Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 5, 4 February 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

e hiki ia'u ke ae aku i kau noi, no ka mea he nui ka'u mau leka e kakau aku ana i keia po, aole e hiki ia'u ke kakau. aia wale no a kaawale au ma kahi mehameha," r.ahi a Haliaka i pane mai ai, me kona makemake loa e kaawale koke mai ke alo aku o ka wahine, nana na hana h<*ih>lahila he nui, ka mea nana i hookau mai i na kaumaha :,me na haawina popilikia maiuna ona. \r»le n<» nae i nele ka oiliili ana ae o kekahi noonoo iloko 0 tia <» Haliaka. he hana ku i ka lokoino, ma kona aoao, ka hana ana aku i na mea ku oie i ke aloha ame ka lokomaikai. ike la no oia, he kuleana kona ma ke ano he kaikamahinr, e malama aku ai i kona makuahine, a e a'o aku i na mea |K»no apau, ina iar he mea e hoomamaia aku ai iia manao kamnaha o ka wahine i kapa iaia iho, hē makuahine no u nri ;aole nae kela he manawa no ka hoike ana ae ia ano . ,:ia. malia aia a loihi aku kona launa ana me keia wahine. Ua ni«ke loa mai la no o Edita i ke koi paakiki, e hiamoe aku lakou ma kela hale ia po, aole 110 nae he wahi mea a ae aku o Haliaka, aole no kona makemake ole e hiamoe pu me kona hoahanau, aka no kona piha hoowahawaha maoli ia !udīka Gilibatf, ka wahine, i piha maoli kona ola ana me na manao lapuwale, ka mea nana i hookomo mai i na man2u hoowahawaha he nui nona, iloko o Haliaka. ,\lf ka hoonui olelo hou ole aku nae, haawi aku la ua o }!aiiaka i kona aloha ia Edita, me ka hooia ana mai, e hoea aku ana no oia ma ke kakahiaka o kekahi la māi, no ke kukakuka pu ana, i na mea e pili ana ia laua iho, o kona haalek- akti la no ia i kela hale, a oili aku la iwaho o ke aianuī, no ka hoi pololei ana i ka hokele. Ma kela hoi ana nae a Haliaka no ka hokele, ma aole oia i hoea aku no ka hokele, a oki loa hoi kona kakau ana i leka na Robaka, e hoakaka aku ana i ka loaa ana o kona hoahanau iaia, ā peia hoi me Judika Gilibti, elikē me ia a kaua e ka mea heluhelu i ike mua ae nei. Ma kela hoea ana aku o ua o Haliaka nowāho o ke alanui, a nana aku la imua, ua hookahaha loa ia mai kona manao, 1 kan a mea o ka pouli, a mihi iho la oia, i ka ae ole ana aku e hiamoe pn me Edita ahiki i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka ae, ua lohi loa nae kela mihi ana, he mea makehewa ka hoi hou ana aku ihope, o ka "nana pono wale no, o ia ka hele ana imua. Ke kan la oia i kona mau lima mamua pono ae q. kona maka, aole he hiki iaia ke ike aku, nolaila ku malie īho la «a no kekahi manawa, ahiki i ka maa ana o kona mau maka i ka pouli, akahi 110 oia a hoomaka mai e hele, me ka hoomaka'uka'u no nae, no 1 ka mehameha, oiai oia wale no kana e ike la, i ka heb, aohe maaloalo mai o na kanaka. a i ole hoi ia holo mai paha kekahi mau kaa. ' O keiaalanui a Haliaka e hoi nei, aole keia he wahi pālekana m» na kanaka e hele ai i ka po, o ka oi loa aku o na wahine opio; no ka mea he alan\ii keia i pili kokoke aku i ke kahawai, kahi a na moku halihali papa e pili mai ai, a kiola i ka papa, a o na kanaka maa i ka hele ana ma kela alanui. o ia no na luina moku, na kapeiia moku ame ka poe ona. " . ." ■ j \o kela mehameha o ka po, huki iho la o Haliaka i kona uhimaka a paa kona helehelena, opeope pono ae la i kona knkai koioka, o kona hoomau aku la no ia i ka helē ana, me ka hoao irta e kiola aku i na manao maka'u a hopohopo, o kona makemake wale no. o ia ka hoea aku no kona hokele. Ke awiwi la kana hele ana, a iaia i hookokoke aku ai ma kahi e kii pono ana i kekahi paila papa nui, ma ka aoao o ke alanui, lohe aku la oia i kekahi hokio, a me he mea la, ma kana hoomaopopo aku, ke ike la oia i ke ku mai o keka-' hi mea malalo o ke aka umalu; o kā paila papa, aohe no nae O ia nei nana aku, ke hoomau la no oia i ka helē ana imua, no ka mea ua hiki maopopo loa iaia ke ike aku i ka aa mai 0 na kukui, o kekahi alanui okoa aku, a manao mai la kona pakkana. lloko no nae o kona nanea i ka hele, ua hoopuiwa loa ia oia i kona paa ana mai i ka hopuia e kekahi mea, a pulo'uia iho la kekahi huluhulu maluna ona, me ka hoopiliia ana ae o kekahi mea ma kona mau pukaihu, o kona maule aku la no ia, pan ae la kona ike ame kona noonoo, me ke koe nae o kona ola. laia nae i kaakaa ae ai. he manawa mahope mai, o kana mua loa o ka h(somaopopo ana ae, aia oia maloko okekah« keena uuku, a no ka nui ole o ka malamalāma o kēla keena, o kana wale no i koho iho ai, malia paha, aia oia inaloko o kekahi keeni oluna o ka moku. Ea, eia paha au maluna o kēkahi moku!" wahi ana i hooho ae ai, me kona ala ana ae iluna, o kana mea nae e ike la. aia oia maluna o ka moanawai kahi i holo ai maluna o ka moku. lohe pu aku la no hoi oia i ke pahupahu o na kapuai wawae heloholona mauka o ka aina, mamua aku *ma. īa wa i hoomanao ae ai oia, aia ka paha oia maluna o ka waapa holo muliwai. nolaila hoomanawanui loa ae la uā <* Haliaka. ahiki i kona noho ana aku maluna o kekahi j»oho. nia ka aoao o ka moe uuku, ana o ke ala ana mai. Me he anapu ana la na ka uwila, komo koke mai la ka .pniua iloko ona. malia paha. ua loaa hou oia ia Uilama Waila ame kana keiki, a aia oia malalo o ko laua malu, nolaila kiei aku la oia ma ka puka aniani uuku o kona keena 1 hoopaaia ai. he mea oiaio, Ike aku lā oia ia Kimo Wailā e hiH ana i na hoki, me ka huipa, ke mawehewehe loa aē la kaiao i keia manawa. La aneane o Hahaka e maule i kela manawa ana i ike r*u ai. ua paa hou oia ia Uilama Waila; aolē he manaolana iloko ona, no kona palekana mai kela kanaka mai ame kana kewei, a ua hiki loa iaia ke noonoo iho, e oi loa mai ana na hana ino a kela mau kanakā mailnna ona, oiai oia ponoi ka mea nana 1 hoike aku \ ka moolelo o ua mau kanaka nei j ka makai. a ma kanha laki wale no i pakele mai ai ua maii kanaka nei, mai ka paa i ka hopuia. Ke alaalawa la oia ma o a maanei o ke kahawai, ala koke mai la no hoi kana mau hoomanao ana, no na olelo hooweli\vrfi a Lilaau Waila iaia, no ka hoihoi e hoopaa iaia, maloko o kekahi hale paa loa. malia paha o keia ka hoōko ana o na kanaka ino nei. i kana mea i hoohiki mua ai e hana mai maluna oiul -O heaha !a ka'u mea e hana ai, i pakele ai au mii keia miu kanaka aku. wahi ana i namunamu nilii ae ai alaila r»ainla ae la kona mau lima ma na maka, me ka noke ana īho i ka uwe. Kc ha'oha'o loa la oia i ke ano nawaliwali o kona kino, me he mea la. ua hala kekahi mau la o ke komo ai ole arta ,'loleo ooa. o ka mea oiaio no nae ia. no ka mea o keia kl rhuolcapoo kona noho ana maluna o kela waaoa hotb rmilnvai. ,f **E ***** ana au 5 wal »« no-u © pakele ai mai keia mau ka-

naka- i hooho hou ae ai ua o Haliaka, iaia e hoomaopopo la, e hoea aku ana no kela waapa no kekahi wahi i nohoia e na kanaka, a ke ike aku oia i kekahi poe mauka o ka aif»a, e hoomaka ana oia e kahea me ka leo nui, no ka hele ana mai e hoopakele ae iaia. Oiai no nae oia e noho Inalie āna, a e kakali ana o ka hoea mai i ka manawa e huli aku ai i alahele nona e pakele ai, ua vyeheia mai kt ka puka o kona keena, a komo ana no o Uilama Waila iloko, me kekahi pa mea*i, ame ke pola kope, iaia i ike mai ai i ka noho aku o Haliaka, pahola ae la ka minoaka ina kona mau papalina a i mai la: "Ra, "ua ala ae nei ka kou hiamoe!" rae ka noke okoa ana ae o ua kanaka nei i ka akāakā. Ua hele o Haliaka a piha i ka huhu me ka hoonaukiuki pu. he mea makehewa wale no nae iaia ka paku'iku'i olelo. ana mai me kela kanaka ino, aka ninau mai la oia i ka i ana mai: ''Eia oe ihea e lawfc nei ia'u e Uilama Waila." "E lawe aku ana au ia oe, no kahi e hiki hou ole ai ia oe ke hoike ae imua o kekahi mea, i kela mau olelo au i kamailio aku ai i ka makai," "Aole o'u makemake i kena pane, e hoike i>ololei mai oe '• kau wahi e lawe nei ia'u!" i koi aku ai no o Haliaka ia Uilama Waila, e hoike aku i ka mea oiaip. "Ke hoomanao nei no hoi paha oe no Kalana Loka ea, ilaila au i manao ai e hoihoi aku ia oe. Ua loihi keia mau makahiki 0 kou ilee "hou ole ana i kela wahi, a manao au. e hauoli loa aiia oe ke noho aku malaila, me ke kaawale mai ka huikau mai o na kanaka." "O ka'u no ia i kolio mua iho nei, aka nae, auhea oe e Mr. Waila e akahele loa oe ma kau niea e lioao nei e hana, 110 ka mea e hoea mai ana he la, e mihi loa ai oe, no keia mea au e hoao nei e hookō. Pehea ka holopono o na hana ana a kekahi kanaka, e hōea mai ana no nae he la no kona poino, pela hoi au e hoike e aku nei ia oe, ua heluia kou mau lā o ka lanakila e Mr. Wailā." "O koU māu la kau e ike iho, i ka pokole, he hana maalahi loa na'u, ka lawe ana ae i kou ola, ke manao au e hana pela." me ka hoikeike okoa ana mai o Ui]ama Waila i kona huhiu Ua maopopo ia Haliaka, aole kela he mau olelo palaualelo 1 hoopukaia mai e Uilama Waila; ua hele no o Haliaka a pilui me ka maka'u, nae ona makemake e hoikeikē māi i kona maka'u; aka hookuoo walē niai la no oia, me ka ninau hou ana mai: "Heaha kou niakemake maoli, o ka manao ana e hoopaa aku ia'u ma kela wahi? I/eaha kj{ poinaikal e loaa inai ana ia oe ina ia hana ana? Ua ike. 110 oe, aole loa ou mana i koe maluna o'u, ma keia hana au, ua hoomahuahua ae oe i kuu inaina nou." ''.Malia paha pela i'o, aka nae, he nui ka'u poe i lolie ai, i ko lakou makaukau e uku i kekahi huina <lala mahuahua, me ka hoopilikia ole mai, jio ke ake wale 110 e loaa ka lakou mea i makemake ai." "Alaila e manao ana anei oe e hoopaa ia'u ma ke]a wahi, rnē ke koi aku ia Robaka Pilikina e uku mai i kekahi huina dala mahuahua ia oe, i wahi no'u e lOaa ai ?" walii a Haliaka me kona piha maoli i ka huhu, aia hoi ka hilahila iloko ona no ke konoia aku o Robaka, ke kanaka ana i aloha ai, e ae mai i keia hana ino a kekahi o na kanaka lapuwale ma ka ili honua. "Auhea oe e Haliaka, i ka loaa ole ailā ia'u o kekahi hana e pono af ko'u ola ana, ua konoia mai au e lawelawe i keia hana, i tnea e loaa.ai ke dala, nolaila heaha iho la ka hewa o ko'u lawe aku ia oe a hoopaa ma kelā wahi nani a maikai? Ke maalili nei kau mau meaai, e ai aku oe i kou aina kakahiaka, aole o'u manawa e kukahekahe ai me oe maluna o keia ninaū>" a mahope o kona waiho ana aku i na meaai maluna o ke pakaukau, o kona hemo hou aku la no ia iwaho, me ke pani artā mai i ka puka a paa, a ki mai la no hoi mawaho. Aole no kela he mau nleaai maikai, o ka nana ae nae -hoi, aole he mea loaa iaia maluna o kela waapa, a ua hele nouhoi oia a pololi, nolaila noho iho la oia ai i na meaai i hoolakoia mai nāna, me ka inu ana no hoi i kona pola kope, a iloko o ia. manawa hookahi, ke noonoo pu la oia i kana mau mea e hana akw ai no kona palekana, me ka hoohoka ana iii Uilama Wailā, ana, hoi ae la o Haliaka ma kona wahi puka aniani e noho ai, me ka alawa mau ana aku no hoi o kana ana ma kahi o ka puka, e ake ana o ke kii mai o kekah? mea e wehe, aole nae he hemo o kela puka, o ka manaolana wale no o ua o Haliaka, o ia ka wa e hoea aku ai o ka waapa no kahi i nohoia e na kanaka, ilaila oia e hoao ai e kahea me ka leo nui, no ka hele mai o kekahi poe e haawi i na kokua 110 kōna palekana. I' ka hoea ana i ka wa o ka paina awakea, ke hoomaopopo la ua o Haliaka ma ke ano o ka moe ana a ke kahawai; ua kokoke loa ka waapa ma kahi i nohoia e na kanaka, o ka mea apiki nae, hēleia mai la kona puka aniani e pa-ku mawaho mai, i ole ai oia e ike aku i na mea mawaho., ua loaa mua ka.. ike ia Uilāma Waila ina e waiho malie ia ana kela puka aniani, aole ana e nele ke kahea o Haliaka i na kokua, nolaila ua lawe<mua na kanaka nei i ke kulana niakaala; nolailā ua poho wale na manaolana o ke kaikamahine opio, no kona pakele niai ka māna' māi o keia kanaka ino. keia wahi, he mea pono palia i ka meakakau moolelo ke hpakaka aku, no ke ano o ko Haliaka kaa hou ana maialo o ka<-inb]u' ° Uilama Waila, mamua hoi o ko kaua hooniau ana.-aku i keia moolelo. IĒCe hoomanao nei no oe, i kela lele ana aku o Uilama Waila ame kana keiki mailuna aku o ke kaaahi, ia laua o ka ho(o ana mai ka makāi aku a Haliaka o ke kahea ana e he'ē mai e koHua iaia, elike me na mea i hoike mua ia, ma kekahi o na mokuna aku nei i hala; oa hoi aku ua mau kanaka nei a noho nia kahi haahaa loa o ke kulanakauhale, malaila i huikau aku ai me: ka nui o na kanaka ino, i like me ko laua ano 110 kekahi mau hora, alaila komo mai la he mau lole hoano-e, me ka hoo-.ilō-.aiia o kekahi iaia iho i luahine, a o kekahi i elemakule. Ma keia ano iho la i hookokoke aku ai ua mau kanaka nei no ka hokele i noho ai o Haliaka, a i ko laua maopopo loa ana, aia o Hahaka ma kela hokele, ua hele okoa aku la kekahi, oia 0 Uilama Waila e hoolimalima i waapa holoholo muliwai, no kekahi mau pule ekolu, a i ka holopono ana, o na hoolala ana a ka makuakane me kana keiki, noho mai la laua ma kahi poulHili, i ka poeleele ana ma kela la, he hookahi hana o ka hoomākakiu ia Haliaka. N | Maka manawa a Haliaka ame Edita o ka haalele ana iho 1 Jca hokele, no ka hele ana aku e ike ia Juclika Gilibati. ua hahar aku ua mau kanaka nei mahope o na kaikamahine opio, a no laua o ka halē ajudika kahi i kakali ai, me ka hoomakakiu ana, o ka hoi hou aku o Haliaka no ka hokele. 1 ua inau kanaka nei.no ka ike o ka wa kela a Haliaka e hemo'mai ai iwaho, no ka mea he lohe wale ia aku no na olelo e «anuilio, ana maloko ō ka hale, ua hoi awiwi aku la o Uilama Waila, no kahi o kekahi puupapa e waiho mai ana ma ka aoao o ke alanui, a no Kimo Waila hoi, pili wale ae la no oia ma kekahi wahi pouliuli, me ka hoi malie ana aku mahope o Haliaka. Ua kukakuka mua kela mau kanaka i ka laua mea e hana ai, o la ka hokio ana aku o Kima i kona makuakane, e holo mai e . o !j u . ia Haliaka, ke kokoke aku ma kona wahi e pee ana, nolaila i ke keiki no ka ike, ua hoea o Haliaka ma kahi i pee at o kona makuakane. o ke kaili aku la no i a o kana | . I °' 3 ° ko p. ka m»naka pokole loa i oili mai ai o Uilama | Waila, a hoouhi aku la i ke kihei maluna o Haliaka me ka h°°pi i ana ae 1 kekahi u-pi i hooma-uiā me ka laau hoohiamoe ma ka īnu o ke kaikamahine opio, o ka pouli ae la no ia 6 kona noonoo, me ka pau o kona hoomaopepo ana i na mea e hoopuni ana īaia. ' Yo,'t, a " a aku ' a .° Haliaka a kau iluna o ka waapa, i hooI akn la malT« pil ' a " a "" ka P a 0 ka muli^ai . a Koopaaia I hoakaka inna in°q r ? nri maho I >e 0 ka « a =>pa elike n,e ia i I hoakaka mua la ae nei, a oiai ua paa iho la-k» laua pio, aole

he#nea hou aku a na -kanaka ino e kakali ai, o ka hoomakai waie aku no e pii ma ke kahawai, no ka laua wāhi i nianaoi ai e hoonoho akti ia H-aliaka malaila. I MOKUNA XXIX. N T o kekahi mau la kela holo malie ana o ka waapa, e hukiia ana e na hoki elua, ua hoea aku la o Haliaka, nō kona halepaahao, a hoonohoia aku la oia maloko o kekahi rumi mehameha, , me kona kiaiia i ka po ame ke ao e Uilama W'aila ame kana I keiki. No na pule elua kela noho paahao ana o Haliaka me kona . ike ole aku i kahi mea okoa ae mawaho o kela mau kanaka I elua. K$ emi mau mai la kona ikaika. hele mai la no hoi kona mau papalina a hohoma, o kela kino nui ona, ua hele mai la a wiwi, i kau a mea o ka nui ole aku o kana mau mea e ai ai, I aole no kona nele i ka pololi, aka no kona piha loa i ke kau- ! maha. 110 kona lioopaahaoia ana, ma kahi kaawale loa mai na I j hoaloha aku. j Ma kekahi la nae, ua hiki fcoifole ia Haliaka ke hoomanaj wanui, no kona noho mehameha ana ma kela wahi, hooholo i iho la oia. e hoao e imi i wahi nona e pakele ai. ma ka hoike j ana mai innia o Uilama Waila, aole oia ka hooilina oiaio no j na waiwai o kona mau makua, aka ua holo aku ia i ka, mea okoa foa. 'Nolaila i ka lawe ana mai o Uilama Waila, i kana mau meaai no ka aina ahiahi. a e anehe aku ana ua kanaka nei e lienio iwaho o ka rumi, ia wa i kahea aku ai o Haliaka iaia, i ka i ana aku: I "Alia oe e hoi e aku, ke makemake nei au e kamailio ia oe i kekahi mea," a i ka lohe ana mai o Uilama Waila. ua huli mai la ua kanaka nei iliope, me ka nanakee ana mai lioi maluna o Haliaka. a pane mai la ma ke ano pikanana: "Ke hauoli loa nei au no kou au'a ana mai Hl ia'u. aole aku b no hoi e nele ke ano nui ioa o ka mea au i makemake ai e ike ia'u." "Ke hoomanao itei au i kou olelo ana niai mamua aku nei. he makemake oe e loaa kekahi huina dala mahuahua mai ia haiia ana aku o kuu mau waiwai he lehulehu x»alalo o kmi Hohaka Pilikina mai; i uku no kou luhi o ka hoopaa ana ia'u ma keia wahi; malia palia e liookoia ana ia manao ou, aka ina he manaolana kekahi iloko ou. 110 ke 'kaa aku o ka hoono ke kaa aku o ka hoohana ana .o kuu waiwai malalo o kou malu, ke hoike aku nei au' ia oe me ka oiaio aohe mea loaa ia oe malaila, e lilo ana kau mau hooikaika ' ana i mea polio wale." •'Pela i'o ka hoi, o keia ka mua lon o ko'n lohe ana i kena manao ou. Heaha iho la hoi ke Jatnm e hiki ole ai ia'u ke honmalu i kou inau waiwai?" "Ua loaa. ia'u na mea oiaio e pili ana i ka meahuna. o ko'u hanauia ana, a o ka mea oiaio loa. ua loli loa ua mea apau;: ma kekahi olelo ana ae hoi, ua hooneleia mai au i na waiwhi, i manaoia, owau ka hooilina niaio loa." 1 "Aole anei ou kuleana i kela waiwai?" i okalakala aku ai ke kamailīo arta a Uilama Waila, me ka hoikeike pu ana aku | ma kona mau ano apau, e kau ai ka weli ke nana mai iaia; aia hoi o Haliaka ke noho malie loa la me ka lioomau ana mai i kana kamailio ana: "Ke hoomanao nei au i kou kamailio ana mai, e pili ana no kekahi meahuna au i hunakele loa ai e pili ana no'u; ina paha 0 ua ihealiuna la, o ka mea hookahi ia a'u i lohe ai e pili ana 1 ko'u hanauia ana'mai t a he meahuna okoa loa no'paha. e lohe nae oe i ka mea oiaio loa i keia wa ano, ina ua manao oe e noho mana hou maluna o na waiwai i manaoia no'u. alai!a aale loa e hookoia ana kau moeuhane palaualelo. Aole owau ka hooilina o Lanakila Hale. ame na waiwai apau o Mr. ame Mrs. Wanawoka!" . "Auhea oe e ke kaikamahine, owai ka mea i hoike aku ia oe • i kena meahuna au e kamailio mai nei ia'u ? K hoike koke mai i kona inoa!' ala?la hapapa wale aku la nb na lima o ua o Uilama Waila iahope o kekahi noho, oiai hoi kona kino e I nāka ana me ka haalulu mailuna mai o ke poo a na wawae Ke ike aku la ua o Haliaka, ua ano e maoli o Uilama, e hoike mai ana ia ano ona. ua loaa por>o aku kekahi mea ano nui loa, a ua kanaka nei i manao mua ole ai, e hoea mai ana he wa e lohe ai oia i kekahi mea o kela ano, a o ia kana'o ka ana mai: Owai ka mea nana i hoike aku ia oe i kena O Akeneki l lazelafila ka mea nana i hoike mai ia'u i na mea apau." Nohea mai ka ike i loaa aku ia Akeneki Hazelafila e hoike koke- mai oe ia'u i keia manawa ano?" me ka mau no o kela kulana haalulu o ua o Uilama Waila. Mai kekahi wahine aku o*Mele Wela kona inoa, i lohe ai j o Akeneki i kela meahuna, a ua hoike pu mai no hoi kela wa-j hme »a u i na mea apau." I w^°\ e J? a .. aU * loHe mua *. k ek ahi wahine ma kela inoa o Mele V\ ela, me ka nui ana iho o ka hanu o ua kanaka nei. ! 10 ., mea ke . ,l<e ,a he meahuna ka kela wahine o ka hoike ana ae, i kaokoa loa mai kana meahuna e hunak'ele loa a . na * ; hoike mai oe i ka mea a kela wahine i kamailio mai ai ia oe! "Ua hoike mai o Akeneki Hazelafila, -pela no hoi me Mele V\ ela. ao.e au he kaikamahine ponoi, na ka wahine a'u i nana mau aku ai o ko u makuahine ia," alaila hōomaka aku la oia e hoike piha' t ke ano o ke kuapoia ana o na bebe, o kana mea wale no ma kela moolelo i huna ai, o ia ka inoa o ke kanaka o ka noho pu ana me Judika Gilibati, kona makuakahe hoi. Ma ka hope loa o kona hoakaka ana aku i kana moolelo, ho.ke aku la oia no ka loaa ana o ke kaikamahine ponoi a Mr. Wanawoka, oia o Rchta, ma ke ano ulia, oiai oia maloko o ka hokele, o ua ka.kamahine la, ka hooilin'a oiaio, i kuleana i na waiwai apau ī manaoia nona. ■ 'b e nla ' ' a oe ° (iilihaii !-:a mea i kuleana a I.anakila Hale ame na wa.wai apau o Wanawoka. n,e ko'u hh, kuleana o e loa maluna o kekahi o kela n,a« waiwai, a ua hookuu a haaleie loa aku au , ka'u mau koi apau no ua waiwai T a '° ]m »'» « 'ioike aku. ~ei in.ua ou. P H i e . hookun , ae oe ia'u e hele ine ka lanakila, 1,0 ka mea aole loa he pomaikai e loaa akir «n ia oe nn k-n hoonaa ana ia'u ma keia wahi." ' in'hnolnhp a k ai ' :a am > n,n ' a Haliaka i koiia moolelo ua hoolohe malie wale aku „ 0 o Uilama Waila me ka piha kahaha, a , ka hopena o ka Maliaka inoolelo. ia wa i pihola ae a. ka m.noaka o ka epa ame ke knlnim v kauaka nei. a „,ai la i " la ~a papa,,,,a 0 ua , ka ,i hClU ' ° " a moole 'o kupaianaha a'u i ike ai," me ka noke okoa ana ae o ua UmU • • « i i «t o oe i'o ke keiki a |udfka Grtiba£ ! 2* ' ka ' Ina poWei loa keia moolelo. all a ke h ana °'° " C 'p"k S a Pilikina, aole hoi oe he wahTne "° I R ° Wka ana mai e .hoohoka ia'u, he eha' MW Pehea 1 maopopo ai i a oe he r ,;i; • d k n ,'1 • oiai aole au i hoike aku „ e " 'i 11 ' a t u ,a R ° h baka P,llklna ' luelika Gilibdti?" wahi a Hal ak' u 3 6 P T Wla. me ka ehaeha pu -no hoi no \" h ? a '' Wai ' a ' na mea e pili ana iaia'ame KohakW'™ ° ama Aole irfno oe 1 kamailio mai nei i kou makuakāne aki 1 ana m00 .', e,6 5 ko '"' lika bebe- aka nie ua nomaik P? op( ?. lkl "o ke kuano'a ana o na la i keia meihuna e loa/L ° la au ' * kou hoike ana ma ''' huli poniaikai aku' ai " °" ' a u kekahi '««Paahana, e| ai k ' a " ,00lel » 0 ko '" hana U''a! h„; E a":,au\^^rhoS na k euk " t 1 k l ahi , • 1 1 " ulKe ana aku iaia no kou wahi e noho ne ', aole nae malaila wale iho la-no pau ka'u l,ana me ' a ' aka ? uk ! , . hou ™ a,ana °' a he Huina dala oi ae, no ka hoohamau ana , ko u waha, e- ptl, a„ a no k ot r moolelo, no ka mea

ua mare olua. he kaikuahine a he kaikunlme, aole loa he mea nana e hoole ae i ka pololei o keia mea a 11 e kam nei ia oe." "O, he keu ak ukeia aka mea lapuwale maoli! 1 hooho ae ai o Haliaka, me ke kau ana ae i kona lima iluna, ine ne mea la e pale aku ana oia i kekahi puupuu i ku'iia mai laia. Aohe nae he hoolohe aku o Uilama Wāiia 1 kela mau olelo, hooinau aku la no oia i ke kamaiho ana i ka i ana aku. "Oiai, aōle he mea i loheia no kela kaikamahine o olua, ka hooilina pololei o na waiwai o Wanawōka, ē hookmma aku ana au ia oe, e kakau mai i kekahi palapala, e hookōhu ana 1 kekahi hhaloha o'u, oia kou loio. O kela kanaka ka mea nana e hoolilo aku i na waiwai apau. me kal\oolilo pu ana-aku i na hona ame na mahele iloko o na hui hoopukapuka. o na dala apau e loaa mai ana iaia, e hoihoi mai na'u e nialama, aia auanei a loaa mai kela mau dala inahuahua ia u, o ko u wa ia e haalele iho ika noho ana ma keia aina, a holo aku no na aina mamao, malaila e noho ai, me he onamiliona la. "Ma kela po au i holo mahuka ai mai a'u akū, nie ko manao e hiki ana oe e lanakila maluna o'u, aole loa paha oe 1 moeuhane, e hoea mai ana ka hora o kou haulehia. Aole maanei iho la hookoia ko'u manao inaina maluna ou, aka e pana'i pu aku ana au i ka ino maluna o ka poe a()a.ii i hoao mai e hoopilikia ia'u." ' m "Aole loa e lanakila kau mau hana i hoolala ai e Ui|ama Waila, no ka mea i hoike aku au ia oe ea, ua loaa mua aku ka ike ia Robaka, aole owau oiaid o na waiwai 0 W anawoka. Mahope koke iho o ko'u lohe ana i ka 1110olelo no ko'u hanauia ana, ua hoouna aku au i kekahi leka ia KAhaka, e hoakaka aku ana i na me.a apau, nolaila ana ka'u mau palapala apau e hana ai i mea mana ole." "He keu maoli aku no paha kou piha akamai e Haliaka, e hoohoka mau ana oe ia'u i na manawa apau; aka nae, aole i loaa ia oe ka hooilina oiaio no kela nian waiwai. Ua lilo kou mareia ana me Kohaka Pilikina i mea mana ole malalo o ke kanaWai i keia wa, nolaila owau no ke kuleana 1 kou mau waiwai malalo o ka palapala kauoha hooilina a kou makuahine." "Me ko'u nana ole i kena n\au mea au e kaena mai nei, ke hoohiki nei au 'ma ka inoa o na lani, aole loa e loaa ia oe he hookahi dala, mailoko mai o kela mau waiwai, aka nae he mea makehewa wale no ko'u hoopau wale ana ma ke kamailio ana me oe maluna o keia kumiihana. "He hookahi a'u mea i niakemake ai e ninau aku ia oe, a e pane inai no hoi oe me ka pololei. Ua kaena mai oe imu.a o'u, 110 kou paa ana i kekahi mealuma i pili ia'u, a'u no hoi i manao iho ai. oia kela a'u o ka hoakaka ana aku nei, eia nae ma ka hakilo pono ana aku nei i kou ano, i ko'u wa i hoakaka ae ai, he kaikamahine au na Judika Gilihati, akahi no a maopopo, he meahuna okoa loa.lcau mai keia ae, Ke mak'emake nei au e hoike mai oe i ka manao maoli o kan mau olelo, i hoopuka ae ai 110 kekahi meahuna, ma. kela po, i'.'u o ka holo malu ana a mare me Kohaka Pilikina." "Ke koi mai nei oe e hoike aku au i ka'u meahuna; aole nae au e hoike aku ana, o ko'u pono ia ma ka'u mau hana. Me kela nieahuna kahiko a'u e malama nei, a hui pu iho hoi me keia meahuna hou, au i lokomaik&i- wale mai la, ma ka hoike ana ae no kou makuahine, aia he elna mau huli ikaika loa, iloko o ka'u pepa hahau, e kaa ai ka lanakila ma ko'u aoao." , Ma kela wahi o ke kamailio ana mai a Uilaina Waila i oili aku ai ua kanaka nei iwaho, a haalele hookahi iho la ia Haliaka maloko, me kona makaala loa ana. e. ki i ka puka 0 ka rumi mawaho mai. Ua mihi loa o Haliaka, no kona hoike aku i kona moolelo imua o kela kanaka, ua kuhihewa loa oia, o ka lohe ana aku Ja o Uilama Waila, iiole oia ka hooiliila oiaio i ua waiwai o Wanawoka, he mea ia no ua kanaka iiei e hookuu mai ai iaia, eia ka, ua hoolako hou aku oia i na kanaka nei, me kekahi meapaahana e hoohanaia aku ai, no-ka hoopilikia ana maluna o kekahi poe, ka hana hiki ole hoi iaia' nei, ke kupale no ko lakou |>ono, oiai eia oia ma k&hi e loaa ole aku ai na kokna mai iai.a aku. Ma kela po, ua hoopiha maoli ia aku ua o Haliaka me na manao ehaeha, no n.a hana ku i ka lokoino a kela kanak.i iaia, me ia mau iiaawina no nae iloko o kona nbōnoo, aole no i nele ka oili ana ae o na manaol.ana, no ka hiki iaia ke hoohoka ia Uilama Waila ma kekahi ano, a e hookomo aku 1 ua kanaka nei, iloko o ka poino.Ma kekani la ae, 1 ka wa i laweia mai ai o karta mau meaai, ike iho Ia oia i ke kaokoa loa mai kana mau meaai aku, a mamuli o kona kamaaina i ke ano o na ineaai, ame ke ano 0 ka hoomo aia ana, ike koke iho la no oia, he wahine ka mea nana i hoomo'a mai i na meaai, he mea i niakaukau i ke kuke ana. Ua lilo keia ike i loaa aku iaia i inea hoomama mai i kona noonoo, mamua hoi o kona rtoho meham,eha .nta kela wahi waoakua, me Uilama Waila wale no ame kana keiki eepa e maaloalo m.au mai S\ iiniia ona. Aole e hiki i ua o Haliaka ke ai nui aku i kefo mau meaai, oiai aole he maikai o kona ola kino, aka o ke kope kana o ka inu ana ae, ine kekahi mau apana palaoa, .alaila hoi hou aku la 110 oia .e hiamae^ Aole i maopopo i ua'o Haliaka ka loihi o kela hiamoe ana aku ana, ua puiwa hikilele ae la oia, no kona lohe aiia aku i kekahi leo i hele .a kjpnnaaina loa iaia, ala ae la ua kaikamahine nei, a noho iluna, ke alaalawa la kana-nana ana, aole ona ike aku i kek.ahi mea, eia nae o kaua e hoomao popo loa la, ua hele kona kino a piha i ke pihoihoi. Haalele okoa aku la oia i kona wahi moe, me ka hele ana mai a ku iho la ma ka puka aniani, ke : hoolohe Ia oia o kona lolie hou aku i ka leo, aole nae he wahi mea a oili hou mai o kela leo, nolaila manao wale iho la no oia, malia paha he moeuhane wale no kana mea i lohe ai, oiai he o ia mau 'io ka mehameha pu, elike no me ke ano ma na la aku mamua. E anehe iina nae na o Haliaka e liaalele aku i kona ku ana ma ka ).«ka aniani, lohe koli'„li'„ a ku | a oia i ka.leo mve, me he n,ea la no kekahi keiki e pepehiia ana, koe wale no nae, lie leo kela 110 kekahi mea 00, a o la ka ua o llaliaka o ka hooho ana ae: " a „ h ? i kc ', a " le •• a heaha Uke " l-«»a nwe u" e mai la? n ' a aU '' ma?t l >0 l ) " k:ihi " k ela leo e Mai ka luiku mai nae o kela leo uwe ana c lohe aku la, WkMeie nieWn oa h ■° ka '" ea na " a 1 hooi ,oa mai '> * on3 ' f m . c ka P lho,l «>i pu, o, la no kona lohe aku Ike kaheaia ana mai o kona inoa; "O e Haliaka' E Haliaka! Auhea oe e kuu leialoha?" ' _ ' 4 mokuna XXX nawa 6 h e Teo kNa^l 0 k ° Haliaka " 00 »°o i'oko o kela ma- , 'he leo k^a °ili ana mai kekahi ao okoa mni i o ka mea nOna ua leo la. no k«w makuahine no ia ka mVi aku ! haSr»i m i lU a l '' " a maße he mau lehulehn .epo oHaHa 33 h °' 0 " 3 " laU iwi ke waiho mai ' a '» a ka alo I ha a a"iaia n hoi i i P n 0 a h n : , mai keb ,e ° ° koffa maknahine me ke a " a ae kon h a°„ a r k U a m ;k k Jk mam k k0l ; , t ale ln ® k ®hikt o Haliaka nle. hē wahiiK; kino °' a ° kona oi i , ne wanine kmo ikaika mau oia mamua aku a i wahi e hoi hou mai ai kona ano mua m \ ,T V , Pirma- h tr ma (Aole \ pau.)