoohuoi, no kona lawelawe ana i kekahi hana c hoohaahaa ai i kona inoa, i ka inoa o kana kula ame kona ohana, a he mea na'u e haaheo nei i ka hoike ana aku imua ou, oia kekahi o na kaikamahine mahalo nui ia maloko nei, a ua haaheo pu hoi au i ka hoopaa ana aku maloko o ka buke moolelo o na haumana o ke kula.  ua heluia oia iwaena o ka poe maikai loa. i hookuuia aku me na hoomai-kai he nui.  O ke kumu wale no o ko'u hoakaka ana aku nei imua ou, i na mea mamua ae la, no kona nalowale ana ma ke ano pohihihi loa."

  "Aia iloko o Haliaka ka oiaio ame ka maemae,"  wahi a Robaka me ka leo e hoohewahewa ole mai ai ke kumupoo.  i ka paulele piha o keia kanaka opio maluna o kana wahine.  "Ua maopopo loa ia'u aole loa ma kekahi ano, e ae o Haliaka e holo malu. kekahi mea e ae; aka ua paa loa kana hoohiki ahiki i ka make ana he wahine oia na ke kane hookahi.  la'u i hui hope ai me ia ma ka po nei, a iloko o kela mau minuke kakaikahi o ko maua kamailio ana. ua hoike mai oia ma kona helehelena, a ma kana mau olelo, aole he mea nui e ae ana a hiipoi ana, o kela hauoli wale no. e hoi pu maua no ko'u home a no kona home hoi, me keia kakahiaka."

  "Ke manaoio aku nei au i kena mau hoakaka au, e kuu hoaloha," i pane mai ai ke pookumu.  "I hoike aku no au ia oe ea, o keia kekahi o na ninau pohihihi loa, i hiki ole ia'u keukaa, a ua hookaumaha pu ia mai no hoi ko'u noonoo, no ka mea, o keia ka manawa mua loa i ikeia ai kekahi mea o keia ano ma keia kula, iloko o na makahiki loihi o ko'u noho ana. Pehea aole anei he alahele e ae au i noonoo ai, no ka mawehe ana ae i keia ninau paakiki?"

  Me he mea anapa ana la na ka uwila, oili koke, ae la iloko o Robaka, kekahi manao hoohuoi e pili ana no Uilama Waila. no na olelo hooweliweli a kela kanaka iaia, ma ka manawa i mare aku ai oia ia haliaka, a hui pu hoi me kela kakau ana aku a Hahaka iaia, no ka powa ana o ua kanaka nei i ka home o ka hoaloha maikai loa  Haliaka me ka pau ana o kela home i ke ahi. oi loa mai la ka ikaika o kona manao hoohuoi, malia o Uilama Waila ka mea nana i lawe ia Haliaka ma kela po, me ka palamimo loa.

  "Ma kou helehelena a'u e hoomaopopo aku nei, aole anei iloaa ia oe kekahi manao hoohuoi, no ke ano i nalowale ai o kau wahine?"

  "Ae," i pane aku ai o Robaka, alaila hoike aku la i kana mau mea i noonoo ai no Uilama Waila, a o ia ka kona hoa o ka i ana mai;

  "I ka nana aku, he kumu kupono i'o kau i kamailio mai la, no ka mea me ko Haliaka lole no e komo ana ma ka po nei oia i nalowale aku ai me ka hoi hou ole mai noloko o kona rumi.  Me he mea la, ua hele holoholo aku paha oia ma kekahi wahi o ka pa kula nei, a i ka ike ana mai o kela kanaka iaia, oiai e paa ana ka mea kolohe ma kekahi wahi, o kona manawa no ia i holo mai ai a paa ia Haliaka, a lawe aku la no kahi i maopopo ole ia kaua.

  "I ka nana aku, ua maopopo mua i kela kanaka e hookuuia ana o Haliaka i keia hoomaha ana o ke kula, nolaila na makaala loa oia, me ke kakali ana a loaa ka manawa kupono ma ka po nei, o kona wa ia i hooko mai ai i kona manao lapuwale ame kana hana ino."

  I ka nana aku, ua kulike ka manao o ke kumupoo me ko Robaka, ma kela ano iho la o Haliaka i nalowale ai. me ke ala ole mai iloko o Robaka, kekahi manao hoohuoi no Akeneki Hazelafila, a ma ka manawa a Robaka i haalele iho ai i ke kula, ua hoea koke aku la oia ma ke keena o ka oihana makai a waiho aku la i ka hana iloko o ka lima o na makaikiu, no ka hookolo ana mahope o kana wahine nalowale.

  I wahi nae e loaa ai he moali na na makaikiu e hookolo aku ai, mahope o ke kaikamahine opio, hoakaka aku la o Rebaka ma ke ano nui. i ka moolelo e pili ana ia Haliaka ame Uilama Waila pela na olelo hooweliweli a kela kanaka. ia I laliaka, no ka hoihoi ana iaia e hoopaa ma kekahi hale i kukuluia e Uilama Waila.

  O ke a'o a na makaikiu i ua o Robaka o ia no ka holo pololei ana no kela wahi.  ua hoole aku nae o Robaka ia manao.  uo ke kumu aole oia i maopopo i kela hale i manaoia ai malaila o Haliaka e hoopaaia ai aole no hoi i kulike kona manao me ko ka makaikiu. o kela kahi a Uilama Waila e lawe ai ia Haliaka. no ka mea e komo ana ka hopohopo iloko on a, no ka huliia aku ma kela wahi. oiai ua hoike mua oia i kona manao imua o ua o Robaka.

  O kela manao o ua o Robaka e huli hoi aku no Kiliva Hale. ua hoopau loa oia. oiai ua weluwelu liilii kona mau manaolana apau a ua kailiia aku hoi ka hauoli ana i moeuhane mau ai, mau iaia aku. hoololo iho la oia, aole he wahi kunono e ae nona e noho ai. o Roma wale no o kela no hoi kahi maalahi loa e loaa ai oia i ka wa e makemakeia ai. a malaila oia e kakali ai me ka hoomanawanui ao kekahi meahou e pili ana no I laliaka a malaila no hoi oia e hoomalielie ai i kona mau manao kaumaha apau.

  Ua maopopo ia kaua e ka makamaka heluhelu. ka noonoo nui loa o Robaka no Haliaka a o ke kumu nui no hoi ia o kona hoea ana aku no ke kula. no kona ike, ua kauka'i aku o Haliaka. i kana mau pulama ana a o kekahi kumu no hoi no kona ake e ike i ke kulana holomua o kana wahine. iloko o kela mau makahiki eha. a he mea oiaio ua hele oia a piha loa me ka hauoli. i kela ike ana aku i ka loli ano nui loa i loaa i kana wahine e kohukohu ai ka hoi ana aku a noho mai he haku wahine no Kiliva Hale.

  Hoko o kona noonoo he o ia mau no ko Haliaka ano he kaikamahine opio i loaa ole na kalena kiekie. elike me ia i loaa i na wahine a ka poe waiwai. aka o ka lealea ame ke ano hio o na haawina pipili paa lea ia ia Haliaka eia ka auanei ua loli loa ae oia. mai kela mau ano mai apau on a. a ua kupono hoi kena lilo ana mai i wahine nana: nolaila ua puiwa maoli ua o Robaka me ka hikilele ma kela manawa ana i ike mai ai ia Haliaka. me he malamalama olino la i ooha aku imua on a. ka mea nana i keno aku iaia e haawi piha aku i kona aloha maluna o kana wahine opio a e lawe mai hoi i waiwai nana e hapoi ai i ke ao ame ka po.

  No ka pule hookahi kela noho ana o Robaka ma Roma, a kakali ana me ka hoomanawanui no ka loaa aku iaia o kekahi hoike, e pili ana no kana wahine, aole nae he loaa aku he mea e hoolauaia ai kona manao.  ua hoao na makaikiu ana i hoolimalima ai e huli ma na wahi i manaoia ai, aia maliala i laweia aku i koho wale ia ai aole nae he meheu iki i loaa aku ia lakou no ka hoea ana o Haliaka malaila.

  No kela loaa ole mai o kekahi nuhou e pili ana i kaua wahine, ua lilo ia i kumu e kailiia aku ai ka hoihoi mai iaia aku, no keia ola ana. wiwi mai la no hoi kona kino, i kau a mea o ka ai nui ole aku, me ka loaa ole o ka hiamoe maikai ana i ka po; a i ka hala ana o ka mahina okoa ma Roma, hooholo iho la oia i kona manao, ua oi aku kona huli hoi ana aku no kona home, me ke kakali ana malaila, no kekahi lono e pili ana ia Haliaka, no laila kakau okoa aku la oia kekahi meheu ia lakou no kana wahine aloha, i nalowale me ka pohihihi loa.

  Me ka hoohakalia hou ole iho, ua haalele mai la o Robaka ia Roma, a i konahoea ana aku ma kona home, e waiho mai ana kekahi leka. a Haliaka o ka hoouna ana mai. ua lilo keia i mea hoopuiwa aku i kona noonoo, aka mahope iho o kona heluhelu ana i na manao apau maloko o kela leka, ua hooi loa ia mai la kona kahaha, a ua pa-umi ia ae hoi kona kaumaha me ka luuluu o ka naau. i kona ike ana iho i ka meahuna, i pili aku i ka moolelo o ka hanauia ana mai o kana wahine.

  "Aole loa au e manaoio ana he hookahi huaolelo o kela moolelo," i hooho ae ai ua o robaka. me kona ku okoa ana ae iluna. a holoholo iho la maloko o kona keena hookipa me ka hele a piha i na manao pihoihoi.  "O e kuu akua, in a e hiki ana ke hooiaioia keia moolelo, alaila ua hiki ole loa ia'u ke koi aku i ko'u kuleana maluna o kuu Haliaka!"

  "Ua maopopo mau no ia'u, aia kekahi mea ano e, ma ka aoao o kuu makuakane." wahi ana i hooho hou ae ai. mahope iho o ke akakuu ana mai o kona mau manao pihoihoi.  "Me he mea la ua maopopo, i lilo ai ia i kumu nona e ma'i ai, ahiki i kona make ana. aole loa au i moeuhane mua e hoea mai ana kekahi moolelo o keia ano, a ua oi aku hoi ka hewa o ka me a kuu makuakane i hana ai; mamua o ka mea hiki ia'u ke heakaka ae."

  "O, he keu aku a ka mea ehaeha maoli o ka manao ke hoomanao ae,i ka haawina i kau aku maluna o kuu Haliaka." me ka nana hou ana iho o ua o Robaka i ka leka e paa ana iloko o kona lima. a heluhelu hou aku la mai ka mua mai ahiki i ka pau ana.  "ua kuhihewa loa kana mea i manao ai no'u. no ka mea aole loa a'u mea e ahewa aku ai maluna on a. oiai nae o ka mea pololei, e komo aku ka manao hoowahawaha iloko on a no'u nei. oiai o ko'u makuahine, ka mea nana i hookau aku i ka hewa maluna o kona makuahine; ma kana leka nae kakau mai ana oia no kona hilahila ke ku mai imua o'u.

  "O, in a e loaa aku ana oia ia'u. ua makaukau loa au e hooiaio aku imua on a. aole loa i lilo keia moolelo ku i ka hilahila. i mea nana e hoololi ae i ko'u noonoo nona.  He mea oiaio paha. aole e hiki ia'u ke koi aky iaia he wahine mare na'u aka e lili mau ana no au i healoha nona. ahiki i kuu mau la hope. a o ka mea pololei loa paha a'u e olelo ae ai. e lawe mai ana au iaia i kaikuahine no'u a e aloha aku iaia ma ia ano wale no.

 

MOKUNA XXIV.

 

  "Aole au i ike i kekahi wahine lapuwale elike me akeneki Hazelalila." i pane hou ae  ai ua o Robaka. mahope iho o kona noonoo ana. i na mea a Haliaka i kakau mai ai iaia. "Ihea la i loaa ai kela wahine o Mele Wela ia Akeneki. ka wahine nana i hoike ae i keia moolelo hoehaeha? Ua hiki nae hoi e ike ana kela wahine. i kona auamo i na haawina ko'iko'i, o kana mau mea aole loa au e noho malie ana, aka o ka'u huli iho la no ia, ahiki i ka loaa maoli ana o ka mea oiaia."

  Me kela manao iloko o Robaka ike iho la oia. ua loaa kekahi hana nana e hooko aku ai. nolaila kakau iho la oiai. kekahi hoolaha. a hoouna aku la no ka hoopukaia ae maloko o kekahi o na nupepa o kela kulanakauhale. a penei iho kana mau mea i hoolaha ai:

  "E Haliaka, eia au ke kakali aku nei ia oe.   E huli hoi mai no Kiliva Hale, i kou wa e ike ai i keia hoolaha."  alaila kakau iho la oia i kona inoa malalo o kela hoolaha, i maopopo ai ia Haliaka, oia ponoi no ka mea nana i hookomo aku i ka hoolaha maloko o ka nupepa. a aole hoi on a noonoo no ka moolelo ana i kakau mai ai e pili ana i kona hanauia ana.

  I ka hala ana mai o ka elele me kana hoolaha no ke keena nupena, hoomakaukau koke iho la no oia, e hele maoli mai, no ka hui kino ana me Akeneki. a e koi aku i kela wahine. i ka ano o ka loaa ana mai iaia o ka ike e pili ana i ko Haliaka hanau ana.

  Aole he hana pohihihi na Robaka ka huli ana aku i kahi e loaa ai o Akeneki iaia no ka mea ua kuhikuhi mai no o Haliaka aka maloko o kana leka i kahi o kela wahine i noho ai. a o kekahi no hoi, ua loaa aku ka ike iaia mai kona mau hoaloha aku, no ka ili ana mai o kekahi waiwai nui maluna o Akeneki. ike aku la oia i ka nani maoli o kela home. ua hoopuniia e na laau paina. me kona hoomaopopo ana iho i ka nui maoli o ka waiwai o kela wahine. aka nae hemea liilii loa ka waiwai iloko o koua noonoo. ke hookukuia ae me ke ino o ka hana a kela wahine.

  Ua hookahahaia mai nae kona manao i kona wa i ninau aku ai no kona makemake e ike i ka haku nona kela home: ua hoikeia mai la ka lohe iaia. ua hala aku o Akeneki no kekahi wahi mamao. me ka maopopo ole loa i ka wahine malama hale. a i na kauwa e ao. o kahi i hele aku ai o ko lakou haku.

  Ninau aku la o Robaka no kahi e loaa ai o Mele Wela iaia. o ka mea i hoikeia mai o ia no ka hoopauia ana o kela wahine, mai ka noho hana ana aku malalo o Akeneki nolaila hele hou no keia i ka pohihihi. a me na manaolana poho i huli hoi pololei aku ai oia no Kiliva Hale, no ka lioomaha ana malaila no kekahi manawa. me kahi manaolana uuku loa nae i loko on a malia o pane mai o Haliaka i kana hoolaha.

  No na mahina lehulehu kela kakali ana a ua o Robaka me ka hoomanawanui. aole he wahi pane i loaa mai no kana hoolaha o ka hookomo ana aku maloko o na nupepa like ole. O kona hoomau ana aku i ka noho ana ma kona hine. me ka noonoo mau no Haliaka, ame ka moolelo ku i ka hilahila a kona makuakane i hana aku ai. oiai nae aole i ikeia ae ia moolelo i ke akea. he mea hoonawaliwali mai ia i kona kino nolaila hooholo iho la ua o Robaka, he oi aku ka pono o kona lilo ana i kanaka auwana, malia he mea ia e hoopoinaia ai na mea hookauinaha noonoo. ma ka ike ana aku i na mea like ole ma kana mau wahi e kipa aku ai.

  Mamua nae o kona haalele ana iho i kona home. waiho aku la oia i ka hooponopono ana i kona mau waiwai iloko o ka lima o kona leio. alaila hoomaka aku la e kaahele, ma ke kipa ana aku ma kela ame keia kulanakauhale.

  Aole he noonoo o Robaka e hoohala i kona manawa ma nu aina e. no ka mea ua maopopo iaia. aole o Haliaka i kaawale loa mai ka aina aku o kona mau kupuna, nolaila he mea pono no iaia ke huli elike me ka hiki iaia, me ka holo ole no na aina mamao loa.

  Maluna o na kaaahi, maloko hoi o na hale o na hana hoohauoli ma na halepule ame na halekeaka, aia o Robaka ma ia mau wahi apau kahi i nana ai. ina paha e ike aku ana oia ia Haliaka ma kekahi o kela mau wahi, aole no nae he loaa ihi iaia.

  He kaikuahine o Haliaka nona, pela o Robaka i noonoo iho ai a ua kaa aku ke ko'iko'i maluna on a. ka makaala ana i na mea apau e pono kona kaikuahine. oiai no nae ua hoonele loa ia mai oia i kona kuleana o ke kane mare maluna o ka wahine hookahi ana i aloha aku ai me kona puuwai apau.

  He elua nae mau hana nui a Robaka e hele nei e hooko ma kana misiona huli ia Haliaka. o ia hoi aole wale no o Haliaka kana i makemake nui ai e loaa iaia, a hoihoi mai ma kona home. aka o ke kaikamahine i kuleana maoli i ka inoa o Wanawoka ame na waiwai apau a Haliaka i paa ai no ka mea o kekahi ia o ka Haliaka mea i kakau mai ai ia Robaka, e hooikaika aku oia ma ka huli ana i kela kaikamahine, i hoihoiia aku ai kona mau waiwai apau iaia.

  Oiai hoi o Robaka e hele la e huli ia Haliaka e hookolo pu aku kaua mahope o ka meheu o ua kaikamahine nei a maanei hoi ka mea kakau moolelo i makemake ai e hoakaka aku i ke ano i pakele mai ai o Haliaka mailoko mai o ka rumi, a Akeneki i hoopaahao ai iaia.

  Ma keel manawa hope loa a kaua i ike ai ia Haliaka. e noke ana no ua kaikamahine nei i ka huli, i kahi o ka piika e loaa ai iaia. o kela rumi. no kekahi mau hora lehulehu kona noke ana i ka nana me ke akahele lo. i na puka elua. i komo mai ai o Akeneki iloko o kela rumi. me ka loaa ole no iaia he wahi kowa uuku o ka papa. e hiki ai la hoi ke mana ia aku aia ka puka malaila. a no kona luhi okoa i ka noke i ka huli, i hoi mai ai oia noluna o ka moe no ka hoomaha ana.

  He elua ana mau manawa o ka noke ana i ka huli. me ka loaa ole he wahi manaolana no ka loaa iaia he puka; e hemo ai iwaho, aole no nae ia he kumu nona e hoopau ai i kona manaolana, a mahope iho o kona maha ana, i haalele aku ai oia i kona wahi moe a liele aku la me ka huli ana ae i ka paku i kauia ma kahi waiho lole me kona piha maoli i ka hoonaukiuki a hoopuka ae la i keia mau olelo :

  "Mabao paha keia wahine. e hiki ana iaia ke hoolilo ia'u he pio nana i na manawa apau!" alaila keehi iho la oia i kona mau wawae me ka ikaika iluna o ka papahele a iloko o ke kaahaha nui o kona noonoo. ike aku la oia i ka nee malie ana ae o kekahi aoao o ka paia. a elike me kahi mea i loaa iaia he pomikai nui, pela iho la ke kulana i loaa ia Haliaka.  Kulou iho la oia ilalo o ka papahele, ma kahi a kona mau wawae i keehi iho ai, aia hoi ike iho la oia i ka oioi ae o kekahi keui ko-lu, nolaila keehi iho la oia ma ke poo o kela kui ia wa i nee hou ae ai ke pani puka, a akea e maalahi ai ka hemo ana o kekahi mea iwaho.

  Nana aku la oia he pouliuli wale no, eia nae ma o ka malamalama la o na kukui mailoko aku o kona rumi paahao, i hiki ai iaia ke ike. he holo nui akea. ke waiho pono mai ana mawaho aku o kela rumi, a o ia ka ua o Haliaka o ka hooho ana ae :

  "Akahi a hiki ia'u ke olelo ae, ua lanakila au maluna o kela wahine, aobe he mea nana e paa hou iho ia'u maloko nei o keia rumi," alaila hoomau aku la no oia i ke kiei ana iwaho, in a paha he poe kekahi i hoonohoia no ke kiai ana iaia.

  "O ka hera ehia la keia o ka po. ma ka'u koho, eia paha keia i ke aumoe, a i ole, ua hoea paha i na hora o ka wanaao. Pehea la ke ano o ka wehe ana mai i keia puka mawaho mai? Ina he nui ko'u manawa. in a ua nana pono au i ke ano o ka wehe ana aku i keia puka mawaho mai. no ka haiki noe o ka manawa, aole au e hoololohi iho ana i ka haalele ana i keia hale." o kona oili aku la no ia a ku ana mawaho. me kona keehi hou ana aku ma ke poo o ke kui ko-lu, a hoi hou ae la ka puka, elike me kona ano mua.

  Aole e hiki i ua o Haliaka ke haalele koke iho i kana wahi e ku ana, mawaho o kela rumi, i kau a mea o kapouliuli. aka nae, i ka hala ana o kekahi mau minuke. akahi no a maa aku kona mau maka. i ka nana ana iloko o ka pouli. o kona hele mai la no ia no kahi o kekahi puka aniani, ana e ike mai la i ka malamalama o ka mahina.

  Mamua nae o kona hoea ana mai no kahi o ka puka aniani, loaa mai la iaia kekahi alapii e moe ana ilalo, he alapii keia ana i ike mua ole ai, a koho wale iho la no oia, aia keia alapii mahope o ka hale, me kona hauoli loa, no ka mea, aole e lohe mai ana o Akeneki i kona nakeke, oiai aia ka rumi moe o kela wahine iloko o ke kino o ka hale, a eia hoi keia mahope o ka hale.

  Me ka maalie loa oia e iho la ahiki i kona hoea ana no ka hale malalo. me kona ike ana iho. aia oia maloko o kekahi rumi, a ma ka malamalama o ka mahina. e komo mai ana ma kekahi puka aniani i ike aku ai oia i ke kau mai o kekahi papale ie. ame kekahi koloka eleele. o kona lalau aku la no ia i ka papale a kau ae la ma kona poo. pela hoi i kau ae ai i ke koloka maluna o kona poohiwi, oiai he mau mea kela e kokua mai ana i kona imi ana aku i wahi nona e palekana ai.

  O kahi no hoi o ka laki, e kau ana no ko ki maloko aku nei o ka puka mahope o ka hale, o kona wehe aku la no ia i ka puka. a iloko o ka imo ana a ka maka. oiliaku la keia iwaho, eia ka he lanai nui mahope o ka hale, aohe a ia nei ku ana iho e nana i ke ano o kela lanai. aka iho aku la no oia ma ke alapii ahiki i ka hoea ana i ke alanui. i hanaia mawaho o ka hale, ma kela alanui oia i hele aku ai a puka loa iwaho o ka pa.

  Ke awiwi la kana hele ana a hoea i ke alanui aupuni. noho iho la oia ma ka aoao o ke alanui hoomaha, no ka mea ua hele maoli oia a pihoihoi. me ka maka'u pu, ma kela manawa o kona holo ana mailoko mai o ka hale, no kona ikeia mai e kokahi mea.

  Aole he maopopo i ua o Haliaka kahi e moe ana o kela alanui, aole pu no hoi he maopopo o kana wahi e hele aku ai, he hookahi wale no mea ana i hoomaikai ae ai, o ia ka loaa ana iaia o ka lanakila. maluna o Akeneki Hazelafila, kela wahine i piha me ka lokoino ame ke aloha ole.

  Aole on a makemake e huli hoi hou aku no ke kula. oiai nae he mea nona e hauoli loa ai, in a e hiki ana iaia ke lawe mai i kona mau pahu lole. maikai apau maloko o kona mau pahu kahi i waiho ai. 'ie hookahi ana mea makemake ole. in a nei no kona hoea aku no ke kula. o ia no ka noke ia mai i ka niele ma na ano apau, no kona wahi i nalowale ai.  Ua oi aku ka pono o koua hoi hou ole aku no ke kula. aka e hele aku no oia no kekahi wahi i maopopo ole iaia. a na mua aku no e hoike mai i na hopena e kau mai ana maluna ona.

  "Ke hauoli loa nei au i ko'u lako mua ana me ke dala," i namunamu liilii wale iho ai no ua o Haliaka, iaia i hooholo iho ai, e hele oia ma ke kukulu hikina o ka aina. malia o hoea oia no kekahi hale hoolulu kaaahi.  "Inanapaha aole a'u ala, heaha la ka'u mea e hana aku ai i hiki ai ia'u ke hoea aku no kekahi kulanakauhale me ka maalahi?"

  He iwakalua dala me HAliaka i kela manawa. ua lawa kela mau dala, no kahi mau hemahema ana i makemake ai, pela hoi ka uku ana i kona mau hoolilo kaahele, ame ka ai ana maloko o na hale aina.

  Iloko o ka hiamoe ole o Haliaka ma kela po, aole no on a ike mai i ka lulumi o kona mau maka. nolaila hoomaka aku la oia e hele me ka awiwi. e hiki ana i kona mau wawae ke lawe iaia, no ka hore hookahi paha kela hoomau ana ana i ka hele me ka hoomaha ole, ua wehe mai la ke alaula malamalama o ke kakahiaka a ike aku la oia i ke ku mai o na kauhale. ma kahi mamao he wahi no i kamaaina iaia. oia he mau manawa kona o ka hele holoholo ana no kela kauhale me kona mau hoa kula. iloko o na makahiki eha, o kona noho ana ma ke kula.

  Awiwi loa aku la kana hele ana ahiki i ka hoea ana aku i kahi i ku ai o ka hale hoolulu kaaahi, malaila i hookomo aku ai oia i kela leka ana i kakau ai na Robaka, a  noho iho la no ke kakali ana o ke ku mai o ke kaaahi mua loa e haalele iho ai i kela hale hoolulu.

  Aole nae i loihi loa kela kakali ana a ua o Haliaka no ka mea iloko o ka hapaha hore wale no i ku mai ai kana kaaahi i makemake ai e kau. a o ka hore elima hoi ia o kela kakahiaka, o kona kau aku la no ia maluna o ke kaaahi, me kona hele ole aku e kuai i ____ nona, no kona hopohopo o ikeia mai auanei oia, a i ka wa e hoea mai ai o ka ninau i ka hale hoolulu, e hoikeia aku ana kona hoea ana mai ma kela kakahiaka. a kau aku hoi maluna o ke kaaahi.

  Ke kakali malie la ua o Haliaka maluna o ke kaaahi ahiki i ka hoea ana mai o ka mea ohi dala, hoike aku la keia e holo ana oia no Alabane. me ka uku pu ana aku i kona ukuaa, akahi no a maha kona noonoo. no ka mea aole he noonoo hou ana ae no kekahi pilikia. nolaila hookuu aku la oia i ka na mau maka e hooluolu.

  No ka loaa ole o ka hiamoe maikai aaa iaia no elua po_a hui pu iho hoi me ka loa o kela alahele ana o ka hele ana mai no ka hale hoolulu kaaahi, i hakalia no a pili iho kona mau maka o ka lilo aku la no ia. aole no hoi oia i ala mai ahiki i ka hoea ana aku o ke kaaahi no kekahi hale hoolulu oko i aku mamuli o ka nui o ka hele ana aku ma kela wahi: o ka mea nae nana i hookahaha mai iaia. o ia no ke kokoke o ke kaaahi, no kana wahi i makemake ai e lele.

  Aole mae i lilo kela puoho ana ae o ua o Haliaka. i mea e hooluluia mai ai o kona noonoo.  He mea oiaio, na nui loa kona makemake e kaawale mai ia Akeneki aku a e hele hoi no kekahi wahi e hiki hou ole ai iaia ke halawahi me Robaka. aka nae o kona mea e hoomaopopo la. ke hele nei oia i kahi i maopopo ole he home nona e noho aku ai, a iwaena hoi o ku poe malihini loa iaia, a ala mai la no hoi kana mau hoomanao anam no kona home, ame kona mau hoaloha, eia ka e lilo ana oia i kaikamahine kuewa. e hele ai i ke ala me na waimaka helele'i.

  Ke halialia okoa mai la no imua on a, ma kona manawa e hoea aku ai no ke kulanakauhale. ana i koho ai. malaila oia e noho ai. ua like pu oia me kekahi kaikamahine, no ka lahui e loa, aole hoi no ka lahui o kona mau makua. alaila kulu okoa iho la kona mau waimaka, no kona hoomanao ana ae pela iho la ka ka hopena e halawai aku ana me ia mahope iho o kena hookuuia ana mai ke kula mai.

  O na haawina hookaumaha hoi i kona noonoo, mamuli  oka lohe ana i ka moolelo hilahila e pili ana i kona hamu ana. ua hiki iaia ke hoomanawanui i kela manawa. eia nae ke hau okoa mai la kekahi haawina kaumaha okoa ae imua ona. o ia no kona lilo aku i kaikamahine ilihune. nele a pilikia maoli me ia mau pilikia no nae e hakoko la iloko on a. hoepuka okoa ae la ua o Haliaka i keia mau oleloa i ka pane ana ae.

  "Elike me ke koe o ke ola iloko o ko'u kino, pela hoi ka mau o ka noonoo maikai iloko o'u, pela iho la ka paa o kuu manao e ku aku a hakoko me na inoa o keia ola ana; aohe hoopepe ana iho, a hoohilahila ana iho paha. no ka mea, aohe pomaikai e loaa mai ana, ma ka malama ana ia mau mea."

  No ka hapalua hore kela hoomau ana o Haliaka i ka noho maluna o ke kaaahi, mahope o ka haalele ana iho o ke kaa i kela hale hoolulu. ua hoea aku la ke kaaahi no ke kulana kauhale o Alabane, a clike me kekahi kaikamahine i maopopo koua home e hoi aku ai, pela iho la o Haliaka ana ma na ano apau e hoauhee aku i na ano maikai ole mai iaia ake. e ikei mai ai he kaikamahine oia i piha i na haawina o ke kaumaha.

  Aia nae maloko o ke keena o ka hale hoolulu kaaahi. mo kahi i hookaawaleia i wahi hoonanea no na ohua e hono ma ana o Kimo Waila, kela keiki o ka hale hoolulu kaaahi mo kahi i hookaawaleia i wahi hoonanea no na ohua e noho ma ana o Kimo Waila. kea keiki eepa a Uilama Waila i kama aina ia kaua e ka makamaka heluhelu, ma keia moolelo. U ike mai ua keki nei i kela lele ana aku o Haliaka mailuna aku o ke kaaahi, a i ua o Haliaka e hele ana ma ke alanui, ua hoopuiwa loa ia mai oia i ka paa ana ku o kona lima i ka hopuia a lohe pu mai la no hoi oia i kekahi leo i kamaaina loa i kou mau pepeiao, i ka pane ana aku :

" Ahahana. paa hou oe e Haliaka ia'u i ka hopuia." wahi ua o Kimo Waila, me ka noke loa ana iho i ka puliki i lima o Haliaka, me he mea la ua hopohopo oia, o pakele aku auanei kela kaikamahine mai iaia aku.

 

MOKUNA XXV.

 

  No kela piha loa o Kimo Waila i ka hauoli. no ka loaa @ o Haliaka iaia, ua noke ae la ua keiki eepa nei, i ka Hoopuk@ i kekahi mau olelo a ka poe ihepa, ka mea mana i kono aku@ ka poe e piha ana ma kahi o ka hale hoolulu e nana mai ia lau@ nei. Ke ike la o Haliaka i kekahi kulana maikai ole, a o @ kana o ka huli ana ae, a pane aku la ia kimo :

  "E hookuu koke oe e Kimo Waila i kuu lima!"  wahi ai me ka leo kuoo, ka mea nana i haawi aku i ka manao wiwo@ Kimo, eia nae, aole on a hookuu ae i ka lima o Haliaka, ak@ ke puliki la no oia, me ka pane hou ana ae o Haliaka no @ clua o ka manawa:

  "E hookuu koke oe i kuu lima e Kimo!" me ka hooikak@ ana ae o ua o Haliaka e huki i kona lima, mai ka paa ana Kimo, aia nae ma kahi kokoke ia laua nei. ke hele mai la Uilama Waila, a i ka ike ana aku o ke keiki i kona maku kane. wikiwiki aku la i ke kamailio:

 "O, e papa, ua pmaikai maoli kaua, ua loaa o Haliaka  ia E wiki, o hemo hou aku auanei oia mai iaʻu aku!"

  Ua ice iʻo mai la o Haliaka i ka hookokoke aku o I @ Waila, ke kanaka hookahi ana i makaʻu loa ai ma ka @ nei, a pane aku la o Uilama Waila i ka i ana aku, me k@ ana aka ma kona mau papahina :

  ʻEa, e kuu kaikamahine huapala, na pomaikai maoli @ @ hoea mai nei oe ma keia kulanakauhala."

  Me ka hoolohe ole aku i kela mau olelo a Uilama Waila hooikaika ae la oia, e huki i kona lima, ahiki i ka hemo @ mai ia Kimo Waila mai, o kona hoomaka aku la no ia @ he@ no kona hoihoi ole enoho pu me kela mau kanaka, aka nae @ alualu aku la no o Uilama Waila, ahiki i kona loaa ana @ ka huli koke ana mai hoi o Haliaka i hope a pane mai @ ka makaʻu ole :

"Mai aa oe e hookau mai i koʻu lima huluhulu maluna @ e keia kanaka hilahila ole."  wahi ana me ka nana pono @ ana mai ia Waila, me na maka hulili i ka huhu, ka mea @ nana i hookuhaʻu aku ia Uilama Waila, oia nae, me ka @ o ka ae aku o ua kanaka nei i ko Haliaka makemake na @ loa iho la kona puliki ana ma ka poohiwi, me ka paa ana ai @ hoi i kekahi lima o Haliaka.

  Ke alaalawa la ka Haliaka nana ana ma o a maanei, a o ka@ o ka laki. ike ku la oia i ka maalo ana ae he makaʻi, ma @ alanui. o kona kahea aku la no ia i ke kanaka o ke aupuni @ hele mai, a iloko o ka manawa pokole loa, ku ana ke kana @ o ke aupuni mamua on a, me ka ninau koke ana mai:

  "Ea, heaha ke ano o keia mea aʻu e ike nei?" waki @ me ka leo o ke kanaka i makau no ka hooko ana aku i @ kauoha ma kana oihana.

  "Ke makemake nei au e kauoha ae oe i keia kanaka e hookuu mai oia i kona paa ana iaʻu" wahi a Haliaka i pane aʻu ai imua o ka makai.

  "Ina o kou makemake ia e ke kaikamahine @ alaila ke kawoha aku nei au ia oe e keia kanaka e hookuu koke oe i @ lede. me ka hoopilikia ole aku iaia!" i pane aku ai ka makai me ka leo kuoo.

  "Mai manao oe e Mr. Makai. he hana maalahi nau ke kau oha ana mai iaʻu, e hookuu i koʻu paa ana i keia kaikamahine no ka mea owau kona makuakane, a eia ko oia i na makahiki i pau ole ai ka mana o ka makua, maluna on a."

  "Ina o kena iho la ka mea oiaio. alaila aole oʻu kuleana @ koino liokai wale mai ai no ma keia hana." i pane mai ai ka makai, me ka leo e hoike mai ana i ke kuhihewa o kana nau olelo mua, o ke kamailio ana mai.

  "Aole au he kaikamahine na keia kanaka, ua make koʻu ma kuakane ponoi. a he kane elua keia na kuu makuahine i make, nolaila aole on a kuleana iki inaluna oʻu, a ke eha ha nei: u @ ka hoike ana ae i keia mea imua ou." wahi a Haliaka. me @ uwalo ana aku no imua o ka makai, e hoopaele mai @. mai ka mana aku o Uilama Waila.

(Aole i pau.)