Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 4, 28 January 1921 — Page 2

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOLU IHO LA KE KIKALA O KA PUA O KA UKIUKI KE PII LA KE KUNAHIHI O NA KOOLAUWAHINE.

 

            Pehea kou manao e Mr. Lonohooponopono i kela ino nui apuni na moku, mai Kumukahi a Nihoa a ka palena pau mai o na moku? Aohe keia o ke tapaaikanaka, o ke kapuni Akua keia, a no Hina, 1921, kona a. m. ame kona p. m., kona makelia hoonee @ aku kona mau paona i ko ka 1920 i pau.

            E hooulu nui mai ana keia makahiki i na maua o ke kula ame na ano laau like ole, i maopopo loa ka nee ana o kona materia. i mau paona ame no ko ka honua kaumaha, elike me ka paona koko he 35 e holo ana iloko o ke kino a ke kanaka, e pana@aia ana e na mikini paahana oloko, i mea e holopono ai ke ola o ke kino, o ko ka Akua akamai i lilo i mea nana in a paha ia he @a lio koho pololei, a ma ka imo ana o ka maka, e hoanuuia ai na mea ola kino, i hookomoia ai ka palaho i ka paaho ole. a ia manawa na kuhihewa apau, e ku hana ole ana, i ka hoaa.

            Wahi a Laiana, paa aku iluna na ke Akua, haulo ilalo na Laiana, wae aku ka opala i ka lani.

            Pukaana xii: 1, 2: Olelo mai la o Iehova ia Mose laua o Aarona, i mai la:Eia ka malama makamua o ko oukou mau malama, eia ka malama mua o ko oukou makahiki.

            Pukaana xiii:@: I keia la oukou i he'e mai ai, i ka malama o Ahiha, ma keia olelo a Iehova ia Mose me Aalona, e hoike aku ana o Ahiba ka malama mua o ka makahiki, ma keia helu o Iehova i a'o aku ai ia Mose, ma Esetera ii:16. A lawe aku la o Esetera i ke alii ia @ iloko o Kona halealii, i ka malama umi, o ia hoi o Tebeta, ma keia helu i lilo ai o Aperila i malama ekahi, aole o Ianuari.

            Pololei maoli ka hoike a ke Akua ia lokepa Kamika Opio, he kaula oiaio maoli no i kohoia, o Kana i a'o mai ai i kanaka: Ua hanau o Iesu i ka malama o Abiba, Aperila, Poaono, la 6, a hapetizoia no ma ia la, a o Kona la no ia i kauliaia ai a make.

            I ka huli ana aku e nana ihope o Aperila, na puka mawaho o ke poipu ana o ka hau i na mokuaina; ua kupu ae ka lau o ka nahelehele. Ia po na kahuhipa ma ke kula e hanai ana i na hipa, a ike lakou i ka malamalama, a maka'u lakou. Luka ii:8-10. I keia la i hanau ai, ma ke kulanakauhale o Davids. Ua lohe lakou i ka meleia ma mai o ke mele lahui o ke aupuni o ke Akua, pela iho la i hiki ai na kahuhipa ke noho me na hipa e hanai i na hipa. Maraki hoomaka ke kau mohana, Aperila mai loloa ae la ka mauu o ke kula, hapa mai no ke anu, aole no ka hiki ole i ka Haku ke hanau, no ka pololei ole o Dekemaba 25; ua hanau o Iesu ia malama; ua hoololi mai o Iehova ia helu malama ana o Dekemaba o ia ka malam 9, he mauoanoa kela o ke ame o na @ o ke kula, aole he ulu manu e kokukoku ai ka noho ana o na kohu hipa e hanai i na hipa.

            E nana i ka buke o Zekaria vii:1@ I @a ha o ka makahiki o ke ulii o Dariu, hiki mai la ka olelo @ Iehova ia Zekaria, i ka Poaha o ka iwa o ka malama, o Kiseleu o ia o Dekemaba.

            He mea maikai maoli no, na hoakaka huli Baibala ana, mai ko@ mahalo ia oe e Hoolapa, oiai, na hoike mai no kou ikaika huli, nau e hoonioni nei na loea huli Baibala, a waiwai nui no hoi ka nupepa ame ka poe heluhelu, kuu hoa pili o na Koolau, ma@a ao hewa e hui aoha pu ai.

            Mr. Lunahooponopono, e oluolu mai hoi oe ia'u, maluna o ke kahua itamu o kou papapa'i, no ka mahalo piha no i ka nani o ka homa aina, e paialewa hele ia ana e na lima, a paahana o ke kiani a na manamana. Eia anei kakau i ka pii kaiao o keia M. H. 1921.

            O ke aloha no a nui e Mr. Lunahooponopono.

JOELT. K. APUAKEHAE.

 

HOOPAʻIIA E KE KIUKE NO KA PILIWAIWAI.

 

            O na Pilipino he umi i hoopiiia ae ai no ka akoakoa pu ana ma kahi e ma'amaia ana ka piliwaiwai a i hoohalahala ae ai i ka olelo hooholo a ka aha hoomalu imua o ke kiure, ua hoopa'iia mai lakou e ke kiure a ka Lunakanawai Jas. J. Banks ma ka pule aku la i hala.

            I kinohi ua oi aku mamua o ka umi poe i hoopiiia ae no keia hihia, a ma ka oleloia hookahi o lakou, o Marmeto Flores, ka i huli hoi aku i kona home ma Pilipine a halele i kona bela.

            He $25 ka hoopa'i i kauia mai e ka lunakanawai maluna o lakou pakahi me na koino o ka aha. He ewalu o keia huina i uku ae i ko lakou mau hoopa'i, a elua i hoopaaia ae i ka halepaahao no ka uku ana i ko lana mau hoopa'i.

 

NOIIA MAI O KIAAINA McCARTHY E HOEA AKU.

 

            I kulike me ka mea oiaio i hoikeia ae ma ke akea, ua loaa ae i ke Kiaaina C. J. McCarthy ma ka Poakahi nei, ma ke kelekalapa, he poloai no kona hoea ana aku ma ka manawa e malamaia ai ua hana ao ka poni ana i ka Peresideas i kohola Warren G. Harding ame Calvin Coolidge ma ka ano he peresidena a he hope peresidena ma Wakinekona, ma ka la @ o Maraki. Na Ed. R. MeLean, ka lunahoomalu o ke komi@ hoonoho peresidena, i kakauinoa i @ poloai i ke kiaaina.

 

WAIHO NA IWI MA KE ONEHANAU O KANA ALIIWAHINE.

 

            Mr. Sol. Hanohano, aloha kaua a nui:-E oluolu mai hoi oe in a he wahi keena o kou moku nupepa, no keia mau kulawaimaka e kau ae la maluna.

            Ma ka po Poakolu, hora 10:40, i pauaho mai ai i kela ola ana o Smith Dandridge, iloko o ka oluolu me ka ehaehaole, me ka malie loa, ka nee ana me ka palanehe loa a na kaikamahine ame na moopuna, ame kana aliiwahine e hoopuni ana ma kona moe, a na mea apau e noho ana iloko o ke kaumaha a lele loa ae la ke aho hope loa i ka hora i ha'i mua ia ae la, ma ke alanui ololi Chaplain, ko laua wahi e noho ana, a nona na makahiki he 81 ame 3 malama.

            I kona manawa opiopio ua komo aku oia iloko o ke kaua o Amerika Hema ame ka Akau, ua ike i ke kohoia ana o Aberahama Linekona ame ka Peresidena Kalani, no ka mea ua lilo kela kaua i kumu e kalaia ai ka noho kauwa kuapaa ana, a i ka pau ana o kela kaua nui. ua hoi aku la oia a nohopaa ma kekahi mau kaona liilii o Ohio.

            Nolaila i kona noho ana aku me ia ohana, o ia ohana he hoahanau no Mr. ame Mrs. C. H. Lewers, ka mea nana i lawe aku i keia kaikamahine ma ke ano hoonaauao oia o Maggie Kapoina Dandridge; o kona onehanau o Waiahole, Oahu, a i ka holo ana o keia ohana no Amerika ua lawe pu ia keia kaikamahine nona ua makahiki he 12 a oi iki, a i ka noho ana o keia mau ohana, hele aku a hele mai, na pii pu ae ka nunui o keia mau keiki, oiai ua hoolaunaia no hoi laua, ua lilo no hoi i mea punahele keia mau keiki i keia mau ohana.

            Nolaila ua hoohuiia laua iloko o ka berita o ka mare imua o ko laua mau haku haole, a i ka puka ana mailoko mai o ko laua puhaka, eha keiki, elua keikikane, ua hala mua aku ma o; elua mai kaikamahine, oia hoi o Mrs. J. O. Evans ame Mrs. J. K. Mokumaia.

            Nolaila, ua ike oia i kana moopuna kualua mai ka ohana mai o J. O. Evans iloko o kona ola on a o kana hana ike, o ia no na mea pili uwila ame ka hana ana i na paipu nunui e laweia ai na wai ino, ua hilinaiia oia e kekahi hui nui o kahi ana e noho ana e hoounaia ai oia i Mekiko i ka manawa e noho peresidena ana o Kia.

            He umi makahiki kona noho hana ana me ia hui, a i kona lohe ana ua hoi mai kona kikamahine a noho paa ma Honolulu, i ala mai ai kena manao e waiho i ka hana, a e hoi a noho maluna o ke onehanau o kana aliiwahine.

            Ua piha ia laua na makahiki o ka hoi ana mai i Honolulu nei i ka 18 a oi iki, a mahope mai ia kaikamahine me kona ohana, a hui iho la me ka makua, oiai ua loihi no ke kaawale ana o ka makua me na keiki, eia ka e hoakoakoaia ana keia ohana apau maluna o ka lepo aloha o kana aliiwahine.

            He oluolu oia, he nui kona mau hoaloha, a he nui kana mau hana kokua i kona manawa e noho ana i Amerika, a eia no paha ke hoomanao nei ia mau keiki puhiohe i ka laua hana, oiai i ko lona hoi ana mai a noho pu me ko laua ohana, ua mau ka pili ana aku o na kaikamahine me laua, i ko laua wa o ka pilikia, oiai ma ko laua ano ke nana aku, ua pili aloha loa kekahi me kekahi.

            I ka makahiki i hala i hoomanao ai laua i ko laua mare gula ma ka home o kana kaikamahine ma Moanalua, nolaila o ke aloha i hoopaaia ai laua, he ko'iko'i maoli ko nana aku, oiai i ka hala ana o kekahi, ua ili aku ke ko'iko'i maluna o kekahi.

            Ke makaala loa ia nei na lawelawe ana, no ka mea o na makahiki o kana aliiwahine i keia manawa, 77 a oi aku, he nui na mea maikai mailoko mai o laua, o na mea ana i hana ai, ke ku nei ia me ka poina ole.

            Ua hoomoeia aku kona kino ma ka pa ilina o Nuuanu me ka waha o kona luhi; nolaila aia na makaala loa ia ana maluna o ka makuahine maikai, i keia manawa, ame ka'u mau hoomaikai i na hoaloha i launa pu nui: me oe e kuu kupena opio ko'u welina pau ole.

Kana hunona kaue.

J. K. MOKUMAIA.

 

E PAANI ANA KA BANA MA KA MEMORIALA HALI.

 

            Ua hooneleia na makaainana o ka Emma Kuea ame ka Kamaki Kuea i ka mea hoonanea no ka mea ma ia mau po ma ka Mission Memoriala Hall ka bana kahi i paani ai no ka hoopuuluulu ana ae i na kanaka a no ka hoonanea ana no hoi i ka poe i hoea ae e ike i ka hoikeike tahalo a ka ahahui huli meolelo Hawaii ame na himeni i haawiia e na Kaikamahine ame na Keikikane o ka Ahahui a na Pukaua Hawaii, ka ahahui i kapaia "Ka Mamaka Kaua." O ua loaa apau o ia mau ahiahi na holo aku no ka Waihona Hoover no ke kokua ana aku i na keiki pololi o Europa.

            Ma ke kakahiaka Poakolu ma ka Uwapo 15 ka bana kahi i paani ai no ke ku ana mai o ka mokuahi Wilhelnina ame ka holo aku o ka mokuahi Maui no Kapalakiko ma ia kakahiaka.

            Ma ka hora 7:30 o ke ahiahi Poakolu ma ka Paka Punehbowl ka bana kahi i paani ai, a ma ke ahiahi nei, ma ia manawa like, ma ka Paka Mauumae. Mu Kaimuki, ka bana kahi i paani ai. He ku i ka nui ka paani ana a ka hove i keia mau la mahalo o ke alakai ana a ka Porepeka Mekia koalakai Nui ka mahaloia.

 

            Ma ka poaono aku la i hala he la ia no na wahine maloko o ka aha a ka lunakanawai pederaa horace w vaughan, mamuli o ko lakou kue ana i ke kanawai hookapu waiona o amerika o ia ko lakou hana ana me ka malama ana i ka okolehao maloko o ko lakou mau home pakahi me ka pau nui o kela poe wahine i ka hoopailia me ko lakou ae okoa ana aku no ko la kou pili i ka hewa. malalo o ka malu o mrs mistu ishikawa i loaa aku ai i na kanaka o ke aupuni he 9 galani lama, me 35 mau galani o na mea i hoawaawaia no ke puhi ana aku i okoleho a ua lona pu aku no hoi ka ipuhao puhi rama, malalo i kona malu. ua ae okoa ae kela wahine imua o ka aha, kona pili i ka hewa aka nae wahi ana i hana oia i ka okolehao, no kokoke mai o ka manawa e hoomanaoia ai ka la hanau o kana bebe, e hii aua no kela wahine i kana bebe hou loa iloko o kona poli, a he elua hou ae mau keiki liilii me ia. ua hoole aku kela wahine no ka maopopo iaia, he hana kue kanawai, ke puhi ana i ka okolehao; aole no ka ia he mea maa i ka lawelawe ana i kela hana, aka i hana wale no oia i lawa ai ka waona, ma ka manawa e hoea mai ai ka hoomanao ana no ka la hunau o kana bebe. No kona pili ana @ i ka hewa, ua kau mai ku lunakanawai @ i ka hoopa'i e uk oia i ka huina o hookahi haneli alala, me ka aku ole i na koina o ka aha. he wahine okoa iho no o mrs hattie chung young kona inoa oia pu kekahi i hoopa'aiia no ka malaina okolehao, he $75 kona hoopa'i. he hapakolu wale no o ka @ okolehao ku i loaa aku i na kunaka o ke aupuni malalo o kona malu a laweia aku i hoike ma ka aoao e ke aupuni no kona @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @. e like no me ka wahine mua he bebe uuku loa ka keia wahine. he ekolu wale no pule, a he elua nohoi mau keiki liilii hou ae. o ke kolu o na wahine o ka hookolokolia ana no kela hewa hookahi no, he wahine kepani, ua ae ohoa aku oia i kona hewa, me ke kania ana mai ka hoopa'i, o hookahi haneri dala. aole ana mau kumupale o ka hoakaka ana aku imua o ka aha, koe wale no ka olelo ana aku, i hana no oia i kela okolehao i mea inu no nona. mawaho iae o kela mau wahine ekolu he ekolu kane i hoopa'ila mai no ia hewa hookahi no, o ko lakou mau inoa o P Mcquin, sui hoonaame takejo ishida. he elua o kela mau mea i hoopa'iia, he hookahi haneri me kanalima dalu pakahi, a o ke kola o lakou ua kauja mai ka hoopa'i o hookahi hanori dala. Kaa i ka manu ku o ka pakoa o leilehua ke eo. ma mua heihei ninau ku i hooheiheiia ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala mawaena o na manu ku o ka pakoa o leilehua ame ko luke field ma puuloa, ua kaa i na manu ku o leilehua ke eo. o ka mama kiekie loa i leleia e na manu he 37 mile i ka hora. o ka manu ku helu 54310 o leilehua ame ka manu ku helu 54424 o ka luke field o puuloa ka i paiapai ko laua mau manawa o ka lele ana. Eoko o ka ikaika o ka makani ame ka ua no hoi o kela mau la aku nei, eia nae ua lilo no ka kela mau la aku nei, eia nae ua lilo no ka kela heihei i hanaia ma na pakoa elua i hana holomua, na maikai ka lele ana o na manu a ua maikai no hoi ka lawelaweia ana o ia hana e na kanaka na lakou i hono ia hana. O na la elua hope loa ka o kela mau ia ekolu o ka hooheiheiia ana, mahope o ka pau ana o kela hooheihei, eono mau manu ku i hookunia mai kela a mai keia wahi kiekie mai o na pakoa eia nae ua hoi aku no ka kela ame keia manu. O keia ka kekahi o na hana i lawelaweia ma europa ma kela manawa o ke kaua nui o ke ao, a i ikeia ai ka holopono o na hana a nei mau elele leo ole. Ma ka aoao kalaiaiua he republika o van ieson i hookohuia aku la. ua pani aku oia ma kahi o M.S. Henriques, he demokarata ka lua o na nakanawai apana, oiai ua pau ko henriques manawa. ma kekahi manawa i hala aku nei he moho o henriques ma ka paa baloka demokarata no ke alualu ana e lilo i hoa no ka hale o na lunamakaaiuana. he elua makahiki ko van giesou hookohu. o ka lua iho la keia o na lunakanawai apaua hou o ka mokupuni o kauai i hookohula aku e ka lunakanawai kiekie i keia mahina.

 

HOOPULAPULA, HOOLAUPAʻI, HOOWAIWAI AME KUOKOA, HE HOOKAHI NO IA KINO

 

(Hoomauia mai.)

 

            O ka olelo o kekahi poe e olelo nei he uuku loa ia mau dala, i ka hale no pau loa, a i ka pa no hoi, hele loa i kahi o ka nele, aole loaa ka meaai, a he nui aka na olelo e noke mai ai, o ka kekahi hoi, i ka hala ana o na makahiki elua, e nui ana ka auhau e ukuia ai, he ku maoli no i ka hooweliweli keia mau olelo, mai na lahui e, i ae ole ia e komo mai, ame kua koko ponoi no hoi.

            Ua nu@ maoli ko'u kahahu i na olelo o keia ano, a kukulu mai la o ke kanawai aina mua, o ia ka maikai, o ia hoi 25 inoa e waiho aku ai i ke aupuni, alaila hemo ia aina, in a na paa i ke ko a i ole i ka halakahiki, he maikai ia, no ka mea, ua pau mua i ka hanaia, he noho wale aku no kau na ke dala no ia e hele mai.

            He kupunaha no paha na manao o kekahi mau makamaka, he pololei no ia, o ka mea apiki, e ikeia nei, o na lahui e ke pii nei iluna, o ka waiwai ame ka hanohano, ame ka hoopulapula i na mea apau a hoolaupa'i i kona mau aina, a hoowaiwai no hoi, a kuokoa kona noho ana, a kani ka ia la aka, hoi kela i ko ia la aina, ua piha ko ia la ekeeke, a noho no ka ohana ihope nei, me ka ulakolako, no ka mea aia kou hilinai maluna o ka aelike ukupau, na ia la e hana na mea apau, o kuu o ke ku wale aka no, nana me kou manao o oe ana ka mea laki o olua, i ka imi pono ana ou i ka mea oiaio, ua papakolu ko ia la loaa mamua ou, oiai ua aelike olua e hoopaa ana i na mea apau, ma kana hanu ana, e hiki ole ai ia oe ke onioni aku, a manao iho oe, o oe ka mana.

            Nolaila, i kou ike ana i ka mua ame ka hope o kau mea i hana ai, o ia hoi ma kahi o kou hoopalapula a hoolaupa'i ia oe iho, o ka mea ap@ ua le e aku la ia mau pomaikai mai kou lima aku, a o kekahi mea au e hana aku ai o ia no keia i ka loaa ana mai la o kou palapala @, ke ha@ nei ia hana, o ia hoi ma kahi o ka holoholomua kau ia oe, o ka mea apiki o ke @ @ la ia i ka lahui e.

            Ke olelo mai nei kekahi poe o kou kuleana ia, in a no au e makemake ana e hoolilo no'u no ia kuleana.

            E nana mai e ka lehulehu i ka like ole o keia mau kanawai, o ia hoi o kekahi, aole e hiki ia oe ke hoolilo aku i kou noho ana a hala na makahiki he 99, a i ole 10 makahiki paha, i kou makemake ana e nee mai ke aina aku, o ia hoi ma kekahi mahele ke olelo ae, e hoomaha ana oe, ua piha no hoi kau ekeeke, a e pii mai kau keiki, a i ole kau moopuna ma kou makalua, me keia mau hoomaopopo ana i na waiwai au i hooulu ai ame na holoholona, a e kauia ka waiwaiio, alaila o ia mau dala e ukuia mai no ia mai kau keiki, a i ole mai kau moopuna mai, ma ke ka koo mai a ke komikina, oiai e ku makaukau mau ana kela ekolu kaukani dala i ka poe hoopono, a malama i na mea apau e waiho ana maluna o ka aina.

            Nolaila ma keia e poaiapuni mau ana keia mau apana aina iwaena iho o kou ohana, a i ole i kekahi ohana e aku, o ia hoi he Hawaii wale no ame hapa; nolaila he ku maoli keia maluna o ke kaulike, aole hoi e lilo wale no i ke kanaka hookahi, a o ia hoi ke waiwai a ilihune hoi kekahi.

            Nolaila ma keia e waiwai like ana, e noho ana me ka oluolu, oiai na hana aku oe i na mea e oluolu ai ka maka ke nana aku, uliuli na meakanu, aia na holoholona ke holoholo mai la, aia hoi kau mau keiki imua o kou alo me na helehelena hauoli, a mohala maikai; nolaila ai ka hoihoi pono ana ae i ka mahele mua o keia kanawai hoopulapula ame hoolaupa'i, e ku mau aku ana ia' ia hanauna aku, ia hanauna aku, a'o ke kanawai 25 inoa hoi, ua loaa ia oe ka imua kuai aku, in a ua loaa kau pulapula kila.

            Owai ana ke pomaikai ma o keia kanawai? He mea hiki loa ia ke olelo ae, o ia no o kanaka hookahi i makaukau me ke dala, a i ole i ka hui mahiko no hoi, o ka hopena, heaha ka mea e ike ia ana? O ia no ka pau loa o na aina aupuni i ka lilo i ke kanaka hookahi, a i ole iloko o ka lima o na hui imi waiwai, a i ka hala ana o na makahiki he 99 a i ole 30 paha, pehea e olelo mai ana lakou la o makou ka mana e hana i na mea a makou i ike ai he pono.

            Ua ike no kakou ia mau mea, o ia hoi kokua no ka hui ia lakou hui iho, a pela no hoi ke kanaka hookahi, kokua no oia iaia iho, no ka mea, ua nui kahi a kona mau lima i komo ai, hana ai; nolaila noho no oia i kona rumi, he hoonee wale no ke iki, o ka oni no ia o na mea paahana, a o ka mea e ikeia ana o ia ka pau loa o na mea apau ma ko lakou la aoao, a ku iho la kakou, aole e hiki ke hana aku, no keaha mai? O ia ko kakou ku ana a kakoo aku i ko lakou makemake i keia mau la a keia kanawai e hanaia mai nei, no kou pono.

            Nolaila e kuu koo ame kuu iwi, in a o ka manawa maikai keia e ku like ai me ko kakou mau hoaloha o na aina o mai, alaila aole loa i lohi ka manawa nou ame ka meakakau nei, e ku ae iluna, ma o kou mau kapuaiwawae, a maloeloe iluna o ka lepo o ko kakou mau kupuna, a e hana i ka lakou hana maamau, o ia ka mahiai, kahi lawai'a, kahi hanaimoa ame pu@a, a e noho ai oe me ka oluolu, a e kulike ana hoi mekou mau hoaloha o na aina e, a e ohumuhumu like ana, no ka mea, na hana aku oe i kekahi mea e kulike ai olua ma ia kulana like, no ka mea, aole loa e loaa ia oe kau mea i makemake ai, ke hana ole oe.

            Nolaila i kou hoihoi pono ana ae maluna o ke kumumanao o keia kalaimanao ana, aia iloko ou ka manaolana no keia kanawai, e hoi hou aku ihope, aole loa i lohi ka manawa, no ka mea, he mea maamau i ke ola ana o ke kanaka, aole loa he wa e pau ai kona nema ana, oiai i kona ala ana mai i kakahiaka ahiki i kona moe ana, e puka mau ana na olelo he mea no hoi keia, o mea no hoi i mea, mai nei i ka hele pu iho no a hooakamai mai nei, a he nui aku, wela no hoi keia la, ua mai nei hoi keia la, o ia iho la ke kulana o ke ola ana o ke kanaka, i kona ala ana, a hele e puka mau ana na olelo ahewa, aia wale no a moe, pau ae ia ia mau olelo, a i kekahi la aku no, o ia ano no, oiai nae o ka mea oiaio maoli, lohe a malama, lohe a hana, lohe a imi i ka waiwaiio o ia mea, aole o ke kue koke no, a puka na olelo kupono ole, na olelo hooweliweli, a hoomaka'uka'u, oiai aole oe i imi mua i ka mua o ia mea.

            E ku ae oe a lalau i na meahana, a hana aku a i ku i kahi o ka pomaikai nou no hoi ia pomaikai a i ku no hoi i kahi o ke poho, nou no hoi ia poho ana, no ka mea ua lawelawe aku oe i na mea e holomua ai.

(Aole i pau.)

 

HAINA NANE.

 

            I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Solomon hanohano, Aloha nui:-E oluolu mai kou hanohano ia'u no ka lua o ka manawa no ka'u haina o ka nane a Kakelamaluikaleo, ka mea nana e hooponiuniu nei i ka noonoo o ka poe huli mea pohihihi.

            Eia @ la he kama, he kupe he e@e, a he keiki papa no Hawaii nui akea: o ke keiki au a Kapakapu @ana o Holei, o ke kiai pali au o Panau, Puna i Hawaii: no'u na akaku ekolu e maalo nei. a pela au i heaia mai ai e ko ka hon@a holookoa na aloha ekolu i ka ipo hookahi.

Akahi-Eia au la he kama, he kupa, he ewe, a ua lilo he keiki papa no ka Paeaina Hawaii i keia mau la: O keia mau huaolelo eha, kama, kupa, ewe, papa, he mau anuu like ole no ko lakou, penei:

            Kama, he mea malihini; kupa, noho loihi o umi a oi makahiki; Ewe, ua mahuahua aku a nui; Papa, aole wahi i koe o ka Mokupuni Hawaii.

            He malihini ka uwea kelepona i kaweia mai i Hawaii nei, mai Amerika mai, lilo ia i kupa, a ua ewe, a papa maoli mai Hawaii Nui o Keawe ahiki i Kauai o Mano, ua hihipea kakou me na uwea kelepona. Kupa ma ke kai, he kelekalapa o ia ke kupa ma ke kai; nolaila o keia mau mea olua he mau mea like no ia.

            He keiki kapukapu io no ke Holei ma, no ka mea, he kini pali ia noluna o ka pouuweaolelo, o ia ka uwea kelepona, a i ole ia, o ka nuku o ka omole, khi e paa i ka uwea, o ka pou, o ia no ka pali.

            Elua-Na akaku ekolu e maalo nei. 1, Mea makemake e kelepona; 2, kikowaena kahi nona e hoohui i ka uwea; 3, o ka mea i makemake ia.

            O keia na akaku ekolu e maalo nei, no ka mea, aole kekahi e ike aku ana i kekahi ma ke ano o ke kino maoli, aka, ua like no ia me ke akaku, no ka mea, ma ka manaoio, o ia no ka hilinai ana i na mea i manaolana ia, a o ka hoomaopopo ana i na mea i ikemaka ole ia; na aloha ekolu i ka ipo hookahi.

            Ua lilo ia no ka pahu kelepona he ipo aloha na na mea ekolu e kelepona ana. Ina aole au e loaa ilaila, e kali malie iho oe aia ahiki mai o Mahealani, alaila e manao ae oe owau se hoa. He mea oiaio aole e loaa wale ke kelepona ia'u ke makemake e kelepona, ala wale no me ke dala e hiki ai, e loaa mai ai ke kelepona a ka mea kelepona.

            He malihini au i ko alo, a kamaaina no nae i ko leo. He mea pololei keia, no ka mea, i ko kaua wa i noho kaawale ai, aia i Waialua kekahi, i Waianae kekahi ma ke kelepona kaua i hui ai ma ke kamailio ana, ahiki ia'u ke hoomaopopo i kou leo, a koho iho au o Kakelamaluikaleo kela; mili a malamaia e na mea apau keia mea o ka ohe kelepona.

            He inoa ko'u ua kaulana apuni na moku. He mea oiaio o ka ohe a Kauakahialii o Kauai o Mano i'o no kona wahi i loaa ai, aia i ka piko o Waialeale malalo pono ma ke kowa o na mokupuni. Eia no ka haina, o ka ohe kelepona o ia no ka mea kau ma ka pepeiao; i ka hoohui ana ae i keia mau mea apau, e loaa no ka haina piha a pololei maoli o ka nane a Kakelamaloikaleo, o ia keia: Pahu Kelepona.

            Me ka ulumahiehie âme ka manaolana no hoi, e hoi puolo mai ana no ke keiki o ka makani kilioopu o Waihee, no ka mea he hele na ka wai nui aohe opala koe. Me ka Lunahooponopono ame na keiki o ka papapa'i ko'u adieu.

MAKANI KILIOOPU O WAIHEE.

 

            Ua hoi nele ke keiki o ka Makani Kilioopu o Waihee, aole i loaa wai la ka moahuna a ke keiki o Uwahipouli, huli hou ia mai! Ua like pu no ko oukou mele e D. K. Ka Naita Pohaohao o ke Al@ e @a Lii, D. K. N. Kalaoa Boy ame D. U. Ka Waik@u o Waiakuna, me ka oukou mau haina: Alanui, Dale, Moa Ulahiwa@-L.H.

 

            No na moa ke kumu hoea ana iloko o ka aha okimare. mamua o ka lunakanawai de bolt i hoikeia ae ai ma ka manawa i hooloheia ai ka hihia okimare i kueia mai e ke kane ke ano o ka lilo ana o ka moa i kumu no ka hoopii okimare a mrs figuetoa e kue ana i kana kane. ua ulu ae keia pilikia mawaena o laua ma ka manawa a jose i nee ae ai a noho maloko o kekahi o na hole nani i onaia e na korea maloko o honolulu a hoole hoi o mrs figueroa i ka hahai ana mai mahope o kana kane, no ke kumu aole hiki ia laua ke hanai moa maloko o ia wahi hou a jose i nee mai ai, no ka mea he wahi maikai loa ia. e kupono ole ai ia laua ke hanai moa, pela ka mea i hoikeia ae i ka lunakanawai. mamuli o nei hoopii a ka wahine i @ mai ai ka lunakanawai i kona manao, malia o hiki no hoi paha ia jose ke hooponopono me ka on a o ka hokela a loaa ai he wahi no ka laua mau moa e malamaia ai. ma keia wahi o ka hooloheia ana o ka hihia, ua kani ae la ka hope a hoopaneeia ka aha. Kipa ae e ike i ka wahine oki nae i kona puu. @ makemake au i kuu wahine! e hoike mai oe ia'u i kuu wahine a i ole oe e hana mai pela, e pepehiia aku @ oe e a'u a make!" O keia ka na olelo a youn han meong he korea , ma ke alanui liliha, ma @ auwina la o ka poakahi nei. O kona komo aku la uo ka ia iloko o ka hale a puka loa aku la ma ka poakahi nei. o kona komo aku la uo ka ia iloko o ka hale a puka loa aku la ma ka pa mahope a malaila i loaa ai iaia kekahi  @, a malaila i loaa ai iaia kekahi mahi a me ia pahi i oki ae ai oia i kona @ a mahope ka o ia hana naaupo ana ana, ua komo hou mai la iloko o ka hale a hoomaka ka hookahuli ana i na mea apau ana e ike mai ana. o keia ka moolelo i hoikeia ae e ka makai morse, ka mea nana i hopu ia meong elike me kana o ka lohe ana mai ka poe mai oloko o kela hale. ua laweia mai ua korea oki puu la a ka halema'i o na poino ulia  a malaila i kumanaia aku ai kona wahi i poino, a mahope iho ua laweia awe oia noloko o ka halema'i moiawahine e hoopiha hale a e hoopau ai ai. ma ka oleloia ua hoa honu loa ka kahi o kona puu i moku. ua hoomaopopoia ke kumu o ko keia korea hana naaupo ana iaia iho, mamuli no ia o kekahi mokuahana mawaena on a ame kana wahine. Ka halawai makahiki a ka papa kahuwaiwai. e noho ana ka halawai a ka pana kahuwaiwai o kawaiahao ma ka rumi halawai mau ma ka hora 7 o keia ahiahi no ka waiho ana mai i ka lakou hoike makahiki no na hana i lawolaweia e ia papa i ka makahiki i hale a no ka noonoo ana hoi i kekahi mau kumuhana hou e ala ae ana maiwaena ae o na hoahanau ia manawa. he mea pono i na hoahanau apau o kawaiahao e hele mai me ia halawai i lohe i na ema apau i hahala e ka papa kahuwaiwai i ka makahiki i hala aku la, a e noonoo pu hoi i kekahi mau hana e pili ana no ka pono o ka ekalesia i mea e holomua ai. o na hoahanau o kawaiahao e noho ana ma ka apana ekahi e pono e hele mai ana ia halawai i lohe i ka manso o ka papa ma ka mea e pili ana i ko lakou hale halawai ame ka lakou palapaia noi imua o ka papa. E pau ana ka manawa o kekahi mau hoa o ka papa ma keia mahina a e kho hou ia ana i mau hoa hou a i ole hoomau aku no paha i na hoa mua, oia kekahi hana i makemakeia kau ai a hoahanau o kawaiahao e akoakoa nui mai, a mawaho ae o keia ola ka mea e pili ana i ka pa luakini ame ka pa ilina. He hoomaikai nui. ma ka aoao o ka ahahui o na mamakokoua, he luaawi aku nei lakou i na hoomaikai ame na mahalo kiekie ana i ka lehulehu no ua kokua i pana 'iia aku ia lakou, no ka lakou ahamele me hoikeike tabalo i haawi ae ai maloko o ka memoraiala ahle ma ka po o ka poakahi ame ka poalua aku nei i hala ua hoike mai ka memoriala hale, ma ka po o ka poakahi ame ka poalua aku nei i hala ua hoike mai ka lehulehu o ka poe i hoea ae ma kela mau po elua e ike i ka lakou mau hana, mai na kamaaina a na @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@. ke hoomaikai aku nei no hoi makakaua i ka meis jon h @ kona haawi ana mai i ka hana @ naan i hooi ae i na manao ohohia. pau ka hoomaikai a na mamala aka i ka poe no apau i haawi mai lakou mau kokua ma ke kome ae e laulima iloko o na  @ ame hoikeike tabalo ma kela @ aleua, ka mea nana i hooi aku i ka mua o na hapa i lawelaweia. ma ka poalua iho nei i hookohu ai ka lunakanawai kiekie coke heury can grieson ka hope kalana mua o honolulu nei a kakauolelo hoi o ka olua senate ma ke kau kuikawa aku nei o ka ahaolelo kuloko o lunakanawai apan elua no kawahau kapaa, kauai.

 

KE KOKUA A NA MAʻI NO NA KEIKI POLOLI O EUROPA

 

            He bila kikoa halelea a @ @ i loaa ae i ka Advertiser ma ka Poa@. aku la i hala mai na ahahu like @ mai a ka Homana o na La Hope o Ka@ papa ame Kalawao, Molokai, no ka waihona kokua Hoover no na keiki pololi a Europa. Na John M. Bright, @ peresidena o ka ekalesia lala o ia hoomana ma Kalaupapa i hoo@na mai i ka Advertiser.

            O keia huina dala mahuahua ua lahuia mai ia e na kane, na wahine ame na keiki puuwai aloha o ka poe i hoohia i na haawina popilikia o keia ola ana e noho mai la ma ke kahua ma'i eia nae, iloko no o na haawe kaumaha kau ihoomaluna o lakou aole i nee kealoha no na hoakanaka, a ma ia ana lakou o ka haawi ana mai i ko lakou waiwai palaho wale o keia ola honua ana no ke kokua ana aku i ka poe i loaa na haawina i like ka popilikia me ko lakou, malia he mea ia e hiki ai ke hoopakeleia na ola o na keikiehiku.

            Mai na mahele like ole mai iloko o ka ekalesia malalo nei i loaa mai ai keia mau dala: Mai ka Ekalesia dala mai o ka Hoomana o na La Hope, he $20; Kula Sahari, $10; Ahahui Hoomaemae Lokahi, $10; a mai ka Ahahui Kokua mai, $10, Nui kela lokomaikai.

 

HOOKOHUIA O CHANDLER I LU NAKANAWAI NO KAUAI.

 

            O J S Chandler (Konala @ makaainana mua o ka have kanawai teritore mai ka Mokupuni mai o Kauai Manokalanipo, ka @ hook@ aku i lunakanawai apana n oKo@, Kauai. ka lunakanawai Kiekie James @ Co@ ma kahi o ka Lunakanawai @ @ @ pahee, ka mea nana i paa ia kulana ma na makahiki lehulehu i hala, a i pau hoi kona manawa ma kekahi manawa koke aku nei i hala. He elua makahiki ka manawa e noho ai kekahi lunakanawai apana ma ia kulana. Ma ke kakahiaka Poakahi nei i lawe ae ai o Mr. J. S. Chandler i ka hoohiki oihana mamua o ka Lunakanawai Kiekie Coke maloko o ke keena hookolokolo, a ma la ahishi iho i kau aku ai o Mr. Chandler ma ka mokuahi Kinau o ia ahiahi a huli hoi aku la no kona home ma K@. Ma ka aoao kalaiaina, he Demokarata o Mr. Chandler, elike me na lunakanawai apau o ka aha kiekie e paa nei ia mau kulana hana i keia la.

 

PIHA KA HALE KAPIOLANI I KA WAI.

 

            Mamuli o ka piha o ka halelua @ Kapiolani Hale i ka wai a ka ua @ ka paumawai uwila i paumaia ai ka wai e na kanaka hana o John Duggan ma kekahi mau la o ka pule aku la i hala ahiki i ka pau ana, ua hookomo maoli ia ka paumawai uwila ilalo o ka halelua. Ma ka olelo a na luna aupuni e noho mai nei e hana maloko o kela hale, mai ka manawa mai no ka o ke kukuluia ana o kela hale ahiki iho la i keia manawa ka piha ana o ka hale lua o ia hale i ka wai, aohe manawa i maloo ai, a ma kahi ka o ka 18 iniha ka hohonu o ka wai iloko o ka manawa ko'iko'i loa iho nei o ka ua o na la i hala aku nei. Eia nae mamuli o ka hana hou ia ana ua man@oia aole e komo hou ana ka wai a e pau ana kahi e hoopuiapula hou ia ai ka makika ma nei hope aku.

 

"NANA PONOI NO E MALAMA I KANA KEIKI."

 

            Mamua o ka Lunakanawai John @ Bolt i malamaia ae ai kekahi hihia hookaawale a kekahi wahine Korea ma kane kane mai. no ka pepehi mau o ke kane a no ka pau o ke dala i ka piliwaiwai ia, me ka noho palaualela mau o ke kane o ka piliwaiwai iho la ka hana. Aole oia wale kona hewa o na dala a ka wahine e loaa mai ai mai kana hana mai ua pau i ke kane i ka uhouhaia.

            "A pehea, makemake no anei oe hau e malama i ke keiki a i ole he oi aku paha kou pono ua ko kane e malama iaia!" i ninau mai ai ka ana.

            "O, nana ponoi no ia keiki, a ke ikeole nei au i ka hiki me iaia ke malama @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

            O ka wiliki keia nana e hooholo ana i ke k@,  ua halawai no oia me ka eha, ola nae ua hoopakeleia ae kona ola.