Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 4, 28 January 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

."ke ike aku la au. ua lohe oe i na mea oiaio apau, nolaila, 2K»le a'u hoole ana ilio. koe wale 110, ku'u makemake ole e hobili mai oe i kou mau waiwai maluna o Hdita nei, aka e malama >aku oe ia mau mea apau ā e hoohauoli ia oe iho, nie na mea.au i manaoio ai. he hooilina oiaio loa oe no Mr. ame Mrs. ! "Alaila e ae mai ana anei oe, he kaikanurhine pOnoi loa au] natt ,a o (īodona Pilikirfa ko'u makuakane?" wahi a Haliaka| me ka nui ana iho o hanu. [ Mahope iho o ka lolie ana ollaliaka i ka moolelo a Mele d| ka iioakaka ana-aku imua ona, aia mau na manao kanalua ilo-i ko t>na, paha, aole i pololei loa na mea a kela wahine i j iwike ae ai: a ua opulepuleia paha oiai e hapala ole mai ai na j 1:a»a hilahila maluna*ōna ; aka nae iaia i hoomauao ae ai i naj olelo a Judika malQn«i ae, ua auhee loa aku na manaolana mai | iaia aku -no kona hoopakeleia -ae/ mai na" hana hoohilahila e| kau aku ana maluna ona. j Kc nana aku la o'Judika Gflibali ia HaKaka me na manaoj aioha. me ka maopōpo ole nae i ua wahiiie nei ke kolio aku, i ua liiea ano nui iloko o ka noonoo o ke kaikamahine opio, kai pane ana mai nae i ka ninaū i waihoia aku imua ona. pane mai la oia: . »

M lna o I laliaka Wanawoka i'o kou inoa, alaila aole he fnau kanahia ana no ka oiaio o kan mau mea i lohe ai mai ia Mele W ela mai. I heoiaio no ka pololei o na mea au i lohe ai, ua kulike loa kou helehelena me ko'u ame ko Mrs. \\ anatvoka. Hc oiaio ua waiho aku au i J*a' übebe malalo o ko malu o Mele \Vjela. no lee kulapo ana me ka bebe a kuu hoahanau, o ua bd*e la, aole o'n kanalua iki, oot no ia:" "Pehea la i loaa ai ia oe kekahi pimwai lokoino loa, ka mea nana i leono niai e lāwelawe i keia hana ku i ka hilahila. me ka ekaeka, i ike ole ia ma ka moolelo o ke ola ana o na kqna--ka.*' wahi a Haliaka, me kona nokeOkoa ana iho i ka uwe me ka walania o kS naau. . "Mc he mea la ua nele i'o maoli no au ia filca lie puuwai." i pane hou ae ai o judika Gilibati, me ka noke ana ae i ka akaaka. Mc he meā īa ua hānauia mai au e ko J u makuahine nie ka puawai ole, oiai aol<i au i ike ia mea lie aloha iloko o ko'u oU ana, koe wale no paha kela haawi aha aku ia'u iho iloko o ka noho hewa'ana me Godona Pilikina. . "I ko'u nui kupono ana e hoomaopopo. ai i na mea apau; ua l<wa mai la ia'u ka ike, e lilo aku ana o Eniile kuu hoahailau i wahine waiwai a hanohano. ma o 'ka ili ana mai 6 na waiwal o kona makuakane maluna ona. a e lilo ana lioi au o maūa i kaikamahine ililiune. Ua hele mai la ka tili iloko o'u a hui n</na. me ka maopopo ole nae ia'u o ke kumu oiaio loa, oiai he oluolu 110 kuu hoahanau ia'u. ma na mea apau, koe wale iho no paha. o kela iho la no ke ano o ko'u hanauia ana hiai. "Mai ka liilii loa mai ka hoomaka ana o kela manao lili iloko o'u no Emila. ahiki i ka lnlapa okoa ana me he puuahi; aw< la, e hiki ole ai ke kinaiia aku; a ua aneane maoli 110 āti e; lawelawe aku i kekahi mau hana e hoopoinoia ai kona ola. Ua tK>ike amaka okoa ae au i ko'u an6 oiaio maoli imua o ko'u makuahme, ia kumu, ua iho la kuu mākuakane, aole he mea poho ko maua noho like inā me Emile'i kahi hōokaiii/nolaila ua hoihoiia au maloko o ke kulanakauhale o Nu loka, e noho ai me kona kaikualiine. *I*kinohi o ko'u ueho ana aku me keia onakuahiiie hanauni o'u. tia mahalo no au iaia. aka nae, no k'ona ae ole e hookuu ia'n lua na wahi apau a"u e makemake āe ai e hele, ua holo • mahuka okoa mai !a au. mai iaia mai, ine ke komo ana aku iloko o kekahi hui himeni no na halekeaka.

"He mea makehewa ko'u helu ana aku ma ke ano neepapa i ua4ttea i pili i ko'u moōlelo. koe wale no nae keii, e kamafliol*kii ana au, ma kahi o ko'u lK>okamaaina mua loa ia ana ia Cio<lona Pilikina. Ile umi-kuniamawalu ka nui 0 ko'u mau inakahiki, uia kela manawa o ko'u aku nia na liana Keaka, a owau no hoi ■kekahi o na kaikamahine holoniua loa nia kela-hana. mamuli ]>aha o ko'u hoihoi loa i ka himeni. "Ma kekahi po. o ka hoikeike ana o ka hui hana ktaka, ma4£ko o Nu loka. a i ka pau ana o ke keaka, ua hoolailnaia mai la o Mr. (iodona Pilikina ia'u. me ke komohia like ana o na manao lwohihi iloko o maua kekahi no kekahi. Ma kela 1160kaimaina ia ana ae o maua, hoike mai la o Mr. l'ilikina, ua hoea. oiai oia ma Nu loka. no ka hoomaha he mau pule, no koha pilihua, i ka noho mau me kana wahine ma'i. "E halawai mau ana maua mahope mai, ahiki i kona koi

okoa ana mai ia'u e hoi aku e noho pu me ia maloko o kekahi % hale nna o ka hoolimalima ana maloko o kelā kulanakauhale/. .st wiai'nei aku, i hoi hou aku ai maua a noho maloko o kekahi Inle ooiiei ona, aole no Iw mamao loa kahi i ku ai mai Lanakila Hale mai.

"la'u e noho ana nia kela hale. lohe mai lā au i ka hauoli i maoli o ko Emile noho ana. oia kekahi wahine hanoliano loaJ 0 leeia ka inea nana i hooi loa mai i ko'u inaina me lea lili no j kela waliine, o o ko'u j)omaikai. e holopono mau aiia! ka'u mau tyx)lala ana, no ka hookoia aku o ko'u mau manao laj*nvate apau maluna o kuu hoahanau-. I ka «ianawa i hanau tnai ai ka o ko'u manawa ?icokalū no hoi ia i hanau ai i ka'u bebe, .he mau kaikamahine i nō leem ma'u bel»e a elna. nolaila he haiia niaalahi ke kuapo ana'i kela mau beljc, malalo 0 ke kokua ana mai a Mele Wela. ma k« hoolilo aua ae i ka'u bebe mai kona kulana haāhaa mai' a«nc ka hilahila, a i kekahi kulana hanohano loa, i manaoia no lea hooilina o lia.kaukani o na kaukaui dal^. f * j "O. he keu akn a ka mea el\aeha a ku no hoi i ka hilahila!" I 1 Iwoho ae ai o Haliaka. tne ka palulu okoa ana ae i kona mau Waka; oiai hoi o E<.lita nana mai ana me ka i fiiha me ke kauinaha, maluna o ka wahine ana i uana mau mai 1 s»i lie mal<ualiine nona, me kona hoopihaia ana "aku ine ka eha* elia, no na mea i hanaia aku maluna ona ame Haliaka. MOKUNA XXVII. "Ile nui na l»ana ku i ka hilahila ma ka honua a olua r oa kaikamahine opio i hoomaopopo ole ai/' i hoomau hou al u ai no o Judika Gilibati.i ke kamailio apa. "Aole loa he laulike o keia ola ana, ina e noho kekahi poe iloko o'lea hanohano ame ka waiwai, a o kekahi poe hoi, iloko o ka nele ame Ica hune: nōlaila o ka pii ana ae o kekahi mea'haahaa a ilihune a panī ma'ka makalua o ka mea i manaoia e ola akuoia iloko 0 lea hanohano, manao au, o keia ka mea pololei nKiol S t." **Aole loa i kulike ko'u manao me kau," i pane mai ai o Haliaka me ka liopo ole. "He oi ae ka hauoli o kuu lunaikehala. ii» ua hanauia mai ia ma ke ano haahaa, a hanaiia aku ahiki 1 ka tiui \|ia. iīoko o ka nele amejca ilihune. a mai ke kulana haahaa au e hooikaika ai ma ka huli ana i ko'u pono, ahiki i kS loaa ana oVā waiwai: mamua o ka ili wale ana mai o ka waiwai, \a hanohano ame ka hauoli. mamuli o jia hana apuhi. -O ka wahiue nank i hanai ia : u. ua.kukuni paaia iloko o kuii pmiwai ke aloha nona, aole loa e «nna aku iaia>ma kekahi ano okoa ae, -aka oia no ko'u mkuahine poiioi me ko'u

hana ole ac, i kau J rtiea e liooiaio mai nei. o Oe kō'u inakualiine/' alaila )ijolb makatvalu na nia na papalina o Haliaka. ' 4 : '

"Q ka mea i ōlelo'ae nei, .oia ko'u makualnne oiaio loa, nana au i a'o mal, e makeē i ka oiaio pololei, a e"ku-e aku i na liana apau e ikeia ana he hewa, 110 ka mea he mau K ikohnkohli ia t kau mai ana maluna o ke ola ana o ke kanaka; a elike me kann mau mea i a'o rriai ai ia'u, pela |io au e lieoko aku ai, mb ko'.u nana ole ae, i ke kailiia aku o ka inoa, ka waiwai, ka'HaiWlia'no' ame ka liauoli mai ia'n nkn "

" "Alaila, elike an'ei me' ke a'o atia mai a kou inakuaHine iaia pela iho la oe i manao al, e kiola'aku i kou noho hauoli ana, ma ka wea au e manao nei e hoOko aku?" wahi a judika 6ilibati. me ka lioohaiikiuki. "Ua tnaopopo anei ia oe, ka ho-. pena o keia hana pupuahulu au i 'matiao hana'aLkU?"" "'lna o. keia liana pupuahulu au e kapa rrmi nei, no ka hoo-pololei-ana ae no ia ma ko'u aoao, i ka hewā; ka ino ame ka līilahila au. 5 hana ai i pa makaliiki he iwakalua a oi i kaahope ae hei, alaila ua makaukau loa a;u e liahai aku inahope o na a'o ana mai a kuu makuahine." ; .

"E lohe oe e ke'kaikamaliine i ko'u manao ea,maHioao iki oe e haalele i na; mea apcfu i loaa ia oe," i kamailio mai ai o [nelika Gtlibali iiie ka lēo nie kona hooikaika pū aua ae e ala ilima, iiiai'kona'wahi mai e moe ana, me ka nana 'ana mai hoi me na maka hulili ia Haliaka, a hoomau hou mai la no i kana kamailio ana : : ' ' *

"Manaō anei ee. o kela mau'la lehuleiui ame na po loloa o ka. hooilo a'ū e niau aiia no kou po'no, l<bu hanohano ame kou hauolj, me ka mauna ana akii ta'u iho, iloko q iia hana hewa apau. pono-wale no, e hbea mai' ia i ka ili\an;i aku o na hoōhilāhila ana ame na llook-aUmaha' ana maluna. ou ? Aole, aole loa"! Able oe i ike i ke ano oke ao nei, aka o ; wau ka mea i hele a elua lauoho o ko'u : poo, owau ! ka rpca i ike i na hopena awahia oka noho nele ana. Ua maopopo ia'u, aōile e hiki i ka'u ke koi alai i kona kiijeana ka inoa ame ka waiwai o kona makuakane, aka nae. tiie ka piha maalea i liuli aku ai nb hoi au, ahiki i ka loaa v m.aalahi ana ana o ka hanohaiio ia oe, a o 'ka hoea'ana mai no hoi ia i ka hooko pihīi ia aiia o kuu manao lilo no Kmiki." Me n amanao hoowahawaha i nana poho niai ai o Haliakn malunā o Judika. ka mea e hoike dkca aku nd"T i kana mau hana ku i ka lokoino anie ke aloha ole, a ua o Haliaka no hoi e ike mai la, ua oi aku ke ind o keia mamua o ka m'ea hiki iaia ke hootnaopdpo, a o 'ia ka'na o Ra pane ana' niai': "Ina o kou ano otaio maoli iho la keia, ma koU 'ola'ana. alaila pehea la kaii malama ana i ke kaikamahine au i lawe it»ai ai ma ke ano aihue. me ka manao kolohe?" w'ahi a Hnliaka, me ka leo kuoo, me kona nana ana aku no hoi ia Edita, oiai kona hoahanau e noho kukule mai ana, hoolohe i ka moolelo a kona makuahine'e hoakaka Tiei, no'kona mau ano la'puwale he nui.

"O. no Edita oiā kekalū o na kaikamahine maikai; nie he inea la, ua loaa mai no ia mai kona makūa'hine a i ole, māi na kula mai paha ana oka noho ana-aku, a v ke hooia aku nei au im\ta ou, ua loaa iaia na haawina maikai he nui, e haa heo ai oia. no kt ano 0 ka'u niau rnea|i hana aku ai nona," me ka noke okoa ana ae o eia o Judika i ka akaaka ma ke ano hoohenehene;

"«No ko inaua who aua, aole no he kuikahi o ko maun mait manao, ei'a nae aole' no dna hanaino wale mai ia u, i pane Ttiai ai 4 o Edita mai kona wahi niai e noho ana. me ka nana pu ana mai nq hoi i Haliaka. "ile oiāio, ua hele ka hoowahawaha, ka 1i 1 i a nui iloko o'u no kona m'akuahine.'aole na'e att i hanaino aku ia Edilcu. no ka mea he oluolu mau kona auo, a he hoolohe m'ai no hoi i ka'il mau olelo, aka 'nae āole i loaa he noho hauoli ana Laia. 110 ka mea me kona kifio opiopio, e hooikaikā neioia, no ka pono o ko maua noho ana, aole' e hiki ia'u ke hele i ka hafta, He'mau inākahiki I<o'u waih'o a«a i ka maVme ke kauka'i aku ia Edita, i ko maua pono." - y '

"He k« i ka ehaeha na mea bhc nei, aka nae ,mai keia manawa aku, e paii. kou""hele' ana e Edita i ka liana, t*o. : ka mea ua nui ka waiwai ame ke elala nia kona inoa," al.aila, huli papu aku la o Haliaka Wnua o kona haahanau;-a i aku; la: "He rnea na'u e hauoli loa nei, ke alakai ana mai ō ke; Akua ah'iki i ko kaua halawai pu ana,' a nia o'u nei, e hoopakeleia ae ai oe. mai 'ka noho paaua ana no kau ai, ame kou lole e aahu ai."

"O, e Haliak.a W'anawoka, aole loa oe e haawipio i kou kulanā hanohano. i na waiwai au e paa nei, ame koU home nani, m?f ka hoike ana ae «i i<ou moolelo ku i ka hilahiU' imua o ke ao holookoa!" i pikanana mai ai o Judika Gilihati i kana kamaiho ana, aia hoi kona kino ke nakaJame ka haalulu. ,

"Ke hoohiki nei aii,'elike me ka'u i' hoohikimua ai, e ola āku ot iloko o ka hanoliano, a e make oe ma ke. ano he letle: a e hoom|»u aku 'oe i kou ola ana elike nie kou kulana i keia wa. Ina e ikeia ae ana na inea oiaio loa apau, o ,ka . hoea ana inai ia i'kou hopena. E loa oe i keia meahuna, & e mare 'aku me kekalii kan3ka hanohaho, i-kajrc mau, lue kou maka'u ole, no k.a hoea mai he manawa ma keia mua aku, e kuekaaia ae ai ka inea i kanuia iloko o ka honua, mahope o ko'u haalele ana iho i keia ola ana." / Ko "ka piha loa 0 Jttdika Gilibati me ke pihoihoi, ua h'ina /pkoft.mai la oia ilalo o kona ko-ki, : a hoomaka ae la e kunu. I rne ke ku no i ke aloha ke nana alai, 110 konā kulana mai' ■ maoli. ' • • • | Ma kela manawa hoi a ua o Juclika ; Gilibati o ke j ana aku ia llaliaka 110 ka mare ana aku i kekahi kanak | h.anohauo, a e lilo ka inoa' o kaiia kane i m'ea nana e hooj pakele ae iaia mai na hana ku i ka hooliilahila, 'o na wa I aku i hala, lia eeke wale ae la \m o Hali.aka, haikea ae la j hoi kt»na helehelena, mamuli o kona ana mai no i Robaka. kanaka ana i liiwe niai ai i kane n.ana, a i aloha aku ai no hoi nie apau. • Aole i lilo kela mau olelo a Judika i kamailio aku ai i mea e'hoolanaia |e ai ko Haliaka tnatiao, aka o ke kaurinaha ame ke kanuiliu, ka niea i loaa aku iaia. Aia " a kaikamahine iiei, u kc nana' pohō mai la maluna o ka h'eleHelena b ka mea e hoike aku ilei, he makuahine'oia hpiia; a iloko o ke kokoke loa mai o'ka make iala, he o ia'ijfiaft no nae ka u'i o kona helehelena. Ma kekahi ano, ua hete oia | a piha loa. i ka hooiiaukiuki, iio v na haUa a keia waliine, ka -me'd''-nfai«a i hap/ala ae'i kolia ma<u'inanahlan'ia iap.au no koiia ! ola ana: a 111 a ke ano nae he kaikamahine oia lia Judika, ua j ili aku ke ko'iko'i maluna &na, ka nana ana aku i keia waj hine, iloko o kblia in'a'nawa o k.a pilikia, t s aia i.hoala mai «ai j i'kela inau noonoo, lie keu kk mea ehjfeha.o kti ihaj nao, e hiki ole ai iaia ke liooinanawanui iloko o koiia ola j anft 'aku." / Ke kakali malie la nae ahiki i ke kuu ana iho r o ke j kunu ana a Judika, ia Wa i uwai'niai ai Ua o Haliaka i kona j noho, a pili ina ka aoieo o ke ko-ki a Judika e mo£ aha, nana | aku la hoi ma na maka o ua Wahme iiei, a i aku la: ! ' "Auhea od c ,Mts. :Gilibati, p'ehea la ka nui o kau mea e ! kamailio'mai-nl'ia'u, aolē loa ia he 'kumu no'ū aku ' me kau i maketnake aii mamuH o ko'u ike maoli ana | iho no, aole ia 4ie hana pololēi ; , nto.laila ke manao nei au, i Avahi e hoopauia ae ai ko kāua kahiailiō ana ma keia kilniuI hana, ua paa loa kuu mahao, e hana aku au iua na mea a'u : i ikor ar i ka pono ame ka pololei. ■ "Mamua b kou kamailio ana mai ia'u, ke nei' au e ho'akaka aku ia oe,'i kekahi hapa o ko'u ola ana; e : ike i*io ana no oe i ke poho wale or na ffTanaolana apau, -no I ka lilo o ka ihoa o ke kaīne mai*e 'akū iafrta i itrea naiia r huna ae i na hana-hobhftahila o hala," alaila hooj mnka aku la ōia e hoikjaka i ke ahō b konā bla ank : j ': Ma ke 'ano nui, i kamailio arkfi ai o'iā, uo'ke'arto o'koha noho rftKi?ma Lānakila Home, hk* ka mii liōi -o kona iiauoli. ( ma ka manawa e ola ana o Mrs. Hoakaka pn

aktt la no lioi oia. no ka pipilipaa o kona noonoo no Rol>aka; Pilikina mai kona \vfi kamalii loa mai, me ko laua lilo maoli f ana i man hoaloha oiaio, i kona nana ana aku i kela! kanaka opio, ma ke aiio o kona v puuhoflua wale no ia e holo aku ai, ika manawa oka pilikia e kau ihai ai maluna ona. j v 'Ma ka lōa nō hoi o kana hōakaka ana aku, i lioike' okoa ae ai'oia. no koiia holo okoa ana aku innta o Robaka. I a i*6i aEku e hoopakele ae iaia, mai na hāna hoopilikia ihai | a kona makuakane hōu, ma ka mare ana mar iaia; i t\ ahinc' nana. f • "Auwe-, ua hiare mai anei o ;: Rōbaka Pil'ikina ia oe?" i hooho ,ae ai o Judika helfe r ō koria helehelena a li-o. "E hoon 1 anawarjui rhai ōe pe la, a e hōike hou aku au ia oe. 1 na mea e hoopauia ae'āi'kou pohihihi, no ka mea a'u i hana j :iku ai," alaila hoak.ak'a mai la oia, no ka loaa ana o ka maha iaia, ma kn mare>ana aku nte "^ohaka - , pela wale no i hoomau ole mai ai o llilama Waila i kana iuau hana hoopilikia ijtaluna ona, me ka hookikina ana e lilo aku oia i waliine na 'kan'a keiki eepa. v ' Ma ka mahawa nae a ua o Haliaka i hoakaka ae ai. jio kona manaoio ana. ua aloha maoii aku no o Robaka Pilikina iaiapela v hjp>i na hana ku i ka hilahila ole ā Akeneki * r-tazetafiifā i hookau aku ai nlāiuna : 'ōha. ua hoilee ōkorf'mai hi o liwlika i kona ano pihōihoi, ke lele-e w.al£ la no kona mau maka, ke pinapma'i la hoi 1 kona li/inU ana, a Haliaka e lioomaopopo mai la, aia kekahi mau mfea !ino nui iloko 'o kela wahine. āna i inakemake ai e kamailio hiai, aka nae mamuH no o kona hoao ana e uuhii, ia mau manao. i konoia aku ai k)ia e noho malie loa, a hoolohe mai i ka noke o Haliaka i ke kamailio iaia. Hoike pu aku la nō hoi ua o Haliaka nō kona mau makahiki o ka noho ana maloko o ke kula, kona hooikaika ana e loaa iaia na ano kupono apau e ha&heo ai o Robaka Pilikina nona, a e hiki ai hoi i kela kaiiaka opio-ke alohā mai iāia/ elike'me ko ua o Haliaka aloha tma aku ia Robāka, mē kona puuwai apau. , "Me kela numaopaa iloko-o'u, e lilo i wahinp ano nui loa. *a ke kane'a'u oka mare ana aku e haaheo ai, ua liooikaika aku l«/au »na k.a liuli nui ana i ka'u mau haawina apail iloko 0 n.a makahiki eha, he oiaio, ua lioea mai i ka hookōia ana o- knu iiii'i, no ka mea ma ka la i puk;a mai ai au mailoko mai o ke kula, ua lik> ia'u ka hanoluino helu ekahi maloko o ko'u papa; aka nae heaha ka waiwai o ia hanohano'āme na mea e ae apau. mahope iho, o kuu īkE ana, aole e hiki ia'u lve koi aku i ko'u kuleana maluna o Robakā," alāila hiki hou o-Je aku 1a i ua o Haliaka ke hoomau i kana kamailio ana, oiāi aia kona niau waiinaka ke hiolo makawalu mai la mai kon.a niau lihilihi maka mai. "Ēa, ua oi'aku keia m<amua o ka mea hiki ia'u ke hoomanawamu. o ia kou 'mare ana aku me Robaka Pilikina!" i nane mai ai o judik?i Gilibati, me ka nui <ana iho i kona hanu. ♦ "He hoōkahi wale no kumu nui o ; ko'u mare ana aku iaia, mamuli o ka nui o kuu aloha nona, ua hele kuu puuwai a piha iiona wale no, aka nae ke ike nei au i ka hopena o ia aloha, eia ka ō ka ehaeha ame kt kaumaha na mea a'u e auamo aku aua iloko o ke koena 'o ko'u ola-ana. Aole he •me.a uiaikai na'it ke kalele nui ana maluna o keia "inea, o hoalaia īnai īio auanei na noonoo ulualiewa iloko ō'u. ahiki 1 ko'u manaō ana iho, ua oi aku ka make ana, mamua o keia pla ai}'.i a-ku, iloko o kā ehāeha." Ke ike- ak ula o Judika i na.oiāio o na olelo apau a Halfaka • kamailio mai ai, oiai ua hoomaopojx> oia i kona ano oiai oi.a i haulehia ai*me Godona Pilikina, ka hopena awahia i k&ii' māi maluna <Jna, *t>ela nq auanei ka hopena hookahi e ili aku āna maluna o Halia-ka; aka nae pane aku ia oia, i ka i ana a£:

"O'keia kekalii o na hana ku maoii i ke ano huikail, a,'n i lohe liiūa ole ai. ma na -moolelo o ko ke kanaka ola ana.'' "Aole he kumu e ae o k'e -ala ana mai o keia mau pilikia apau. mamilli wile niai no ia o kela hana hewa hookiiii au i hooko aku. ai iloko o kou mauL»la opio." wahi a Ha-liaka rr.e ka luliluli ana ae o kona-poo. "Pehea k oe i a& ai e lawelawe' i kela liāna ino loa? E lloomanāo oe e Judika, be hana heyca loa na kekahi mea. ka hoohua ana miai i kekahi keilii' hewa ole i ke ao nei, mamuli inai o ka hewii: 'aole nae malaila wale iho la iio pau k&'ino o kau mau hana, aka ua hoomahuahua ae oe i ke ko'iko'i o ka llewa, ma ka aihue āna i ka bebe a kekahi waiiiiie okoa aku, a waiho aku la i ka.bet?e i loaa mai ma ke ano loa; ma ia mau hana au, i hookoino aku ai oe i kau keiki 'ponoi ik)ko o ka poino, pela pu hoi ka bebe au o ka 4nwe āihue aua mai." "Uwoki ! Aohe au hoahewa wale-ana nni ia'u i keia mānawa." i ai o Judika me ka "U'a 'loaa ia oe ka uoho hauoli ana, ua hoopuniia kou ola ana mc na liiea e haalieo ai oe, ua loari hoi na hoonaauao kiekieia, a 0 oe kekahi o na wahine hanohrfno loa ā'u e olelo ae ai, mamuii o ka mea a'u i liana aku ai." "Pela i'o aka nae, pehea, ka bebe nona ke kuleana oiāio au o ka aihue ana īuai iaia mai. ua loaa anei iaia ka hauoli anre ka lako? Aole loa, a o ia ka'tt e olelo aku'uei ia oe; ua paumiia ae ke ko'iko'i o kou hewa e hiki ole ai ke liuikalaia," wahi a Haliaka me ka ole iho. "Ke -ne aku nei au i ka j7o)olci o kau v iilati mea e hoahewa •mai nei ia'u, aka nae, ua hana wale aku no aiv me kuu manao ole, e lioea mai ana he mana'wa e ikeia ae ai iā 'hana: \'role. loa no hof a« i moeuhand «uta, e hgea hiai ana bc tnānawa e hauhili ai oe me Robaka. 110 ka mea he oi. ae kona mau makahiki i kou; aka nae, he nfii wale na piluwai 5 hibiā v rna keia ,airo hookahi" iho la elike i7ie ia i loaa ia Robnka noii. oiai he opiopia kou kino, a he u'i no hoi kou hele- ' hēlenā, pela paha oia i a : loha mai ai ia oe, a lawe aku i wahirre nana. ■ "He hana maalahi loa ka hoolilo ana āe i kela mareia ana ou me'Rorbāka Pilikina ī meā ole, d ihare aktt oe i kane okoa, a ina e hiki ana ia oe ke nollt> ma4fe, me ka hoohana ana i kon ano m.aalea apaii. ālaila, aole loa e 'loaa aku anā 1 kekahi poe. s na manao hooh.uoi no na mea e pili ana i kou mnti m'akua." . ' . • • . "ile hana maalahi loa ka hoolilo ana aei kela marei.a aria oa nie Robaka Pilikina i mea ole, a *mare aku kārte ōkoa, ā ina e hiki ana i;i ōe ke noho malie, me ka hoohaha ana i kou a»ro;piha maalea alaila āoie loa e loaā aku aiia i kekahi poe n.a manao iioohOoi 110 na mta e pili ana i kou mavpmakfia." ~ v "Aole loa o'u makeināke e k<imailio hou mai oe ia'u maluna o keiā kumuhana he mare, M i ku okoa ae ai o Haliaka flurta; rhe kona hele no hoi ā piha i ka liuhu. "I hoike aku au ia ocitie ka hookamaiii ole, Ua4+lfcMvo'u ola anā aku i ola gtia 110 ka titea manaolana poho, māmūli o kjau hewa ko'i16a i hana ai—aole na'e 110 ia kunni wāle i\o, aka no kuu hoomanao ana ae, ua hana hewa pu aku oe ia Ēdita, #i4;'kou hOomahuahiia ātiā ae i kou heWa 'jaka' nae hona 0 ntaua. e loaa rāiak<a .mAhi.' ina o'ka hoihoiia ana āku iaia ō konā aj>āu; 5e ike hou ole āi oia i ka nohō pilihua ana." , • - "Aole loa oe e hooko aku i kena niānāō ūluahewa otf." i pitōho inai ah o Jūdika v nre ka hull anā āe imua o Ēdita y hoofttau hou āku la: **Mai e Edita i ko ia'nei manao." \vahi hou ana, oiai no nae ua nana mau aku oia ia Edita m'a! ī ktf atio lie kaikamahihe kauwa, e hana wāle maj atla no, I l ma-na āl>au e pono āi ōia. ~ -

"Ina hae-no kou Olaolu ntai; alaila cr ko'u manao ea, e inaliele like po ol*na i na \vaiVai apau mawaena o olua iKo a oica x)i loa aku nae o ka'ponō, e rioho iike rio qlua maiokd ō ka hālfe hookahi, ma ke arib he niau huli aku 1a oia' i'mua o : Haliaka, %e kk hdbmau hori aria aku Wa iwai <nttoe; no ka -ak* &k6tf4mafcftnau 4 -*k>he kuleana ko olu* e kapa aku ai kekahi i kekahi he

kaikuaana a lie kaikaina, a e uolio olua nie ke aloha o kokal.i no kekahi. m&Ioko oka home hookahi. No ka mooielo i piii 5 kou hanauia ana. e hunakele loa oc> ia. aole ?loa lie hana maikai ka hua'i an?( ae i kela moolelo.i ke akea ilok«« 0 keia \va. e kau aku ai na kikoiiukohu eleele malunn <• ki«u inoa e kuu kaikamahine." "No ko'u i>ono wale no fc.au mai nei. pehea ih.» la Ua pono o ke kaikamahine* au o- ka laue aihi;e ana, k.i mea au i hoonele aku ai iaia me kekahi home' maikai. ;uu>' ka pulama ana a kona makivahine aloha? Pehea e hik\ ;r ke holoiia ae ke kiko eleele au i kukuni aku ai malima k.i in'oa o kuu hoahanau nei," a Haliaka, me ka ar ol»aleii e hooko i kekahi o na mea a Judika Gilihati e ho<»kikiu v i aku nei iaia. 7 loa he hookahi mea e noho nei ma keia wahi i maopopo i kou moolelo. Ua nana mai na kanaka apan i.i'u. ma ke.ano he wahine kane make( me ka loaa ole aku ia lakou o na manao hoohuoi. E(Jita hanauia ana, o kou paakiki ana e kuapo wahi me kotr hoahanau. ua like pn i.i me ka hu'e hou ana ae i n.a iwi o kou mau makua. na' lau.i oe i malama. a kaula'i ika la. Heaha' no hoi ka mea hiki oh apau i ike ai he pono. hoolilo aku i na dala au i manao *\. hana hiki loa ia oe ka hoihoi pu ana aku ia Edita me oe ti.. Lanakila Haie, a hoonu'anu'a aku iaia, me kau mau mn ia ol.ua ke hooponopono ae-i keia mea me ka maikai? lli ua kuleana oia, aka ma na ano apau, aole loa v kuapo iu«.. t olua, aole loa hoi e hua'i ae i,hookahi lihf o ko olua mooU l » 1 ke akea."

"Ma na mea wale no a kuu lunaikehala ijke ai he pono. malaila wale 110 au e haua aku ai.-aole ma kcfcahi a«o v ar. | i pane mai ai o Haliaka me ka paa loa o kona manao, e hiki ole ai ke hoololiloliia. A< He hookahi nae a'u mea' e hooia aku hei imua ou, aole loa he mana malalo iho 0 ka la e hiki ke hookikina mai ia'u. e hoi aku a noho hou ma Lanakila !»Hale." / '"lna pela, he hana maalahi lo'i, keJniai hoolilo ana aku i kela honi'e, me ka loaā o kekahr huina dala malmnhua. alaila hoi aku a noho ma kekahi wahi kaawale loa, malaila e kuai ai i lioine no olua, a noho lile-e ;fku me ke aloha o kekahi no kekahi." "Aole loa o'u kuleana i kela \vaiwa«i-, o Edita liookalii \valr no ka mea kuleana, a oia ka mea i loaia o niana e hana | ai elike me Ko'ii iho. ke ho\oi loa nei au i ko'u mau lima, mai ka ana aku ia'u iho iloko o kekahi mau hana, e hoomahuahuaia ae ai ka ino. o na hewa i hana kahikoia e oe. E hoihoi aku ana au i kona ma\i waiwai apau, pela pu hoi ka inoa e o nei maluna o'u." Ma keia wahi o na kamailio mawaenii o Haliaka anie Judika Gilibati, i ku okoa ae ai o Edita iluna, hele mai la ,\ kukuli iho la imua o Haliaka me Ua i ana mai: "Ua hoolohe mai nei au i na mea apau e kamailioia aHa mawaena o olua, a ua hiki hou ole iho ia'u ke nōho malie. pela au i hele okoa mai la a uwalo aku imua ou, aole loa e ioaa ia'li ka hauoli, ina au e kaili mai ana i na mea apau mai ia oe tnai," me ka puliki ok(j>a ana aku i na lima o Haliaka. "lna ua ike oe, o ka hana pono wale no ma kou aoao. o ia ka hoihoi mai i na waiwai apau no'u, alaila o ka'u ieo uwalo ihiua ou, e kiiu hoahanau, e ae mai hoi oe. o kaua pu ke kuleana ia mau waiwai apau. ' "No'u iho, lee ike jiei au. i ko'u aloha nou. a ma ko kaua nolio a'na aku auanei, ma ke ano he mau hōahan'au. aole tm e nele ana ka pipili o ko kaua manao kekahi mio kekahi. Ina hoi elTke me kau i hoakaka mai nei,.'a6lc loa e liiki ia oe ke hoi hou aku ā noho maloko o ka home o Tcou mau I i kamalii, ala'ila e kuai hoolilo aku i kela hotn*e, a o ke dala e loaa'mai ana, ua lliki ia kaua ke kuai i hofrte hou. a hoi iku kaiia maloko olaila e noho ai. No'u iho. aole au i ike i kela lioine, a oki loa aktt'hoi # ko'u aloha arta lio kela waiwai. "Ina be e'maliu mai ana i keia leo *(iWalo. slafla ma kau mau \vahi >.'paU i makemake ai, malailq| kaua e ho'i aku ai a noho: a'koii liople ana mai'i keia manao, lilo ana ia i ine.i e £ii o ko'u manao. mamuli o ka ike ana ilu». owau ka mea nana i hoonele aku ia oe. i ila nlea apau i houhauoliia ai kou manao o'na wa ae nei i hala." ' MOKUNA XXVIII. N'o kela mau hoakaka a Edita, ua hiki ole ia Haliaka kr kaohi aku i kona manao hoomaikai i\o kona hoahanau, nolaila kulou mai la oia imua. me ka honi aya mai ia Edita. a i mai la : ■ • "O oe kekahi o na-i<aikamaliine i piha mc iv\ ano oi.aio, ka mea nanqi i hoala niai i na hoomanao aua iloko o'u, no kuu makuahine. a makuahine hoi ou e Edita. O ka niea au e nonoi niai nei ia'u % ae aku. he hana hiki ole lua ia'u ke ae aku, no ka niea, e lilo ana ia i mea nana e hookaiMiiaha mai i.a'u, no ka ike ana iho, ua kauka'i aku au ; ko',ll pono nialuna ou. O ka oi loa aku o ka pono. o ia n«» ko-u hele ana aku «a noho ma kekahi walii mamae loa, kahi i malihini loa ia'u, malaila au e hooikaika ai, ma ka Hiu elawe ana i kekahi mau hana, i mea e pono ai ko'u nuh»> ana, aole loa he oluolu o ko'u noonoo, ke me ka lawelawe ole i kekahi hana.

"Aia a loaa ia'u kekalii hana e lawelawe ai, alajla hoeinii 1 mai ko'u noonoo jiui ana, 110 na mea i pili' i "ko'u inoulelo. a ilou o kaua e lioi oe ma Lanakila Ilale e nolin ai a e h<n» hauoli aku ia ob ih<{, me ka pomaikai he nui a kou uiau makua i inii ai no ka laua kaikamahine.*'

Alaila heaha iho Ja ku'u i koin«> mai ai •> J*.i--(lijja Gilibati,-ma ke kamailio ana, iaia i ike mai ai, aia walo k.no ke kaiiiailio ana a na kaikamahne opio ma na mea pilī ia laua. no keia mau olek), i huli mai ai ua )J»au kaikania hme nei, a ia Judika. i Aole hevmea eaei oi aku ka niakee e liana aku ina mea apau noli e pono ai e Uuu makuahine. owau wale U'C" i pane nitfi ai o Ldita. "Ina 110 -ko'u hoi aku ma Lanakila rlale e noho ai,. o oe pu kekahi me a'u ma ia home nani. rne ka malaina ana aku ia oe ahiki i kou mau la hope ma ka nonua nei. _ Aol.c e hiki ia Haliaka ke k?lohi mai i koiKi niau maiiao īooinaikai 110 na hoakaka,a J£dita, a no ka ehia o wa. i kulou mai ai oia iinua, a honi liou aku la i koin hoa nanau, me ka pane pu ana mai: "Maiiao au, owau o kaua k| kuleaiia e malama aku iaia. no ka tnea owau kana kaikamahine ponoi, he kaikamahuie nanar wale no oe, o kou \vahi kupono lpa o ia no ka hoi ana aku a noho ma ka h<4ine o kou makua." Aole loa a« e ae ana, e fli aku ke ko'ikoli o ka malama ana iaia,.maluna o tie Haliaka, a.maluna paha o kekahi itica °<oa ae: «a nana mau aku au iaia, he makuahine ponoi no u, a elike me ka loihi o kona ola ana. pela no ka loihi » kou makaala ana ako ma na mea apau e pono ai oia, w i pane hou mai ai o E»ita/W ka paa loa o kona manao. ma -aim mau mea apau i hoakaka mai ai iniua o kon:i hoahanau. Oiai,henui na noonoo like ole e hana I:. iloko o Halii,k;.. n °- me ona maluhiliihi. hoomanawaiuii V™ • n,:i Ulau mea 1 IT »akemake ai e kama<llo I.OU mai, a o.ai ua aumoe loa kela manawa a lakou e w » •»'* ' k !' »* ai iluna. a i mai la: a jJ"a paha keia kamailio pu ana o kakon. a ua ikr tl l'\ a " ' k '° ° lUa halc - '"<* P°"° e hoi au ika e ' ' kc,:l no ka hooluolu ana.'" . v • hni , l" 6 -'<"» ko inaua hale nei. aii no nwīai o PHiu' hoiaku oe no ka hokele." i uwalo (Aole i pau.) .