Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 3, 21 January 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

"He hoopunipuni keia mau olelo, mai hoolohe mai oe! He kahu au i koho pono ia malalo o ka 'mana o ka palapala katioha hooilina, a kona inakuahine," i puoho hou mai ai o Uilama W'aila nie ka piha kuaki. "Ma na pilikia o keia ano a'u e hoomaopopo aku nei, aole r»'u kuleana, ua hiki np ia olua ke hooponopono i keia pilikia me kannaikai-, oiai he hana pili-loa keia i ka makua ame ke keiki." i pane'mai ai ka makai, me ke kaha ana aku hele, ua kahea hou aku Fa nae o Haliaka iaia i ka pane ana mai: "E uwalo hoii ak'u ana au imua ou e ke kanaka o ke aupnni e hoopakele ae ia'u mai ka maua mai o keia kanaka, no ka mea ao!e loa ona kuleana jrna ke kanawai maluna o'u." \"o kela mau-olelo a Haliaka, ku iho la ka makai, me ka hana ole mai nae i kekahi mea, e kaawale mai ai o Haliaka mai ia L'ilama Waila mai, ke 'nana wale mai la no oia, me ka noonno ana iho iloko ona, i ke kaokoa loa o ke kaikamahine opio, mai ke kulana mai o ke kanaka e olelo aku nei imua ona, he kuleana kona maluna o kela kaikamahine. No kē kunana'nae 6 ka makai, me ka maopopo ole o kana mea e hana aku ai, ia wa i kamailio hou mai ai o Ilaliaka, i ka ī ana mai: • * "Ua niaopopo anei ia oe ke ano o keik mau leanaka? O l'ilama Waila ka inoa o keia kanaka, a o kela aku *io kana keiki. he mau kai;aka hana karaima keia, o ia ko laua ahewaia ana no ke karaima wawahihale, me ke puhi kolohe aiia i kekahi home nani, a. ke kau nei kekahi makana nui. no ko laua hopuia, a o kahi i hanaia ai ke karaima, ma ke kulanakauhale no ia o Kalivilana." -

I ka \va i lohe pono aku ai o Uilania Waila i na olelo a Haliaka.'e hoakaka la imua oke kanaka oke aupuni, no ko laua lilo ana he miau kanaka haiia kāraima, ua hoopuka okoa ae la oia i na olelo kuamuamu, me ka hele a piha loa i lea huhu» me ka hapai ana ae i kona lima akau iluna, me he mea fa ua liele oia a 'iliakemake loa e pepelii aku ia līaliaka, aka nae maHiuli o ka uumi hoomanawanui ana i kona inaina, i hooko olē aku ai oia i kēla hana, alaila huli ae la oia i kana keiki, a kauoha mai la iaia e hahai aku mahooe oiia, o ka haa-U-le iho la no ia o uā inau kanaka nei ia Haliaka, aia ka pono o ko laua kaawale loa aku, mai ke kanaka mai o ke aupuni, o paa aku auanei laua i ka hopuia. , Me ka awiwi loa kela hele ana aku o Uilama Waila nie kana keiki ahiki i ko laua nalowale ana aku ina kekahi aoao 0 ke alanui, a i ka loaa ana o ka hoomaopopo i ka makai, no kela inau kanaka, ua mihi loa iho la oia no kona 1010, mē ka hooho ana ae: "O keia ka na kanaka aihue e noke>nei i ka huli no na makahiki ekolu, he keu. aku maoli no-ko'u'lola, o ka hoōhemahema wale ana i ka mannwa maikai loā, e paa ai laua i ka hopuia."' o ka haalete ilio la. 110 ia o tia makai nei ia Hali- 1 a iiookolo aku la jmahope o ka meheu o na kanaka hana karaima. _ Ua lohi loa nae ; kela hookolo ana mai o ka makai, mahnpe o na la'wehala, no ka mea ua Uau e aku Ia ua mau kanaka nei maluna o ke kaaahi,-.taia i hoea aku ai no ka hale hoolulu kaaahi, he mau minuke i hala aku o ke kaa, nolaila mihi loa ilio la oia> i kona'lolo,-me ke pahemo ana aku o kekahi pomaikai nui mailoko aku o kona mau lima, iloko o ka imo ann a ka maka. ...- I wahi nae e pakele hou ole ai na paahao, hoouna aku la oia he kelekalapa.i ka hatlehoolulu kaaalii mua loa e ku aku ai n ke kaa ,e hoike aku ana i. ka lohe i ka oihana makai o kela wahi, e hopu īnai.i n.a paaliao, me ka hoakaka ana aku i l<e ano o Uilama WaŪa ame .kana keiki. He kanaka nae o'Uilama Waila i heie a lehia ma na hana hakihaki kanawai, a. ua. maopopo mua no iaia e hoikeia aku ana ka l<*he i na makai o kahi mua loa a ke kaaahi e ku aku ai, nolaila. iia paa. Joa-.kona manao, e lele laua mailuna aku o ke kaaahi;J ka-i)iaiia\va kupono loa a laua e ike ana. Mamuli nae o «a ulia pomaikai, i ka wa i hoea aku ai o ke kaaahu ma.- kahi e )i\peke'a ana na alanui ,ua hoemiia mai ki ka holo ana o ke kaaahi', o keia ka manawa kupono loa,ik) ua mau kanaka nei e lele t ai, oko laua haule aku la no ia iialo,' a holo .aku la.noloko p ka nahelehele. a imi aleu la i wahi no laua e palekana a', ma ka huikau ana aku me na kanaka i like kp lakou kulana me ko laua; ma keia ano iho la, i hoopuhiliia aku ai ka oihaua.niakai e Uilama Waila ame kana keiki. ua hoppilikiaia ko Haliaka noonoo, majnuli o kona loaa ana ia Uilama eia nae, ua hoohauoliia mai no oia ma kekahi ano, o ia .kona hoopuiwa ana i ka manao o kela kanaka air\e kana. k,eiki, ma ka hoike ana ae he, mau kanaka hana karaima laua. I kela kaawale loa anq mai ona, mai na pilikia ua hele pololei aku la oia no kekaiii hokele, aole iio he loihi loa mai 4cela wahi aku. o kona paa ana ia Waila. me kona hoolimalima koke ana aku i. rumi nona, alaila kauolia aku la e hoomakaukauia mai kekahi mau meaai no kona aina ahiahi, nialoko o koua rumi, a kauoha pu aku la no hoi e laweia mai kekahi nupepa. o kela la, i mea nana e heluhelu ai. La\veia ; akn la oia noloko o kona rumi, me ka hoolako pu ia ana mai no.hoi me ke.kope o ka nupepa-o kela la. a noho iho la oia-heluhelu i ka; nupepa, no ka nana ana ma kahi o na hoolaha, np poe i makemakeia no kekahi mau hana, oia ; o ka noonoo nui wale n6 iloko ona, o ia kona hoomaka koke aku i ka la\*elawe ana i kekahi hana e pono ai oia. He mau mi§pke helu wale no kela noho ana iho a Haliaka maloko o kotw rumi, kikeke ana no kekahi mea mawaho, a e ia kana oka pane ana aku: "E komp mai iloko nei." ia wa i weheia mai ai ka .pukd, .a komo mai la kekahi kaikamahine opio. « paā ana hoi he-mau iloko o kona lima, no ka mea he kaikamahine lawelawe keia no na runAi o ka hokele Xana mai la o Haliaka i kela kaikamahine lawelawe, a i ka ike ana ..niai A .ua haiieea koke ae la oia, ? nmau iiiai *la;.. vr<37*" ' ''Owai oe ,a owai kou inoa?" wahi ka leo haalulu īne ka nana pono loa ana mai ma ka helehelega o keia kaikamahine malihini. . ī ka ike ana mai hoi o ke kaikamaiiine lawelawe ia Haliaka oia pu kekahi, i ; hookahahaia aku kona manao, jne ka hikile'e }»u. i ka wa i ninauia aku ai i kona inoa, no 'm hikilele, i haule aku ai na ; kawele mai kona lima aku a waiho aua iluna o ka a hooho ae la. -oia:" ''He keu aku mao.li ka, keia aka mea knpaianaha!'.' me kona ku malie ana, i kahi hookahi, a nana mai la ia Haluika. Owai.hoi ia ole o ke komohia o na manao kahaha. no ka 4uea ua.kwlike loa ka helehelena o kela mau kaikamahine a elua, me-lvc mea la he mau. mahoe laila, na.ka makuahine hookahi. • i ,

No ka 'panē pololei ole ia aku nae o ka ninau a Haliaka, ua pane hou mai la no oia, i ka i ana mai: "Owai kou inoa, e oluolu hoi oe e hoike mai ia'u?" "O Edita Giiibati .ko'u inoa," i pane aku ai ke kaikamahine lawelawe. ' "Owai ka inoa o kou makuahine?" i ninau hou aku ai no 0 Ilaliaka. "O Judikji Gilibati ka inoa o ko'u makiiahine." * I kela lolie pono ana aku o Haliaka, i na pane no kana mau ninau, me he mea la, ua auhee aku ka ikaika mai kona kino ae, a hehee iho la oia maluna o kona noho, mamuli o kona ike ana ilio, aole keia he kaikamahine okoa aku, aka o kona hoalianau no, ka mea a Mele Wela i hoike mai ai iaia; a o ke kaikamahine hoi i kuleana i ka inoa ame na waiwai a ua o.Haliaka e paa la. Ua maopopo ia kaua e ka makamaka heluhelu, ko Hali'aka hoike okoa aua ae i kona manao, he elua la mamua aku, ina nei no ka loaa o kela kaikamahine, alaila e hoihoi aku ana oia 1 na waiwai apau ana e.paa la ma kona inoa, no keia kaikamahine; a i ka loaa ana o kela kaikamahine, iloko o ka mana\va aha i moeuhane niua ole ai, ua lilo ia i mea ano mii loa i kona .nooneo, aka nae i ka hala ana o kekahi mau sekona, ninau hou mai la pj.fi.me ka leo oluolu: "Ria no anei oe ma keia hokele e noho nei?" "Eia maloko nei o ka hokele ka'u hana, ma ke ano he kaikamilhine nana e heoponopono i na rumi, a i ka wa e pau ai 0 ka'u hana i ke ahiahi, e hoi ana no au no ko'u home, no ka malama ana aku i kuu makuahine, e waiho mai la jne ka ma'i." Xo kela pane a Edita Gilibati, ua komohia aku la ka manao aloha iloko ona 110 kela kaikamahine, i kona hooikaika maoli | 1 ka hana, i wahi nona e pono ai. ame kona makuahine, anaj no hoi e ike la, ina oia ma kahi o kela kaikamahine, o leela | iho Ia no kona ano, o ka lawelawe i na ano han'a, a ka poe nele a hoomanawanui o ka# noho ana. 4 1 Noonoo pu ae la no hoi ua o Ilaliaka, o ka malama ia Judika J Gilibati kekahi liana a kona hoahanau, oiai hoi oia e noho ana i iloko o ka lako ame ka hanohano, nolaila i kona nana ana akuj i ke ku.lana oiaio niaoli i loaa i kona hoahanau, he keu aku a! ka ehaeha o kona uhane. laia'e hoala mai la i na noonoo like ole iloko ona. lie keui aku a ka mea eliaeha e kau aku ana maluna o laua like st{ elua, o ka mea oi loa aku, o ia no kona ike ana, eia no ka o Judika ke ola mai nei, ka wahine, nana i hookomo aku ia laua a elua iloko o kekahi kulana hoohilahila. Ala 'pu mai la no hoi kekahi manao hou iloko ona, me ka hoala ana mai i keia ninau: "E ae ana anei oia e kapa aku ia] Judika Gilibati he makuahine nona, a aku iaia ilokpl 0 kona \va d ka ina'i, kela wahine nana i hapala ae i kona inoa maikai a hanohano? "E hiki ana anei iaia ke hoohaahaa iho, ma ke kuapo ana me Edita Gilibati, i ko laua kulana ma kona noho ana aku maloko o ka hokele ma kahi o kona hoahanau, a e malama pu aku i ka wahine nana na hana hoohilahila iaia?" Aole nae o Maliaka he kaikamahine hohewale, aole he kaikamahine i makee ole i ka pololei, aka ua makaukau mau.oia 1 na ma'nawa apau, e hooko aku i ka mea ana i kapa ai he hana na kela ame keia mea, e liooko aku ai, o ia kana o ke kahea ana mai ia Edita Gilibati, i'ka pane ana mai: , "E oluolu hoi oe e hele mai a noho ma keia wahi," me ke kuhikuhi ana ae i kekahi noho. kaawale, e waiho ana ma kona aoao. thakemake e kamailie pu me oe, maluna o kekahi kuinuhana ano nui loa." 0 Ilooko aku la o Edita Gilibati i kpla kono a Ilaliaka, ma kona hele aua mai a noho iho la iluna o ka noho, me ka maul no..Q. kana pana ana aku ia Ilaliaka ine na manao kahaha.

"Ke manao flei au, ua loaa aku ia oe ka ike, elike no hoi me ia i loaa ia'u 110 ke kulike loa o ko kaua mau helehelena, t? wahi ana'me ka leo ohiolu, oiai no,nae, i ka poe i maa i ka. nana ana i na kanaka ma ko lakeu mau helehelena, e loaa anft ka ike ia lakou, aia kekahi like ole nui mawaena o kela mau kaikamahine opio. "Ae, ua ike au i ke kulike loa o ko kaiia mau helehelena," wahi a Edita Gilibati, me ka hoonui ole aku i kana mau olelo. "O Haliaka ko'u inoa, e kahea mai oe ia'u ma ia inoa," me ka luliluli ana ae o ko Haliaka poo i kona ike maoli iho no i ka nui o kona hilahila no kela moolelo a Mele Wela i hoike mai ai iain. "Ke makemakē nei au e noi aku i kou ohiolu, e hoike mai i kou moolelo. Malia paha he hana ku kēia i ka mahaoi ma ko'u aeao, aka nae, ke maiiaoio nei au, mahope iho o kou ht>ike'ana mai ia'u i na mea e pili ana ia oe, e hoea mai ana ia i ke komo pu ana aku o ko'u moolelo me kou, ma ia ano no hoi, e loaa like ai ia kaua ka ike, i ko kaua lilo ana he mau hoahanau kekahi no kekahi." "O ka mea mua loa a'u i hoomaopopo no'u iho," i hoomaka aku ai o Edita Gilibati e kamailio, "o ia no ko'u noho ana <maloko o kekahi kula, no na keiki liilii. Ua noho au maloko o kela kula, ahiki i ka piha ana ia'u o na makahiki he umi, ia wa i holhoiia aku ai au, no kekahi kula okoa aku e noho ai', no ka hoomau ana aku i ko'u huli naauao ana. "Aole he mea i maopopo iki ia'u no ko'u ohana, ahiki i ka piha ana. ia'u o na mhkahiki he umi-kumamaono, i ka manawa a kekahi o na kumukula i hele mai ai a hoike ia'u, ua makemakeia au e kekahi mea. 'Ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, oiai aole loa he manawa mamua aku i hele mai ai leekahi mea e ike ia'u, i wahi nae e hoopauia ai ko'u pohihihi, ua hele aku la au noloko o ke keeiia hookipa, aia hoi, maloko 0 kela mmi, e noho ana k«kahi wahine a'u o ka ike ana aku uo ka manawa mua loa, a olela mai la ia'u, oia ko'u makuahine. "Wahi ana, ua i#ake ko'u makuakane, a oiai he wahine hana keaka oia, ua hoohala nui oia i kona manawa ma na aina mrrtnao, me-ka hoonoho ana ia'u maloko o ke kula, ahiki i kona huli hoi ana mai." "Alaila, aole loa anei be i ikē la iiiea he home e* Edita?" wah"i a Ilaliaka liie ka piha i ke kaumaha, no ke ola ana o kela kaikamihine o laua. "Aole, a o ka manawa wale no'i loaa ai ia'u ka hauoli o keia nolio ana, o ia no kela manawa a'u e noho ana maloko o ke kula, a'u i hoik£ mua aku nei. O ka mea a īeuu makuahine 1 hoike mai ai ia'u r o ia nō kona hoOpau ana i ka hana keaka, a ua makemake oia e loaa he home nona e noho ai." "Pehea, ua hoikeike mai anei kou makuahine i 'kona aloha ia oe?" "I kinohi o ko maua noho ana, ua mahelehele like maua i na hana o ka home mawaena o maua iho, aka nae i ka hala ana o kekahi manawa, ua kau mai la ka nawaliwali maluna o kuu makuahine, nelaila ua ili mai l a ke ko'iko'i o ka lawelawe ana aku i na hana apau maluna ō'Uihookahi, me ko'u hoomau no nae i ka liele ana i ke kula. "Ke hoomaopopo pu la no hoi au iloko o kela manawa, aole he nui o ke elala a ko u makuahiiie; a i ko'u wa i puka mai'ai mailoko mai o ke kula kiekie, ua oi loa mai la ka ma'i o kuu makuahine, a ua koe uuku loa mai la kana mau dala. Ua hooikaika au e loaa ia'u ka oihana kumukula, me ko'u lawe ana i ka hoike no kela kulana, a loaa na pakeneka kiekie, i oi aku mamua o kekahi pee e ae o ko makou hoike like ia ana. 0 ka mfea apiki nae ,aole he haawiia o ka hana kumukula ia'u Ua lilo keia i mea hoopilikia mai i ko'u noonoo, a oiai aia maua iloko o ke kulana nele, a ua ili iho hoi maluna o .ko'u hokua, ka imi ana aku i kekahi hana no ka malama ana aku 1 ko'u makuahine, ua kono okoa ia mai au e hele mai a noho hana maloko nei o keia hokele, me ke'u nana'ole ae i ka haahaa o keia oihana, he hookahi mea nui, o ka loaa mai e ke <iala, a o ka hala ae hoi o ka pilikia. O keia ka elua o ko'u inau makaliiki o ka noho haha ana maloko o keia hokele." >v

"Pehea, he' nui anei ka ma'i o leou makuahine, e waiho mai- nei i keia manawa?" i ninau mai ai o Haliaka, me na manao aloha no kona hoahanau. - "'Ae, ua ko'iko'i maoli ka ma'i malunā ona, me kona npho mau ana- maloko o kona rumi i na manawa apau." "Oiai oe e noho hana ana maanei nei, owai ka mea nana e malama i kou makuahine?" "He kaikamahine ka maua i hoolimalima ai, no ka makaala ana iaia i ke ao, a i ko'u hoi ana aku i ka hale, owau no ka mea nana e malama iaia i ka po, pela iho la ko'maua ano o ka noho ana no keia mau makahiki." "I kekahi manawa, aole anei oe i ike iho i koii luhi maoli, i ka malania ame ka makaala ana i kou makuahine, oiai ua luhi maoli oe i ka hana ma ka hokele nei?" "Ua loaa ia'u ia haawiiia, aka aole e hiki ke alo ae, no ka inea o ka poe ilihune o ka noho ana, he pono ia lakou ke hooikaika, ma na ano apau, i vvahi no lakou e pono ai." • "He ku maoli i ke kaumaha, me ka walohia kena moolelo au i hoike mai nei ia'u," i pane aku ai o llaliaka, me ka hiolo, okoa ana mai o na waimaka mai kona mauiihilihi aku, a hopli pu aku la ne hoi i ka lima o Rdita, me ka pane pu ana mai: "Mai keia jnanawa aku, e loli*ae ana oe, mai kela kaikamahine e hooikaika ana ma na hana oloko nei o lea a i kekahi kaikamahine e noho ana iloko o ke kulaiia ulakolako. He mea kupaianaha maoli keia o kou loaa ana ia'u, me ko'u moeuhane mua ole, e halawai ana kaua ma ke ano ulia. E hookahahaia aku ana kou manao, ke lohe aku oe, ua maopopo mua au i na mea e pili ana nou, a no ia kumu i makemake loa ai au e loaa oe ia u; a e hooiia ae ana no hoi koii kahaha, ke lohe aku i kekahi nuhou a'u i -fawe mai nei no ka hoike ana aku imua ou, o ia hoi, aia kekahi waiwai nui ke kakali mai !a no kou lawe aku, e pau ai kou hele liou ana i ka hana." MOKUNA XXVI. Ra, ua hookahaha i o mai pe i ko'u manao, e oluolu anei oe e lioakaka pono mai i ke ano o kau'mau mea i kamailio mai nei;" wahi a Eelila, me ka hele a haikea o kona mau papalina. . līe mau hoahanau kaua, elike no me kau e ike mai la i ke kulike o ko kaua mau helphelena; aka nae aia kekahi liana hewq ko'iko'i loa i hanaia, i ko kaua wa hehe loa, a kaua i hiki ole ai ke hoomaopopo ae. O ka hewa ko'iko'i la i hanaia, o ia no ko kaua kuapoia ana, mahope iho o ko kaua hanauia ana mai e ko kaua mau makuahine, a mk ka hoike pokole ana ae, owau maoli ka Edita oiaio, a o Ilaliaka Wanawoka oe." "Ea, aole he maopopo iki ia'u o kena mau mea au e kamailio mai nei," i {>ane mai ai o Edita, me ka nana pono loa ana mai •maluna o Ilaliaka, me he mea la ma kona noonoo, ua uluahewaia ka iioonoo o keia kaikamahine e kamailio aku nei iaia i na mea ana i iiiki ole ai kd manaoio mai. "He mea oiaio, aole e. hiki ia oe ke maopopo mai i keia mau mea a'u i knmailio niua aku nei, nolaila he mea pono ia'u ke hoakaka aku i kekahi moolelo pokole, ma ia moolelo, e hoopihaia aku ana oe me ke kaumaha, ame ka hoonaukiuki pu, aka nae, aole no o"u kanalua 110 kou manaoio mai, aole au he mea komohewa, a ake nui paha i ka a ina i maopopo mua ia u na mea e pili ana i ko kaua hana.uia ana mai, in.a ua heoikaika kahiko au e huli ahiki i kou loaa ana." ' I kela manawa i kikeke hou mai ai kekahi mea mawaho o ka pnlea, ua konoia mai o Haliaka, e hooki.iho i kanet kamailio ana rnai. a i ka weheia ana ae o ka puka, ua komo ke kuene nie na ineaai, a waiho ae la maluna .o kekahi pakaukau uuku, a i ka oili ana aku 0.-ke kuene iwaiio, a paniia aku la lioi ka puka a paa, ia wa i pane hou mai ai o llaliaka'ia Edi(a : .. ' : "Aole e hiki ia'u ke ai aku i keia inau meaai, ahiki i kou hoike mua ana aku i ka'u moolelo imua ou." ' Mai kakali kou ai ana a mahope aku, o ka wa mahanahana no keia o na meaai, ua hiki ia'u ke kakali aku i kau moolelo a mahope jo kou maona ana," a 110 ka paakiki loa nae o Edita ma ke koikoi ana aku ia Ilaliaka, e ai mua. ua ae mai la oia, a hoomaka iho la e ai, oiai ua pololi maoli 110 oia, a ua ike maoli iho 110 hoi i ka nawaliwali o koiui kino. I ka pau ana o ka Ilaliaka ai ana, ia wa i hoomaka aku ai oia e hoike i ka moolelo elike me ia a Mele Wela i kamailio mai ai iaia, o kahi wale no ana i hoakaka ole inai ai, o ia no ka inoa o ke kanaka nana i alako ia Judika Gilibati iloko o kahewa, no kona niakee i ka inoa o Robaka, ke kane ātia i mare aku ai. Hoike pu aku la no hoi oia ma ke ano nui i kona «moolelo iho, a ma ka hope loa o kana moelelo o ka hoakaka ana mai, patic ae la: % ! ''Nolaila ua lohe mai nei oe e Edita i ka moolelo piha ej pili ana i ko kaua hanauia ana mai, a mai minuke aku,| ke lioōkuu a haalele loa aku nei au i na waiwai apau loa j a'u i manao ai iā'u, e lilo ia mau waiwai nou. Kela home nani a'u i luakaffa ai me ka manao haaheo no na makahiki lehulehu, o kou home ia ma keia hope aku. O na dala ma ka inoa o kuu makuahine ame kuu makuakane, nou ia mau waiwai apau, a o oe pu ke kuleana i ka inoa e o nei maluna o'u, ke makemake oe, a ua liiki ia'u ke kapa i kou inoa malūna o'u. "lie keu a ka.mea hilahila i hanaia,. ka mea nana i alako ia oo iloko o kekahi kulana haahaa, me kou hooikaika kino waliine ana, no na makahiki loihi iloko o ka nele, ka pilikia ame ka hoonianawanui, a u£ like maoli 110 au me kekahi mea komohewa, i oi aku ke ino imua o ka mea aihue, no ko'u ola ana iloko o ka hauoli ame ka lako, me na waiwai i kuleana ole ai au. Ma keia mua aku nae, ma ka manawa e holo aku ai kela mau waiwai apau maluna ou, e hauoli aku oe elike me kau i ike ai he pono." Ma kela wahi i hooki iho ai o Haliaka i kana kamailiō ana aku, eia nae ua hoike okoa mai kona leo, aole he wahi mea "uuku, kona kuapo wahi ana, me kona hoahanau, a noho aku, iloko o ka nele ame ka hoomanawanui. "Aole e hiki ia'u ke lawe mai i kela: niau Waiwai e Miss Wanawoka," i pane mai ai o Edita. "Aole e hiki # ia oe ke hoole mai, i ka lawe ana aku i na mea apau, i kuteana maoli ai oe, oiai he mau waiwai ponoi ia mai !<ou mau makua mai, a'u i paa-ai ma ke ano hookphukohu no na mak'ahiki loihi. E oluolu oe e kapa mai 'iā'u oiHaliaka, pela hoi au e kahea aku ai ia .oe o E"dita, a ke lana nei ko'u nianao, e lilo ana ko kaua noho ana ma keia'mua aku i mea e hooiia ae ai ka pipili o ka manao o kekahi no kekahi, me ka nana ole i na mea o ka wa i hala." "O pe kekahi kaikamahine i hoopihāia.me na ano mai-. kai lie nui, a ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai pa-| lena nle no kau mea. i noo»noo ai e hana mai no"u, aka nae aok'e hiki ia'u ke ae aku e la'we mai i kela waiwai, no ka mea ua| aloha maoli mai no o Mr. ame Mrs. Wanawoka ia oe, a uaj nana mai laua ia oe he keiki ponoi loa na laua, nolaila o ka mea a.laua i hooili mai ai i ko laua mau waiwai, he hana maikai ole loa, ke kaa ana aku malalo o kēkahi mea okoa mawaho ae ou-" • "Māi hoole mai oe e Edita i ka lawe ana aku i keia waiwai, no ka mea ua ike maoli iho no aū i ko 'u kuleana -ole, i na mea i manaoia nou. Ina o oe ma ko'u wahi e Edita. manao au, e hanamai ana no oe.elike me ka'u i manao ai he kupono." Jio ia e. Haliaka,. aka e hoomanao iho nae oe. I ua maf loa oe. i ka.; nohol atia ilōko o ke kulana ulakolako, aj ua maa no hoi au i kanoho nele ana, e hoomanawanui ana il

na hana e pono ai keia noho ana; nolaila o ko'u ae ana e lawe mai i kela mau waiwai, ua pili kekahi hewa ko'iko'i loa ia'u, o ka hqokuu ana aku ia oe e. hele e hooikaika ma na hana i maa ole ia oe, he mea ano nui lea kei:i i ko'u noonoo, e ili mai aī ka hilahila maluna. o'u." "O ko'u ae ana aku i kena manao ou e Edita, ua pili loa ka hewa ia'u, e loaa ole ai ka maha i kuu noonoo. Aole e lstki ia'u ke kaohi mai i ka nui o ko'u mahalo ame ka hoomaikai, no kau mea e manao nei e hana mai no keia waiwai, aka nae 0 ka mea pono wale no a'u e hana alai at/b ia -ldt uaiho ana aku i na waiwai apau, malaio o kou malu," alaila hopu i>koa aku la.o Haliaka i ka lima o Edita, a i hou aku la: "He nani ia ua loaa iiio la oe ia'u e hoike koke aku ana au i kuu kahu, me ka hoohakalia ole, e hoihoi ae i na waiwai apau ia oe, a e hoomakaiikau koke ia o Laiukila Hale, no kou hoi ana aku a noho maloko olaila. Aole loa o'u makemake e hoomau aku oe i ka noho hana ana maloko nei o keia hokele, me he keikamahine kauwa la." "Elike no me ka'u 1 hoike mua aku nei ia oe e Ilaliaka, pela e hoopau k$ laua kamailio ana 110 na mea e pili ana i ka waiwai malia paha, aole he pololei o keia moolelo, i ko kaua hooholo ana me ka pupuahulu, e ala mai ana kekahi pilikia, i oi aku i ko ka wa ae nei i liala." 44 Ala ko'u nianaoio nae, he oiaio loa keia moolelo, a i walii e hoopauia ae ai ko kaua'pohihihi, ua hiki ia oe ke iaue aku ia'u imua o kou makuahine, oia o Mrs. Gilibati, a mai kona walia ponoi mai kaua e iohe ai i ka mea oiaio ina paha no ka hooiaio mai i keia moolelo, a ku-e mai palia." No keia mau hoakaka a Haliaka, akahi no oJ\dita a ae mai» e hoopau ko laua kamailio ana no na mea e waiwai, eia nae, aia maluna o ka helehelena o kela kaikamhine ke kaumaha, oiai i ka nana aku ,aole i lilo ka ninau waiwai i mea e hoohauohia aku ai o kona manao; aka aia mau iloko ona, na maniu) makee 110 Haliaka, e ike ole kela kaikamahine i ka noho nele ana elike me kana i ike ai nona iho. Me ka helehelena kaumaha i haalele mai ai o Edita ia Ilaliaka, a hele aku la ma kana niau hana o ka hokele, a noho hodkahi iho la no hoi o Haliaka maloko o korta ilihii, me ka noonoō nui ana i na mea e pili ana iaia hoi. I ka lioea ana mai ma na hora o ke ahiahu a i ka pau ana hoi o ka aina ahiahi, ua hoea hou mai la o Edita noloko o ka rumi o Haliaka, ia wa i haalele iho ai laua i ka hokele no ka hele aan aku e ike ia judika Gilibati, a maloko o kekahi hal« nbna na rumi liilii ekolu, i hookipaia ak uai o ilalfcka me ka hoopihaia o kona noonoo i ke kahaha, 110 ke kulana haahaa o ka noho ana o kona hoahanau ,a ike pu iho la no hoi oia i ka hooikaika maoli o Edita i ka hana, i walii e pono ai ka mea ma'i. Ia laua nei i hoea aku ai i ka hale, e moe ana o Judika GiHbati inaluna o kekahi punee, m'aloko oka rumi hookipa. Oiui ua nui kona niau makahiki, eia nae, aia no ka u'i ame ka hiehie oka wahine ke. kau la maluna ona. I ka wa a Haliaka i ike aku ai i kela wahine, aole oia i hoohakalia iho i ke leoho ana aku, he uuku loa kona niau la i koe e ola ai ma keia a<"*, j a hoi aku 110 ka hoolūolu ana 110 ka manawa mau loa. j Ika wa nae aua o Judika Gilibati i ike mai ai ike kouio ana 1 aku o na opio iloko o ka runii hot)kipa, ua ike { koke niai la oia i ke kiilike loa o ko laua mau helehelena, ia | wa i haikea koke ae ai kona mau papaliua, mamuli o kona Uee | ana iho; ua hoea niai i ka nlanawa e hua'iia ae ai kana hewa i i hana ai i ke akea, ka meahuna ana i hunakele ai mai ko | ke ao nei aku. Hele pololei aku la nae o Edita a ku iho la ma ka aoao o ka pune<\ alaila hoolauna aku la ia Ilaliaka imua ona, nie keia maii olelo: 4, E mama, o ]Miss Haliaka Wanawoka keia," wahi ana me jka leo haalulu. ''Ma ke ano ulia maua i lialawai pu ni*maloko o ka hokele i keia la, a ma kana noi ia'u e lawe niai iaia imua oii, pela iho la inaua i hoea mai la no ko kaua \vaJii nei." Hakalia no a pau kela hoakaka ana mai a Edita no ke ano 0 ko'laua hoea ana aku, nana pono mai la o Judika Gilihati maluna o Haliāka me na maka hulili, pela no hoi o Haliaka e nana mai Ja. i-%la wahine, nie ka nalu okoa ana iho iloko ona, aole palia kelai o kōha makuahine oiaio, oiai ua kaokoa loa kona ano mai iaia aku. No kekahi manawa loihi, aole he pua'i leo nwi ia Judika Gilibati mai, aka aia wale no koiia inau maka maluna o Haliaka i wa apau, me lie mea la, ua hoopiha loa ia aku oia me ka olioli, no ka ike ana mai i ke kulana kilakila o kana kaikamahine, ka mea ana i pulapu aku ai i kona hcfohanau, mamuli o na manao lili, he iwakalua a oi makahiki i kaahope aku. No kona noho kukule loa nae,, hele okoa mai la o Haliaka a ku iho la ma ka apao o ka punee e moe ena o Judika Oilibati, a paite mai la me ka leo oluohi: 44 Ma ka'u hoomaopopo iho, ua loaa aku ia oe ka ike no'u, a ua hiki no ia oe kt koho mai i ka manao maoli o huakai 1 hoea mai la imua ou. Ua maopopo ia'u-ka moolelo no ka hewa nui loa au i hana ai, he mau makahiki ae nei i hala, mamuli o ia ike, i konoia mai ai ko'u manao, e hana aku i ka mea kaulike elike me ka mea e hiki ana ke hanaia. O ko'u manao maoli ea, o ia no ka hoihoi ana aku i na pono apau i kuJcana ai kuu hoahanau nei, kela pono pilipaa loa, i hooneleia ai oia, no na makahiki lehulehu." JMe he mea la, ua hooi loa ia ae*ka hulili o na maka o Judika Gilibati, i kona i lohe mai ai i ka hoakaka ana aku a Haliaka, 1 ke kumu o kona hoea ana aku imua ona, a o ia ka ua wahine nei o ka pane aha mai: | "Owai ka mea nana i hoike aku ia oe?" "O Mele Wela ka mea nana i hoike mai ia'u i na mea apau," | wahi a Ilaliaka. "Ina i noho hamau loa ia e kela wahine, ina \f& <5i !oa aku ia o ka pono, mamua o kana mea i hana mai ai." "Mai olelo mai oe pela, no ka mea o kona noho hamau loa ana, a huuakele i ka meahuna i pili i ko'u ana, ua hoomahuahua ae oia i ka nui o kona hewa. He nani ia, ua lohe au i "na mea oiaio loa i hanaia, a ua loaa iho Ia hoi ia'u 0 Edita nei, ma ke ano ulia; nolaila o ka liana mua loa a'u e hooko aku ana ma ko'u aoao, o ia no ka hoihoi ana ;iku i kona mau waiwai ap&u me ia, ka mea a'u i paa ai me ke kuleana ole no kekahi mau makahiki loihi, ma o ka hewa i hanaia e ha'i me ka'u maopopo ole." No keia mau olelo a Haliaka, ua hooikaika okoa mai la o Judika Gilibati e ala ahiki i kona noho pono ana tnai iluna, alaila pane mai la: "E olelo mai ana anei oe o kela inoa e o la maluna ou. ameleōu kulēāna ma ke ano he kaikamahine na Einile Wanawoka, pela me na waiwai apau i ili mai ntiluna ou mai kou inau makua mai, e waiho mai ana oe ia mau mea apau maluna o kekahi kaikamahine au i maopopo mua ole ai iaia. a i Jlalawai ai olua ma ke ano ulia wale no i keia Ia?" "Ae, ua paa loa kuu manao, e hoihoi aku au i na mea apau iaia, me ko'u au'a hou ole'iho i na mea i kuleana ole ai au. lle mea oiaio, aole loa au i ike mua iaia, aka nae, iloko o ka manawa pokole lea o ko maua kamailio pu ana, ua maopopo ia'u, ila kupono loa ka inoa-a'u e o nei, e holo aku iaia, hoi na waiwai apau o Keoni \\ r anawoka ame kana wahine. Ua ike maoli iho no au i ko'u knleana ole i na mea apau, mahope o ko'u ike ana i ka mea oiaio i hanaia, mawaena o kaua. O kela home nani o l.anakila Hale, na bona ona hui kaaahi, pela nie na dala apau maloko o ka hanako, e holo akti ia niau waiwai aoau maluna o Edita, aole loa e loaa ka maha 1 kuu uhane, ahiki i ke kaawale ana aku o kela mau waiwai mai ia'u aku. Ua paa loa kuu nianao e hoike aku i ko'u kahu malama waiwai, e hoihoi ae i na waiwai apau maluna o Edita, me ka hoohakilia hou ole ako." (Aole i pau.) ' ' . .