Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 5, 4 February 1921 — Page 3

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KO MAKOU POKII ALOHA MISS LILY K. PALI.

 

Mr. Lunakooponopono o ke Kuakoa, welina pu kaua: -E oluolu mai kou ahonui no'u kekahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, no ka'u wahi puolo waimaka e kau ae la maluna i ike mai  ai o'u ohana, e noho mai la i ka puka  ana a ka la i Kumukahi, a ka welona  a ka la i Lehua, no kuu mealoha he pokii;  aloha no.

 

Oiai au kona kaikuaana e noho ana me ka nanea, ua oili mai la he wahi elele me kahi apana pepa, a pane mai la no hoi, na mama mai nei keia leka,  a wehe ae la no hoi au, me ka nana ana iho a ike iho la no hoi i ka manao o  ka leka, penei:

 

I ka'u leialoha, eia no kou mama iloko o ke kaumaha e noho nei a pela i konoia  mai au no ka ha'i ana aku in oe, eia no kou pokii iloko o ka nawaii wali e noho nei, in a no ke aloha mai o ka Haku, ua pomaikai kaua, ina no aole, o ia iho la no, oiai hoi ka'u aliikane e noho ana i kela manawa, ua huli hoi mai kana hana mai, me ka pane ana mai, heaha keia mau waimaka o  ke kaumaha, ua ha'i aku la no hoi au, me ha hoohakalia hou ole iho, ua pane mai kela, ina pela, e hele ae au  ia Albert Cockett, a i ole ia Aawaiama,  i kea no kakou, oiai o ka hora eono ia o ka manawa.

 

Ua naue aku la ka'u kane me ha hooikaika ana aku no hoi, eia nae, ua ae ole mai la no nae na kiakaa, nolaila ua  pau iho la kona manao a ike mai la no hoi ka Haku, o ka halekuai oia hoi o Mr. Suki, a ninau mai la i ka pilikia o ke ahiahi, a ha'i aku la uo hoi kela,  nolaila o ke kii ana aku @ aia o ka'u kane a hoi mai la, oiai hoi au ua makaukau,  e kakali aku ana o kona hoea mai.

 

I hakalia no a hoea, o ko makou eleu aku la no ia, a kau ana me kekahi o ia keiki, S. K. Kupau, o ka lilo aku la no ia o ke kaa me ka hookeleia ana no hoi e ka'u aliikane, oiai hoi ka ua liilii e hana mao ole ana, me ka makani e pa mai ana me ke ikaika, mea ole ia i ke aloha pokii, ua hoomanawanui aku la  no maua me ka maua ohana keike i ka  poeleele.

 

Oiai hoi ke kaa e hookokoke aku ana, na maopopo mai la i ko'u mama o makou  ia, nolaila ua holo mai la ko makou hanauma me kana wahine oia hoi o Mr. âme Mrs. S. K. Pali, a hui iho  la makou ma ke alanui, me ko laua pane ana mai no hoi, poelele hoi oukou.

 

Nolaila me ka hoohakalia hou ole iho ua huli hoi mai makou no ka hale a  komo no hoi iloko, oiai ua kaa e mai  la no ka ike i ko'u pokii no makou, a  kaa e mai la no kahea iaia, mai, mai,  ua hele pololei aku la au a ike iho la iaia me kona pane ana ae no hoi he ma'i auanei keia, he hoomainoino, pela no hoi ka maua aliikane i hele ai a ike iho ia iaia, a ninau iho la no hoi, pehea oe@ Pane ae la no hoi keel, I am  very bad; oiai hoi ko'u waimaka e hana mao ole ae ana.

 

Nolaila o ko makou akoakoa iho la ia iloko o ka luuluu ame ke kaumaha,  a he hora paha mahope iho, ua huli hoi hou mai la ka'u aliikane no Honokohua Ranch me Samuel Kupau, a koe iho la no hoi makou kona poe hanaumua me ko makou mama aloha.  Nolaila o ko makou akoakoa ia a na hora no hoi o ke aumoe, ua hoi aku la keia âme keia noloko o ko laku mau rumi no ka hooluolu ana, a koe iho la no hoi au me ko'u mama me ko'u pokii.

 

Nolaila, ua noho iho la au me ko'u mama me ko maua hanaumua, me ka makaala mau ana aku iaia, a ao wale ia po, oiai hoi ko'u pokii e uwe mau mai ana, aole he moe ia o ka po@ume ke ao, e uwe mau ia ana, oiai o ka Poalua ia a'u o ka hoi ana aku me ia,  Jan. 18, 1921, a me ia la a po, pela hou no hoi ia po aole no he moe ia, o ka  lapa wale iho la no, no ia po a hoea hoi i na hora o ke kakahiaka, me ka inu ana no hoi i kona pola ti a pau, mahope mai o ia wa, ua hoomaka mai la oia e hoowa, me ko'u hoi ana aku ma kona aoao, apo aku la i kona a i, oiai hoi ia e olohewa ana kana olelo ana,  eia iloko mo o ia olohewa, aole no i  haule iaia ko makou hanaumua oia hoi o S. K. Pali, oiai au e apo aku ana ma kona a-i, a hea mai la no hoi kela, Brother nui, come, ua hele aku la no hoi ko makou kaikuaana a pane mai la keel, I am going to leave you; ia pau ana no o ia mau olelo, ua upo'i iho la ko ia la mau maka, o ka wa no ia i kipa mai ai ka anela o ka make a  lawe palauehe aku la i ka hanu ola o  kau pokii, a waiho iho la i kona kino puanuanu na makou e paiauma aku nona.

 

Auwe kuu minamina ia oe e, kuu aloha ia oe e kuu pokii aloha, hoea mai ko aloha i o 'u nei, e uwe no au; kaumai  hoi kou mau maka, e uwe nu au; auwe kuu manaonao ia oe e, pehea la e  na ae ai ko aloha, e hoonana ae ana aole e pau, kuu pokii hoomanawanui hoi i na ehaeha ame na kaumaha i kau iho maluna ou i kou wa e ola ana; aloha ko leo i ka pane mai e mama, e aho ko'u haalele ana ia oukou, ua hiki hou ole iho ia'u ke hoomanawanui i ka eha; pane aku la no hoi o mama ia oe,  aole ia olua ia kuleana; in a ua manao ka Haku pela, o ia iho la no; nolaila ua ko no kau mea i upu ai. Aloha no!

 

Ua hanauuia kuu pokii aloha mai ka puhaka mai o J. K. Pali ame Mrs. Hattie L. Pali ma Honokohau, Maui, i Iulai 15, 1907,  ua piha hoi iaia na makahiki he umi kumamakolu me eono mahina  me na la keu o kona hanu ana i  na ea hu'ihu'i o keia ola honua ana, a  ko iho la ka ka Buke Nui, mai ka lepo mai oe, a hoi hou i ka lepo.

 

Aloha hoi kuu pokii ka hoa hele o  kuu makuahine, o keia mau alanui kikeekee  e waiho mai nei, e piliia ana e olua na wahi apau a olua e hele ai.  Aloha no hoi kuu pokii, ka makua o ka mamou põe keiki, kona põe hanaumua; eia ka i luhi wale mai no oe a nui no makou no ka ia pono; aloha no o Ulukou kahi a'u ame kuu pokii i noho ai, na'u i noho ia wahi, ua hoi mai la oe a noho me a 'u me ka makuahine no hoi o kaua; aloha ia wahi a kaua e haulani ai iwaena o ka lahui e, hala ae ana ka po, ao ana ko la, noho iho la no hoi kakou, ma'i mai la no hoi o kuaana  ma o Honokohau; ke hoi la olua, mea ole ke anu o ke ahiahi, ke lilo la olua.

 

Pela no hoi me o'u kaikuaana Mr.  ame Mrs. Simeon Pali, kauoha mai la no hoi ia olua ke hoi la olua i Kahauiki, ia wahi no hoi au e haulani ai me ka nui ohana o kaua olaila. Auwe kuu minamina ia oe e, kuu pokii hele loa.

 

Manaonao wale ke hoomanao ae ia

oe, me kau mau hana maikai he nui, i

kiahoomanao hoi nau no makou nei.

 

He mea nui makou nau, pelu no hoi oe ia makou, ua nana aku makou kona poe hanaumua aia elike me ka makou poe keiki.

 

Aloha no hoi o Hono@ohua Stable Camp, ia wahi hou au i noho ai, no'u no ka noho ilaila, kauoha mai la no au ia olua, e hoi mai me a'u, ua hoi mai la no hoi olua, aloha ia wahi a kakou e haulani ana, ia mau lae kahakai e waiho mai nei; ua pau kou ana i kona helehelena me kou hunakai, pela me ka makani makamaka ole, ua pau kou houhou ana aku i kona kino me ka hu'ihu'i, ua nalo, ua pau ko oukou ike hou ana iaia, aia paha kela me Niolopua kahi i moe ai, he moe no ka ia la, aole i  kana mai.

 

He wahi Kino nawaliwali ko ko'u pokii, aole no nae oia i poino, a mahope iho o ka mahina aku nei i hala i ikaika loa mai ai ka ma'i maluna ona, nolaila ua imiia aku la no hoi iwaena o  na kauka, pela no hoi iwaena o'u lahui Hawaii, eia nae, ua hiki ole no ke hoola ae, no ka mea, ikaika loa mai la ka ma'i mamua o Ma mea hiki ke hana aku, a ko iho la no hoi ka hoonaaiko'a a ka enemi.

 

Ke ano o ko'u pokii, he heahea, he akahai, he lokomaikai, he eleu no hoi, e ike ana i na mea apau e kipa mai ai i ko make home, he kaikamahine hoi iloko o ka hana a ko kakou Haku, ka Makua ma ka lani, pela no i kona wa iloko o ka nawaliwali, aole no e poina iaia ka pule ana, aloha no kuu pokii heleloa, aloha no kou leo i ka pane mai e haalele ana au ia oukou, pela pu no hoi oe e uwe mai ai i ka ohana keiki a kakou ke ike mai oe ia lakou e akoakoa aku ana ma kou aoao, he mea nui lakou ia oe i kou wa o ka lanakila,  pela pu no hoi i ko kakou mama aloha, aole no e poina ia oa ka hea mau ana  mai iaia, e noho mau aku ai o mama ma kou aoao, hala ae ana ka la, ao  ae ana ka po, ahiki wale i kou haalele ana mai ia makou.

 

Aloha no hoi kou leo i ka uwehelu mai ia makou kou poe hanaumua i kou  wa o ka nawaliwali, manaonao wale au ke hoomanao ae i kau mau hana ku i ke aloha, e hiki ole ai ke hoopoina; minamina wale!

 

Nolaila, o makou kona poe hanaumua ame ko makou mama aloha, ke haawi aku nei i ko makou hoomaikai a nui i ka poe i akoakoa pu mai me makou iloko o ke kaumaha no ko makou pokii aloha.

 

Me oe e Mr. Lunahooponopono ko makou hoomaikai a nui me kau poe keiki pa'i.

O makou iho no kona poe hanaumua,

Mr. & Mrs. SOL. K. PALI,

MR & MRS. SIM. K.PALI

MR. & MRS. M. F. MATTHIAS

 

MAKE KEKAHI KANAKA ME KA

MAOPOPO OLE O KONA LAHUI.

 

He kino make no kekahi kanaka i maopopo ole kona inoa ka i laweia ae e na makai noloko o ka hale waiho kino make o ke Teritore ma ka auwina la o ke Sahati nei. Aohe maopopo o  ka lahui o kela kanaka, aka nae, ma ke koho wale ia he Rukini a i ole he Kelemania paha, a'i ole kekahi ano lahui o ka hapa akau o Europa, a ma ka mea i koho wale ia nona paha na makahiki  he 50.

 

I kulike me ka ka oihana makai hoike ua kaheaia ae ke kaa makai ma na hora mua o ka auwina la Sabati nei  mai kahi kokoke aku i ka hale hana  hao ma Kakaako, a ua hooko koke ia ae ia kahea e ka oihana makai, a i ka hoea ana ae o ke kaa makai ame na  makai ma keia wahi loaa ae la ke kino o kela kanaka e waiho ana ma ke aiapii o ka haleinurama kahiko Aloha ma Kakaako. E mau ana no ka mehana o  Kong Kino ma ka manawa i loaa aku ai.

 

Me ka manao wale ia ua hikiwawe loa ka loaa ana o kela kanaka i ka ma'i, a ua hoao oia e hele i kahi o ke kelepona no ke kahea ana mai i ka oihana makai no ke kaa makai, no ke kii ana aku iaia, a me he mea la ua iho mai oia ma ke alanuipii no ke kali ana o ka hoea aku o ke kaa makei, a ua make hikiwawe oa nae oia mamua o  ka pane ana aku o na hina o ka oihana makai no ke kahea ma ke kelepona.

 

KA MAUA KAIKAMAHINE ALOHA,

MRS. VICTORIA KEOLA UA HALA

 

MRS. VICTORIA KEOLA.

Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:---E oluolu mai hoi kou ahonui, no ka maua pulo kekahi wahi kaawale o ke Kuokoa, a nana hoi ia e hii hele aku maluna o na ale o ka moana @hiki i ka pae ana aku i ka  aina, i ike mai hoi na ohana me na hoaloha o ka lei kaikamahine a maua ua hala, oiai maua kona mau makua e noho nanea ana me ka moehane mua ole. Ma ka Poakahi, Jan. 17, oiai kona papa e makaukau ana e kau i ka lio a poo aku no ke kuahiwi no kana hana mau he hoohuli hipi, pa-e mai la ka leo kahea o kono haku wahine e  Paahana, he kelekalapa uwea ole mai Honolulu ka i loaa e hoike ana o Mrs. Victoria Keola ua make. He manawa  iho la ia o ke kaumaha me ka luuluu. Ma ia wahi iho la hoi hou mai la kona papa i ka home nei a ha'i mai la i ka lono kaumaha i ka ohana, he kelekalapa i ha'i mai nei o Victoria ua make. Kau iho la ma ke Kilauea o ka Poakahi, Jan. 17, me ke akenui hoi e ike aku i kona kino wailua, eia ka aole, ua nalo e aku la no kona kino i ka la 17, oiai kona papa e au aku ana no i ka moana. I kona pae ana aku no Honolulu, kau iho la ma ke kaa a holo pololei no ka hale o kana mau keiki, o kana hunona ame kana mau moopuna kana i ike, aole joi o kana kaikamahine aloha, Mrs. Victoria Keola, helelei iho la na waimaka o ke aloha a pii aku la no Maemae a ike aku la i ka he o ka  makou mea aloha a helelei iho la kona mau waimaka: aloha no kana kaikamahine hele loa !

 

Ua hanauia ka makou kaikamahine Victoria i ka mahina o Aperila, la 15,  1893, ua piha iai ana makahiki he 28 me na mahuna oi kona hauu ana i na ea hu'ihu'i o keia ao. Aloha wale!

 

Ua hanauia mai ka makou kaikamahine aloha mailoko mai o kona mama Maile Ohela âme kona papa Paahana Hose; ua hala mua e aku kona papa e ola nei.

 

Ua piha i kona papa na makahiki he 51 me hookahi mahina; he kaikamahine aloha ohana oia a he heahea i na poe apau e hoea aku ana i kona ipuka hale; ua haalele iho oia i kana kane ame kana põe keiki e noho makuahine ole ma eia ao. Aloha wale ka makou le hele loa Victoria; ua pau ko makou lohe hou ana i kona leo aloha. Ua hanau ia  oia ma Kainaliu, Kona, Hawaii.

 

E Kona e, e Kona hoi, ua pau kona holoholo hou ana ma kou mau lepo aloha! E Kona, eKona kai malino i  ka la'i, aole oukou e ike hou ana iaia! E Kona e, e Kono hoi, aole o Victoria e inu hou ana i kou wai hui'hu'i, nolaila ke haawi aku nei maua kona mau  macula âme kona ohana i ka mahalo i  ka põe na lakou na makana pua no ka makou kaikamahine aloha, pela pu hoi me na hoaloha. Nolaila, ko iho la ka  olelo o ka Baihala, he mahu ke ola o  ke kanaka i pua ae a nalo iho, kii mai la no ke Akua i Kaua o ka uhane a  waiho iho la i ke kino na makou na ka ohana e paiauma aku mahope nei.

 

Me keia mau manao ke haawi aku nei makou i ka mahalo a nui ia oe e  Mr. Lunahooponopono ame na keiki punahele o kou keena pa'i.

 

O makou iho no me ka luuluu,

PAAHANA HOSE,

,MRS. NINA HOSE,

AWELA OHELA,

MRS. SARAH OHELA.

 

LIKO AMA U.

 

He aloha kuu lei liko ama u, I nohea i ka ua kilikilihune, O ka pa mai a ka Malualua, Halihali ae ana i ka uhiwai! Owai e ke hoa like aku ai, Me ka hau hololio o ke kuahiwi; Ke pa mai nei anu hu'ihu'i,  Lokuloku ana i ka welelaulima.  Elima mahina ia Kaiwiki, I ka maluhale a o hone ke aloha,  Ia aloha i ka pua o ka awapuhi, Ke ala hu'ihu'i waianuhea, Lihau i ka uka lae laau; Aole no au a e hope ana,  Ke noho i ka uka la o Kaiwiki.  He ai ulu wale ko ka nahele,  Oopu inuwai o Kamaili;  Opae kalaole noho kuahiwi, Nanao ai lima o Honolii. Liilii ia hana i kuu manao, I ka lanakoi ae a ka makemake, Makemake no au a e huli hoi. A e ike i ka home o kuu aloha,  Haina ia mai ana ka puana, Nani wale kaiwiki kau mai iluna.

                        S. A. S. MIKA.

 

HOOPULAPULA, HOOLAUPA'I

HOOWAIWAI AME KUOKOA,

HE HOOKAHI NO LA KINO

 

(Hoomauia mai.)

Ua lawlaw aju oe i na mea e holomua ai, a i ke ku ana o na mea au i  hana ai, he mea ia e hoomanaoia ai i na mauawa apau.

 

E nana aku i na mea a ke Duke o  Welinekona i hana ai, ua lilo i moolelo  e kaao mau ia ai i na hanauna mahope mai, ahiki i keia hanauna hou, pela no keia mea e manaoia nei, e hoopulapula i ka lahui Hawaii; e mau aku ana kona kaaoia, in a e holomua ana na mea e manaoia nei.

 

E nana aku i na mea a na lahui e, e hana nei maluna o ko kakou lepo aloha; ua hiki malihini mai lakou a hana me ka hoomanawanui ahiki i ka loaa ana o keia mau mahele ekolu, o ia ka hoopulapula ame hoolaupa'i, a hoowaiwai, a i ke ku ana maluna o keia mau mahele ekolu a nana i ka mahele hope, o  ia ke kuokoa.

 

Nolaila heaha ka lakou e hana nei @ O ia no ka mahele hope e kuakoa maluna o na mea apau, a lakou i hana ai, o ia hoi o hoopulapula, hoolaupa'i, hoowaiwai, a lilo i hookahi, o ia hoi e kuokoa oe nou iho, o ia ka lilo ana o keia ninau i hookahi kino, i kuakoa oe nou iho ma na ano hana au e hana ai, o ia ka mea i laweia mai ai o na manao  laula, a kukulu aku imua o ka lehulehu, i kuleana i keia ninau, o ia hoi ua oi anei keia ninau hoopulapula ame hoolaupa'i  ame ka ninau e ku nei i keia manawa; o ia hoi i 25 inoa; owai la o laua nei ka mea i oi ae, oiai aole i  hoaoia ka inoa hope e ike ia ai kona maikai ole a maikai paha.

 

O ka inoa mua ua ikeia kona kulana i keia manawa, nolaila ma ka manao o  ka meakakau, o ia keia, e hoao kakaou i ka mua ame ka hope o keia ninau, a i ke ku ana i kahi o ka pono, alaila e kapa iho oe ia oe iho, ua kuokoa au maluna o ka'u mea i hana ai.

 

Nolaila i ka hoihoi pono ana ae i ke kakele ana i keia kalai manao ana, o ia no ka loaa ana mai o keia mau mahele eha e kau ae la maluna, o ia hoi hoopulapula, hoolaupa'i, hoowaiwai ame kuokoa; nolaila i ka hoohuihui ana ae i keia mau mahele, a lilo i hookahi, o ia iho la no ke kulana e loaa i  ke kanaka, ua kuokoa oia nona iho e hana nona iho, oiai o ia ka mea i makemake ia ai e laulima pu mai kakou, a hana like i na mea e pono ai kakou, no ka mea na kakou no e kokua nei i ko kakou põe o na aina e.

 

Nolaila aole loa i lohi iki ka manawa  no kakou e noonoo ake akamai, ame kela hoomaloka ame cela hoonui olelo; nolaila e lawe ae i kela kuokoa a kae ae mamua ou, a e hana aku i na mea e holomua ai kakou.

 

E ka lahui, oiai ua nui na kalai manao ana maluna o keia kahua, e kuokoa oe nou iho; elike me kou mau kupuna i  hala aku e nana aku i na makua mikanele i hiki mai ai i ko kakou aina,  ua hala aku lakou ma o, aka eia mau no ko lakou mau inoa ke o nei ahiki i  keia manawa, e nana i ka ohana a Kauka âme Waila, ke o mau nei no; e nana i ka ohana a Kakela ame Kaimana,  eia no ke o nei, oiai aia ka lakou mau mamo ke uhai la no mahope o ko lakou meheu, no ka mea, ua kukulu lakou i na mea a na keiki e hana aku ai.

 

E mea mai ana paha kekahi ua makaukau lakou la i ku ai ka lakou hana, aole ia o ka olelo kupono, o ka olelo kupono e olelo ae ai, no ka hana o na  lima âme ka noonoo hoopono a malama,  o ia anoano hookahi i kau mai ai i na  keiki, ke mau la no ke o ana o ka inoa ame ke kumu imi waiwai; nolaila loaa no ke kuokoa o ke ola ana o ke kanaka ka mea i i@niia ai e na kanaka apuni ka honua, e kuokoa oe nou iho, elike me ka ka Makua Lani i poni iho ai i kou hanau ana mai, o oe ke alii maluna o na meaul@ ame na i'a o ke kai ame na holoholona e kolo ana maluna o  ka lepo aloha o kou mau kupuna.

 

Ua kuni ia keia mau olelo ahiki i kou moe ana aku ma kahi o na mea  apau, a pau kau hana, kuu iho la kou luhi, ua ku na mea au i iini ai, o ia hoi e kuokoa oe ame kou ohana, a e  moe ana oe me ka oluolu o kou manao, oiai ua hookoia keia mau mahele eha o ko ke kanaka ola ana, o ia hoi e hoopulapula i pau mua ae nei, hoolaupa'i  âme hoowaiwai ame ke kuokoa ana, o ia iho la no na mahele ano nui io ke ola ana o ke kanaka, a i kuluma mau ai keia mau leo pule i kupono i keia mau mahele i hoikeia ae la, o ia hoi ka Makua, ke Keiki, ka Uhane Hemolele,

Amene.

 

Nolaila e kuu lahui, in a ua kulike key mau mahele maluna o ke ana kaulike, alaila mahea iho la kaua e kanalua ai, oiai ke hoikeike mai nei keia mahele hope i ka mea oiaio loa no kou pono, o ia hoi e lawe ae i ka hopunaolelo mua o keia mahele hope. E kuu Makua lani e, nana a e kiai mai oe i ko'u ahana âme ko'u home ame ka'u mahinaai âme na holoholona au i hoopomaikai mai ai i kau kauwa nei; ua like ia me hoopulapula i kou hana ana i na mea e ulu aku ai a nui ke keiki, na kuu keiki hipa e kala aku na mea au i  hana ai âme ka hoolaupa'i ana i na mea au e ka Makua maikai i a'o ai i  kau keiki,  a lilo i lala nui e hoolaupa'i ana ma kou kihapai, ka Uhane Hemolele,  o ka hoopono ame ka makee i na mea e waiwai ai, o ia kela uhane maikai e @lakai ana maluna o ke kaulike, a loaa iho la kela kulana kuoko o ke  kanaka, amene, o ia hoi ua maikai na mea apau, ua loaa ka maluhia, oiai ua hapaiia mai keia mau mahele me na  mea i hupono maluna o ia inaheie hana.

 

Nolaila ke ike nei kakou i ka mua  ame ka hope o na mea e hanaia nei imua o na maka o kakou a kakou no nae e ku-e aku nei i na mea no kakou e pono ai, a e kakoo aku i ka lakou e olelo nei, he aina ino, he pohaku, a ke hele loa aku la i kahi a ka naauao o ke kanaka e olelo iho ai, o ka mea manaoia a hana oia, ua ike oia i ka mua ame  ka hopena o ia olelo,  e hana oe i na  mea apau, oiai na la opiopio o ke kanaka,  a i ka hana ole ana, nowai ia hewa. Mai kuhi ia mea ma, oiai ua  honini aku la ke kiahawai.

(Aole i pau.)

 

HULI HOI MAI KA WAAPA ME KA

PALEKANA.

 

Mahope iho o ka alo ana i na inea o  ka moana no na la he 31, no ka huli ana i jejahi waapa Kepani lawai'a, me ka manao e hoopakele ae i ke ola o  na Kepani maluna o ia waapa, i ku mai ai ka waapa Kepani Nagashina Mara, me kona mau luina, ma ka hora elua o ka auwina la o ka Poalua iho nei, me ka palekana o na ola apau maluna o kela waapa.

 

Ua haalele iho ka waapa Nagashima Maru me ewalu mau Kepani maluna, ke hui pu ia me ke kapena, ma ka la  2 o ka mahina aku nei o Ianuari, no  ka huli ana i ka waapa lawai'a Hakko Maru, o ka nalowale ana iloko o ka mahina aku o Dekemaba, i ka manawa o ka ino e holopapa ana ma Hawaii nei.

 

He elua mau waapa Kepani hou ae i haalele iho ia Honolulu nei, ma kela misiona hookahi no, o ia ka huli ana i ka waapa nalowale, a no ka hoopakele ana mai i ke ola o ka poe apau maluna ona.

 

Ma ka la 11 o ka mahina o Ianuari i hoe like aku ai kela mau waapa ekolu no na kuaau o ka French Frigate,  aole nae he hiona o ka ikeia aku o ka waapa nalowale, nolaila ua haalele aku ka Nagashima Maru i kela wahi, a  holo aku no ka Mokupuni Ne@ker, ma khi he kanaiwa mile ka mamao, he nele no ka ema i halawai mai me na kanaka o ka Nagashima.

 

No ela nele, ua hooholo iho la ke kapena o keia waapa e huli hoi mai no Honolulu nei, nona ka mamao o elua haneri me kanalima mile.

 

Ma ka la 14 o ka mahina no o Ianuari, ua loaa kela waapa i ka ino, o ia kela ino hookahi no nana i hoopilikia i kekahi mau wahi o Hawaii nei, a no ka pule hookahi ka paialewaia ana o ka waapa e na ale o ka moana me he wahi apana laau la.

 

Ma kela la mua no i loaa ai o ka waapa i ka ino, ua uhiia oluna o ka waapa e ke kai, a lilo he hookahi Kepani,  a no kona akamai nae i ka au,  ua hooikaika no oia ma ka au ana ahiki i ke kau hou ana mai iluna o ka waapa; ua pomaikai nae kela Kepani o ka pakele ana, no ka meai kona hoea ana mai no Honolulu nei, e kakali aku ana kana wahine hoopalau, o ka holo ana  mai nei mai Iapana mai.

 

Ma kela wa a ka ino e paialewa ana i ka waapa i ka moana, ua pau iho la ka hiki ana i ka enekini ke hana, a ma ke kakahiaka o ka la 16, ua ikeia kekahi mokuahi ma kahi mamao, me ka haawiia ana o na hoailona poino, eia nae aole he holo mai o kela mokuahi e kokua, ua manaoia, aole i loaa aku ka ike i ka poe maluna o kela mokuahi i  ka hoailona pilikia.

 

Ua hooponopono hou ia ka enekinia e ke kapena o kela waapa ahiki i ka  maikai ana, nolaila hoomau mai la no  i ka holo ana, a no ke kuhiewa o ke  kapena, o ke alahele a ka mokuahi e  holo ana, aia ma ha hema o Kaula, nolaila ua hoohuli ae la oia i ka ihu o  kona waapa ma ke alahele hookahi a ka mokuahi i ikeia ai, a no na la elima kela hoomau ana i ka holo, ma ia alahele, ua ike oia i kona kuhiewa, a hoololi  hou i ka ihu o kona waapa.

 

No na la he umi, ua hiki maopopo ole ke ikeia, in a aia ka waapa ma ke alahele pololei no Honolulu nei, aka ma ka hoomanawanui ana i na inea ame na  poino, ua pae mai la lakou me ka palekana.

 

Iloko ka o na la ekolu mamua aku o ka pae ana mai o kela waapa me ka maalahi, ua ku a pilikiaz na Kepani oluna o kela waapa i ka pololi, o ka i'a wale no ka lakou mau meaai, oiai no nae he mau eke laiki no kekahi elus, u pulu nae i ke kai, a ua nele hoi lakou  i ka wai.

 

Mahope iho o ka haalele ana mai o kela mau waapa Kepani ekolu, no ka huli ana i ka Hakko Maru, me ka lohe hou ole ia o kekahi mau mea e pili ana no lakou, ua hoouna okoa ia na moku wawahi topido o Puuloa ae nei e huli i  kela mau waapa, a i ka hala ana o kekahi mau la ma ka moana, i huli hoi mai ai kela mau moku me ka nele.

 

Ua hoohauoli loa ia na ohana o kela  poe Kepani, no ko lakou hoea hou ana mai me ke ola, aka o na ohana o na Kepani maluna o ka waapa Hakko Maru, o ke kaumaha ka mea i kau aku  maluna o lakou.

 

_________________________________

 

MIAMI, Fla., Feb. 1. --Ua hoi mai ka Peresidena-i-kohoia Harding i keia la mai kana huakai lawai'a mai i kekahi o na mokupuni liilii o Flordia me kekahi heluna nui o na i'a. He malihini ko'iko'i oia na ke Kiaaina Durbin ma ka aina ahiahi. Ma ka la apopo oia e  hoi aku no St. Augustine.

 

ALA KU E KOONEI POE I KA BILA

HOOPULAPULA

 

____________

 

O ka bila hoopulapula i na Hawaii e waiho mai la iloko o ka lima o ke komite o na teritore o ka aha senate, aole ia i nele i na ku eia, elike me na mea i manao mua ia ai, no kona hooholo koke ia mai, aka eia kela bila ma ke kulana kanalua no kona hooholo koke ia mai, a i ole noonooia paha e ke senate ahiki i ka pua ana o ke kau mau e ka ahaolelo lahui.

 

Mawaho ae o na ku-e i kela bila, i waihoia aku e ka Lunakanawai A. G. M. Robertson, ka Loio Pittman, imua o ke komite teritore o ke senate ana Wakinekona, ua hoonua aku nei ka poe ko'iko'i o keia kulanakauhale i ka lakou ku-e ana i kela bila, e hoomahuahua aku ana i ka ikaika ame ke ko'iko'i ma ka aoao ku-e, no ka hooholoia mai o ua bila hoopulapula nei.

 

Ma eia ala ku-e ana aku la no ka  hooholoia mai o kela bila, ua komo pa na Repubalika âme na Dempkarata ma  Honolulu nei, a ua hoounaia aku ia mau kue ana i ka Lunakanawai A. G. M. Robertson âme Senatoa New.

 

O ka poe i kakauinoa maloko o na kumu ku-e i ua bila nei, oia o W. F.  Frear, W. R. Castle, J. H. Raymond. Senatoa Robert Hind, R. H. Trent J. Waterhouse, C. R. Hemenway, John Guild, E. P. Pogarty, M. C. Paeheeo.  John Fleming, Arthur Rice, Albert Horner, W. O. Smith. E. W. Sutton, W. Thompson, Robbins Anderson, A.  L. Castle.

 

Wahi a Mr. A. L. Castle i hoakaka ae ai aole he kanalua no ka nui o ka põe kakuinoa malalo o na kumu ku-e i ka hooholoia o kela bila, in a nei no ka uiia aku imua o ka lehulehu o na inoa kakaikahi maluna ae la, o lakou wale no ka i uiia aku, a ua haawi koke mai lakou i ke apono ana no ke kakau i ko lakou mau inoa.

 

Penei iho ke kelekalapa i hoounaia aku i Wakinekona no ke ku-a ana i ka hooholoia mai o ka bila hoopulapula i  na Hawaii:

"Ke waiho aku nei na makaainana merika no lakou na inoa malalo iho nei a poe hookaa aunau hoi o Honolulu na ku-e ana no ka hooholoia mai o ka bila hoopulapula Hawaii. Ua au e loa keia bila no keia mau kumu:

"1. No ka manawa mua loa ma Hawaii nei i hapaiia mai ai ka ninau pili lahui.

"2. He hana kaulike ole keia hookaawale ana e hoonele ana i kekahi mau makaainana Amerika kupaa.

"3. Aole loa ia e hoopulapula ana i ka lahui Hawaii.

"4. Aohe hoopulapula ana i na hapa Hawaii.

"5. E haawi ana ia i kekahi mana ku-e i ke kanawai i ke komisna i hoakakaia maloko o ka bila.

"6. E hoemi mai ana ia i na loaa  makahiki o ke teritore a e hoomahua hua ae ana i ka auhau."

 

Mai Wakinekona mai nae i loaa mai ai kekahi hoike i Honolulu nei, e hoakaka ana no ka hiki ole e hooholo koke ia kela bila ma keia mua aku, aka ua manao nae ka Elele Kalanianaole e  hoea mai ana no i ka wa e noonooia ai kela bila, mamua o ka wa e hookuu ai o keia kau.

 

Ua hoakaka pu ae no hoi ka Elele Kalanianaole no kona ku-e ikaika i ka hoololi ana i ka bila, koe wale no na hoololioli Milii, e ano e ole ai ka manao o ka bila ma kona ano holookoa, a  ua apono pu no hoi oia no ka hoakaka pono ia o na Hawaii ma kela bila, o ia no ka poe koko piha ame ka poe he hookahi hapa walu o ke koko Hawaii iloko o lakou.

 

______________________________

 

NA ONO O NININI

_________

 

Ma ka la 2 o Ianuari i lawe mai ai ka moku Kukui i na meahana no ka hooni ana ae i ke awa kumoku o Nawiliwili a kau i ka heke. Eia he mau limahana ke hana mai nei i keia mau la; no ka hoomakaukau ana i home no ua limahana.

 

Ma ka nana aku a ke keiki o ka lae o Ninini, me he la e laweia ae ana o Nawiliwili a kau iluna, i like aku me na awa kumoku nani o Europa. O ia, hapaiia a kau i ka iu!

 

Ma ka @nokuahi Helene i laweia mai ai he u'i puakea, a lululima pu ana me a'u ma ka la 28 o Iuanuari. Ua hele no hoi a pauhananuu, ke hele la a hiki ole ia'u ke ku maile, i kau a mea o ka moni malie, i kau a mea o ka moni malie i ka ono a ka puu.

 

He ma-u ono keia o ka lae o Ninini, a no kekahi wa hou aku e ninini aku ai au i ono hou.

 

Me oe e kuu Adimarala ko'u mahalo,

âme na keiki lima palanehe o kou papapa'i ko'u adieu:

Owau iho no,

            OLIVER KUA.

Nawiliwili Harbor Light Station.

 

_____________________________

 

HALEHANA I NA MIKINI HUMUHUMU

______________

 

Ua wehe ae nei au he halehana no na mikini humuhumu poino, ma ka Helu 1754 Alanui Moi Hema, ma Pawaa, ma ka aoao mauka. E ikeia no ka inoa mawaho o ko'u halehana, HENRY PAAUHAU, SEWING MACHINE REPAIR SHOP. Ua hiki ke kii a hoihoi i na mikini poino, ke loaa mai na kauoha me ka hikiwawe loa. Elua mau kanaka makaukau loa i ka hana ana i na mikini humuhumu poino o na ano apau.. Kelepona Helu 2536

            HENRY PAAUHAU

6435 -- Feb. 4, 11, 18, 25

 

PENEI KA BOOSTER OLELO:

"E lilo ana na mokulele ohana i mea kamaaina elike me na kaa bebe, aka aole lakou e kapaia ana he mau Lizzie Tini a e pakele ana oe mai ka hopuia aku no ka holonui."

 

Aohe o makou hoohana i na lole "Lizzie Tini," he Mea Oiaio ka makou ma na kumukuai o na kaa mo@okaikala. E nana mai i ka makou mau p@alole huluulu e kuaiia nei no ke $32.50 a $47.50. O keia ke ano maikai no na la kawau, no ka mea he huluhulu wale no. Aole anei o keia kau mea i makemake ai? Ina pela kipa mai ma keia halekuai e hookoia no kou makemake.

E WEHE I MOOHELU AIE.

 

 

The Model Clothiers

 

"Ka Halekuai Hoemi Hoo@@@e."

1139--ALANUI PAPU0--1141

___________________________________

 

TERITORE O HAWAII.

_________

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

_________

 

Ma ka hana e hoopau ana i ka OIAI, o ka MANGAWA COMPANY LIMITED, he hui ia i kukuinua e ku ana mahalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

 

"NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana manawa a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 17 o Aperila, 1921, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora 12 awakea e ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu in a he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

DELBERT E. METZGER,

Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Feberuari 2, 1921.

6437--Feb. 4, 11,18,25; Mar. 4, 11, 18, 25; Apr. 1, 8.

______________________________________

 

HALEKUAI O NA HAWAII ME KA LEHULEHU

_________________

 

E weheia ana he lala o kela halekuai ma ka Makeke o ke Kulanakauhale me Kalana o Honolulu nei, ma ke Alanui Maunakea, i keia Poaono, Feberuari 5, 1921, malalo o ka lawelawe ana a ke kahi opio Hawaii no i makaukau me ka noeau e nana mai i ko oukou pono e ola ai ka home me ka ohana E naue ae malaila

Loaa no na meaai apau malaila me ka makepono loa malalo iho o ke kaki a na Pake me na Kepani no ke @ain kuike, mamua o ko oukou kuai ana aku i na meaai a na Pake me Kepani ma e kipa mua ae hoi ma ka MUNICIPAL MARKET e ike ia Hawaii oiaio, aohe mea au e hoohewahewa ai kou iwi, kou koko me kou i'o ponoi, mamua o kou kokua ana aku i na lahui e, in a ua like no ke kumukuai, a ua emi iki mai pa@a ilalo Olelo mai ka Buke Hemolele @@ kua ke Akua i ke kanaka e hana ana nona iho i hilinai iaia, pela pu no ma kakou, aia no a paulele a lokahi ko ka kou lahui i ka haawi ana i na kakou apau i na Hawaii e lawelawe nei i na oihana kalepa o keia ana, aiaila loaa no ka holomua me ke kanalua ole

 

Kumukuai o na Meaai

Waiubata, 65c lb; Kopaa helu 1, @@ lb.; kopaa helu 2, 7 1/2 c lb.; kopaa helu 3, 6c lb.; kini pipi 25c; kope o Koaa. 35c lb.; uala kahiki, 3c lb.; akaakai, 2c lb.; aila puaa, 30c; kini waiu, 2 @ 15c; kini D.Ham, 2 no 15c; eke palaoa, $2.50; uala maoli, 3c lb.; laiki Hawaii, 8c; laiki Kepani, 7c; kini @al., 2 no 25c; kopa holoi; 5c hookahi; omole kele 20c.

 

He nui wale aku na meaai i hoolako ia no ka pomaikai o k@ lehulehu; hele mai e ikemaka a kuka pu me ka hoa loha.

 

THE PEOPLE'S GROCETERIA

Perter Kalaluhi, Lunanui.

 

__________________________________

 

HOOPUKAPUKA.

_______

 

O na @ala i hoopukapukaia iloko o na waiwaipaa e hoohua mai ana ia i kekahi puka mahuahua, o ka oi loa aku iloko o keia wa nele home.

 

Ua kukuluia ka UNION SYDICATE, LTD., me keia manao, a o kona makemake e kukulu i mau home kapono no ke kuai hoolilo ana aku i na na pa like ole o na kanaka ma na aolike oluolu loa.

 

He kanahikukumamalima kaukani (75,000) kea o ka mahele kumupaa o keia hui i waiholu aku imua o ka lehulehu, ma ka Hookahi ($1.00) o ke kea Aelike: Iwakaluakumamalima (25%) pakenaeka ukumua, o ke koena aku iloko o Umi (10) mahina.

 

Makemake makou ia oukou e maopopo no makou. Kakau mai a kelepona mai paha.

 

UNION SYNDICATE, LTD.

Kelepona 5222.                       12 Beretania A@.

643---Feb. 4.                                                  

__________________________________________

 

HONGHONG, Jan. 31. --- Hookui na kaaahi lawe ohua ma ka laina Ca@ton ame Kewlung i keia la ma Litung, he umi poe i make a he haneri a oi aku poe i hoehaia.