Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 4, 28 January 1921 — Page 6

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Dion'e Tomaselli
This work is dedicated to:  To the N.A.M. Pro ect

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, IANUARI 28, 1921.

 

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana Kekahi Meahuna Pohihihi---Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

 

            “Ke ke aku la au, ua lohe oe i na mea oiaio apau, nolaila, aole a’u hoole ana iho, koe wale no, ko’u makemake ole e hooili mai oe i kou mau waiwai maluna o Edita nei, aka e malama aku oe ia mau mea apau a e hooilina oiaio loa oe no Mr. ame Mrs. Wanawoka.”

            “Maila e ae mai an anei oe, he kaikamahine ponoi loa au mau a o Godona Pilikina ko’u makukane?” wahi a Haliaka me ka nui ana iho o kona hanu.

            Mahope iho o ka lohe ana o Haliaka i ka moolelo a Mele o ka hoakaka ana aku imu a ona, aia mau na manao kanalua iloko ona, malia paha aole i pololei loa na mea a kela wahine i hoike ae ai; a ua opuleopuleia paha oia, e hapala ole mai ai na hana hilahila maluna ona; aka nae iaia i hoomano ae ai i na olelo a Judika maluna ae, ua auhee loa aku na manaolana mai iaia aku no kona hoopakeleia ae mai na hana hoohilahila e kau aku ana maluna ona.

            Ke nana aku la o Judika Gilibati ia Haliaka me na manao aloha, me ka maopopo ole nae i ua wahine nei ke koho aku, i na mea ano nui iloko o ka noonoo o ke kaikamahine opio, a no ka pane pololei ana mai nae i ka ninau i waihoia aku imua ona pane mai la oia:

            “Ina o Haliaka Wanawoka i’o kou inoa, alaila aole he mau kanahia ana no ka oiaio o kau mau mea i lohe ai mai ia Mele Wela mai. I hooiaio no ka pololei o na mea au i lohe au, ua kulike loa kou helehelena me ko’u ame ko Mrs. Wanawoka.

He oiaio ua waiho aku au i ka ubebe malalo o ko malu o Mele Wela, no ke kuapo ana me ka bebe a kuu hoahanau, o ua bebe la, aole o’u kanalua iki, o oe no ia.”

            “Pehea la i loaa ai ia oe kekahi puuwai lokoino loa, ka mea nana i kono mai e lawelawe i keia hana ku i ka hilahila, me ka ekaeka, i ike ole ia ma ka moolelo o ke ola ana o na kanaka,” wahi a Haliaka, me kona noke okoa ana iho ka uwe me ka walania o ka naau.

“Me he mea la ua nele i’o maoli no au ia mea he puuwai.” i pane hou ae ai o Judika Gilibati, me ka noke ana ae i ka akaka. Me he mea la ua hanauia mai au e ko’u makuawahine me ka puuwai ole, oiai aole au i ike ia mea he aloha iloko o ko’u ola ana, koe wale no paha kela haawi ana aku ia’u iho iloko o ka noho hewa ana me Godona Pilikina.

            “I ko’u nui kupono ana e hoomaopopo ai i na mea apau; ua loaa mai la ia’u ka ike, e lilo aku ana o Emile kuu hoahanau i wahine waiwai a hanohano, ma o ka ili ana hoi au o maua i kaikamahine ilihune. Ua hele mai la ka lili iloko o’u a nui nona, me ka maopopo ole nae ia’u o ke kumu oiaio loa, oiai he oluolu no kuu hoahanau ia’u, ma na mea apau, koe wale iho no paha, o kela iho la no ke ano o ko’u hanuia ana mai.

            “Mai ka lululoa mai ka hoomaka ana o kela manao lili iloko o’u no Emila, ahiki i ka lalapa okoa ana me he puuahi nui la, e hiki ole ai ke kinaiia aku; a ua aneane maoli no au e lawelawe aku i kekahi mau hana e hoopoinoia ai kona ola. Ua hoike amaka okoa ae au i ko’u ano oiaio maoli imua o ko’u makuawahine, no ia kumu, ua hooholo iho la kuu makuakane, aole he mea poho ko maua hoho like ana me Emile i kahi hookahi, nolaila ua hoihoiia au maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, e noho ai nei me kona kaikamahine.

            “I kinohi o ko’u noho ama aku me keia makua hine hanauna o’u, na mahalo no au iaia, aka nae, no kona ae ole e hookuu ia’u ma na wahi apau a’u e makemake ae ai e hele, ua holo mahuka okoa mai la au, mai iaia mai, me ke komo ana aku iloko o kekahi hui himeni no na halekeaka.

            “He mea makehewa ko’u helu ana aku ma ke ano neepapa i na mea i pili i ko’u moolelo, koe wale no nae keia, e kamailio aku ana au, ma kahi o ko’u hookamaaina mua loa ia ana ia Godona Pilikina. He umi-kumamawalu ka nui o ko’u mau makahiki, ma kela manawa o ko’u komo ana aku ma na hana keaka, a owau no hoi kekahi o na kaikamahine holomua loa me kela hana, mamuli paha o ko’u hoihoi loa i ka himeni.”

            “Ma kekahi po o ka hoikeike o ke keaka, ua hoolaunaia mai la o Mr. Godona Pilikina ia’u, me ke komohia like ana o na mano hoohihi iloko o maua kekahi no kekahi. Ma kela hookamaaina ia ana ae o maua, hoike mai la o Mr. Pilikina, ua hoea mai oia ma Nu Ioka, no ka hoomaha ana he mau pule, no kona pilihua, i ka noho mau me kana wahine ma’i.”

            “E halawai mau ana maua mahope mai, ahiki i kona koi okoa ana mai ia’u e hoi aku e noho pu me ia maloko o kekahihale ana o ka hoolimalima ana maloko o kela kulanakauhale, a mai nei aku, i hoi aku ai maua a noho maloko o kekahi hale ponoi onam aole no he mamao loa kahi i ku ai mai Lanakila Hale mai.”

            “ Ia’u noho ana ma kela hale, lohe mai la au i ka hauoli maoli o ko Emile noho ana, oia kekahi wahine hanohano loa, o keia ka mea nana i hooi loa mai i ko’u inaina me ka lili no kela wahine, o kahi nae o ko’u pomaikai, e holopono mau ana ka’u mau hoolala ana, no ka hookoia aku o ko’u mau manao lapuwale apau maluna o kuu hoahanau.”

            I ka manawa i hanau mai ai ka Emile bebe, o ko’u manawa hookahi no hoi ia i hanau ai i ka’u bebe, he mau kaikamahine no keia mau bebe a elua, nilaila he hana maalahi ke kuapo ana’i i kela mau bebe, malalo o ke kokua ana mai a Mele Wela, ma ka hoolilo ana ae i ka’u bebe mai kona kulana haahaa mai ame ka hilahila, a i kekahi kulana hanohano loa, manaoia no ka hoolilina o na kaukani o na kaukani dala.”

            “O he keu aku a ka mea ehaeha a ku no hoi i ka hilahila!” i hoohoo ae ai o Haliaka, me ka palulu okoa ana ae i kona mau maka; oiai hoi o Edita e nana mai ana me ka helehelena i piha me ke kaumaha, maluna o ka wahine ana i nana mau mai ai he makuahine nona, me kona hoopihaia ana aku me ka ehaeha, no na mea i hanaia aku maluna ona ame Haliaka.

 

MOKUNA XXVII.

            “He nui na hana ku i ka hilahila ma ka honua nai, a olua o na kaikamahine opio i hoomaopopo ole ai,” i hoomau hou aku ai no o o Juika Gilibati i ke kamailio ana. “ Aole loa he kaulike o keia ola ana, ina e noho kekahi poe iloko o ka hanohano ame ka waiwai, a o kekahi poe hoi, iloko o ka nele ame ka hune; nolaila o ka pii ana ae o kekahi mea haahaa a ilihune a pani ma ka makalua o ka mea i manaoia e ola aku oia iloko o ka hanohano, manao au, o keia ka mea pololei maoli.”

            “Aole loa i kulike ko’u manao me kou.” i pane mai ai o Haliaka me ka hopo ole. “He oi ae ka hauoli o kuu lunaikehala, ina ua hanauia mai ia ma ke ano haahaa, a hanaiia aku ahiki i ka nui anam iloko o ka nele ame ka ilihunem a mai ke kulana haahaa aku au e hooikaika ai ma ka huli ana i ko’u pono, ahiki i ka loaa ana o ka waiwai; mamua o ka ili wale ana mai o ka waiwai, ka hanohano ame ka hauoli, mamuli o na hana apuhi. O ka wahine nana i hanai ia’u, ua kukuni paaia iloko o kuupuuwai ke aloha nona, aole loa au nana aku ana iaia ma kekahi ano okoa ae, aka oia no ko’u makuahine ponoi me ko’u nana ole ae, i kau mau mea e hooiaio mai nei, o oe ko’u makuhine.” alaila hiolo makawalu aku la na kulu waimaka ma na papalina o Haliaka.

            “O ka mea a’u i olelo ae nei, oia ko’u makuahine oiaio loa, nana au i a’o mai, e makee i ka oiaio ame ka pololei, a e ku-e aku i na hana apau e ikeia ana he hewa, no ka mea he mau kikohukohu ia e kau mai ana maluna o ke ola ana o ke kanaka; a elike me kana mau mea i a’o mai ai ia’u, pela no au e hooko aku ai, me ko’u nana ole ae, i ke kailiia aku o ka inoa, ka waiwai, ka hanohano ame ka hauoli mai ia’u aku.”

            “Alaila, elike anei me ke a’o ana mai a kou makuahine iaia pela iho la oe i manao ai, e kiola aku i kou noho hauoli ana, ma ka mea au e manao nei e hooko aku?” wahi a Judika Gilibati, me ka hoonaukiuki, “Ua maopopo anei ia oe ka hopena o keia hana pupuahulu au i manao ai e hana aku?”

            Ina io keia hana pupuahulu au e kapa mai nei, no ka hoopololei ana ae no ia ma ko’u aoao, i ka hewa, ka ino ame ka hilahila au i hana ai i na makahiki he iwakalua a oi i kaahope ae nei, alaila ua makaukau loa au e hahai aku mahope o na a’o ana mai a kuu makuahine.”

            “E lohe oe e ke kaikamahine i ko’u manao ea, mai hoao iki oe e haalele i na mea apau i loaa ia oe,” i kamailio mai ai o Judika Gilibati me ka leo okalakala, me kona hooikaika pu ana ae e ala iluna, mai kona wahi mai e moe ana, me ka nana ana mai hoi me na maka hulili ia Haliaka, a hoomau hou mai la no i kana kamailio ana:

            “Manao anei oe, o kela mau la lehulehu ame na po loloa o ka hooilo a’u e hoolala mau ana no kou pono, kou hanohano ame kou hauoli, meka mauna ana aku ia’u iho, iloko o na hana hewa apau, no kou pono- wale no, e hoea mai ia i ka ili ana aku o na hoohilahila ana ame na hookaumaha ana maluna ou?”

“Aole, aole loa! Aole oe i ike i ke ano o ke ao nei, aka owau ka mea i hele a elua lauoho o ko’u poo, owau ka mea i ike i na hopena awahia o ka noho hele ana. Ua maopopo ia’u, aole e hiki i ka’u keiki ke koi aku i kona kuleana iloko o ka inoa ame ka waiwai i kona makuakane, aka nae, me ka piha maalea i huli aku ai no hoi au, ahiki i ka loaa maalahi ana ana o ka hanohano ia oe, a o ka hoea ana mai no hoi ia i ka hooko piha ia ana o kuu mano lilo no Emila.”

            Me na manao hoowahawaha i nana pono mai ai o Haliaka maluna o Judika, ka mea e hoike okoa aku nei, i kana mau hana ku i ka lokoino ame ke aloha ole, a ua o Haliaka no hoi e ike mai la, ua oi aku ke ino o keia whine mamua o ka mea hiki iaia ke hoomaopopo, a o ia kana o ka pane ana mai:

            “Ina o kou ano oiaio maoli iho la keia, ma kou ola ana, alaila pehea la kau malama ana i ke kaikamahine au i lawe mai ai ma ke ano aihue, me ka manao kolohe?” wahi a Haliaka, me ka leo kuoo, me kona nana ana aku no hoi ia Edita, oiaia kona hoahanau e noho kukule mai ana, hooleho i ka moolelo a kona makuahine e hoakaka nei, no kona mau ano lapuwale he nui.

            “O, no Edita oia kekahi o na kaikamahine maikai, me he mea la, ua loaa mai no ia mai kona makuahine mai, a i ole, mai na kula mai paha ana o ka noho ana aku, a ke hooia aku nei au imua ou, ua loaa iaia na haawina maikai he nui, e haaheo ai oia, no ke ano o ka’u mau nea i hana aku ai nona.” me ka noke okoa ana ae o na o Judika i ka akaaka ma ke ano hoohenehene. mau manao, eia nae aole no ona hanaino wale mai ia’u,” i pane mai ai, o Edita mai kona wahi mai e noho ana, me ka nana pu ana mai no hoi i Haliaka.

            “He oiaio, ua hele ka hoowahawaha, ka lili a nui iloko o’u no kona makuahine, aole nae au i hanaino aku ia Edika, no ka mea he oluolu mau kona ano, a he hoolohe mai no hoi i ka’u mau olelo, aka nae aole i loaa he noho hauoli ana iaia, no ka mea me kona kino opiopio, e hooikaika nei oia, no ka pono o ko maua noho ana, aole e hiki ia’u ke hele i ka hana, he mau makahiki ko’u waiho ana i ka ma’i me ke kauka’i aku ia Edita. i ko maua pono.”

            “He ku i ka ehaeha na mea a’u e lohe nei, aka nae mai keia manawa aku, e pau kou hele ana e Edita i ka hana, no ka mea ua nui ka waiwai ame ke dala ma kona inoa.” alaila huli papu aku la o Halaiaka imua o kona hoahanau, a i aku la; “He mea na’’u e hauoli loa nei, ke alakai ana mai o ke Akua ahiki i ko kaua halawai pu ana, a ma o’u nei, e  hoopakeleia ae ai oe, mai ka noho paaua ana no kau ai, ame kou lole e aahu ai.”

            “O, e Halaiaka Wanawoka, aole loa oe e haawipio o kou kulana hanohano, i na waiwai au e paa nei, ame kou home nani, ma ka hoike ana ae i kou moolelo ku i ka hilahila imua o ke ao holokoa!” i pikanana mai ai o Judika Gilibati i kana kamailio ana, aia hoi kona kino ke naka la me ka haalulu.

            “Ke hoohiki nei au, elike me ka’u i hoohiki mua ai, e ola aku oe iloko o ka hanohano, a e make oe ma ke ano he lede; a e hoomau aku oe i kou ola ana elike me kou kulana i keia wa. Ina e ikeia ae ana na mea oiaio loa apau, o ka hoea ana mai ia i kou hopena. E hunakele loa oe i keia meahuna, a e mare aku me kekahi kanaka hanohano, i kane nau, me kou maka’u ole, no ka hoea mai he manawa ma keia mua aku, e kuakaaia ae ka mea i kanuia iloko o ka honua, mahope o ko’u haalele ana iho ikeia ola ana.”

            No ka pilia loa o Judika Gilibati me ke pihoihoi, ua hina okoa mai la oia ilalo o kona ko-ki, a hoomaka ae la e kumu me ke ku no i ke aloha ke nana aku, no kona kulana mai’ maoli.

            Ma kela manawa hoi a ua o Judika Gilibati o ke kamailio ana aku ia Halaiaka no ka mare ana aku i kekahi kanaka hanohano, a e lilo ka inoa o kana kane i mea nana e hoopakele ae iaia mai na hana ku i ka hoohilahila, o na wa aku i hala, ua eeke wale ae la no o Haliaka, haikea ae la o kona hoomanao ana mai no Robaka, kela kanaka ana i lawe mai ai i kane nana, a i aloha aku ai no hoi me kona puuwai apau.

            Aole i lilo kela mau olelo a Judika i kamailio aku ai i mea e hoolanaia ae ai ko Haliaka manao, aka o ke kaumaha ame ke kaniuhu, ka mea i loaa aku iaia. Aia hoi ua kaikamahine nei, ke nana moho mai la maluna o ka helehelena o ka mea e hoike aku nei, he makuahine oia nona; a iloko o ke kokoke loa mai o ka make iaia, he o ia mau no nae ka u’i o kona helehelena. Ma kekahi ano, ua hele oia mea nana i hapala ae i kona mau manaolana apau no kona ola ana; a ma ke ano mae he kaikamahine oia na Judika, ua ili aku ke ko’iko’i maluna ona, ka nana ana aku i keia wahine, iloko o kona manawa o ka pilikia iaia i hoala mai ai i kela mau noonoo, he keu aku a ka mea ehaeha o ka manao, e hiki ole ai iaia ke hoomanawanui iloko o kona ola ana aku.

            Ke kakali malie la mae oia, ahiki i ke kuu ana iho o ke kunu ana a Judika, ia wa i uwai mai ai ua o Haliaka i kona noho, a pili ma ka aoao o ke ko ki a Judika e moe ana, nana aku la hoi ma na maka o ua wahine nei, a i aku la:

                        “Auhea oe e Mrs. Gilibati, pehea la ka nui o kau mea e kamailio mai ai ia’u, aole loa ia he kumu no’u e ae aku ai like me kau i makemake ai, mamuli o ko’u ike maoli ana iho no, aole ia he hana pololei; nolaila ke manao nei au, i wahi e hoopauia ae ai ko kaua kamailio ana ma keia kumuhana, ua paa loa kuu manao, e hana aku au ma na mea a’u i ike ai i ka pono ame ka pololei.

            “Mamua o kou kamailio ana mai ia’u, ke makemake nei au e hoakaka aku ia oa, i kekahi hapa o ko’u ola ana; ike iho ana oe i ke poho wale o na manaolana apau, no ka lilo o ka inoa o ke kane a’u e mare aku ana i mea nana e huna ae i na hana hoohilahila o ka wa i hala,” alaila hoomaka aku la oia e hoakaka i ke ano o kona ola ana.

            “Ma ke ano nui, i kamailio aku ai oia, no ke ano o kona noho ana ma Lanakila Home, me ka nui hoi o kona hauoli ma ka manawa e ola ana o Mrs.Wanawoka, Hoakaka pu aku la no hoi oia, no ka pipilipaa o kona noonoo no Robaka Pilikina mai kona wa kamalii loa mai, me ko laua lilo maoli ana i mau hoaloha oiaio, ahiki i kona nana ana aku i kela kanaka opio, ma ke ano o kona puuhonua wale no ia e holo aku ai, i ka manawa o ka pilikia e kau mai ai maluna ona.

            “Ma ka hope loa no hoi o kana hoakaka ana aku, i hoike okoa ae ai oia, no kona holo okoa ana aku imua o Robaka, a koi aku e hoopakele ae iaia, mai na hana hoopilikia mai a kona makuakane hou, ma ka mare ana mai iaia i wahine nana.

            “Auwe ua mare mai anei o Robaka Pilikina ia oe?” i hooho ae ai o Judika me ka hele o kona helehelena a li-o.

            “E hoomanawani mai oe pela, a e hoike hou aku au ia oe. i na mea e hoopauia ae ai kou pohihihi, no ka mea a’u i hana aku ai,” alaila hoakaka mai la oia, no ka loaa ana o ka maha iaia, ma ka mare ana aku me Robaka, pela wale no i hoomau ole mai ai o Uilama Waila i kana mau hana hoopilikia maluna ona, me ka hookikina ana e lilo aku oia i wahine na kana keiki cepa.

            Ma ka manawa nae a ua o Haliaka i hoakaka ae ai, no kona manaoio ana, ua aloha maoli aku no o Robaka Pilikina iaia; pela hoi na hana ku i ka hilahila ole a Akeneki Hazelafila i hookau aku ai maluna ona, ua hoike okoa mai la o Judika i kona ano pihoihoim ke lele-e wale la no kona mau maka, ke pinapina’i la hoi kona hanu ana, a Haliaka e hoomaopopo mai la, aia kekahi mau mea ano nui iloko o kela wahine, ana i makemake ai e kamailio mai, aka nae mamuli no o kona hoao ana e uumi, ia mau manao, i konoia aku ai oia e noho malie loa, a hoolohe mai i ka noke aku o Haliaka i ke kamailio iaia.

            Hoike pu aku la no hoi ua o Haliaka no kona mau maka hiki o ka noho ana maloko o ke kula, kona hooikaika ana e loaa iaia na ano kupono apau e haaheo ai o Robaka Pilikina nona, a e hiki ai hoi i kela kanaka opio ke aloha mai iaia, elike me ko ua o Haliaka aloha ana aku ia Robaka, me kona puuwai apau.

            “Me kela manaopaa iloko o’u, e lilo i wahine ano nui loa, a ke kane a’u o ka mare ana aku e haaheo ai, ua hooikaika aku la’au ma ka huli nui ana i ka’u mau haawina apau iloko o na makahiki eha, he oiaio, ua hoea mai i ka hookoia ana o kuu iini, no ka mea ma ka la i puka mai ai au mailoko mai o ke kula, ua lilo ia’u ka hanohano helu ekahi maloko o ko’u papa; aka nae heaha ka waiwai o ia hanohano ame na mea e ae apau, mahope iho o kuu ike ana, aole e hiki ia’u ke koi aku i ko’u kuleana maluna o Robaka,” alaila hiki hou ole aku la i ua o Haliaka ke hoomau i kana kamailio ana, oiai aia kona mau waimaka ke hiolo makawalu mai la mai kona mau lihilihi maka mai.

            “Ea, ua oi aku keia mamua o ka mea hiki ia’u ke hoomanawanui, o ia kou mare ana aku me Robaka Pilikina!” i pane mai ai o Judika Gilibati, me ka nui ana iho i kona hanu.

“He hookahi wale no kumu nui o ko’u mare ana aku iaia, mamuli o ka nui o kuu aloha nona, ua hele kuu puuwai a piha nona wale no, aka nae ke ike nei au i ka hopena o ia aloha, eia ka o ka ehaeha ame ke kaumaha na mea a’u e auamo aku ana iloko o ke koena o ko’u ola ana. Aole he mea maikai na’u ke kalele nui ana maluna o keia mea, o hoalaia mai no auanei na noonoo uluahewa iloko o’u. ahiki i ko’u manao ana iho, ua oi aku ka make ana, mamua o keia ola ana aku iloko o ka ehaeha,”

            Ke ike aku ula o Judika i na oiaio o na olelo apau a Haliaka i kamailio mai ai, oiai ua hoomaopopo oia i kona ano oiai oia i haulehia ai me Godona Pilikina, ame ka hopena awahia i kau mai maluna ona, pela no auanei ka hoena hookahi e ili aku ana maluna o Haliaka, aka nae pane aku la oia i ka i ana ae;

            “O keia kekahi o na hana ku maoli i ke ano huikau, a’u i lohe mua ole ai, ma na moolelo o ko ke kanaka ola ana,”

            “Aole he kumu e ae o ke ala ana mai o keia mau pilikia apau, mamuli wale mai no ia o kela hana hewa hookahi au i hooko aku , ai iloko o kou mau la opio,” wahi a Haliaka me ka luliluli ana ae i kona poo.

            “Pehea la oe i aa ai e lawelawe i kela hana ino loa? E hoomanao oe e Judika, he hana hewa loa na kekahi mea. ka hoohua ana mai i kekahi keiki hewa ole i ke ao nei, mamuli mai o ka hewa; aole nae malaila wale iho la no pau ke ino o kau mau hana, aka ua hoomahuahua ae oa ike ko’iko’i o ka hewa, ma ka aihue ana i ka bebe a kekahi wahine okoa aku, a waiho aku la i ka bebe i loaa mai ma ke ano lalau loa; ma ia mau hana au, i hookomo aku ai oe i kau keiki ponoi iloko o ka poino, pela pu hoi ka bebe au o ka lawe aihue ana mai.”

            “Uwoki! Aohe au hoahewa wale ana mai ia’u i keia manawa,” i pane mai ai o Judika me ka pikanana. “Ua loaa ia oe ka noho hauoli ana, ua hoopuniia kou ola ana me na mea e haaheo ai oe, ua loaa hoi na hoonaauao kiekieia, a o oe kekahi o na wahine hanohano loa a’u e olelo ae ai, mamuli o ka mea a’u i hana aku ai.”

            “Pela i’o no aku nae, pehea ka bebe nona ke kuleana oiaio au o ka aihue ana mai iaia mai, ua loaa anei iaia ka hauoli ame ka lako? Aole loa, a o ia ka’u e olelo aku nei ia oe, ua paumila ae ke ko’iko’i o kou hewa e hiki ole ai ke huikalaia,” wahi a Haliaka me ka hoopepe ole iho.

            “Ke ae aku nei au i ka pololei o kau mau mea e hoahewa mai nei ia’u, aka nae, ua hana wale aku no au me kuu manao ole, e hoea mai ana he manawa e ikeia ae ai ia hana aole loa no hoi au moeuhane mua, e hoea mai ana he manawa e hauhili ai oe me Robaka, no ka mea he oi ae kona mau makahiki i kou; aka nae, he nui wale na puuwai i hihia ma keia ano hookahi iho la elike me ia i loaa ia Robaka nou, oiai ho opiopio kou kino, a he u’i no hoi kou helehelena, pela paha oia i aloha mai ai ia oe, a lawe aku i wahine nana.

            “Hw hana maalahi loa ka hoolilo ana ae i kela mareia ana ou me Robaka Pilikina i mea ole, a mare aku oe i kane okoa, a ina e hiki ana ia oe ke noho malie, aole loa e loaa aku ana i kekahi poe, na manao hoohuoi no na mea e pili ana i kou mau makua.”

            He hana maalahi loa ka hoolilo ana ae i kela mareia ana i kekahi poe piha maalea apau, alaila, aole loa e loaa aku ana i kekahi poe, na manao hoohuoi no na mea e pili ana i kou mau makua.”

            He hana maalahi loa ka hoolilo ana ae kela mareia ana ou me Robaka Pilikina i mea ole , a mare aku oe i kane okoam a ina e hiki ana ia oe ke noho malie, me ka hoohana ana i kou ano piha maalea apau alaila aole loa e loaa aku ana i kekahi poe na manao hoohuoi no na mea e pili ana i kou mau makua,”

            “Aole loa o’u makemake e kamailoio hou mai oe ia’u maluna io keia kumuhana he mare,” i ku okoa ae ai o Haliaka iluna, me kona hele no hoi a piha i ka huhu, “I hoike aku au ia oe me ka hookamani ole, ua lilo ko’u ola ana aku i ola ana no ka mea manaolana poho, mamuli o kau hewa ko’i ko’i loa i hana ai-aole nae no ia kumu wale no aka no kuu hoomanao ana ae, ua hana hewa pu aku oe ia Edita, ma, kou hoomahuahua ana ae ai kou hewa aka nae nona o maua o loaa aku ana iaia ka maha ma o ka hoihoiia ana aku iaia o kona mau pono apau, e ike hou ole ia oia i ka noho pilihua ana.”

            “Aole loa oe e hooko aku i kena manao uluahewa ou,” i puoho mai ai-o Judika me ka huli ana ae imua o Edita a hoomau hou aku la: “Mai ae oe e Edita i ko ia nei manao,” wahi hou ana, oiai no nae ua nana mau aku oia ia Edita ma ma na mea apau e pono ai oia.

            “Ina nae no kou oluolu mai, alaila o ko’u manao ea. e mahele like no olua i na waiwai apau mawaena o olua iho, a o ko oi loa aku nae o ka pono, e noho like no olua maloko o ka hale hookahi, ma ke ano he mau hoahanau,” alaila huli aku la oia imua o Haliaka, me ka hoomau hou ana aku.

            “Ua olelo mai nei oe, no ka loaa ana kou hoahanau, nolaila he kuleana ko olua e kapa aku ai kekahi he kaikuaana a he kaiaina, a e noho olua me ke aloha o kekahi no kekahi, maloko o ka home hookahi. No ka moolelo i pili i kou hanauia ana, e hunakele loa ae ia mea, aole loa he hana maikai ka hua’i ana ae i kela moolelo, ike akea iloko o keia wa, e kau aku ai na kikohukohu eleele maluna o kou inoa e kuu kaikamahine.”

            “No ko’u pono wale no kau e noonoo mai nei, pehea iho la ka pono o ke kaikamahine au o ka lawe ai hue ana, ka mea au i hoonele aku ai iaia me kekahi home maikai, ame ka pulama ana a kona makuahine aloha” Pehea e hiki ai ke holoiia ae ke kiko eleele au i kukuni aku ai maluna o ka inoa o kuu hoahanau nei,” wahi a Haliaka, me ka ae ole aku e hook i kekahi o na mea a Judika Gilibati e hookikina ake nei iaia.

            “A ole loa he hookahi mea e noho nei ma keia wahi i maopopo i kou moolelo, Ua nana mai na kanaka apau ia’u, ma ke ano he wahine kane make me ka loaa ole aku ia lakou o na manao hoohuoi, no ko Edita hanauia ana, o kou  paakiki ana e kuapo wahi me kou hoahanau, ua like pu ia me ka hu’e hou ana ae i na iwi o kou mau makua, na laua oe i malama, a kaula’i i ka la. Heaha no hoi ka mea hiki ole apau i ike ai he pono, hoolilo aku i na dala au i manao ai, hana hiki loa ia oe ka hoihoi pu ana aku ia Edita me oe no Lanakila Hale, a hoonu’anu’a aku iaia, me kau mau mea ia olua ke hooponopono ae i keia me ka maikai? He ua kuleana oia, aka ma na ano apau, aole loa e kuapo inoa oluam aole loa hoi e hua’i ae, hookahi lihi o ko olua moolelo i ke akea.”

            “Ma na mea wale no a a kuu lunaikehala i ike ai he pono, malaila wale no au e hana aku ai, aole ma kekahi ano e ae i pane mai ai o Haliaka me ka paa loa o kona manao, e hiki ole ai ke hoololiloliia. “he hookahi nae a’u mea la e hiki ke hookikina mai ia’u, e hoi aku a noho hou ma Lanakila Hale.”

            “Ina pela, he hana maalahi loa, ke kuai hoolilo ana aku i kela home, me ka loaa mai o kekahi huina dala mahuahua, alaila hoi aku a noho ma kekahi wahi kaawale loa, malaila e kuai i home no olua, a noho like aku me ke aloha o kekahi no kekahi.”

            “Aole loa o’u kuleana i kela waiwai, o Edita hookahi wale no ka mea kuleana, a oia ka mea i loaa o ka mana e hana ai elike me kona makemake, No’u iho, ke holoi loa nei au i ko’u mau lima, mai ka hookomo ana aku ia’u iho iloko o kekahi mau hana, e hoomahuahuaia ae ai ka ino , o na hewa i hana kahikoia e oa. E hoihoi aku ana au i kona mau waiwai apau, pela pu hoi ka inoa e o nei maluna o’u.”

            Ma keia wahi o na kamailio mawaena o Haliaka ame Judika Gilibati, i ku okoa ae ai o Edita iluna, hele mai la a kukuli iho la imua o Haliaka me ka i ana mai:

            “Ua hoolohe mai nei au i na mea apau e kamailioia ana mawaena o olua, a ua hiki hou ole iho ia’u ke noho malie, pela au i hele okoa mai la a uwela aku imua ou, aole loa e loaa ia’u ka hauoli, ina au e kaili mai ana i na mea apau mai ia oe mai,” me ka puliki okoa ana aku i na lima o Haliaka.

            “Ina ua like oe, o ka hana wale no ma kou oaoa, o ia ka hoihoi mai ina waiwai apau no’u, alaila o ka’u leo uwalo imua ou, e kuu hoahanau e ae mai hoi oe, o kaua pu ke kuleana ia mau waiwai apau.

            “No’u iho, ke ike nei au, i ko’u aloha nou, a ma ko kaua noho ana aku auanei, ma ke ano he mau hoahanau, aole no e nele ana ka pipili o ko kaua manao kekahi no kekahi. Ina hoi elike me kau i hoakaka mai nei, aole loa e hiki ia oe ke hoi hou aku a noho maloko o ka home o kou mau la kamalii, alaila e kuai hoolilo aku i kela home, a o ke dala e loaa mai ana, ua hiki ia kaua ke kuai i home hou, a hoi aku kaua maloko olaila e noho ai. No’u iho, aole au i ike i kela home, a oki loa aku hoi ko’u aloha ana no kela waiwai.

            “Ina oe e maliu mai ana i keia leo uwalo alaila ma kau mau wahi apau i makemake ai, malaila kaua e hoi aku ai a noho; o kou hoole ana mai i keia manao, e lilo ana ia i mea e hookaumahaia ai o ko’u manao, mamuli o ka ike ana iho, owau ka mea nana i hoonele aku ia oe, i na mea apau i hoohauoliia ai kou manao o na wa ae nei i hala.”

 

MOKUNA XXVIII.

 

            No kela mau hoakaka a Edita, ua hiki ole ia Haliaka ke kaohi aku i kona manao hoomaikai no kona hoahanau, nolaila kulou mai la oia imua, me ka honi ana mai ia Edita, a i mai la:

            “O oe kekahi o na kaikamahine oluolu loa i piha me na ano oiaio, ka mea nana i hoala mai i na hoomanao ana iloko o’u, no kuu makuahine, a makuahine hoi ou e Edita. O ka mea au e nonoi mai nei ia’u e ae aku, he hana hiki ole loa ia’u ke ae aku, no ka mea, e lilo ana ai i mea nana e hookaumaha mau ia’u, no ka ike ana iho, ua kauka’i aku ana au i ko’u pono maluna ou. O ka oi loa aku o ka pono, o ia no ko’u hele ana aku a noho ma kekahi eahi mamao loa, kahi i malihini loa ia’u, malaila au e hooikaika aku ai, ma ka lawelawe ana i kekahi mau hana, i mea e pono ai ko’u noho ana, aole loa he oluolu o ko’u noonoo, ke noho me ka lawelawe ole i kekahi hana.

            “Aia a loaa ia’u kekahi hana e lawelawe ai, alaila hoemiia mai ko’u noonoo nui ana, no na mea i pili i ko’u moolelo; a nou o kaua e hoi oe ma Lanakila Hale e noho ai a e hoohauoli aku ia oe iho, me ka pomaikai he nui a kou mau makua i imi ai no ka laua kaikamahine.”

            “Alaila heaha iho la ko’u hopena?” i komo mai ai o Judika Gilibati, ma ke kainailio ana, iai i ike mai ai, aia wale no ke kamailio ana a na kaikamahine opio ma na mea pili ia laua, no keia mau olelo, i huli mai ai ua mau kaikamahine nei, a nana ia Judika.

            “Aole he mea e ae i oi aku ka makee e hana aku i na mea apau nou e pono ai e kuu makuahine, owau waleno, i pane mai ai o Edita. “Ina no ko’u hoi aku ma Lamakila Hale e noho ai, o oe pu kekahi me a’u me ia home nani, me ka malama ana aku ia oe ahiki i kou mau la hope ma ka honua nei.”

            Aole e hiki ia Haliaka ke kaohi mai i kona mau manao hoomaikai no na hoakaka a Edita, a no ka elua o ka manawa, i kulou maiai oia imua, a honi hou aku la i kona hoahanau, me ka pane pu ana mai:

            “Mana au, owau o kaua ke kuleana e malama aku iaia, no ka mea owau kana kaikamahine ponoi, he kaikamahine hanai wale no oe, o kou wahi kupono loa o ia no ka hoi ana aku a noho ma ka home o kou makua.”

            Aole loa au e ae ana, e ili aku ke ko’iko’i o ka malama ana iaia, maluna o ue Haliaka, a maluna paha o kekahi mea aokoa ae; ua nana mai aku au iaia, he makuahine ponoi no’u, a elike me ka loihi o kona ola ana, pela no ka loihi o ko’u makaala ana aku ma na mea apau e pono ai oia” i pane hou mai ai o Edita, me ka paa loa o kona manao, makana mau mea apau i hoakaka mai ia imua i kona hoahanau.

            Oiai, he nui na noonoo like ole e hana la iloko i Haliaka, a hui pu iho no hoi me kona maluhiluhi, hoomanawanui wale iho la no oia, i kana mau mea i makemake ai e kamailio hou mai, a oiai ua aumoe loa kela manawa a lakou e ala nei, ia wa oia i ku ae ai iluna, a i mai la:\

            “Ua lawa paha keia kamalilio pu ana o kakou a ua ike iho la no hoi au i ko olua hale, he mea pono e hoi au i ka hokele, i keia manawa no ka hookuolu ana.”

            “E moe pu kaua i keia po, ma ko maua hale nei, aia no hoi a ke kakahiaka, alaila hoi aku oe no ka hokel.” i uwalo mai ai o Edita.

 

                                                (Aole i pau.)