Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 4, 28 January 1921 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NA HANA HOIKE KULA SABATI O

            ANA O KONA HEMA

 

            ohana Pookela: -- E ae mai

            elua o ka manawa no ka

            ana ae i na hana hoike

            o ka Apana o Kona He-

            Naia ma ka ia 26 o Dekema-

            ma ka Luakini o Kealia-uka.

            no o ka piha mau o ka uhane

            oli i na hana hoike Kula Sa-

            Kona Aau, i ke Sabati mamua

            ma o ka leo kono lokomaika'i a

            a Kula Sabati o na Kona, MR.

            Haae, i hiki kino hou aku ai

            akakau nei e makaikai i na

            ike ma ia la.

            a ae o ka ho'omaka ana o ua

            ike, i haawi mai ai ke Kahu

            bati Nui ia'u i ka papa hoono-

            na hana o ia la, a o ia keia

            o nei.

            eni wehe, L. H., aoao 35; 2,

            maikai, Rev. John Keala; 3,

            hookipa, S. LAzaro, Esq; 4,

            oolaha, This. N. Haae; 5, hi-

            H., aoao 36; 6, hoike o na

            ati o ka Ekalesia o Napoopoo

            i uka; 7, hoike Kula Sabati o

            ; 8, luluKula Sabati; 9, ho-

            Kula Sabati o Kealia-uka, Ho-

            aiahiki o ka Ekalesia o Puka

            hoike Kula Sabati o Kaohe;

            Kula Sabati o Kona-waena;

            manao paipai; 13, himeni hoo

            aoao 113; pule hookuu, REc.

            ala.

me ka papa kuhikuhi, na ka

ii o Napoopoo i wehe mua na

akaiia e Miss Mabel Ahuna,

onana, 17. Nani na leomele i

ai e lakou, a o na minoaka o

u'i ke hekau ana maluna iho

u alakai.

naopio âme na macula malalo

ii ana a Mr. Chas. Au; huina

14. Maemae ua leomele âme

a.

Keeiuka i alakaiia e Mr.

Haili âme, Mrs. Makakoa

a haumana 9; maloeloe no

me he mea la no o na manu

ka uka o Alanapo.

kii i Honaunau, malalo o ke

a Mrs. Lydia K. Kekuewa,

a e na opio ame na makua

ke alakai ana a ka Poropeka

we; huina haumana, 17. He

u

i a he ulumahiehie na hi-

eia mai; nawai no noi e nele,

alakai o keia mau papa he

e'a no ke kaiuli, a he mau

ka papaki o na huamele

Kamaomao o kuhihewa aua-

okini o Nihoa.)

ia na hana lulu dala ame ke

ka himeni L.H. 111; a o na

ke $35.

pa pokii o Kealia-uka, i ala

Miss Nalehua Keala; huina

. Nani na mele, maemae,

a ana a ke alakai.

a opio ame na makua, mala

akai ana a ke Kahu Kula

Kahaha! Kauhauha no ke

a ua pouhana nei o na Ko-

no ka ai i ke kanaka

ka Ahuna no ka aina ia o

ku.)

Tom, e lawe aku i kuu mau

e nui.

na o Hookena malalo o ke

a Mrs. Eva Kailiponi, a i

i ia e ko aliikoa kiekie o

Konorala Foch; huina hau-

ke me ka papa Kula Saba-

o ia hoi he helu laki. Ma

haawi nui ai kou meakakau

maikai ana he nui, oiai ua

ia mai ia'u ka lolie, aole

e o keia mahele, a lilo no

hoopuiwa loa mai ia'u,

i aku ma kela la, i ka hi-o

'aera nei o Paraui, he ku-

a liuliu kaua, a hoopu wale

ia a i ke poha ana mai no

hea, o Hookena keia, huli

na, ua hele na maka o ua

a piha i ka uwila; aole he

inaina o na @rea kaua ho-

mau maka uwila i piha i

hie uhane, a hene iho, la

e keiki. O na mele he ku

wainohia âme k@ ulumahie-

ana a ke kai i kamupali, he

, a o ke poha ana i ka pu'e-

o-e, aka o keia he hoene

ka puuwai, a malia paha ke

e me na leo melodia a na

dala a na kaikamahine hoe

Moiwahine Cleopatra.

kua, ke haawi hou aku nei

ua hoomaikai he nui.

a Sabati o Kalahiki, i ala-

John R. Smith, Jr., (Lu-

eikolani Kawewehi); huina

13; ma na leo i meleia mai

iki ia'u ke hoomaopopo pono,

kau iho maluna o'u na ha-

ihia, a i hoopu aia ae e kuu

aka houoli e kahe ana; oiai

la nana aku la au i kuu ha-

ana, oiai o maua wale no

aua luau 'i makuahine e ola

ao, a mawaho a'e on a, o na

me na kaikamahine amo

a amaua, na haumana, o keia

hookahi hulu makua a e o

ka inoa o Kawewehi ame Pa-

ou iloko o na hana maikai, ia

aku ia hanauna aku.

kaikuaana i hoohua mai ia

ulehu, eia nae na kuu mau

e 'anamo i ka hanohano. E

aku e kuu mau keiki ame na

opuna amana i na hana mai.

Papa Kula Sabati o Kona waena i

alakaiia e Mrs. D. M. Weller; na hau-

mana. 21; ma ka olelo namu ka lakou

nei mau imeni, a o ka panina no hoi

keia o na hana.

   Na manao paipai hooulu uhane mai

ia Rev. D. M. Weller, Miss Ella H.

Paris, H. L. kawewehi, Rev. John Ke-

a'a âme ke Kahu Kula Sabati Nui T.

N. Haae.

   Huina nui o na haumana, 153: na

makaikai, 50: huina nui, 205; hookuu

na hana me ka mhimeni L.H., aoao 115,

âme ka plue a ka Rev. Jno. Keala.

   Mahope iho o ka hookuu ana o na

hana, poha ana no ka leo o ke kenerala,

ua pau ka hana, ua kuu ka luhi o ka

la hoouka kaua o ka uhane, e komo ilo-

ko i kahi i hoomakaukauia no ka hoo-

piha ana i ka lua o ka inaina, a nee

aku la keia uo ia mahele hana i koe,

aole nae hoi i ke kaulio e like me ko

Koauaiki, aka lawe nihi ae la hoi keia

i ka lalau ana o na neaai, a hoomanao

ae la au i ka olelo hoomakeaka a Ku-

kahekahe ia Laiana oiai laua e paina

ana ma ko Laiana Ironic: "He lio ka."

oia hoi keia, pii ke o owala ke puna,

aole no hoi i emo iho, ku iho la no au

i ka pohu la'i o kuu aina o Kona i ka

pohu maliuo a ehu.

   I ka hooki ana iho, ke haawi nei au

i kuu hoomaikai i ke Kahu Kula Sa-

bati Nui o na Kona, i kou Kenerala

Raeh, na kumu, na alakai ame na hau-

mana Kula Sabati apau.

   Me keia mau wahi huaolelo, "Aloha

makahiki hou kakou apau," na ke

Akua no iloko o Kona aloha ame Kona

lokomaikai e kiai mai ia kakou apau a

hui hou aku no i ka wa pono.

   Goodbye my dear Solomano ame na

keiki noolele uwila a kaua

   Me ka oiaio mau,

            HENRY L. KAWEHIWEHI.

E MALAMAIA ANA HE HALAWAI

O NA KANAKA KAKAU NUPEPA

   Ma ka Poaono, Feberuari 5 ae nei, e

malamaia ai he halawai a ke komie o

ekolu lala, oia hoi o W. R. Farring-

ton, o ke Star-Bulletin; L.A. Thurston

(Kakina) o ka Advertiser, ame Alex-

ander Hume Ford, o ka Pan-Pacific

Union, maloko o ke keena halawai o

ka Ahahni Kalepo o Hnolulu nei, no

ka noonoo ana maluna o na hana i ma-

keinakeia ai, no ka hookipa ana mai

i na kanaka kakau nupepa o ka honua

nei, iloko o ka mahina o Okatoba e

hoea mai ana, mai ka la 4 aku o kela

mahina ahiki i ka la 14.

   ma keia halawai a ke komite, ua makemakeia na lunahooponopono o na nupepa anau o Hawaii nei, e hoea ae, i hookahi ka noonoo like ana no na mea pono e hana aku ai, pela hoi ke koho ana i na lala o keia ame kela komite.

   Ua manaoia, aia mawaena o ka ekolu ame ka eha haneri poe kakau uupepa o ke ao nei e hoea mai ana no ka hui nui e malamaia aku ana maloko o keia kulanakauhale i ka mahina o Okatoba.

            Ma ka aoao o na kanaka kakau nupepa o Hilo, na noho ae ka lakou halawai mamua aku nei a hooholo e hoohalaia kekahi manawa o ua kanaka kakau nupepa iloko o ka mahina o Okatoba ma HIlo, aole hoi ma Honolulu nei wale no, he ulanao hi i hoomaopopoia e loaa aku ana no ka aeia, oiai'aia ma Hilo kekahi mau mea ano nui loa e pono ai e ike na malihini.

            Eia ko Honolulu nei poe ke nana aku nei me na manao hialaai, o ka hoea mai i kela manawa, no ka mea o keia kekahi o na hana i loaa ai ia Hawaii ka hanohano, na o ka hoea ana mai o na kanaka kakau nupepa kaulana loa o ke ao nei.

KE KII O KA HALEPULE HOU O KAUKEANO.

            O kekahi mea ano nui i hoikeia ae ma ka halawai makahiki a ka Ekalesia, o Kaukeano a i hoakakaia maloko o ka hoike ake komite kukulu hale o ia ka hoolimalimaia ana aku o Ralph Adams Cram o ka hui a Cram ame Ferguson, o Bokekona, oia ka mea kahakii o ka halepule hou o Kaukeano e kukuluia aku ana. O ka manao hooko o ke komite o ia no ke kauoha ana aku ia Mr. Cram e holo mai i Honolulu nei i hiki ai iaia ke hookamaaina i ke kahua ame na ano apau o kahi o ia halepule hou e kukuluia aku ana. Ua manaoia o Mr. Cram o kekahi la o na kanaka kaulana a akamai loa i ke kahakii ma Amerika, nana ka i kaha ke kii o ka halepule   nani o St. Thomas, e ku mai la ma ke alanui elima, maloko o Nu Ioka, a oia no ke kanaka kahakii i kohoia no ke kaha ana i ke kii o ka halepule o ke Kula Nui Princeton nona na lilo i manaoia he $1,000,000. He lunahoomalu pu ka oia no ka papa hoolala hana o ke kulanakauhale o Bokekon, a oia no ka mea nana i kakau i keahi mau buke lehulehu e poili ana i ka oihana kahakii oia kekahi o na kanaka akamai loa i ke kahakii no na hale kaulana i ka nani o kela au kahiko.

            Ma ka la 1 o Februari i manaoia e hoea mai ai o r. Cram i HOnolulu nei elike me ka mea i hoikeia ae, maluna mai o ka mokuahi Matsonia, a e hala ana ka kekahi mau hebedoma lehulehu iaia ma Hawaii nei, a oiai oia e noho ana maanei he manawa ia nona e hoolala ai i na mea i manaoia no ke kahua o ka halepule hou o Kaukeano e kukalaia aku ana maluna o kekahi o na apana aina o Dillingham i make.

HE MOOLELO KAIAI E PILI ANA I KA MALAMA I KA HANA.

DAVID B. HAUMEA.

            O ka Makai David B. Haumea, ka mea nona ke kii e kau ae la malama, a e ku kiai mau mai nei hoi i ka pono o ka lehulehu i ole e poino na ola a e hooku'i ole ai hoi na kaa, ma ke kihi o na alanui Kalepa ame Papa ma kahi i ikeia "Wall Street," aole oia he kanaka oiwi kilakila a maemae wale no o ka helehelena iloko o ka puali o na makai ku huina, aka, o kekahi oia o na makaainana maloko o keia teritore, he moolelo maikai kona me ka maemae o kona ino e haaheo ai na kanaka Hawaii, iloko o kana malama ana i ka hana a ka lehulehu. He kilakila kona kulana a e hoike mai ana hoi he welo oia mailoko mai o ka ohana o na kanaka kino nunui a awaawaa me ka ikaika pu o kela au kahiko. He ohana nui kona nana na keiki he umi e ola nei ma na moopuna ola maikai he elima.

            O kona moolelo o ke komo ana i ka hana a ke aupuni a e paa nei hoi, me ka hanohano ame ka inahalo nui ia i keia la, ua hoomaka ia mai ka la [mai o Ianuari o ka 1894,; a ma ka la 1 o Ianuari o ka 1921 i hala iho la i piha ai iaia na makahiki he 27 o ka malama ana i ka hana a ka lehulehu me ka hoomanawanui me ka ewaewa ole, he kakaikahi loa ka poe i like aku me ia.

            Malalo nei e ikeia iho ai ka nui o kona mau haku ame ka lehulehu o na loli i ikeia ma na poo o ka oihana makai, ame ka lehulehu o na kau hooponopono aupuni kuikawa, ke aupuni Repubalika a i ke teritore ame ke aupuni kulanakauhale ame kalana i keia manawa.

            ma ka la 1 o Ianuari o ka 1894 ko David B. Haumea hoomaka aha e komo i ka oihana makai, i ka manawa e noho ana o E. G. Hitchcock he elamuku no ke aupuni, a o A. M. Brown ka hope ilamuku. Ma ka la 21 mai o Iulai i kohoia ai o A. M. Brown i ilamuku no ke aupuni a o Hitchcock Opio kona hope.

            I ka 1896 âme 1897 mai ua noho hana aku o Haumea malalo o Mr. Chas Chillingwoth, ka hope makai nui ia manawa. Ua noho o Mr. Chillingworth ahiki i ka 1904, a ma ka la 21 o Okatoba o ia makahiki no ua kohoia o Wm. Henry i makai nui a o W. T. Rowlins kona hope; oia mau no ko Haumea noho hana ana ma ke ano he makai kuhuina. I ka 1905 ame 1908 mai ua kohoia o A. M. Brown i makai nui a o jack Kalakiela kona hope. I ka 1907 mai ua kohoia o C. P. Iaukea i makai nui a o Wm. P. Jarrett kona hope. I ka 1908 mai ua kohoia o W. P. Jarrott i makai nui a 'o Chas. Rose kona hope. I ka 1914 mai na kohoia o Chas. Rose i makai nui a o Julius Aseh kona hope, a iloko o keia mau manawa lehulehu apau i loli ai na poo o ka oihana makai o ia mau no ko Mr. Haumea noho ana ma ke kulana makai a'ohe manawa iki a Mr. Haumea i haalele ai i ka hana, koe wale no kona mau manawa i hookuuia ai no ka hoomaha ana.

            Ma ke ano nui he kauwa o Mr. Haumea na ka lehulehu, eia nae, ua haawi ia aku ka mahalo kiekie iaia no ka hooko pono i ka hana ame ke kauoha a na haku, aole o ia wale, aka no ka makaala pu i ka hana, ka malama i ka hana, ka maka'u ole, ka oluolu ame ka hoopono, he kumu hoohalike maikai hoi no na Hawaii apau e paa ana i ka hana i nei manawa a ma keia mua aku.

            LONDON, Ian. 19. He lono kelekalapa ka i loaa mai ianei mai Berelina mai i keia po e hokaka ana he hakaka hahana ka i hooukaia mawaena o na kanaka i piha me ka huu ame na makai ma ka manawa e malamaia ana o ke koho baloka a ka lahui ma Brogatschutz, ma Silisia luna, a o kekahi mau hora lehulehu ka hoomauia ana o ka hakaka. Ma ka oleloia ua lehulehu ka poe i hoehaia ma na aoao elua.

KUU WAHINE ALOHA UA HALA.

            I ka Nupepa Kuokoa ame kou Lunahooponopono, Solomon Hanohano, aloha nui - E oluolu mai hoi kou hanohano ao ka'u mealoha hoi kekai wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, ke Kiloaua o ka Pakipika, nana hoi ia e uwila ae i kona malamalama, i ike mai ai a kini lehulehu o kuu wahine aloha, e noho ana mai ka hikina a ka la i Ha''eha'e, a hala loa aku i ka welona a ka la i Lehua; aloha wale kuu ipo e!

            Elike me ka imo ana o ka maka, pela no ka Haku mea hale i kii mai ai i ka hanu hope o kuu mealoha, a waiho iho la i ke kino puanuan na'u e kilohi hope iho i kona nani, a nalo aku no ka wa mau loa. Eia iho kona wahi moolelo pokole:

            He ma'i puuwai kona, o ia ka ike a na kauka, ua loihi no ka hoomailo ana a ka ma'i, ua hooikaika no mana o imi i kahi e palekana ai, imua o na kauka o hilo nei, na loaa no ka maha, a hoi hou mai no i kekahi wa, i ka mahina o Spatemaba, ua hookuu aku au i kau mealoha, e holo i Honolulu i kahi nui o ka ike, noho pu no me kuu mama aloha ame na pokii no o maua.

            Aloha no, ua hele no i ke kauke, loaa mai la no ka oluolu, i ka mahina o Okatoba, hoi mai la me ia maikai no. Ekolu pule mahope mai, ua hiki hou mai la no, kahea hou no i ke kauka, loaa mai la no ka oluolu, a hoi mai la kona kulana mau; ikaika lamalama no o kona wahine u'i, me ia kulana i loaa iaia, ua hoi mai la na manao maikai, hauoli iloko o ko'u noonoo ikaika no hoi ke kino, i ka ike aku i ke kulana hoihoi o ka wahine, me ia ola kino maikai no.

            Ianuari 3, ua hele aku la maua no kai o Milo, o ia home kahiko a maua i noho ai me ke aloha, he loihi no keia wahi a maua i naue ai, mai Waiakea aku ko maua home kou, hiki aku la ia home kahiko, nana ae la i ka holu o ka lau o ka niu, hu ae la ke aloha no ia home i nohoia ai.

            Hoomaha liilii iho la a huli hoi mai la maua me ka maikai, ninau aku la au, phew oe i key hele ana aku nei o kana Pane mai la keel, Don't worry papa, I am strong now, me ia maikai wale no, mow pu iho la no ia po me ka pumehana. Kakahiaka Poakolu ae, la 3, ala no au i ka hora 4 hele aku au e kuke, a makaukau, kahea aku la au, mama have some tea; no papa, too cold, I'll wait until morning, the boy will cook for us, ai au apau a hoomakaukau no ka hele i ka hana; bye-bye mama booby papa, o ka panai hope ana iho la ia mawaena o maua, aalele iho la i ka hale me na manao hauoli.

            Haalele kA's kaaahi ia Hilo no Makalau, ia hue hoi ana mai haiku i Kawainui, loaa mai la ka lohe kelepona, come right home, bad news, your wife is dead! Kau maluua o ke aka hoe i ke deep e ku ana ka bikini, kau mai la no ka hale me na manao luuluu, no kuu mealoha i haalele mai ia'u ame ka luhi a maua he keiki.

            Ike iho la i ke kino wailua o kau mealoha e hoopuniia ana e kona ohana, me ka luuluu ua nalohia aku la ka manaolana mai ia'u aku, ka hauoli me ka ikaika, oiai au e ku hookahi ana ma ko'u ao ao iho, imua o ka ohana o kuu mealoha, ua like iho la au me he kii mabala la imua o keia ohana, a'u e ike nei, kuu wahine aloha iloko o neia kora o ka eehia, kuu minamina pau ole, kuu hoapili, hoa hoomanawanui o ka noho ana.

            Oiai au e noho ana me na manao like ole, hoikeia mai la kona moolelo walohia i kona ala ana ae ia kakahiaka, he maikai kona kulana, ua hui pu iho la no kme ka poe pili koke mai mahope o ko maua hale, walaau pu no hoi mai la hoomakaukau i ka laua mau meaai me kona aunty, Mrs. Kalei nakapuahi, oiai ua kii no i keia aunty a hoihoi mai nana e malama elike no me kona auo malama ohana eia ane ua poho iho la ia manaolana i upuia ai.

            I ka pau ana o ka laua ai apa, ua hele aku la ilalo a olelo aku la i ka wahine Kepani e kii i na lola maloo e hoihoi iluna, na hookaia mai la ia leo, ia huli hoi ana mai o ka wahine Kepani e waiho ana kuu mealoha, ua kaheaia na kokua, keleponaia ke Kauka Osorio, ua hiki mai la ke auka, i kona nana pono ana, na hala aku la ka manaolana, ua hooponoponoia iho la me ka maikai a hoomoeia iluna o ke conch a loaa aku la ia'u me 'ia kulana me ka waimaka, kau aloha hoi, kuu wahine heleloa e; aloha wale kuu makua hoi e!

            Ua hanauia kuu mealoha ma Puuea. Inne 25, 1874, mailoko mai o ka puhaka o Margaret Speucer, a ua piha iaia na makahiki he 45 a oi. haalele mai la i keia ola ana ma ka la 5 o Ianuari, 1921, a moe kau la ke kino wailua o kuu aloha in a Homelani ia la 7, kuu aku la ka luhi no ka wa mau loa.

            I kona hala ana aku la, ua piha iho la ne 11 makahiki o ko maua noho aloha ana iloko o ka berita maemae  o ka nohomare ana; kona kulana, he wahine oluolu, he malama ohana, he mea nui iaia ka malihini, ke kipa aku imua on a, he wahine haahaa, he akahai,  he mikio i ka noho home ana. he hoomaemae, he maiau, he wahine niakee kane, he kuakoa kona noho ana, me ka poina ole i kaua mau hana maikai me ke aloha nui i kuu wahine i haalele mai la ia o me ka lei a maua i ahaia la i manawa ino ai, a ku kohana ae la kuu aloha kookuu hookahi mai la ia'u me ka luhi amaua e u aku nona me ka luuhuio; aloa wale!

            Hali'ali'a aloha wale mai la no i o'u nei, na wahi a maua i pili ai, kuu hoapili hoi: aloha au o ka luna o Kukuau, o ia home aloha a kaua i hoomanawanui ai me kuu mau pokii; aloha wale au ke noonoo ae ua lakou, kuu aloha hoi. Huli aku au nana ia Milo, i ka ehu a ke kai, ka home hoi o kuu meaaloha, i anoi pu ai me ke onaona; walohia wale; hou hoi ka waimaka e haa'e nei i ka lihilihi, o ia home a kuu mama aloha ame kuu mau pokii i luakaha pu iho ai malalo o kou malu, kuu ipo e kuu aloha i ka palekai o Hilo i ka Uakanilehua, kou mau hunakai aloha, i noho hoomanawanuiia ai, e kilihune iho ana i ka ili o ke kamahele, huli aku ke alo nana i ka nani o Kuhio Bay. Aloha oe, e na lehua o Panaewa e, he kahiko oe, he ohu, ke wehi, no kuu hoapili i naue aku la i ke ala maawe a kane.

            E ka palekai i na pali alolua o Waipio, e hooipo ana me Honokaape i Waiulili, e kilohi aku ana i ka nani o ka wai hoohuelo o Hiilawe i na pali; aloha wale ia wahi i piliia ai; aloha au o ke kai koluhelu o Kahului, o ia wahi a maua i pili ai, me ka la kikiki nopu i ke kula o Kanaha e, aloha wale!

            Nou hoi kekahi waimaka e ku ua Lililehua o Palolo e, me ka makani huihui o ia uka waokele. E ka Uakukaiahale o ke kaona, anoai wale hoi kou mau luhiehu, a maua e kilohi ai me kuu aloha i hala aku la, huli hoi hou no ke monehanau, i ka uluwehi o Hilo Hanakahi, noho i ka poli o Kanukuokamano i Waiakea, kuu home aloha, makou mau paia aloha i wawalo ae ai na leo kupuinai hope no kuu mealoha, a haalele iho la ia'u me ka lei a maua, oiai na naha ae la ke kiaha gula a ke aloha, na hoi aku la ka lepo i ka lepo, o ka 'uhane i ka mea nana i hana, e hoomaikaiia ka inoa o Iehova o na Kama, he malu ma ka honua, he aloha i kanaka, a na Koua lokomaikai e hoomama mai i na kaumaha ame na luuluu.

            Ke haawi aku nei au i ka'u mahalo ame ka'u hoomaikai i na ohana i akoakoa pu mai me a'u no ka'u mealoha me ka lakou mau boke pua, ame ka ukali pu ana i kana huakau hope, me ke aloha no i ka keiki o kou papapa'i.

            'Owau iho no me ka luuluu,

                        MOSES L. K. DOIRON.

Waiakea, Hilo, Ian. 21, 1921.

O KA HAPALUA O NA POHO PAUAHI KA UKUIA.

            O ke poho pauahi o ke kulanakauhale o Honolulu no ka 1920 i hala, he $88,344.93, aneane o ka hapalua o keia ua ukuia ae e ka hui inisua oia hoi he $48,839.33, elikeme ka hoike a ke Luna Kinaiahi Nui C. H. Thrurston, ma ka Poalima aku la i hala.

            O ka uwila ke kumu o ka nui o na pauahi manua o kekahi mea e ae, elike me ma hoike, he 17 ka nui o na pauahi mamuli o keia. He 13 mau pauahi mamuli o na poomuku puka; no ua kapuahi aila mahu hoi he, 10; no na mea hoopahupahu he 9: a na na keiki i paani me na kukaepele, 7; he mea a'o aku keia i na makua mai hoohe mahema wale i na kukaepele o loaa i na kamalii noonoo ole, he mea hoopilikia ia, a lilo i kumu hoopoino i na hale. He ewalu mau pauahi mamuli o ke pahu ana ae o kekahi mau mea pahu, he 12 o ia aohe i maopopo ke kumu, a hookahi he puhi-kolohe maoli ia.

            Mailoko ae o 127, mau hoike pauahi he 27 o ia he mau hoike hoopunipuni na kekahi poe kolohe. He 92 i hoikeia ae i ka oihana kinaiahi ma na kelepona, ma na pahu makai he 62, a he elima ma ka hoike waha nmai ka poe kolohe ae.

            He mau noi ka ka Luna Kinaiahi Nui Thurston o ka waiho ana ae imua o ka papa no ka hoopii ana ae i na ukuhana o kona mau kanaka hana, ka loaa ana he i kona mau kanaka o kekahi mau hora hana oi o ka maikai, ka hoolakoana ae i kana oihana me kekahi kaa kalaka alapii me kekahi mea kilou a mau lako hana e ae, a i laina kelepona kaokoa no ia oihana mawaena o na hale kinaiahi lehulehu like ole maloko o ke kulanakauhale.

            No na hoolilo o ia oihana no ka makahiki he $82,468.65; no na ukuhana, he $6537.65; no na materia a no na lako hana ame ua hana hou a mea hana kupono hou no ia oihana, he $13,785.

HOOUNAIA KA MOKU TOPIDO E HULI I NA WAAPA NALOWALE.

No ka huli ana aku i kekahi mau waapa lawai'a Kepani elua i nalowale elua mau pule i hala aku nei no ka holo ana e huli no kekahi waapa, i hoounaia aku ai ka moku wawahi topido Sproston mai ke awa aku o Puuloa. O na waapa i nalowale oia ka Hachiko Maru, i holo ai ma ka pule Karisimaka, a ma la 2 mai o ianuari, no ka hoi ole ana mai o ka Hachiko Maru, i hoounaia aku ai ka waapa Nagashima Maru e huli. Mai ka manawa o ka holo ana o kela mau waapa ahiki i ka hoonuaia ana aku la o ka moku wawahi topido Sproston, aohe lono i loua mai no kekahi o laua a no laua like hoi. Malia paha aia i mau waapa ma kekahi wahi kahi i kali ai no kekahi moku hoopae opiuma, a i ole no ke puhi oholehao ana a nui, alaila noi mai, a i ole kuai aku ma kekahi wahi. No ka mana'oia na halawai paha laua me kekahi poino ke kumu o ka haohao ia ana a i hoounala aku la hoi o ka moku Sproston.

LIKE OLE MANAO O KA LUNA KANAWAI ME KA WELSON

------------

            Ma ka manao o ka Lunakanawai H. W. Vaughan o ka aha, apana Amerika ma Hawaii nei o ka hoike ana ae he mau la kakaikahi i hala aku nei e hoole ana i ka hoopuka ana mai i pa lapala hookuu kino no Lee Sau, he kanaka oia o ka Lahui e.

            He Pake o Lee Sau i noho Loihi ma Hawaii nei no makahiki he 22 a ma ka 1919 i hala ua hoi aku oia i Kina me ka manao e hoi hou mai i Hawaii nei, oiai oia he Pake Hunahana ma ka manao o ke kanawai ua koiia aku oia e hoi hou mai maloko o hookahi makahiki. koe wale no a loaa aku kekahi makahiki, koe wale no a loaa aku kekahi apono iaia e hooloihi aku ana i kona manawa e noho aku@ uai ma Kina, oia i hoi mai i Hawaii nei a hala ka makahaiki hookahi, ka manawa on a i hela aku ai e hele a hou mai, a oiai oia ma Kina, aole no oia i noi iki mai e hooloihi hou ai aku kona mana wa e noho ai ma Kina.

            Laia i hoi mai ai i Hawaii nei ma ka la I o Sepatemaba i hala ua holoeia aku kona aupuni o ka oihana hoopaelimahana o ke Territore, no ke kumu, na noho oia ma Kina a oi loa aku ka manawa mamua aku o hookahi ma kahiki, a o kekahi kumu he kanaka mare lehulehu oia.

            No keia hooleia ana aku o ko Lee Sau komo hou ana mai i Hawaii nei, ua waiho aku la oia i ka hoopii i ke kakauolelo o ka oihana hoopaelimahana Wilson ma Wakinekona, eia nae, ua hoopauia kana hoopii no ke kumu ua, oi loa aku kana manawa o ka noho ana ma Kina, a nole no hoi oia i noi hou mai e hooloihila aku kona manawa e noho ai. Eia nae aole ke kakauolelo i apono i ka olelo hooholo a ka aha nieniele he kanaka mare lehulehu o Lee Sau. Maluna o keia kuma i kulike ole ai ko kanawai manao me ko ke kakauolelo o ka oihana hoopaelimhana , no ka mea, ana ka manao o ke ka kauolelo, "ina e noho pu ana o Lee Sau me elua pau wahine i ka manawa hookahi, a na mareia laua ma ke kanawai, a ua loaa iaia hookahi keiki me kekahi o laua, a e hanau aku ana kekahi, aole ia i lawa e hooiaia aku ai he kanaka mare lehulehu o Lee Sau, a i ole he kanaka manaoio paha ma ia hana, a i ole, he kanaka e hoomaamaa ana paha ma ia hana."

            Ma ka moolelo e pili ana i ka nina ninauai ana o Lee Sau, o ke hope oia moolelo o kaua olelo ike, ua hoopilipu ia me ka palapala noi, ole keia malalo nei:

            Ninau: "Aole anei he mea oiaio ia o ke kumu o kou hoi koke ole ana mai maloko o ka makahiki hookahi elike me ia i hoakakaia maloko o ke kanawai, oia kou mare ana i kekahi wahine hou ma Kina, a no ka noho pu ana aku me ia kou mea i hooloihi hou aku ai i ka noho nua?"

            Pane: "Ae."

            Ninau: "Owai ka inoa o ko wahine imua?"

            Pane: "O lum Sire; 32 makahiki; hookahi a maua kekikane."

            Ninau: "Ua hoike oe iloko o Mei o ka makahiki i hala o Lee Kuni lee kona inoa, makahiki

            Pane: "Oia kona inoa kapaia mai kekahi kii pohaku i kalaiia."

            Ninau: "Aia ihea o Lum She i nei manawa!"

            Pane: " Aia no ma kuu home ma Kina."

            Ninau: "Ke ola mai la no oia!"

            Pane: "Ae,"

            Ninau "Owai ka inoa o ka lua o ka lua o kau ma wahine!"

            Pane: "O Pang Shee, he 20 makahiki."

            Ninau: "I ka manawa hea kou mare ana iaia!"

            Pane: "Ma ka la 23 o Iulai o kela makahiki aku nei.

            Ninau: "Ehia dala au  o ka uku ana aku i na makua on a no kona lilo mai ia oe!"

            Pane: "Aneane hookahi haneri."

            Ninau: "Aia oia hookahi haneri."

            Pane: "Aia no ke noho mai la mekuu wahine mua maloko o ka hale hookahi Kina."

            Ninau: "He keiki no kekahi ana?"

            Pane: "Aohe, aka e loaa aku ana nae kekahi keiki."

            Mamuli o keia mau pane o Lee Sau i loaa aku ai ka ike i ka papa neineile he kanaka mare lehulehu oia, ka mea noi e aeia mai oia e konio i Hawaii nei.

            Maluna o kela ninau na holoholo ke kakauolelo o ka oihana hoopaelimaha na o ka "Pake i mare i kekahi wahine a mare hou aku i ka lua o kana mau wahine a oi aku no paha, ua aeia no ia ano hana ma Kina, aole e manaoia aku he mare lehulehu a e kipakuia aku @@@ mai ke komo ana mai i Hawaii nei ma lalo o na manao o ke kanawai hoopaelimahana e pili ana i na kanaka o ia ano."

            Ma ka manao o ka lunakanawai na alai ke kanaka i ka poe mare lehuleu apau mai ike komo ana mai a i ole, na kanaka paua e manaoio ana he pono ka mare lehulehu, a i ole, e kokua ana paha i ka hoomaamaa ana e mare lehulehu. Ina ke kanawai ame ka mea i niau mau o ka aina kahi ana i hele inai ai i ae e mare lehulehu, a ne mare oia a noho pu me kekahi mau wahine lehulehu, hookahi o lakou oia kana wahine i mare ae, @ kekahi mau wahine ne he mau wahine hoao,aohe iho la ia he mare lehulehu ma ka manao o ka rula ana a ke kakauolelo o ka oihana hoopaelimahana, alila aole he marelehulehu ka hihia o Leong Bing. Ina he pololei ua hiki i kela ame keia kanaka mare lehulehu ke komo mai iloko o ka aina kahi ana e hoomaamaa ana ia hana.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

LILO KE PAIPU WAI NUI O PALO.

LO I KA WAI

----------------

            Ua oi aku mamua o ka 10,00 kapuai o ka paipuwai nui o Palolo i lilo i ka wai iloko o ka wa o ka ua e loku hala ole ana ma ka Poana ame ke Sabati aku nei i hala. E aneane aku ana ma kahi o ke $53,000 na hoolilo no ka pai puwai nui hou ame ka hana ana. Elike  me ka Mr. Wall o ka hoike ana ae ma ka Poalua nei. Oiai e kai ana no ka hanaia o ia paipu e pauma maoli ia aku ana ka wai e na paumawai o ke aupuni kulauakauhale iloko o ka luawai hookio ma Kaimuki no ka hoolako ana aku i na makaainana o ia apana me ka w@@

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

PENEI KA BOOSTER OLELO:

            "Ua hanaia kekahi mau kukaupaia ma ka lani, aka ua hanaia ka hapanui ma ka rumi hookipa mahope me ka nui ole o ka malalama me ka maopopo ole i kekahi mea o kaua mea o kiiana."

            Aohe an hopohopo ana i kou wa e kuai ai i kou lole ma keia Halekuai Hoi Hoi o Kau Dala o ka waiwaio  o na Paalole nani ma ka $23000 a ke $47.50 o keia ka olelo a ko H@@@@@@

nei poe. O oe kekahi e pono e loaa kekahi o keia mau paalole. Maanei a loaa ai ia oe ka paila o na lole paa mua. ma Honolulu nei.

 

The Model clothiers

"Ka Helukuai Hoemi Hoolile."

1139---ALANUI PAHU----1141

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

HOOHALA KUAI LAIKINI OMI KIAWE

----------------

            Ma ka hora 10 a.m. Poalima, Februari 25, 1921, ma ka puka komo mamua o ka Hale Kapitale. Honolulu, T. H., malaila e kuaiia aku ai ma ke kudala akea  mamuli o ka manao o ka Pauku 380 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915, he laikini no ke oki ame ka lawe ana i ka wahio kiawe ame ka ohi a lawe ana aku i na hua kiawe maluna o na eka he 783, oi aku a emi mai paha, o ka Aina Aupuni ma Lualualei. Waianae, Oahu, e pili pu ana me ka Hoolimalima Laula Helu 1263 i ka Hui o Waianae, ma na aoao Akau ame ka Hikina.

            E kuaiia aku ana ka laikiai i ole loia malalo o na kumu aelike malalo iho nei, a e kaa aku hoi malalo o na kulani penei:

            (1) O ka manawa o ka laikiui h. ekolu makahiki mai Februaari 23, 1921 aku.

            (2) E waihoia aku ana ka laikiui no ke kuai ma ka auhan paa o $100.00 o ka makahiki, e nau kupa makahiki mua ia: me ka kumukuai haalima o $4.00 o ke koka o ka wahie e okiia ana iloko o ka manawa o keia laikiui. e uku ia ma ka hapahapa, e hanaia ke ko ho maluna e ke kumukuai o ke koka o ka wahie o okiia ana."

            (3) E kuai hooliloia aku ana ka laikini aole no kekahi hana okou ae mawao o ke komo ana, ke ohi ana ame ka lawe ana aku i ka whie kiawe mai ka aina aku i hoakakaia oe nei maluna, me ka pono e ohi a e lawe i na lua kiawe.

            (4) E komo ana he paulou maloko o ka laikini, o ia hoi e okiia ka wahi i  kulike ai me na ana o mai ua iliaina mai e hoakakala ana e Luanani o na Ululaau: a aole he wahie e okiia mai kekahi kumulaau aku i emi iho malalo o ekolu inhi ke @@@@@@@@ ma kekahi @@ eha ame hapa kapuai mai ka hoaua oe, me ka loaa mua ole o kekahi ae kuikawa mai ka Lunanui aka o na Ululaau.

            (5) E waiho aku ka mua poa laikini i ke Komsina o na Aina Aupuni a i ka Lunani o na Ululaau i ka pau ana o Kela ame keia mahina ke hoike ma ka huina o ka wahie okiia iloko o kela mahina.

            (6) E komo ana he pauku maloko o ka laikini e haawi ana i ka @@@@@@ Hawaii i ka kuleana e hoopau ia mamua ka hoolaha i kakauia o eona ma liiaua.

            (7) Na ka wea e lilo ai e aku i na lilo o ka hoolaha ana ame na kahi a ae e pili ana no ka hoomakaukau ana i keia mikini.

            (8) E uku kamea e lilo ai i ka au hau e hoakakaia ae nei mal@oa ao na mahina mua eono ma ka wa e haulle ai o ka hamare.

            NO na kii palapala aina, na rula hooponopono o ke Keenu Ahuihou @@@ nahoakaka aku i koe, e noi ai, ua ke ke@na o ke Mokisina o na Aina Aupuni, ma ka hale Kapitala, Honolulu, T.H

                        C.T. BAILEY,

            Komisina o na Aina Aupuni.

Hanaia ma Honolulu, Ianuari 26, 1921.

64:6- Ian. 28: Feb. 18.

NA MARE

W. A. P. Catheart ia Martha K. Kaapa, Jan. 13.

Barney Attwood ia Hannah kDean, Jan. 22.

Lee Sa Kang ia Pricilla Hao, Jan. 21.

NA HANAU

Na Mr. ame Mrs. Wm. K. Issac, he keikikane, Jan. 1

Na Mr. ame Mrs. John T Pabia, he keikikane, Ian. 12

Na Mr. ame Mrs. Victor Obola, he keikikane, Ian. 16.

Na Mr. ame Mrs. Henry Akan, he keikikane, Ian. 22

Na Mr. ame Mrs. Kekawekala, he kaikamahine, Ian. 23

Na Mr. ame Mrs. Sam Lono, he keikikane, Ian. 24.

Na Mr. ame Mrs. Joseph Kaea, he kaikamahine, Ian. 24.

Na Mr. ame Mrs. Jainen K. Jarrett, he kaikamahine Ian. 24

NA MAKE

Phillip Moehao, ma ke alanui Beritania, Ian. 23.

He bebe na Mrs. Joseph Kaea, ma ke alanui Beritania, Ian. 23.

He bebe na Mrs. Josep kaea ma ke alanui Beritania, Ian. 24.

John Kalama, ma Moanalua, Ian. 24.

Mrs. D. Kuhinakau, ma Moanalua. Ian. 22.