Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 3, 21 January 1921 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

PALIMA

E HOOMAA I KA HOOMAKAULII ANA!

            E hoomaka ana mai ka Poakahi mai nei ahiki i ka la 23 a keia mahina, ua hookaawaleia ia pule no na hana hoomakaulii apuni o Amerika Huipuia, he hana hoi i hoea loa mai i o kakou ma Hawaii nei, no ka hoomaa ana i na kanaka apau e ike i ka hoomakaulii.

            He nui na mahele o na hana hoomakaulii i makemakeia mai ai kakou e hoomaa, aole ma na mea pili dala wale no, aka ma na mea apau i pili i ko kakou noho ana, ka kakou mau meaai, na lako aahu, a me na alahele apau e loaa mai ai ka noho ulakolako a kuonoono ana.

            He hana maikai loa keia, na kakou na na Hawaii e hoomaa ai, o ia ka pakiko ana, ma na mea apau, mai ike i ka nui o ka loaa, a manao iho he hana maikai ke kuai ana i kela ame keia, e hookomo ana ia kakou iloko o ke aie; pela ka hoolilo ana ma ke ano 'uhauha, no na hana o kela ano o ka wa ae nie i hala, i komo mau ai kakou iloko o ka pilikia a no ka hoopakele ana ae i kakou mai ia mau hopena mai, i konoia mai ai keia pepa, e hoonaauao aku ia kakou na Hawaii, ma na alahele kupono apau e pono ai.

            Ma keia hana hoomakaulii, he hana ku i ka naauao, na ke poo o ka ohana, ka mahelehele ana i kona mau loaa, iloko o na mahele like ole, me ka hooko mau aku i kela ame keia manawa me ka hoalo ole. O ko kakou mahelehele ole i na hoolilo kekahi kumu o ka pilikia; i ka wa no e loaa mai ai o ka uku pule a uku mahina paha, o ka hoolilo koke aku la no ia, ma kela ame keia mea ahiki i ka pau ana; a kakali aku ana, o ka hoea hou mai o ka manawa, e loaa mai ai ka ukuhana; pela wale hio la no ahiki i ka pau ana o ka mahakiki, me ka maopopo ole o kekahi mea i malamaia ma ke ano hoomakaulii.

            O ka pololei maoli, e hookaawaleia kekahi mau dla no na hooilo i na meaai o kela ame keia pule, pela me na hooolilo no ka holoi, no ka lole e kuai ai ma ka mahina a mau mahina paha. E hookaawaleia hoi kekahi mau dla no na la polikia, ma ka hoahu ana ma na banako, ma ka inoa o ka mea hookahi, a mau inoa lehulehu paha iloko o ka ohana, in a no me ka liilii loa e hoomaka ai.

            O cela âme keia poo ahana, ka i ike i ka nui o kana mea e hookaalwale ai no kela ame keia maheie hoomakaulii, elike no hoi me ka nui o ka uku hana o kekahi, pela no ka nui o kana mea e hookaawale ae ai no kela mau mahele pakahi, a elike no me ka liilii o ka ukuhana e loaa mai ana, pela no ka liilii e hookaawale ai ma na mahele hoomakaulii lehulehu.

            I ke ku ana o keia mau mahele hoomakaulii apau no lakou iho e hoao e hoolilo wale no elike me ka nui o na mea i hookaawaleia, aole e oi aku, he hookomo ana aku no keia iloko o ka pilikia, elike paha me keia:

            Ina he umi dala i manaoia ka lawa o kekahi ohana no ak pule, no na meaai wale no, alaila, e kuaia na meaai e lawa ai kela pule, no na meaai wale no, alaila e kuaiia na meaai e lawa ai kela pule; o ka oi loa aku nae o ka pono e koe kekahi o kela mau dala no ia pule, ma ke kuai ana i na meaai oluolu mai o ke kumukuai ma ke koe mau ana o kekahi mau dala i kela ame keia pule, e hiki auanei ke loaa mai kekahi mau meaai oi ae o ke kupono i kekahi manawa.

            He hana naaupo loa ka hoolilo ana aku a oi mamua o na hoolilo kumau o ka pule i manaoia; a oi loa aku hoi ka naaupo, o ke kii ana i na meaai ma ka aie; no ka mea he hana maalahi loa ka ohi ana mai i na meaai, ma kela ano, aka he hana pakiki loa nae ka uku ana aku; he mea keia i ikeia e kakou ahiki i ka hoao okoa ana e kolohe, i ka poe a kakou i noho aie aku ai.

            E loaa keia manao hoomakaulii iloko o ke kane, ka wahie ame ka laua mau keiki. Aole no e hiki ana keia hana, in a o ke kane ke manao e hoomakaulii, ma ka hoemi ana mai i na hoolilo o ka ohana, e koe ai kekahi waihona, no na la pilikia, in a aia iloko o ka wahine ka manao uhauha; pela no hoi, in a o ka wahie ke manao e hoomakaulii, a he uhauha kana kane, ua like no ka hopena pilikia.

            Aha no a kuikahi ka manao o ke kane me kana wahien, ma keia hana he hoomakaulii, alaila pono; o ke a'o ikaika nae e keia pepe, e hoao na ohana Hawaii apau e kuikahi, ma keia hana. E pakiko ma na meaai, ma na lole aahu, ma na hoolilo e ae e pono ai ka noho ana; a e hoao e hoahu i ke dala; i wahi nae e lanakila ai kela hana, e hookaawale aku i na hana apau e lalakoia aku ai iloko o ka pilikia ame ka poino.

            Ina he ohana kekahi i loaa ole he buke hoahu nana ma ka nabako, aole keia i loji loa, no ka hoomaka koke ana aku, me ka hoohakalia ole. E hoomaa kakou i ka hoomakaulii ana!

            E LOAA HE MAU HAAWINA

            A'O IA KAKOU

            Mailoko mai o ka makan ino, nana i ulu pa iho i na kumulaaau ilalo, me ka ua nana i lawe aku i ke kahi mauhale mai ko lakou mau kahu aku, a i hoohalana ae hoi i na hale ma na wahi haahaa; pela ka hooliloia ana o na uwapo i mea ole, i loaa mai ai ia kakou he mau haawina a'o maikai loa, e loaa ai ka naauao ia kakou, i keia manawa, ma ka lawe ana ae i na keehina kanaka makua apau, i  wahi e palekana ai mai na ino mai o keia ano, e hoea mai ana ma keia mua aku.

            He hookahi kumu nui o ka pilikia i hoomaopopoia no na kauhale e ku kokoke ana ma na kahawai, o ia no ka lwaw kupono ole o kahi o ka wai e kahe ai i ka wa ino ma o ke akea kupono ole o na uwapo; ua hooke aku ka wai ma na wahi haahaa, a ua hu no hoi maluna o ka uwapo, ahiki i ka halana pu ia ana o na hale e ku kokoke mai ana.

 

            HOOPUKAIA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU

            IANUARI 21, 1921

            Ma keia mua aku, e pono e kukuluia na uwapo apau, me keia hoomaopopo, aia he manwa no kekahi waikahe nui e hoea mai ana, e imiia na wahi apau e holopono ai ke kahe ana a ka wai; a e palekana ai hoi na kauhale o na kanaka ma na wahi poili kahawai, a ma na wahi haahaa paha o ka aina.

            Ma ko ke kanaka aoao ka hemahema ame ka hawawa i loaa aku ai ka poino i kekahi mau wahi lehulehu, he hemaheam nae a makou e m manao nei, ua hoonaauaoia mai na poo o ko kakou aupuni kalana, ame kakou pu no hoi, ma ka imi ana aku i na alahele palekana apau, ma keia mu aku, no kekahi ino hou e hoea mai ana.

            Ua maikai ka hana ana i na uwapo kameki i keia manawa, ma na alanui e moe ana ma na kahawai nunui, o ka polikia wale no, o ia ka hookaawale ole ia a akea o kahi o ke wai e kahe ai; no ka mea i ka wa e laweia mai ai na kumulaau nunui o ke kuahiwi, e paa ana lakou malalo o ka uwaop, o keia ka mea nana e kaohi aku i ke kahe ana mai a ka wai, o  ka hopena e pii ae ana ka wai, a kahe aku ma na aina haahaa, e ili aku ai ka poino maluna o na aina ame na home noho o na kanaka.

            Ua ikeia keia pilikia ma na home mawaho ae nei o Waikiki, ua lawa ole maoli no na wahi i hanaia malalo o na uwapo. no ke kahe ana o ka wai, i ka wa e laweia mai ai na kumulaau ame ka opala a paa malalo o ka uwapo; he pilikia hoi, e ike hou ia aku ana no, ma na ino o keia ano, ke ole e hanwai aku na mea e hoopakeleia ae ai kela mau home mai ka lilo ana aku i luahi na ka wai.

            H ehookahi mea a akou e hoomaikai ae ai, o ia no ka lilo ole ana o ke ola o kekahi poe, mamuli wale no nae keia o na ulia pomaikai. O ka haawaina maikai loa i loaa mai ia kakou ma o keia ino la, o ia no ka makaala mau ana, no ko kakou palekana, aole ma ka aoaoa wale no o na luna oihana o ke aupuni, aka maluna o kela ame keia mea he home kona e malu kona ohana.

MAI NANAMAKA I KA POE POPILIKIA

            Aia maloko o Europa e noho mai la i keia manawa, he mau kaukani o na kaukani o na keiki makauole, iloko o ka polilo ame ka pilikia e ke anu, me he me la, ua hiki loa ia kakou ma Hawaii nei. ke loha aku o ko lakou mau leo uwe, a ke ike aku hoi i ko lakou kulana kupilikii maoli, in a kakou e kukulu mai ana i kekahi hiona, a kakou i hoomaopopo ai no na keiki liilii.

            He mau keiki kela a na makua i molia aku i ko lakou mau ola maluna o na kahu kaua, no ke kupale ana i ko lakou aina ame ko lakou mau ohana; no ka hoouka ana i ke kaua nou ame a'u; a oiai ua kaa ka lanakila ma ko kakou aoao; ua nohoalii mai ka maluhia, ke kuokoa maluna o kela ame keia aupuni, ua kau aku nae na haawina popilikia maluna o ka lakou mau keiki, a kakou ma Hawaii nei, e hiki ole ai ke alo ae, mai ka haawi ana aku i na kokua ana elike me ka mea hiki.

            Malia paha e olelo mai ana kekahi, he nui no ko kakou mau keiki pilikia e noho nei maanei; a i ko kakou poe pilikia, kakou e nana mua iho ai, a ma hope kowaho; he mea oiaio no ia, aka nae, o ko kakou pilikia maanei nei, na kakou poinoi no i imi aku o kekahi no hoi, aole ia he pilikia, ke hookukuia ae me na haawina ehaeha a kela mau keiki e hoomanawanui mai la.

            Ma na hoike i hoea mai i Hawaii nei, e make mau ana na keiki i kela ame keia manwa, i kau a mea o ka pololi, ka ma'i ame ka anu. O ka hoao ana e hoopakele ae i ko lakou mau ola makame, he nana ia i ili mai maluna o ka poe ole aole ia kakou ma Hawaii nei wale no i hoea mai ai keia leo uwalo, aka ma na wahi like ole o ka honua nei.

            He mea no nae na keia pepa e hoomaikai nei no ka hikimua loa o keia aupuni uuku, ma ka haawi ana ae i na kokua, ma kahi o ke kanakolu kaukani dala a oi, me ka hoounaia ana aku o kela huina dla mai Hawiai aku nei; aole no nae i pau na koku i manaoia; no laila in a he poe kekahi iwaena o kakou i koe, i haawi ole ae i ko lakou mahele o ke kokua no keia waihona, mai hoike i ko kakou mau manao lokoino, ma ka au'a ana iho i kekahi wahi kokua uuku, in a no ia he liilii, a ua haawiia aku me ka manao aloha, ua nui loa ia, mamua o ka mea i haawiia aku, no ke ake wale no e ikeia mai.

            E haawi ae ana ka Ahahui o na Makamaka he ahamele me tabalo, maloko o ka Hale Memohala, ma ka po o ka Poakahi me ka Poalua ae nei, e hoea mai ana, no ka imi ana no i kekahi waihona kokua, no ka pono o kela mau keiki makuaole, o ke ao'o a keia pepa ia kakou na Hawii, e hele ae e ike i na mea i hoomakaukauia e kela ahahui a o na dala e haawiia ana ma kela mau po a elua, e ike iho ana no kakou, aole ia i poho, no ka mea ua loaa mai no ka waiwaiio o ka kakou mau dala, a o ka mea oi loa aku, ua holo aku ia mau dala, no na hana kokua, ku i ke aloha.

            Ina i makemake kekahi kanaka e loaa iaiai ka hauoli, he mea pono iaia ke uku i kona mau auhau apau i ke aupuni, a e uku pu hoi oia i kon mau aiea, i kana poe i aie aku ai, he mea auanei ia e kaawale ai kona lunaikehala mai ka hoopilikia aku ma kekah ano, e moe lealea ai kona po.

            Ua hoomaka na la mua o keia makahiki hou o kakou me ka ino; aole nae ia he kumu no kakou e hoohalike aku ai, ma ko kakou hoomaka ana i na la mua o keia makahiki hou me na ano ino, aka e hoomaka kakou i keia makahiki, ama ka hooi ana ae iko kakou mau ano amikai, i ko ak makahiki aku la i hala.

            NUHOU KULOKO

            Aia ke pahola mai la ka ma'i flu ma kekahi waho o Molokai, elike me ka lono i hoikeia mai i keia keena e na makamaka.

            No ka piha loa o ka nupepe i keia pule, na hoopaneeia ka hoopuka ana aku i na palapala a na makamaka, no kekahi wa okoa aku.

            M ak Poakahi iho nei, ka la 17 o keia mahina, i piha ai na makahiki he 28 o ka hoohioloia ana o ke aupuni moi o Hawaii nei.

            I ke kulanakuhale iho nei o Mr. J. K. Kapuniai o Wiamea, Kauai a ma ke Kinau no o ka Pakahi nei i huli hoi aku ai oia no ka Waiulailiahi o Waimea.

            Mamuli o ka ni o ka ua o kela mau la aku nei, ua hookauluaia na hana e pili ana i ka hoomoe ana i na paipu wai ma na alanui lehulehu o keia kulanakauhale.

            Ma ka Mikihala o ka Poalua aku la i hoounaia aku ai he mau pahu o ka aila ehaulmoogra, no ka lapaau ana aku i na ma'i lepre ma ke kahua ma'i ma Kalaupapa ame Kalawao.

            Ma na lono like ole i hoe mai i keia keena, ua pahola aku ka ino ma na mokupuni apau o keia teirtore, me ka halana pu ia an ao na kauhale ma kekahi mau wahi e ka wai.

            Ua manaoia ma ka pule mua o keia mahine ae e hoomaka aku ai ka hana ana i na lanaui o ka pana o Kakaako, elike me ia ia hoolaia ai e ke keena o ke enekinia kalaua.

            U hoole ae ke Lunakanawai Gederala Vaughan i ke noi o ko Kauai poe no ka noho o ka aha federala ma kela mokupuni, no ka hoolohe ana i na hihia kue kanawai hookapu waiona.

            Ma Waimea, Kauai, he elua pule ae nei i hala, i loko ai he keiki Pake i ka wai, ma kahi kokoke i ka nuku o ka muliwai, me ka loaa ole o kona kino, ma ka manawa i huliia aku ai, elike me ka hoike i loaa mai i keia keena.

            Ma ka hoakaka a na limahana Pilipino o na mahiko aole a lakou hoao haou ana e hoala ae he olohani ma keia mua aku, aka ua haoili loa lakou no na mea i aelikeia me na haku o na mahiko no ka hhoihoi ana aku ia lakou no Pilipine, malalo o na hoolilo o na mahiko.

            Ma ka Poalua iho nei i waiho ae ai ka Loio Kalana Wm. H. Eers i kanapalapala noi iloko o ka aha kaapuni, no kona hookohuia mai i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o S. M. Kanakanui i make aku nai, Ua hiki aku ka waiwaiio o kon waiwai ma kahi o ke $30,708.

            Nui na ino no ke kulana kiaania e loheloheia nei i keia mau la,  no ka hookohuia mai e ka Peredinea Harding, mahope iho o kona lae ana ae i ka hono hookele ana i ke aupuni ma ka mahina ae nei o Maraki, eia nae aole ha mea i haopopo no ka ino a ka Peresidena hou e hookohu mai ai.

            O ka aha hulahula a ka Ahahui o Kameameah o na akaikamahina i manao ai, e haawi mawaho ae nei o ka hale kalapu o ka Hui Outrigger, ma keia ahiahi Poalima, ua hooloiia a maluna o kaupoku o ka Hokele Iana e malama ai leka aha hulahula, ma ke hora wealu o keia po@. O na loaa apau o keia hana e holo aku no ia no ka wahona kukulu ahel o Ida Pape.

            Maloko o ka Memoriala Hale e pili pu la me ke keena o ka Papa hawaii, e haawi ae ana ka Ahahui o na Makamakaua, he ahamele me hoikeike tabalo, m ak apo o keia Poakai ae ame ka po o ka Poalu, Ianuari 24 ame 25. O an pomaikai apau loa e loaa mai ana no kela hana, e holo uku ana ia no ka waihona kokua o na kaiki popilikia maloko Europea.

HOOKAULUAIA KA HOIHOI ANA MAI LA MA NO KE OILIA ANA.

            I kulike me ka lono ma ke kelekalapa o ka loaa ana ae i ke Kapena Muikaikiu McDuffie ma ke kakahiaka Poaha o ka pule aku la i hala mai ka Hope Makai Nui Julias Ash mai o keia kulanakauhale, e hono mai la i Kapalakiko i nei manawa no ka hoi hoiana mai ia Divid G. May, aka puuku mua  o ka Mui a Buruna ma a i hoopii hoaheaia ae aie ke kiure kieakiea o ke teritore iloko o ka makahiki 1919 i hala mamuli o ke kumuhoopii e kue ana iaia he apuka a i hopuia ai ma Los Angeles ma kekahi manwaa koekoe aku nei i hala no @@ hoihoi  ana mai iaia i Honolulu nei e hookolokolo ai, ua hookauluaia ke hoihoi keko ana moi laia no kona okiia ana no ka ma'i he i'o ulu. Mamuli o kela okila ana mai la on a hookaulana ana ka hoihoi ana mai ia a hala he 'elima papa puke no ka hope J. Maikai nui Kalana Aseb, hoi e noho aku ana oia ma Kapalakiko ahiki i ka loaa ana o ka ikaika kupono ia May e kau mai ia i ka moku a hoi mai.

 

NUHOU KUWAHO

            The Hague, 19.17- O ke kulana ma'i o ka Emepera wahine mua Augusta o Kelemania i hoomailo mau ia e ka ma'i ma Doorn, ua hoikeia mai ke kulipolipo loa mahope o ka loaa ana i kekahi ma'i hou. he ma'i puuwai ko ka wahine a ke Kaisa mua me ke komo pu mai o na ma'i e ae. He manawa wale no none e make aku ai.

            DUBLIN, Jan. 17.- Ua hoohikileleia aku kekahi puulu o na kanaka e hoomakaukau ana e houluulu ia lakou iho ma ke ano hoohalua ma Timoleague e kekahi pualikoa maoloko o ka apana o Esex i keia la. He mau poka ka i kiia aku a kiia mai, a mahope o ka hakaka ana me ka hahana he 25 mau makaainana Ailiki i paa i ka hopuia. Aohe poe i make.

            TOKIO, Jan. 18.- o ka lono e hooiaio ana no ka wahine Rukini a ka Lukanela Warrren c. Landgon, i kiia ai e ke koa kiai Kepani ma Vladivostok ma ka la 8 aku nei o Iaunari, ua lawe ponoi ae oia i kona ola, ma o ke ki ana ae iaia me ka pu, ma ka la o kana kane i make ai, a ua loaa mai ia i na nupepa onei i keia la.

            SAN FRANSISCO, Jan. 18.- O Bonifacia Aguena i hoea mai ai ianei i keia la ma ka mokuahi Matsonia, ua paa oia i ka hopuia ma ka uwapo e ke makai mamuli o kekahi lono kelekalapa i loaa mai Honolulu mai. Ma ka oleloia ua makemakeia oia e hoihoi hou aku i Honolulu no kona hookolokolo ia mai no ka hewa lawe aihue i ka waiwai i haawaiia iaia e malama.

            CHICAGO, Jan. 18.- He elima mau opio powa i powa i kekahi kaa kalaka lawe leka ma ka Union Station i keia la a pakele aku la maluna o na kaa otomobile me 13 mau ekeleka, he umi o ia mau ekeleka aia maloko olaila kekahi hapa o na dala i hookoeia a ke aupuni federala ma ka banako a e hoounaia ana i St. Pau. Ua hooweliweliia na kanaka ekolu o ka haleleka ia lakou ke kaa laweleka e paa ana ia manawa, a oiai lakou e kauia mai ana me na pu panapana ua laweia aku la na ekeleka a iloko o na minuke pokole loa ua holo aku la na powa.

HOOKAAWALEIA KEKAHI APANA AINA MA HAUULA I PAKA.

            He leka ka ke kiaaina C. J. MeCarthey o ke kakau ana a hoouna ae i ka Meia John H. Wilson e hoakaka ana e haawiia aku ana kekahi apana aina pili kahamai ma Hauula oia kekahi o na paka ma kela hula Koolau o Oahu. O keia olelo hooholo a ke kiaaina o ka hooholo ana mahope iho ia o ka holo makaikai ana a lakou me na luna aupuni o ke teritore ame ko ke aupuni kulanakauhale ma kela huli Koolau o ka mokupuni no ka nana ana i mau kahua no na paka i makemakeaia e wehe aku ma ia huli. O ka hoike e pili ana i ke kahua o ka paka i makemakeia no ka Lhanakawai J. L. Paoo i haawi ae.

            O kekahi o na kahua i manaoia hawaiia ae ana a e weheia ana i paka no ka lehulehu aia ma Waimanalo, kahi o kekahi apana aina o ke teritore nona ka ili he iwakalua eka, aole nae e haawi a e wehe kokeia aku ana a pau i ke anaia.

            Mawaho ae o ka hoolilo ana aku i kela apana aina ma Hauula i kahua no ka paka e loaa pu ana he wahi no na kanaka Hawii lawai'a o ia pana e hiki ai ke hele aku a hoea i kahakai.

NA MARE.

            W. P. Keola ia Emma Kekahio, Jan. 12

            Edward J. Ross ia T. West, Jan. 12.

            Henery H. Hewitt ia Helen Olepau, Jan. 19.

NA HANAU.

            Na Harry Ingraham âme Mabel Kaulahao, he kaikamahine, Jan. 13.

            Na Joseph Kauai âme Nani Kekuna, he kaikamahine, Jan. 17.

            Na Willie Kalama âme Hattie Punohu, he kaikamahine, Jan. 10.

            Na Mr. âme mrs. Jos Kahalewai, he kaikamahine. Jan. 14.

            Na E. E. Bode ame Anna Saunders he keikikane, Jan. 16.

            Na John Kpulani âme Helen Kaomea, he keikikane, Jan. 17.

            Na Mr. âme Mrs. John Kapukuim he keikikane, Jan 17.

            Na Mr. âme Mrs. Jos. Kauai, he kaikamahine, Jan. 17.

            Na Mr. âme Mrs. J. H. Kauanui, he keikikane, Jan.17.

NA MAKE.

            James Ohikapali, ma ke alanui Liliha, Jan. 15.

            Victoria Keola ma ka Halema'i moiwahine, Jan. 16.

            He bebe na Mrs. Jas. Kauanui, ma kealanui Kauluwela, Jan. 17.

            Mrs. Martha K. Waikoa, ma Kapahulu, Jan. 17.

            Joseph M. Kailiokalani, ma ke Halema'i o na Kamalii, Jan. 17.

            John K. Keohokalole, ma Honolulu Jan. 18.

            Kanaloa Kawaha, ma ke alami Kuke, Jan. 19.

           

            E noho ana ka halawai kuma@ a ka Ahahui Hale o Na Alii ma keia a@@wina la Sabati iho, Ianuari 23, 1920, na ka hora 2, a ua makemakeia na lala a pau e hoea ae malaila.

MANALOA HE EHA POE I MAKE I KA WAI.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

            Ma ka oleloia, o keia kekahi o na ino nui loa, elike me ia i hoomaopopoia ai ma ka nui o na poino.

            Piha a Hu ka Luawai

            O ka luawai keia mauka ae nei o Nuuanu, ua hele a hu ka wai maluna i kau a mea o ka nui o ka ua; me ka loaa nae o na manao hopohopo i loko o ka lunanui o ka oihana wai o Honolulu nei, no ka naha o ka luawai hooki'o, e pilikia ai na kauhale, e moe pololeo ana ma kahi pololei i kela luawai.

            O ka luawai hooki'o kekahi o Wahiawa i hopohopoia, no ka mea ua hele kela luawai a hu ka wai mawahi; me ka haalele ana o ka poe e noho ana ma ko lakou mau wahie ma Wahiawa, a hoi aku e noho me na hoaloha ma na wahi e poino ole ai.

            He ino puni maoli keia, elike me na hoike lehulehu i hoea mai i keia keena mai na mokupuni lehulehu mai, me ka nui pu o na poino i loaa i na alanui, na uwapo ame na holohola pu, a ma lihua, Kauai, he hookahi mea i make i ka wai, oia o Jacob Kussman. he limahhana no ka mahiko o lihue.

            Ma ka oleloia, iloko o na hora eono wale no o ka haule ana o ka ua, ma Lihue, ma ke Sabati aku la i hala, na hiki aku ma kahi o ka ewalu iniha ka hohonu o ka wai.

NA MEAHOU MA KA AEKAI O POIPU

            Ma ka home khaki o ka makuakane maikai ma Poipu, Mr. Wm. K. Baele, i malama ae ai oia he paina hauole makahiki hou, kana mau keiki, na moopuna lehulehu ame na hoaloha apau i akoakoa mai.

            I ke kokoke ana ae i ka hora 12 o ke awakea, ua mo'a mai la ka imu puaa kalua, ua hele no hoi a moa papaa, ke moni wlale la no ka haae o kahi lapuwale, hoomakaukauia mai la no hoi ke pakaukau e na keikamahine ihu palupalu o keia kaha.

            Eia iho na ono maluna o keia pakaukau, puaa kalua momona o Lihue, na i'a maka o Nukumoi na i'o wana momona o Papoko, opihi, limu, i'a ulaula, loli maka, loli maloo, kulolo, haupia, waimomona, meaono, a pela wale aku, aohe no he nui o keia mau ono, aka ua ai a lawa i ka lokomaikai o ka mea nona keia home.

            I ka makaukau pono ana o na mea apau maluna o keia pakaukau, ua haawi ae la ke kaikamahine a ka mea nona keia home, Mrs. Bcel Rodrigues, he mau leo pule i ka makua ma ka lani, a i ka pau ana, ua hoomaka iho la na mea apau e haupa elua a ka lio, pii koluna, iho kolalo, aole no hoi i emo kikeke ana o Keoni Bulu i ka puka o Maele ua holo mahuka aku la o Hanale.

            I ka maona pono ana o na mea apau ua kuupau mai la na keiki hookani pila o Poipu nei, auwe no hoi e, he hooheno mai hoi kau, ke anapau la na mea apau i ka lewa a ke kikala o ia hoi ka hula ku'i, hula olapa a hula haole no hoi, he ku no hoi i ka nani ke nana aku, oiai kou kiu hanu meahou e pupue mai ana ma ke kuono.

            Ua hoomauia na lea'le'a maikia na ahiki i ka pau ana a hoi aku la kela ame keia, no kona home iho iloko o ka haoli.

            Ma ka la 2 ae, he wahi paina liilii no, no ka ohana o ka home ame kuu old man Bacle, ma ia la i hoea mai ai ke kaikamahine o Lihue Mrs. Loika Opunui ame kuu hoaloha maikai ma ka oihana hookahi, Mr. Oliver K. Kua ame kana aliiwahine, ua hele wale a uhekeheke, i ka ai mau i na i'a ono o Ninini.

            Ua hoonanea iho la no me ka maikai ame kela hoowali kikala no hoi, o ua wahi kaaka la, a huli hoi aku la ke keiki o ka hale kukui o Nawiliwili, me kona kihei pili o ka po anu.

            Nolaila, ke haawi aku nei na hoaloha ame na makamaka, a pela pu no hoi me keia makapeni, i ka on a nona ka home Mr. Wm. Keaumaikai Bacle, i na hoomaikai nui palena ole ia oe, kau mau keiki, na ohana moopuna, no kou wehe hamama ana mai i kou home no makou, a pela pu no hoi na mea e oluolu ai ma ke kino, e oluolu e hiipoi aku i keia homaikai nui palena ole na ka Haku e kiai a e malama, a hooloihi i kou mau la iloko o ke apo o Kona aloha.

            Nui ka makani âme ka ua i keia mau la, ke hele la ahiki ole i ke Kinau ke ku ma Nawiliwili, i ka Poaono, la 8 ame ka poalua la 11, ma Koloa nei i hooleleia ai na eke leka ame ka ohua, a mai Koloa nei no oia i huli hoi pololei aku ai no Honolulu i keia mau la elua he o ia mau no ka inoino ahiki i keia la a'u e kakau nei.

            He ma'u wahi meahou ia o k Uanoe o Koloa ke hiena mai nei kuu wahi pipi keiki i ka pololi.

            Me ka Lunahooponopono ka mahalo ame na keiki limahei o kou papapa'i ko'u adieu.

            O mau no

            Peter KAMANO.

Makahuena Light Station.

 

            Mamuli o ka poeleele o kekahi mau alanui, no ka a ole o na kukui uwila ma kela mau po aku nei i hala, i lawelaweia ae ai na hana hoeha maluna o na kaikamahine opio e ka poe kolohe hoomahua o na alanui.

NUI KA UA ME KA MAKANI MA OAHU NEI.

(Mai ka anao Ekahi mai).

inoa o Lena Bethe, ua lilo pu oia i ka wai, me kona maopopo ole loa i ke ano o kona pakele ana, o kana wale no i ike, i kona kau ana aku i kahi maloo, ua kokoke loa oia ma ka home o Owea Williams.

            No ka makuahine i me kekahi mau kaikamahine e ae, maloko no lakou o ka hale kahi i noho ai, ma ka manawa a ka wai e lawe ana i ka hale ahiki i ka paa ana, mamuli o ko lakou manaoio ana, he oi ae ka palekana o ka noho ana iloko, mamua o ka hoao ana e holo aku, no kekahi wahi i maopopo ole iloko o ka pouli o ka po, oiai hoi ka wai e halana ana ma na wahi apau. Hoea Mai na Kokua.

            Mahope koke iho o kela lilo ana mai o ka home o Mrs. Bethe i ka wia, na hoea koke mai la na koku, ka poe e noho kokoke mai ana ma kela wahi, a na lakou i hoopakele aku i kela ohana, ma ka hoihoi ana ma kekahi home noho ai ahiki i ka pau ana o ka wai.

            Mauka au o kahi i ku ai o ka home o Mrs. Bethe, he hale uuku ka i lilo mai ka wai, a pau i ka nahaha, me ka loaa ana mai o kekahi mau papa o kela hale me ke alanui o Waialae.

            He hale no kekahi Kepani, ma ia wahi kokoke no, ua lawe pu ia aku e ka wai, pela kana halemoa, ame kona mau pono apau, a oia hokahi wale no ka i pakele aku kona ola, mamuli o kona holo e ana, i ka wa kupono, no kahi kiekie.

            O kana mahi halakahiki keia o ke kanu ana, ua uhukiia ka halakahiki e ka wai, a he oneanea wale no ke nana aku i ka aina, ma kahi i ulu mua ai o ka halakahiki.

            He moolelo loihi okoa ke noke aku i ka helupapa i ka nui o na kauhale i poino ma Palolo, ame ka poe i pakele mahunehune mai ko lakou mau ola, ma ke ano nui nae ke olelo ae, ua nui maoli ka poino i kau aku maluna o kekahi poe.

            He heluna mahuahua no hoi o na moa, na puaa ame na holoholona a ae i lilo i ka wai, a o na moa a kekahi poe, ua laweia e ka wai a pae ma Waikiki, ua hoaa no hoi kekahi poe i ka lakou mau holoholona, me ka manaoia, ua pau i ka make, a ua laweia aku e ka wai no ka moana.

MAuka Ae Nei o Kalihi

            Mauka ae nei ma Kalihi, ua komoia ka hale o Antone Richards e ka wai, e pili kokoke la me ka uwapo, malalo aku o ke alanui Gulika, a maluna o ka lio i hoopakeleia ai o Mr. ame Mrs. Antone Richards e ka laua keiki e Autone, pela pu hoi me na keiki e ae ma kela home.

            O ke kumu o ka hu o ka wai ma kela kahawai o Kalihi, mamuli no ia o ka lilo ana mai o ka uwapo ma Wailele i ka wai, a o na kua nunui o kela uwapo, ua hele mai a paa malalo o ka uwapo o Kalihi, nolaila ua hiki ole ke omoia ka wai malalo o ka uwapo, a hoona aku la ma na wahi apau e hiki ana i ka wai ke kahe aku.

            He hale aku no kekahi Kepani ma kekkahi aoao mai o ka home o Mr. Richards, ua halana pu ia e ka wai, me ka palaha ana ilalo.

            Ma ka uwapo ma Aiea, ua halana pu ia ka hale malaila e ka wai, me ka make ana o kekahi lio malaila, pela hoi me na moa lehulehu.

            O ka uwapo hoi malalo aku o Manana e pili la me Waipahu, ua lilo pu i ka wai, a o ka hale amara keia malaila, ua lilo i ka wai, me ke komoia o na kauhala o na kanaka Hawaii ame kon na Kepani e ka wai.

He Lokowai Nui

            E like no me ka halana pu ia o na wahie e ae e ka wai, o ia haawina ka i loaa aku i ka uwapo ma Moanalua ae nei, ua hiki aku ma kahi o ka ekolu ahiki i ka eono kapuai ka hohonu o ka wai ma Moanalua, eia ane aole no he mau ola i poino.

            Mauka ae nei o ke alanui Vinia, ua lilo he hale i ka wai a paa i ke kahawai o Nuuanu, me ka wawahi okoa ia o kela hale, i ole ai e hoopoinoia aku na kauhale e ae.

            Ma na huli Koolau aku nei, he like pu ka nui o ka ino me ka nui pu o na wahi i poino. O ke alanui holopuni keia o ka hanaia ana iho nei, ua lilo ka paa o ka puna kameki i mea ole, no ka mea ua ulaa pu ia kekahi mau wahi o kela alanui, pela hoi me ka poino pu ana o ka uwapo ma Kaneohe ae nei.

            Aole e hiki ke maopopoia ka huinaoiaio o na poino i keia manawa, mai kela ino mai, aka e huliia aku ana ia ahiki i ka loaa aua o ka huahelu pololei, he hookahi nae mea maopopo loa, aia ma kahi o na haneri kaukani dala ka nui o na poino.

WELA KA LIMA O ARTHUR KANEI I KA UWEA UWILA.

            Oiai o Arthur Kanei, kekahi o na kanaka hana o ke keena uwila o ke aupuni kulanakauhale ame kalana e hoao ana e hookaawale i na opala ame na lala laan mai kekahi kumulaau hina mai, a ma kekahi ano uila ua pa mai la kona manamanalima i ka uwea iwila e holo ana ka uwila a papaa. Ma ke kihi o na alanui Nuuanu ame Vinia keia uila o ka loaa ana iaia. O kahi i laki ai aole i lilo kela wela ana o kona lima i kumu poino hona, pela ka manaoia.