Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 3, 21 January 1921 — NUI KA MAKANI AME KA UA MA OAHU NEI APUNI Lilo Okoa Kekahi Mau Hale Nunui i ka Wai Mauka Ae Nei o Palolo me ka Poino Pu PAKELE MAI NAE NA OLA HE NUI MAI KA MAKE MAI Lilo Nae he Keiki Opio i ka Wai a Paa i ke Kumulaau Pela i Pakele Ai Kona Ola [ARTICLE]

NUI KA MAKANI AME KA UA MA OAHU NEI APUNI

Lilo Okoa Kekahi Mau Hale Nunui i ka Wai Mauka Ae Nei o Palolo me ka Poino Pu

PAKELE MAI NAE NA OLA HE NUI MAI KA MAKE MAI

Lilo Nae he Keiki Opio i ka Wai a Paa i ke Kumulaau Pela i Pakele Ai Kona Ola

No kekahi mau niakahiki lehulehu ae uri i hala, aole i ikeia ka nui o ka j>oino aine ka pilikia, i loaa aku ma kekahi mau w*hi o Oahu nei, elike ine ka poino i hoomaopopoia ma ka hoomaka ana o keia makahiki, mamuli mai o ka ua ame ka makani, o ka pule aku la > haia; ka ino hoi nana i hoonee ae i kekahi mau hale mai ko lakou mau kahua mai i ku ai ,a i hoohalana aku hoi i ka wai ma na wahi haahaa, me ke komo okoa ana o ka wai maloko o na home ]ehu)ehu. Ma ka Poaha aku nei o ¥ ka pule i hala, ka mua ia ana o na poino ma kekahi mau wahi; o na kumulaau nuoui keia, ua iho e ka mikani a hina kau a inea o ka ikaika maoli o ka makani, a ma ka Poalima ae i halana pu ia ai o Ainaiiau, mawaho ae nei o Waikiki e ka wai, j me ke komoia ana o na home noho e ka wai. Hc o ia man ka ikaika 6 ka pa anri o ka makani iloko o kela mau la, me ka haule mau no "hoi o ka ua, i ke ao ame ka po; a no ka noho mau o ka ua itka o ke kuahiwi, oa kahe mai la ka wai me ka iInUW, ma aa kahawai o Manoa ame Palolo, pela iho la i hu ai ka wai, ma na aioa haahaa, a komo. aku ]& iloko o na kauhale, me ka nui o na poino. Ka Ikaika Pa o ka * Ma ka Poalima aku nei, ua hoomaopopoia, o ka ikaika o-ka makaiii e pa ana tna k«]a la, ua hiki aku ia ma kahi o ke 36 mile me ka hoopaaia ana o na kelepona ame ka uwila, no kekahi inanawa ma kela ahiahi. 0 ka poe keia e ai ana i ko lakou alna ahiahi ma na home, ua kii okoa i na kukui helepo me na ihoiho kukui, a o ka poe hoi maloko o na haleaina, ua konoia aku lakou e ai no me ka poeleele, ahiki i ke pani okoa ana o kekahi mau haleaina. Ma ka olelo a na kamaaina o Honolulu nei, o keia kekahi o na makani ikaika, me ka loihi pu no hoi o ka pa aoa, a o ka ua loihi no hoi keia i hoomaopopoia, ka mea nana i hoonui ae 1 ka wai o na kahawai ahiki i ka hu okoa ana. Lilo na Hale i ki Wai O ka oi loa nae o ka ikaika o ka haule ana o ka ua. i hoomaopopoia, ma ka wanaao no ia o ka Poaono, a ao ae ka la Sabati, mawaena paha o ka hora elua ame ka hora ekolu, ua nui maolil ka poino i loaa aku i kekahi mau home-' mauka ae nei o Palolo, me ka pau ana 0 na holoholona i ka make, a lilo no hoi i ka wai. He nui na hale nunui i halanaia ao e ka wai, a laweia aku he mau kapuai lehulehu mai ko lakou mau kahua i ku ai. 0 na pa puaa keia, na halemoa ame na hale meakanu, ua pulumi pau ia aku lakou e ka wai, me ka hooliloia o na lo'i kalo ame na lo'i laiki i mau moanawai nui. Iloko n ao o kela m&u poioo lehulehu 1 loaa i ko Palolo poe, aoie loa he mea i make, koe wale no ka pakele mahunehune ana mai o ke ola o kekahi mau opio. lloko o na la mamua aku, a hoea wale mai i ka po o.ka Poaono nei, mamuli o ka hana mau o ka ua i ke ao ame ka po, ua hele maoli ke kahawai o Palolo a pihn, a i ka wa i oi loa mai ai ka ikaika o ka ua ma kela wanaao Poaono, ua hiki ole i kela kahawai ko omo i ka wai, a kab« aku la ia ma kekahi mau wahi haahaa e hele ana i ka loa ame ka laula o \a. aina, mai ka 300 a i ka 600 kapuai ke akea. "Ma kahi e kokoke ana i ka uwapo kameki o Palolo, he hale nui ke ku ana malaila, ua lilO pu kela i ka wai, a e ole wale no ka paa ana ma ka aoao 0 ka uwapo kameki, pela iho la i pakele ai, eia nae, ua hoōneeia aku ia mai kona kahua kahiko mai, no na kapuai he elua hanerL no o ka haie ka ona o kela home me kona ohana, ua pau loa lakou! 1 ka pakele, ma ka Wo ana mailoko

aku oka liale. O Mrs. Ailen, ka ona nona keia home, he wahiue iui kekalii aliikoa, o ka oihana kaUa o Aiuei'ika, malalo ae nei o Puuloa. Pakele Mahunehiine ke Ola. Mauka aku o kahi i ku ai o ka liale 0 Mra. Alleiii malaila ka home o kekahi ohana, oia o Mrs. H. Betlic, me kana mau keiki; ua lilo pu kela hale i ka wai, 'iio na kapuai ho kanalama, o ka mea walo no nana i hoopakelo ae i ua hale nei, mai ka laweia ana aku e ka wai, o ia no ka paa. ana i na kumulaau, a ua pakelo no hoi ka poo no la-. kou kela hoine mai ka make mai. Ma kela po holookoa, aole e hiki ia Mrs. H. Bethe ke hiamoe me-kana mam kaikamahine nui, ame kana keikikane , o lt makahiki, aia mau ka maka'u iloko o lakou, rio ka fialanaia o ka liale 1 e ka wai. Oiai nae ke hele mai la ka Wai£fkc kahawai apuni ka halo, a oiai I hoi ka poino, ua. kokoke loa mai, ua Haft\e'le okoa aku la ko keikikane, nona ka inoa o Hennan Beth9 e hemo iwaho, no ke kii ana i mau kokua, o ka | mea apiki nae, iaia no a lele nlailuna 1 mai o ka lanai 'o ka hale, o kona lilo! aku Ia no ia i ka wai, me kona hoomao- j popo ole ae i kona wahi e iawoia la,! oiai he pduli pu wale no na wahi apau. Ma ka hoakaka a kela keiki, iaiia i nana mai ai i ko lakou home", e nee ana mai kahi ī ku ai ,a iloko o kōna nanea i ka laweia e ka wai, ua paa aku la oia ma kekahi waft, me ka hapapa ana iho o kona mau lima, eia ka he kumulaau, Hkahi rio a noonoo ae ka pakele o kona ol'a, maluna oia o kela kumulaau kahi i kau ai ahiki i ke āo ana ae ma ka la Sabati mai. ' He kuka kona ma Ttela manaWa o ka haaiele ana aku i ka hale, mē kona lolewawae moepo, ua lilo aku nae kona lolewawae a koe mai o ke kuka wale no. 0 ke kaikualiine kekahi o kela keiki, i hoao pu e haalele i ko lakou home, no ka huli ana no i mau kokua, nona £a

iaoa o Lena Bethe, ua lilo pu oia i ka wai, me kona maopopo ole loa i ke ano o kona pakele ana, o kana wale no i ike, i kona kau ana aku ī kahi maloo, ua kokoke loa oia ma ka home o Owea , ."Wiilliama. lio ka makuahin?ntfl'(s kekahi m.au kaikamahine o ae, maloko 'no lakou o ka hale kahi i noho ai, ma ka manawa a ka wai e lawe ana i ka hale ahiki i ka paa mamuli o ko lakou manaoio ana, he oi ae ka palekana o ka noho ana iloko, mamua o ka hoao ana e holo aku, no kekahi wahi i maopopo ofe iloko o ka pouli o ka po, oiai hoi ka wai e halana ana ma na wahi apau. Ho«a Mai xia Kolnia Mahope kpke iho o kela lilo ana mai 0 ka home o Mrs. Beth6 i ka wai, ua hoea koke mai la na kokua, ka poo o noho kokoke mai ana ma kela wahi, a na lakou i hoopakele aku i kela ohana, ma ka hoihoi ana ma k'ekahi home • noho ai ahiki i ka pau ana o ka wai. Mauka aku o kahi i ku ai o ka homp o Mrs. Bethe, he hale uuku ka i liio oiai i ka wai, a pau i ka nahaha, ine ka loaa ana mai o kekahi mau papa o kela hale ima ke alanui o Waialao. He hale no kekahi Kepani, ma ia wahi kokoke no, ua lawe pu ia aku e ka wai, pela kana hale moa, ame iona mau pono apau ,a oia hookahi wale no ka i pakele aku kona ola, mamuli o kona holo e ana, i ka wa kupono, no kahi kiekie. O kana mahi halakahiki keia o ke kanu ana, ua uhukiia ka halakahiki e ka wai, a he oneanea wale. no ke nana aku i ka aina, ma kahi i ulu mua ai 0 ka halakahiki. He moolelo loihi okoa ke noke akii 1 ka helupapa i ka nui o na kauliale i poino ma Palolo, amo ka poe i pakelo mahunehune mai ko lakou mau ola, ma ke ano nui nae ke olelo oe, ua nui maoli ka poioo i kau aku maluna o kekahi poe. He heluna mahuahua no hoi o na mna, na puaa ame na holoholona e ae i lilo i ka wai, a o na moa a kekahi poe, ua laweia e ka wai a pao ma Waikiki, ua hoaa no hoi kekahi poe i ka lakou mau holoholona, me ka manaoia, ua pau i ka make, a ua laweia aku e ka wai no ka moana. Mapka Ae Kel o KaUhi Mauka ae nei ma Kalihi, ua komoia ka hale o Antone Bichards e ka wai, e pili kokoke la me ka uwapo, malalo aku o ke alanui Gulika, a maiuna o ka lio i hoopakeleia ai o Mr. ame Mrs. Antone Richar<i« e ka laua keiki e Antone, pfela pu hoi me na- keiki o ae ma kela home. O ke kumu o ka hn o ka wai ma kela kahawai o Kalihi, mamuli no ia o ka lilo ana mai o ka uwapo ma Wailele i ka wai, a o na kua minul o kela iīWapo, ua hele mai a paa malalo o ka u*apo o Kalihi, nolaila ua hiki o!e ke omoia ka Vai malalo o ka uwapo, a hoona aku la ma na wahi apau e hiki ana i ka wai ke kahe aku. He hale a*ku no kekahi Kepani m>i leeKahi aoao mai o ka home o Mr. ards, ua-halana pu ia e ka wai, me|ka palaha ana ilalo. 'i Ma ka uwapo ma Aiea, ua halana pu ia ka hale malaila e ka wai, me ka ..make ana o kekahi lio maiailn, pe'.a hoi me na moa lehulehu. O ka uwapo hoi malalo aku o Manana e pili la me Waipahu, ua lilo pu i ka wai, a o ka hale amara keia malaila, ua lilo i ka wai, me k« komoia o na kauVale o na kanaka nawaii ame ko na Kepani e ka wai. He Lokowai N* Elike.no me ka ha'ana pu ia o na wahi e ae'e ka wai, o ia haawina ktf"i loaa aku i 4ta uwapo ma Moanalua ae nei, ua hiki aku ma kahi o ka ekolu ahiki i ka eono kapuai ka hohonu o ka wai iia Moānalua, eia nae aol-e no he mau ola i poino. Mauka ae nei o ke alanui Vinia, ua lilo he hale i ka wa? a paa i ke kahajvai o Nuuanu, me ka wawahi okoa ia p kela hale, i ole ai e hoopoinoia aku n& kauhale e ae. Ma na huli Koolau aka nei, h« like pu ka nui o ka ino me ka nui pu o na wahi i 'poino. O ke alanui holopuni •keia o ka hanaia ana iho nei, ua lilo ka paa o ka puna kameki i mea ole, no >ka raea ua ulaa pu ia kekahi mau wahi o Wla alanui, pela hoi me ka poino pu ana o ka uwapo ma Kaneohe ae nei. Aole e liiki ke maopopoia kx huina oiaio o na poino i keia maiiawa, mai kela in6 mai ,aka e hnliia aleu ana ia ahiki i ka loaa ana o ka huahelu poloI lei, he hookahi nae mea ihaopopo loa, i aiU ma kāhi o na haneri kau"kanr dala I ka imi o ua poino. _ —- ■ ;