Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 2, 14 January 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

"Ma ko'u ano he pookumu no keia kula, ua loaa anei ia oe kekahi mau kumuhoohuoi. no ko Mrs. Halieika PiHkina' iioho ana rnaloko nei o keia kula, e hooiaio mai ai i kou inau! manao hoohuoi ?" . j "Aole a'u maiVmea i ike ai. iloko o K lia 'makaliiki eha o ka. noho ana o kau wahine maloko nei o keia kula». e lioalaia mai ai ko'u hoohuoi, no kona ana i kekjgihi- liana e lioohaahaa ai i kl>na inoa, i ka inoa o kana J%ula ame koua ohana, a he mea na'n e haaheo nei i ka \h(»ikc ana.aku imua ou, oia kekahj, 6 na kaikainahine nvahalo nui ia nialoko nei, a ua haaheo pu hoi au i ka lioopaa ana aku maloko o ka bulcc moolelo o na haumana o ke kula, ua heluia oijji. iwaena o ka poe maikai loa, i hookuuia aku me kai lie nui. Oke kiuiiu \valc no o ko'u hoakaka aria aku nei I imua ou, i na mea maiiiua ae la, noJvona nalowale ana ma ke ano pohihihi loa." "A'i'a iloko o Haliaka ka oiaio ame ka maemae," wahi a R<»baka me ka leo e hoohewahewa ole mai ai ke kumu-i - poo. i paulele piha o keia kanaka opio maluīia o kana wahine. "Ua niaopopo loa ia'u .aole lo.a ma' kekahi ano, e ae 0,1 laliaka. e holo malu, īne kekahi mea e ae; aka ua paa loa kana -li(K»hiki ahiki i ka niake ana. he wahine oia na ke kane hoOkahi. la'u i hui hope ai me ia ma ka po nei, a iloko o kela mau minuke kakaikahi o ko maua kamailio ana, iui hoike mai oia ma kona helehelena, a ma kana mau olelo, aole he mea nui e ae ana e hiipoi ana, o kela hauoli wale no. e hoi pu maua no ko'u home. a no koii& liome hoi, me keia "kakahiaka." "Kc manacyo aku nei au i kena mau hoakaka au, e kuu hoaloha," i pane mai ai ke pookumu. "I hoike aku no au ia oe ea, 0 keia kekahi o na ninau pohihihi loa, i hiki ole iā'u" kuekaa, aua hookaumaha pu ia mai no hoi ko'u' nooit6o, no ka mea, o keia-ka manawa niua loa i ikcra ai kemea o keia ano ma kei.a ktxla, iloko o na makahiki loihi ko'u nolio aiia. Pehea aole anei he alahele e ae au i noonlo ai, no ka mawehe ana ae i keia nin.au paakiki?" Mē he mea anapa ann.la na ka uwila, oili koke.ae la iloko o Rob«aka, manao hoohuoi e pili ana no Uilama , Waila. no na olelo.hooweliweli a -kela kanaka iaia, ma ka nian a:\va- i marc aku ai oia ia Haliaka, a hui me kela kakau ana &ku a HaKaka iaia, no ka powa ana o ua kanaka nei i ka home o ka hoaloha maikai lo.a o Haiiaka me ka pau āna o kela home i ke ahi. oi loa mai la-ka iteaika o kona manao hoohuoi, malia b sjjilama Waila ka inea nana i lawe ia Haliaka ma kela po, me k«i palamiino loa. I "Ma kou helehelena : a'\i e hoomaopopo aku nei, aole anei iloaa ia oe kekahi nuuiao hoohuoi, no ke ano i nalowāle ai f> kau wahine?" L "Ae," i pane aku ai o Robaka, alaila hoike aku la i kana niau mea i noonoo ai no Uilama Waila, a o ia ka kona hoa o ka i ana mai: ' , ; . " "I Ua nan'a Uklt, lie kuniu kuponp i'o kau i kāmailio mai la, nO ka mea me ko Knliaka lole no e komo ana ma ka po nei oia i nalowale aku ai.me ka hoi hou ole mai noloko o kona fumi. Mc he mea la, ua hele holoholo aku p.aha oia ma kekahi >vahi o ka pa kula nei, a i ka iWe ana mai o kela kaiiaka iaia, oiai e paa ana ka niea kolohe ma kekahi wahi, o kona manawa no ia i holo mai ai a paa ia Haliaka, a lawe akn la no kahi i maopopo ole ia kaua. "I ka Uana aku, ua niaepopo mua i kela kanaka e hookuuia ana' o Haliaka i keia hoom!iha ana o ke kula. nolaila «a makaala loa oia, me kakali ana a lo.aa ka manawa kupono ma ka po nei, o kona wa ia i hooko mai ai i kona man.ao lapuwale ame kana liana ino." I ka napa aku, ua«kulike ka manao o ke kumu[)oo me ko Robaka, nm kela' ano iho la o Haliaka i nalowale ai. me ke ala ple mai iloko o Robaka, kekahi manao hoohuoi no Akeneki'ila/.elaAla, a ma ka mauawa a Robaka i haalele iho' ai i ke kula, iia h<»ca koke aku la oia m;i ke keeua -o ka-oihana inakai ,xi waiho aku la i ka liana iloko o ka lima. o na m.akaikiu, no ka hookolo ana niahope o kana wahine niUowĀle. I wahi nae e 'loaa ai he moali ua na makaikiu e hookolo aku ai, mahope o ke kaikamahine opiō. lioakaka aku la o Robaka ma ke aijo nui. i ka moolelo e pili ana ia Haliaka ame Uilama Waila, pela na olelo hōoweliweli a kela kanaka. ia iTaliAka. no ka hoihoi ana iaia e hoopaa ma kekahi hale i kukuluia e Uiiama Waila. • 'O ke a'o a ha makaikiu i ua o Robaka o ta no ka holo pololci*ana no kela wahi. ua hoole aku iiae o Robaka ia manio.-no ke kumu aole oia i kela ha4c i manaoia ai malaila o Haliaka e hoo]>aaia ai ,aolc no ho'i i kulikekona manao, me ko ka niakaikiu. o a Uilama Wiaila ēiaweaiia Haliaka. tto ka mea e komo ana ka hopoIwpo ifcoko ona, no ka huliia aku ma kela walii, oiai ua hoike miia oia i kona manao imua o m'il o R/>baka. O kela nwiWO o na o Ro£>aka e huli.-hoi-aku no Kiliva llai€, ua hoOpau loa oia. oiai ua weluwehl liilii kona mau manaolana apau ,a ua kailiia aku hoi ka lumoli ana i moeuhane, mau ai, mai iaia aku. hooholo iho la oia, aole he wahi kuoono e ae noila e noho-ai. o Roma wale no. o hoi - kahi loa e lona āi oia i ka wa e makeniākjita ai. a nialailn ola e kakali ai me* ka lioomānawanui 'fco e pili ana no llaliaka f a malaila no hol oia a hoot kona niau kaumaha anau. l)ar maooopo ia kaua v ka makalnaka heluhelu. ka noonoo nui-loa o Robak«j no Haliakā. a o ke kuiiiu nui -no hoi ia''o koiin Itoca aiia aku no ke kul-a, no kona ike, ua kaukaM aku 6 Haliaka. i kana mau milania ana: a o kekahi kumu no

no koi'ia ake e ike i kūlana holomua o kana wahine. il«ko o kela mau makahiki eha, a he mea oiaio, ua hele oiā a piha loa nie ka hauoM. i kela ike ana aku i ka loli ano nui loa'i loaa i"knna waHine. e kohukohu ai ka hoi ana akū a noho mai he haku wahine no Kiliva Hale. Ua maoiiopo i ua 0 Kohaka ma kela manawa ana i ike aku ai ia Haliaka. e ku mai ;ma a haiolelo imna o ke anaina m»i i hoea aku no ka ihakaikai ana i-n-a hana o ka i>apa e hoōkuuia ann ma kela'makahiki. ua loli loa ae'o Haliaka, mai kela ano mai i kamaaina iaia, he nn»a hoi e mai aua. 110 kana mea i ike au-maloko o ka Haliaka mau leka, e kakau mau aku . air» iaia i kela ame keia nianawa. * s īloko o kona noonoct. he o ia mau n<\ ko" Haliaka at»t>. he . kaikamaliine onio i loaa ole na kalena elike me ia i Ibaa i na wahine a ka noe waiwai. aka o ka ke ano hi-o o haflwina pipili paa lea ia ia Haīiaka, eia ka auanei. ua! lnli loa ae oia. mai kela. mau ano mai apau ona, a im kupono 1 hoi k«na h'lp ana mJli i wahine nana: nolaila ua puiwa nWli na.n Robaka me ka hikilele. jnanawa aiia i ike mki ai Haliaka. me he malamalama oliiiō la f uolia aku inma ona. v ka mea naua i ke.no aku iaia e haawi"pi|ia aku i k<rtia alōha tn?tvma o kana wahine opio, a e lawe mai hoi i wāiwhi e iittp'qi ai i ke ao ame l;a

i , ' ; ' ! No lva pule hookalii kela noho ana o Robaka ma Roii>a, a ka'Kali ana me ka hoomanawanui, no ka loaa. aku iaia o kekalii hoike, e pili ana no kana wahine, aole nae he loaa aku he mea e hoolanaia ai kona manao. Ua hoao na makaikiu ana i hoo-! linialima ai e huli.ma na wahi i manaoia ai, aia malaila ilaweia aku ai o lialiaka, e hoepaa e Uilama W'aila, elike me na mea mau i koho wale' ia ai ,aoic nae he meheu iki i loaa nku ia lakou no ka hoea ana o Haliaka malaila. . . : Xo kela'loaa ole inai o kekahi nuhou e pili ana i kana wahine, ua lito ia i kumu e kailiia aku ai ka hoihoi mai iaia aku, 110 keia ola ana. wiwi mai la.no hoi kona-kino, i kau a mea' 0 ka ai mii oife aku, ine ka loaa ole o ka hiamoe maikai ana i, ka po; a i ka hala ana o ka mahina okoa tna iho la oia i kona inanae, ua oi aku kona huli hoi ana aku nOi kona home, me ke kakali ana malaila, uo kekahi lono e pili ana ia Haliaka, nolai'la kakau|okoa aku la oia i na makaikiu, e kelekalapa aku iaia ma ? Kiliva Hale, ke loaa kekahi melieu ia lakou no kana wahine aloha', i nalowale me ka poliihihi loa. Mc ka lu ohākalia liou ole iho, ua haalele mai la o Kohakal ia Roma, a i kona hoea ana aku ma kona home, e waiho mai ana kekahi leka, a Haliaka o ka hoouna ana mai. ua lilo keia 1 inea hoōpuiwa aku i kona noonoo, aka mahope iho o kona! lieUilielu ana i na iiianao apau maloko o kela leka, ua hooi' loa ia mai la kpna kahalia, a ua pa-umi ia ae hoi kona me ka lmiliui d ka naau. i kona ike ana iho i ka meahuna, i| pili akii i ka inooWo o ka iianauia an'a mai o kana. wahine. "Aok I«'4 au e inauaoio ana W hookahi huaolelo o kela moolelo," i hooho ae ai ua o Robaka. me kona ku okoa ana ae| iluna, a lioloholo iiio la maloko o kona keena hookipa. me ka j hele a p'iha i na manao pilio'ihoi. "0. e kuu Akua,.-ina e hiki ,am ke hooiaioia keia moolelo, alaila ua hiki'ole loa ia'u ke koi aku i ko'u kuleana maluna o kuu Haliaka!" "Ua maopopo mau no ia'u, aia-kekahi mea ano e, ma ka' aoao o kuu makuakane?' wahi ana i hooho hou ae ai. mahope iho oke akakuu aiia mai o kona mau manao pihoihoi. "Mc he ;nea )a ua maopopo no, i kuu makuahine, ka hana a knu makuakane. a no ia maopopo, i )ilo ai ia i kumu nona e ma'i ai, i kona make ana. Aole loa au i moeuhane mua e lioea mai ana kekahi moolelo o keia ano, a ua oi aku hoi ka liewa o ka mea a kiiu iliakuakane i hana ai; mamua o ka mea lii'ei ia'u ke hnakaka. ae." % "O. -he keu aku a ka mea 'ehaeha nwoli-o ka manao ke hoonlanao ae, i ka haawina i kau aku maluna Haliaka," me ka nana hou ana iho o ua o Robaka i ka leka e paa ana iloko 0 kona lima. a heluhelu hoit aku la mai ka mua mai ahiki i ka pau ana. "Ua kuhihewa loa kana mea i manao ai no'u, no'.ka mea aole loa a'u mea e ahewa aku ai maluna ona, oiai nae o ka mea pOlolei, e komo aku ka manao**hoowahawaha ilōko ona no'u nei, oiai' o ko'u makuakane, ka mea nana i heokau aku i ka hewa maluna o kona makuahine; ma kairfi leka nae e kakau mai ana oia, no kona hiiahila ke ku mai imua o'u. "O, ina e loaa aku ana oia ia'u, ua makaukau Joa au e hooiaio aku imua ona. aole loa i lilo keia moolelo ku i ka hilahila, i inea nana e hoololi ae i ko'u noonno ilona. ffe mea| oiaio ]>ah.a, aole e hiki ia'u ke koi aku iaia he wāhine mare na'u. aka e lilo mau ana no au i hoaloha nona, ahiki i kuu mau la.liope, a o ka mea pololei loa paha a'u e olelo ae ai. e law(\ mai ana au iaia i kaikuahine no'u, a e aloha aku iaia ma ia ano wale no.m<jkuna*xiv. , "Aole au i ike i kekahi walline elike me Akeneki Hazclalila," i pane hou ae ai ua o Robaka, mahope iho o kona noonoo ana, i na mea a Haliaka i kakau mai ai iawa. "Ihea la 1 loaa ai kela wahine o Mele Wela ia Akeneki, ka wahine nana i, hoike ae i keia moolelo hoehaeha? Ua hiki nae hoi e ike ana kela wahine, i kona auamo i na haawina ko'iko'i. o kana mau j mea i hana aku ai maluna o kuu Haliaka hoomanawanui no ka mea aole loa aii e noho malie ana, aka o ka'u huli iho la i no ia, ahiki i ka loa'a maoli ana o ka mea oiaio." . Mc kela manao iloko o Robaka ike ihe la oia. lia loaa kekahi h'ana nana e hooko aku ai. nolaila kakau iho la oia Lkekahi j hoolaha, a hoouna aku la no ka hoopukaia ae 'maloko o kekahi' 0 na nupepa o kela kulanakauhale, a penei iho kana mau mea j 1 hoolaha ai: Haliaka, eia au'ke kakali aku nei oe. K huli hoi niai no Kiliva Hale. i kou wa e ike ai i keia hoolaha," alaila kakau iho la oia i kona inoa malalo o ke.la lioolaha, i maooopo ai i ia Haliaka, oia ponoi 110 ka mea nana i hookonio aku i»ka hoolaha maleko o ka nilpepa. a aole hoi ona noonoo no ka mo<»kilo ana i kakau mai pili ana i kona hanauia ana. ī ka hala ana mai o ka elele me kaua hoolaha ifb ke keena nupepa. hoomakaukan koke iho la no oia. e hele mao4t mai, no' Aa hni' kino ana me Akeneki. a e koi aku i kela wahine. i k" ano o ka loaa aua inai iaia o ka .ike, e pili aua i ko ilaliaka hanau aua. Aofe he haua pohihihi na Robaka ka huli ana aku i kaiii e loaa af o Akeneki iaia'no ka mea ua kuhikuhi mai 110 o I faliaka inaloko o N kana leka i kahi o kela wahine i noho ai. a-o ke j *ahi 'no'hoi* ua loaa aku ka ike iaia -mai kona mau hoaloha i aku, no ka ili aua mai o kekahi waiwai nui nialuna o Akeneki. I a ua hoi aku urt wahine nei a noho ma ka aoao komohana o ka mokuaiiia, i ku ai ka halekula i hookuuia mai ai o Haliaka I ; ka )iota ana aku o Roj>aka no ka home o Akeneki, ike aku la oia i k'a- nani maoli o kela home, ua hoopuniia e na laau paina, me kona hoomaopopfc ana iho v i ka nui maoli oka waiwa'i (T kela wahine. aka nae. lie'mea liilii loa ka waiwai iloko " kona noonoo, ke hookukuia ae nie- ke ino o ka h'ana a "keb w'ahine. Ua iiookahahaia mai nae k'ona nianao. l'kona wa i ninau aku ai no kona niakemake e ike i ka haku iiona kela home: u:> hoikeia mai la ka lohe iaia. ua hala.akli o Akeneki noJ<ekalv wahi mamao, me ka maopopo ole loa i -ka wahine malama hale. a i na kauwa e ao, 6 kahi i hele aku ai o ko lakou haku. Ninau aku la o Robaka no kahi e loaa ai o Mele Wela iaia. o ka mea i hoikeia mai. o ia no*ka hoopauia ana o kela wa'hine, mai ka nolio hana ana akit malalo o Akeneki, nolaila hele hou no keia i ka pohihihi, a me na manaolaiui i)oho i huli hoi pololei aku ai oia no K9iva Hale, no ka lioomaha ana malaila no kekahi manawa. me kalii manaolana uuku loa nae iloko ona malia o pane mai o J lahaka i kana hoolaha'. No na tn§hitia lehulehu kela kakali ana a ua o Robaka me

ka hoomaiuiwanui. aole lie wahi paiie i > loaa mai 110 kanaj hoolaha o ka hookomo ana aku maloko o na nupepa like olc.J O koiia hoomau ana aku i ka noho ana ma kona hme. mc, ka noonoo mau tio Haliaka, ame ka moolelo ku i ka hilahila J a kona makuakane i hana aku ai, oiai nae aole i ikeia ae ia m<~>-j oielo i ke akea. he mea heonawaliwali mai ia i kona kino nolaila heoholo iho la ua o Robaka. he oi aku ka pono < kona lilo ana i kanaka auwana-, malia he mea ia e- lioopoinai ai na mea Jwokaumaha noonoo. ma ka ike ana aku i.iia mc;i j like olema kana tnau wahi e kipa aku ai. 4 Manui& nae 0 kona haalele ana iho i kona home. u'aiho aku , la oia ,i ka hoopqiior>ono ana i kona mau waiwai iloko o k«*' • lima o kona leio. alailn hooniaka aku la e .kaahele, ma ke kip.i; ana aku ma kela ame keia kulanakauhale. ! Aole he noonoo o Robaka e hoohala i kona inanawa ma mi aina e. 110 ka mea ua maopopo iaia. aole o Haliaka i kaawaie; loa inai kft aina aku 0 kona mau kupuna. nolaila he mea pono no iaia ke huli elike me ka hiki iaia, me ka holo ole 110 na aiila mamao loa. % 1 Maluna o na kaaahi, maloko hoi o na hale o na liana hoohauoli. ma na halepule ame na halekeaka, aia o Robaka ma i'' mau wahi.apau k:\lii ,i nana ai. ina paha e ike aku ana oia i > t W*Hakn m:t \V.nlii, aolej3o nae lie loaa il ! iaia. .#•- :

! ' ' llc kaikuahine b Ualiaka noiia, ; pcla o Kobaka i noonoo ibo ai ,a ua kaa aku ke ko'iko i nialuna ona, 9 ka makarrta āna i n:i mea apau e \iono kona kaikuahine, oiai nb nae ua hoonele ' loa ia niai oia i kona kuleana o ke kane ma,re o ka wahipe hookahi ana i alolia aku ai iric kona v puuw'ai apau. He elua nae mau hana nui a Robaka e hele nei e hooko ma kana misiona hiili ia Haliaka, o ia tyoi .aole \vaie 110 6 HaHaka ! kana i makemake iiui ni e loaa iaia, a lioihoi mai ma kona honie. aka ; o ke kaikamahine i kuleana maoli i ka iuoa o \\ rānawoka, ame na waiwai apau a Haliaka i ]>aa ai, no ka mea o, kekahi ia o ka Haliaka mea i kakau mai ai ia Robaka. C hoo- , ikaika aku oia,. ma ka huli ana i kela kaikamahine; i lioihoiia aku ai kona mau waiwai apau iaia. 1 Oiai hoi o kobak» e hele la e huli ia Maliaka, e hookolo pu aku kaua mahopē o ka meheu o ua kaikamalnne nei, a iimanei hoi ka mea kakau moolelo i makemake ai e hoakaka aku i ke ano i pakele mai ai o Haliaka mailoko mai o ka rumi, a Ake-1 neki i hoopaahao ai iaia. i Ma kela nlana%ya hope loa a kaua i ike ai ia Haliaka, e noke ana no ua kaikamahine nei i ka huli, i leaiii o ka pnka e loaa ai iaia. o kela rumi. No kekahi mau hora lehulehu kona ! noke ana i ka me ke akahele loa. i. na puka elua, i kqrtio ' ai 0 Akeneki iloko o kela me ka loaa ole no iaia' j he walii kowa uuku o ka papa, e hiki ai la hoi ke"mana»ia aku j aia ka pnka nialaila, a 110 kona luhi okoa 1 ka tioke i ka huli, i hoi mai ai oia -noUina'o ka moe 110 ka hoomaha ana. j 11e elua ana mau manawa oka noke a'na i ka; 1 loaa ole he wahi manaolana np ka loaa iaia he puka; e hemo j i ai iwalio, aole ifo nae ia he kumu nena e hoopau ai i kona ma-| naolana, a mahope iho o koiia maha ana, i haalele aku a'i oia i kona wahi moe ,a liele aku la me ka huli ana ae i ka paku ij kauia ma kkhi waiho loj£, me kona pilHa maoli i ka hoonaukiuki a hoopuka ae la i keia mau olelo: ' I "Manao paha keia wahine. e liiki ana iaia ke hoolilo ia'u he! pip nana ina apau!" alaila keelii iho la oia i kona j mau wawie me-l<a ikaika iluna o ka papahele. a iloko o kt ka-; liaha nui' 6 kona 'noonoo. ike aku la oia i ka nee malie ana, ae o kekahi af>ao o ka paiā, a elike me kahi mea i loaa iaia he po-1 uiikai niii, pela iho-la ke kulana i loaa ia llaliak;i. KuloU ihoi la oia ilalo o ka papahele, ma kalii a kona m.iu wawae i'k^ehi: iho ai, aia'hoi* ike'iho la oia i ka oioi ae o kekahi kui ko-lu,' nolaila keehi iho la oia-ma ke poo o kela kui.ia wa i nee hou ' ae ai ke pani puka, a akea, e maalahi ai ka Ilcl.no ana o kekahi 1 mea iwaho. 1 ! Nana aku la pouli.uli wale no, 6ia nae, ma o ka ma-' l;nriafama la o na kukui mailoko aku o kona rumi paahao, s '■ hiki ai iai'a ke ike. he holo nui akea. ke waiho pollo-mai ana | mawaho aku o kela rumi, a o ia ka ua o llaliaka olea hooho j ana ae: ' / ! "Akahi a hiki ia'u ke olelo Ae. ua lanakila au maluna o kela' u ahine, aohe he mea nanfī e paa hou iho ia'u maloko nei 0 keia; iumi," ulaila hoomau aku la 110 oia i ke kiei ana iwaho, ina , paha he poe kekahi i hoonohoiaiio ke kiai ana iaia/ 1 "O ka hōra ehia' la keia o ka po, 'mā ka'u koho, eia paha j j keia i ke aumoe, a i ole. ua-hoea paha i na hora 0 ka \\>anaao. j j Pehea la ke ano o ka wehe ana mai i keia puka mawaho mai?j Ina he nui ko'u manawa. ina ua nana pono au i ke ano o ka; wehe ana aku i keia puka mawaho mai. no ka haiki noe o ka manawa, aole au e hoololohi iho ana i ka haalele ana i keftu hale," 0 k<jna oili aku la'no ia a ku ana mawaho, me kona-leee-hi hou'anā aku ina ke poo" o ke kui ko-lu, a hoi ae la ka. pnka, elike nie kona ano mua. | Aole e hiki i ua o Haliāka ke haalele koke ihe i kana wahi ei ku ana. mawaho o kela rumi, i kau a mea p kapouliilli, aka nae, i ka hala ana o kek<ihi mau minuke. akahi 110 a maa aku koha | mau maka. i ka nana ana iloko o ka pouli, o kona līele mai la i 110 ia no kalii o kekahi puka nniani, ana e ike mai la i ka'mā-! ! lanialama o ka mahina.. Mamua nae o kona hoea ana mai no kahi o ka puka aniani, loaa mai la iāīa. kekahi alapii e moe ana ilalo, he alapii keia , ana i ike niua ole ai, a koho wale iho la 110 oia, aia keia alapii mahope 0 ka hale, me kona hauoli loa, no ka mea, aole e lohe mai ana o Akeneki i kona nakeke, oiai aia ka rumi moe o kela,

wahine iloko o ke klno o ka hale. a eia hoi keia mahope o ka hak'... . ••! Mc I<a mnlie Uu-pia e ilio la aliiki i kona hoea ana no ka'; liale malalo. nle 'kona ike a'fla i!fo. aia oia nlaloko o kekahi j rumi, a ma ka malamalanla o ka mahina, e komo mai ana ma { kekahi puka ailiani i ike aku ai oia i ke kau mai o kekahi pa-| pale ie. ame kekahi koloka eleele.' o kona lalau aku la no ia i I ka papale a kau ae_ la ma kotia poo. pela hoi i kau ae ai i ke j koloka malnna o kona poohiwi, oiai he mau niea kela e kokua; mai ana i kona imi ana.aku i wahi nona e palekana ai. ! O kalii lmi o ka laki, e kau ana 4io ko ki maloko aku wei 0 ka puka mahepe o ka llale, o kona wehe aku la w> ia i ka : puka. a iloko o ka imo ana a ka maka. oiliaku la keia iwaho, | eia ka he lanai nui ma'iope o ka liale. aohe a ia nei ku ana iho | e nana i ke ano o kela lanai, aka iho aku la no oia ma ke alapn ahiki i ka hoea ana i ke alanui, i lianaia mawalio o ka hale, ma kela alanui eia i hele aku ai a puka loa iwaho ō ka pa. Kc āwnwi la kana hele ana a hoea i ke alanui aupuni. noho iho la oia ma ka aoao o ke alanui hoomaha, no ka mea ua hele maoli oia a pihoilioi. me -ka maka'u pu, ma kd|a manawa o kona ho!o ana mailoko mai o ka liale, no kona ikeia mai e kolealii itiea. . * Aole he maopopo i ua o Haliaka kahi e mo'e ana o kela alanui, aole ])U 110 hoi he mao])opo o kana wahi e hele aku ai, he hookahi wale no mea ana i lioomaikai ae ai, o ia ka loaa ana iaia o ka lanakila. maluna o Akeneki Hazelafila, kela wahine \ |)iha me ka lokoino ame ke aloha~slq. AolC ona makemake c. huli hoi 110 ke kula. oiai nae he iWa nona.e hauoli loa ai, ina e hiki ana iaia ke lawe mai 1 koua niau palm lole. me ka maalajii. no ka mea aia kona mau lole uiaikai apau maloko o kona mau paliu kahi i waiho ai. 'ie hookahi ana mea makemake ole, ina nei 110 kona hoea aku no ke kula. e ia no ka noke ia mai i ka niele ma na ano apau, 110 kona wahi i nalowale ai. Ua oi aku ka pono o kona hoi liou ole akii. no ke kula. aj<a e hele aku no oia no kekahi walii i j;iaopopo ele iaia. a n'a no e hoike mai i na hopena e kau mai awa maluna ona. "Ke hauoli %ia nei au i ko'u lako mua ana me ke dala,'' i namunamu liilii warle iho ai 110 ua o Ualiaka, iaia i hooholo ilio'ai. e hele oia ma ke kukulu hikina o ka aina, malia o lioea oia no kekahi liale hoolulu kaaalii. "Inanpaha : aole a'u dala,> heaha la ka'u mea e hana aku ai i hiki ai ia'u ke hoea aku no

kekalii K*tilaJia);a«halc ine ka maalahi?V 3īc iwakalua/elala nie Haliaka i kela manawa. ua la\va kela mau (iala, no kahi mau hemahema ana i makeniake ai\ pela hoi ka uku av»& i kona mau hoolilo kaahele, ame ka ai ana maloko o tia hale aina. . , lloko o ka hiamoe ole o lialiaka po, aole no ona ike mai i ka kona mau maka. nolaila hoomaka aku ki'oia e liele me ka awiwi, e hiki an;C i kona mau wawae ke lawe laia, no ka liora hookahi paha kela hoomau ana aha i ka hele | me ka hoomaha-ole, ua wehe mai la ke alaula malaniaiania o ' ke kaleahiaka a ike aku )a oia i ke ku mai o na kauhale. ma : kahi mamao. he wahi'no i. kamaaina iaia. oiai he mau manawa ' k'oua o'ka hele" holoholo ana.no kela kauhale me'kona mau hoa | kula. iloke o na makahiki eha, o kona noho ana ma ke kula. | Awiwi loa aku la kana hele ana ahiki i ka hoea ana aku i i i ku ai o ka'hale hoolulu kaaahi, malaUa i hookomo aku ai oia i kela leka ana i kakau ai na Robaka k a holio iho la no ke kakali ana o Ve ku mai o ke kaaahi mua loa e haalele iho ai (i kela hale hooluliw Aole nae'i loihi loa-kela kakali ana a ua o Haliaka no ka |mea iloko.o ka ha]>aha hoj*a wale no i ku mai»ai kana kaaahi ii makemake ai e kau. a o ka hora elima hoi ia o kela kakahilaka, o kona kan aku la nq ia maluna o ke me koiia hek |ole aku e ku.ai i lĀiki nona, no-kona liopoliopo o ikeia^niāi

« auanei oia, a i K'a iva c hoea mai ai o ka ninau i k;» liale hoolulu, e hoikeia.aku ana kona lioea ana mai ma kela kakahiaka. a kau aku hoi maluna o ke kaaahi. Kc kakalimiilie la ua o Haliaka nialuna o ke kanahi ahiki i ka hoea ana mai o ka inea ohi dala, hoike aku ki keia e h«»io ana oia no A!al>anc. nie ka uku pu ana aku i kona ukukaa. akahi 110 a maha kona noonoo, no ka mea aole lie imkmuk» hou ana ao 110 kekahi pilikia. nolaila hookuu aku la oia i k«. r.a ma»\ maka e hooluolu. ' No ka >oaa ole o ka hiamoe maikai ana iaia no elua j»«>. .1 hui pu iho hoi me ka loa o l.ela alahele ana o k;* liele ana »nai no ka hale hoolulu kaaahi. i hakālia no a pili ilio kona mau maka. o ka lilo aku la no ia. aole no hoi oia i ala mai aluki i ka hoea ana akli o ke kaaahi no hale hoolulu okoi alai mamuli 'o ka nui o ka hi-o X) na ohua oluna o ke kaaahi. e hoomakaukau ana no ka helo atia aku ma kela wahi; o k.i mea naenana i hookahaha inai iaia. o ift.no ke kokoke «• ke kaaahi, no kana walii i makemake ai e lele. Aole nae i Hlo kela puoho ana ae o ua o Haliaka. i e hooluhiia mai'ai o kona nooneo. He mea oiaio. ua nui ioa kona' makemake e kaawale ttīai ia Akeneki aku, n e helr Jioi no kekahi wahi, e hikf hou ole ai iaia ke halawai me kohaka. aka nae, o kona mea e hoom«'»o])opo la, ke hele nei oia i kahi i maopopo ole he lmme nona e noho aku ai. a iwaena hoi «> k i poe mahhini loa iaia, a ala mai la no Imi kana mau h«*>mau.i<» ana. no kona home, ame kona nia\» hoaloha, eia ka e lilo an.i oia i kaikamahine kuewa, e hfle ai i ke ala me na waiinaka lielele'i. Ke halialia okoa mai la no 4mua ona, ma kona inanawn e hoCa aleu ai no ke kulanakauhale. ana i koho ai. malaila oia e nolio ai, ua -like pu oia me kekahi kaikamahme. no ka lahui »* loa,"aole hoi no ka lahui o kona mau inakua. alaila kulu «k»»t iho la kona mau waimaka, no kona hoomanao ana ae, pela ih.» la ka ka hopena e halawai aku aiia me ia r mahoj>e iho o kona liookuuia ana mai ke kula mai. O na hnawin*f hookaumaha hoi i kona noono<». mamnli o*k « lohe ana i ka moolelo hilahila e pili ana i kona hainu ana. ii.i liiki iaia ke hoomanawanui i kela manawa. eia nae. ke k.m okoa niai la kekalii ljaawina kiiumaha okoa ae iinna f»na. o « i no kona lilo aku i kaikamaliine ilihune. nele a pilikia m »o!i. me ia mau pilikia no nae e hakoko la' iloko ona. hoopuka t>ko.> ae la ua o llaiiaka i keia mnu olelo i ka pane ana ae ''Klike me ke koe ke ola ilōko o ko'u kino, pela hoi ka m.ii' o ka noonoo maikai iloko O'u, pela iho la ka paa o kuu > e ku aku a hakoko me na inea o keia ola ana; aohe hoopepi ana iho. a hoohilahiīa ana iho paha. no ka niea. aohe pom.nka e loaa mai ana. ma ka malama ana ia mau mea." No ka hapalua hora kela hoomau ana n llaliakn i ka m»!i«» maluna o ke kaaahi. maliope olea haalele ana iho o ke kan i kel.i hale hoohihi. ua lioea aku la ke kaaahi no ke kulanakauhale •' Alahane. a elike me kekahi kaikamnliine i maopo)>o kona home e hoi aku ai, pela iho la o llaliaka i ku ae ai iluna. a oili aku !a iwalio o ke kaa, me ka hooikaika ana ma na aiv • apau, e hoauliee aku i na ano maikai ole niai iaia aku. e ikei i mai ai he kaikamahine -oia i pilia i na haau ina o ko kaumah; Aia nae maloko o ke keena o ka hale hoolulu kaaahi. m > kalii i honkaawaleia i walii hoonanea no na ohua e noho tun ana o Kimo kela keiki eepa a Uilama W aila i kam.i aina ia kaua eka makamaka heluhelu, ma keia moolek». l'» ike.māi ua.Ueiki Hei i kela lele ana aku o HaHaka mailuna >b-kel<aaaiii; a i ua o lialiaka e he!e ana ma ke alanni. ua hoo puiwa loa ia mni oia i ka paa ana ku o kona lima i ka ho]»uia. a lohe pu mai la no h.oi eia i kekahi leo i kamaaina loa i ko:u mau pepeiao, i lea pane ana aku: }>aa hou oe e Haliaka ia'u i ka Impuia.'* wahi > ua o Kimo YVaila, me ka noke loa ana iho i k.i pnliki i k < linia d īlaliaka, me lie mea la ua hopohgpo oia, n pakek- ak • auanei kela leaikamahine mai iaia aku. MOKUNA XXV. No kela pilia loa o Kimo Waila ika hauoii.no ka 1 >;-i ai. 0 llaliaka iaia, ua noke ae la ua keiki eepa nei, i ka lum>;>uV 1 kekahi mau olelo a ka |X>e ihepa, ka mea naiia i kono aktt kji poe e.piha ana ma.kahi o ka hale hoolulu e nana niai ;a l.u liei: l\c ike 1a 6 Ilaliaka i kekalii kulana maikai ole, ;i o i kana-o ka liuli ana ae. a pane aku 1a ia Kimo: "K heokuu koke oe e Kimo Waila i kuu lima!" wahi ;tt me ka leo kuoo, ka tnea uana i haawi aku i ka manao w:wo eia nae, aole ona hookuu ae i ka lima <> Haliaka, al- t ke puliki la no oia, ine ka pane hou'ana ae o Maliaka no \ • elua o ka manawa: "K hookuu koke oe i kuu lima e Kimo!" mo ka lux»ikaii ana ae o ua o Haliaka e huki i kona lima, mni \<* paa ana Kimo, aia nae ma kahi kokoke ia laua nei. ke hei<- i/i.'i la Uilama W'aihi. a i ka ike ana aku o ke keiki i k »na m.ikn kane. wikiwiki aku la i ke kainailio: "O, e papa, ua pomaikai maoli kaua, ua loaa o llali i'- ia" K wiki, o liemo hou aku auanei oia mai ia'u akn!" . | Ua ike i'o mai b o ilaliaka ika hookoknk'e aku << l '.m j i Waila, ke kanaka hookahi ana i maka'u loa ai ma ka M-.m j nei. a pane aku la o Uilama Waila ika i ana aku. ine k. :n;i j : aka ma kona mau papalina: I ; 'Ka. e kuu kaikamahine huapala. ha pomaikai maoli \ i I hoea mai nei oe ma keia kulanakaiihale." j j Me ka lioololie ole aku,i olelo a l iiama W . i j hooikaika ae la oia, e huki i kona lima, ahiki i ka hmm ati . } mai ia Kimo Waila mai. o kona hoomaka akfi la no la < hei l no kona hoihoi ole e no)r(s pu me kela mau kanaka. aka nae i- ' | alualu aku 1a no o Uilama Waila, ahiki i kona loaa a:.;i. i ; ka luili koke aua mai hoi o lialiaka ihope, a pane niai ' i n.»- | ka maka'u ole: ; "Mai aa, oe e hookau mai i ko'u lima huluhulu mahma i l j e keiaikanaka hilahila ole," wahi ana me ka nana pono l < | ana mai ia Waila, ine na maka hulili i ka lnihn. ka m'-a i i nana i hookuha'u aku ia Uilama Waila. eia nae. ma ka' ' I o ka ae aku o ua kanaka nei i ko Hpliaka inakema!;»-. ua | loa iho 1a kona puliki arta ma ka poohiwi, me ka paa an;» a' : hoi i kekalii lima o JTaliaka. Ke alaalawa la ka Haliaka nana ana ma o a muanei. a o kti 0 ka laki. ike ku la oia i ka maalo ana ae he inaka'i. ma * alanui. o kona kahea aku la no ia i ke kanaka o ke aupmn ' liele m;ii, a iloko o ka manawa, jx)ko!c loa, ku ana ke kana a o ke aupuni mamua ona, iqc ka nipau koke ana mai: ' "Ea r heaha ke aiio o keia mea a'u e ike tu*i ?" wa'.a a » mc t ka leo oke kanaka i ka hooko ana ak\t i : kauolia ma kana oihana. <4 Ke InakWnake nei au C kauoha ae oe i keia kan;tk»r '• h«>" 'kuu-mai oia i kona paa ana ia'u," wahi a Haliaka i pam- a u ai imiia 0 ka makai. "Ina o kQU makemake ia e ke kaikamahine e*i. alaila kv kn ••.- oha aku )u:i au -ia oe e keia kanaka .e Imokuu k«»kr <« i ■ < lede. me ka hoopilikia ole aku iaia!" i pane aku ;ti ka niak i me ka leo kuoo. "Mai ni'anao oe e Mr. Makai, he hana inaalahi nau kr kan oha ana inai ia'u, e hookpn i ko'u paa ana i keia kaikamahii:-. no ka mea owau kona makuakane,-a eia tro oia ira makah:k . • i pau ole ai ka nlaniLo ka makuā, maluua ona." ] "Ina o keilfi iho la ka mea oiaio. alaila .ao!c o'u •• j konio llokai wale mai ai no ma keia hana." i pane m;ti ai ' i { ma'kai, me ka leo e hoike ināi 'ana i»ke kuhihewa o kana r. au ,; olelo tr.ua, o ke k.imailio ana mai. 1 "Aole au he kaikamahine na ksta kanaka, ua m. ke ko'u n-'i | kuakane ponoi. a he kane elua keia na kuu makuahine i nis.kv. | nolaila aole ona kuleana iki fua!una o'u. a ke eha-ha nei : u ' jka hoike ana ae i keia niea imua ou. r wahi a lla'iaka. me ' •. • Uwalo ana aku 110 imua o ka makiū,. e lioopakiie mai pm. >1 mai ka niana aku o UiUitjiāAVaHa r ..... ! , v (Aōlē i jj>Au.)