Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 6, 11 February 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

1 kinolii. na ku-e ikaika loa o Mrs. Waila, ka makuahine. o kona n».'»norrnui no kana kaikamahine, aka nae mamuli ka ae ana mai okekahi wahine, he hoaloha pilipaa loa nona,; k ae ana mai o kekahi wahine. he ho.alotfa pilipaa loa nona,: <- hoi mni ma Lanakila Hale e noho ai, ua kaa aku la ka, nelama ana ia Haliaka malalo ona, akahi no a.ae akw o-: Mr>. Waila. e haalele iho i kana kaikamaHine a holo aku n«» kekahi wahi mamao. I kinohi, ua ku-e ifcaika l«»a o Mrs. W.aila, ka makuahine 0 Haliaka no ka hele ana i kekahi aina mamao, maiiiuli o k<»na ikmiuoo nui no kana kaikamahine. aka nae mamuli o ka ae ana mai o kekahi wahine. he hoaloha pilij)aa loa nona, e}v>i mai ma Lanakila Hale e noho ai, ua kaa aku la ka ma-. lama ana ia HaJiaka malalo ona. akahi no a ae aku o Mrs. | Waila. e haalele iho i kana kaikamahine a holo aku no kekahi wahi inamao. !fe manawa pokole wale no, mahope rho o kela hala an i akn o Mrs. Waila no Italia, ua hoea mai la na leka i kela ame keia manawa, e hoakaka mai ana no ka»oi loa aku o ka m a'i o Mrs. W'aiia, ama ka leka hope loa oka loaa a-na niai e li<»ike mai ana ia, no ka haalele ana iho o keia wahinej 1 keia <»la ana, a e hnli hoi koke mai ana hoi o Mr. Uilamar Waila no Anierika. Mai kinohi mai o ka noho \>u ana ae o Mr. Waila tne ka makuahine o Haliaka, a«le he hoihoi o kela kanaka no ke kaikamahine a kana wahine, me kona hoike inaopopo ole; mai nae i kona ano hoowahawaha rro Haliaka, o ke kumu, j ala k<»na kauka'i mau ana maluna o na xlala a kan'a wahine, he mea maika» ole nona ka imi i wahi e ala mai ai ka huhu 0 kana wahine iaia. \ole no nae i.nele ka hoolāla ana 6 kela kanakd i kekaWi: ni-jn ahhele e lK«oneleia aku ai o Haliaka i na pōmaikai, ej ili aku ana maluna <»na, mai kona makuahine ma.i, o kana [ wale no e kakali ana. o ia ka hala aku o ka makuahine ma kela ao. a koe hookahi iho kana kaikamahine, e hiki ana iaia he kana aku elike me kana i makemake ai. no ka hoolilo ana iaia i hakn maluna o ka waiwai o Haliaka. * He kanaka epa o Mr. Uilama Wāifa, he kanaka oia i piha me na manao kolohe, a o ke kumu wale no o kona mare ana aku-i ka makulhiue o Haliaka, no konia manao, | pela iho la e hiki ai iaia ke noho uhauha i na waiwai o kela < wahine, eia nae ua hiki ole ke hookom kela manao oha, i ka wa o kana wahme e ola ana, kōe wale no na mea e Haa- j \ciia mai ana iaia. i Maloko o ka ]>alapala kauoha hooilina a Mr. Wanawoka, J ka makuakane o Haliaka, e hoakaka ana ia e holo aku kona i matt waiwai apau malima o Haliakn, a koe kekahi hapa o| na loaa makahiki e holo aku ia no Mrs. Wanawoka, \ konal manawa r oh» ana, a i kona māke ana akir, e kaa aku no ka boo|>onop<>no ana o na wāiwai apau malalo d ka nialu o ke-1 kahi kahu. e hookohma aku ana e kana wahine. I Ma keia make ana'aku o Mrs. Waila, elike me Ha hoike i j >oaa mai ia Amerrka, ua hiili hoi mai la o Uilama Wafla, j me kona hoike ana ae, i ka palapala kauoha hooilima a kana wahnie i hana ai, i-kakauinoa, pono ia me kekahi n^ao-hoike, mak>ko o \ia palapala kauoha hooilina la, e hoolilqf ana'iaia 1 kahu no Haliaka, a i mea hoi nana e malama i kbna mau waiwai apau. O keia iho la ka hookoia ana o ka iini o Uilania Waila, ka mea ana i moeuhane mau ai, mai kela manawa mai. ana i mare aku ai i ka makuahine o Haliaka, nolaila' ma kela hoi ana mai ana a noho hou ma Lanākila Hale, ua'hoikeike okoa aku la oia i kona ano maoli, he kanakā i pihk me na manao hoowahawaha no ke kaikamahine nona ka waiwai a»> ai ho«ikano ana. .Ua IUo noho ana o Haliaka malalo o leona makuakane hou, i mea maikai ole maoli i kona noonoo, e ala mau ana ke ku-ee mawaena o laua i kela ame keia manāw£,āhi-

ki i ka loli loa ana o ko Haliaka ano, inai kela āno inai maa iaia, he kaikamahine i mailaniia, a i hoopunaheleia ■ kona mati makna. ! Hc elua makahiki o ko Haliaka noho ana 'mal6ko o ke-t kaln kula nohopaa ma Haukona, a ma kona hoi ana aku i' I~anakila Ha!e, i ka \va hoomaha o ke kula, i hbo!aūnaia mai j ai keia kaikamahine op?o, ma keia moolelo; a no hopo-! hopoo L'iiama Waila, malia paha o hoohihi aku kd Ha!iākaj manao n okekahi kanaka opio, a !a\ve mai i kane nana, no-! laila i hookikina ai ua kanaka nei ia Haliaka e marfc mai j me kana keiki eepa, i' hiki ai iaia ke noho man maU» maluna o na waiwai o Haliaka. Xo na mea a Haliaka i hana aku ai, no ka hoopakele ana iaia mai na hana lapuwale mai a kela kanaka, ua maopopo ia ia kaua e ka makamaka heluhelu, ma kā* nee āna mai nei o keia moolelo: a oiai hoi, ua loaa aku la' ; ia cre ka ike, no na mea e pili ana i ka make ana o Mrs. \f af!a, no-j laila e hoi hou ae kaua ihope, ma kahi i kahamahaia ae nei 0 keia moolelo. j Oiai o Haliaka e moe la me ka inaule malalo pono iho o j ka pnka aniani o kona keena paahao, mahope o ka Irihe āna 1 ka leo uwe o kona makuahine, ua hoi koke mai 'la no ka noonoo maikai ileko ona, mamuli o ka pa mau iViai o ka makaqj hu'ihu'i o ka po maluna o kona helehelenal O kana e noonoo la, laia i ku hou ae ai iluna, a nana aku la mawaho o ka puka ani.ani, he hihi'o moeuhane'wale no kana mea i hoomaopopo ai no kona makuahine; ua hoauliee loa ia aku nae kela j)ohihihi mai iaia akii, no kt>na hohe hon aiia aku i kela leo hookahi no o kona makualiiiie, me ke kanea ana mai i kona inoa. O kekahi me.a nana i hookomo mai i ka ike ilt)ko oria, kela he leo hanehane no kekahi uhane lapu p ka po, 0 « no ko " a lohe ana aku i kekahi mau pahupāhli kapuai wawae, ma kekahi wahi mamao, me kona lohe pu ana aku 1 ka weheia ana aku o ka puka o kekahi rumi, me ke 1 pani hmi la ana inai a j>aa, a lohe pu aku la no hoi oia i ka hauvralaau mai o kekahi mau leo. o ka pau loa no ia o kela !eo uwe. I Noho hou aku la o Haliaka ma kahi o ka 'puka aniani e hoolohe ai, a i ka hala ana o kekāhi mau minuke, hoi aku la oia maluna o kona moe, me ka hooho ana āe i keia mau olelo: "Heaha la ke ano o ka me.a a'u i lohe ai i keui po? Aole he mea e ae nona kela !eo, aka o ka leo no ia o kuu māina aloha* «a hiki ia'n ke lohe i kona feo iwiena o na;kaukani wahine! īna 110 hoi. o kuu makuahin* i'o kela, uā hoopāaia oia ma kekahi wahi o keia ha!e, nw ke ano he paahao elike me a'u nei, alaila ua hoopunipuni info !oa mas ō ŪiMma Waila ia'u,' 'alaila noke okoa iho la ua o Haliaka mvē,

nO ka mei ala' mai la kana mau hoomanao aloha no ,1 kona makuahine, a me na hana ku i ka loleōmo a LT?fārtta 4 i Waiii ame k©na mama. .. i ! I .No kekahi minawa loihi kela u\y„e ana a Haliak«i, alaua < holoi ae la oia. i kona mau waimakji nie kona hoolono ana, aku o ka lohe hou i ka leo uwe mai o kona mama, aole nae 1 onā' lohr iki aku i kēkahi mea, he meha pu wale no na wahi i ! apāu, koe w a l te rfo ka hu ae oka makani mawrrho oka hale.! No kela lohe 'ole aku i ka lēo o kona- makuahine, hāiyfe > I aku la oia hiamoe, aole no hoi oia i puoho iki mai ahikr : | i ke kiekie loa ana o ka la ilnua ma kekahi kakahiaka ae, a | iaia i puoho mai ai/o kana mea e hoomaopopo la nona ! b iajio ke kaūmaha o kona noonoo, oiai aia mau no na hoO"«i j manao ana no kona makuahine, ke kau hiai la imua 'o kōna • i mau maka. - | C) keia home ā Haliaka e noho nei, he hale ia i kukuluia ] ' e kona makuakane, Mr. Wanawoka, nona ke kiekie he i elua papahele, ua hanaia me ka uinihapa, «mamuli o koria : manao, o keia ka home kupono ana e hoohala ai me ,kana ! wahine, me kor laua hoopilikia ole iā mai e na hoalohā. Aia keia home iwaenakonu o kekahi ululaau nui, me ' kekahi pa akea nae e hoopuni ana i kona māu aoao apa*i i me ke kanuia ana no hoi o na pua nani, a ma ke ano iun kē olelo ae, o kela k'ēkahi o na wahi ku i ka u'i ame ka aan kenaha aku, e hoohihi maoli ai no ka manao. % Ua hoolakoia oloko o kela hale me-na mea apau e hōohalahala ole ai ka manao, nolaila i ka hoopaaia ana aku i Haliaka maloko o kona rumi, ua lawa maoli no oloko me na, lako hale, ine he mea la, aia no oia maloko o kona honu ponoi kahi i noho ai. j Ma keia puoho ana mai a.ua o llaliaka, hele aku la oia e holoi i kona māu maka, kahi iho la no hoi i kona lauoho ! alaila kii aku lā i kona lole i hele a lepo ,a kom° hou iho la no, ofai aole ona lole hou me kona hele ana «iku a nohe ma ka puka aniāni, e k'akali' ai o ka hoea mai o kekah-i mea riolokb o kona rumi, me kana mau meaāi no l kela kakahiaka. Aole he maikai iki o ko llaliaka ano, iaia e noho la, ke nauki wale la no oia, no ka hoea mai he inanawa e hiki ai iaia ke kuekaa aku i ka meahuna pili i ka leo uwe ana i j lohe ai ma ka po aku mamua. laia no nae e nanea ana, lohe aku la oia i ke pahupahu 'o n<r kapuai wawae o Uilama Waila, e pii mai ana ma ke alāpii, aole no hoi i emo iho, kikeke aita no mawāho mai e kā puka o ko ia nei ninii, me ka pane pu ana mai : "Ua ala anei oe?" ■ % i °Ae," i j>ane aku ai ua o Haliaka ml ke ano hOihoi ole, j a ia'manawa no hoi i wehe mai ai o Uilama Waila i ka pukā, aia hoi ma kekahi lima o ua kanaka nei e paa ana oia i kekahi pa m'eaai, a ma kekahi lima he palapāla loihi. Me'kā haawi ole niai i kona aloha kakahiaka iniua o Haliaka, waiho aku la oia i ka pa meaai maluna o Ue j kau', alaila huli mai la imua o Haliaka, oiai hoi iia kaikai mahitif nei, e nana āku ana iaia, aole me ke ano hoopepe, j aka me lea manao koa, no ka hOohoka āna aku i kela kana'kā ma na ano apau. "Ke manao nei au, uā loaa ka hiamoe oluolu ana ia "oe ma ka po aku nei i hala," wahi ana me ka hakilo pono ana niai ina na maka o Haliaka. "Aole i joaa iki ia'u k.a hiāmoe maikai ana ma ka po nei mamuli o kekahi leo i lohe ai, a ke ninau aku nei au ia oe e Uilama Waila, owai.ka mea nona kela leo? rt me j ka riand pono loa ana mai a Haliaka ma na niaka o Wiavla, 1 a ke ike mai la kaikamahinē nei i ka hele o ka heleI helena o Waila a mae, ke ano o ke kānakā i ike i kona I hewa. I "Aole he mea eae nona kela leo au i lohe a<; aka'no Kinio }no ia. E loaa mau ana iaia kela ano i na wa apau, i jwa e hiamoe ai. lloko o kona pa'uhia i, ka hiamoe kulipo- ! lipo, e moehewa inau ana oia> me ke kahea ana i kou inōa. Ke hoomānao nei no oe e Haliaka i ka nui o kona makemākē e mare mai me oe, a me he mea la, iaia i noonoo iho ai, aole Oe he wahine na kela lapuwale niii e noho māi la ,ma Kiliva Hale, j)ela iho la oia i hoomanaomai ai no kou uiare aku me ia, a no keLa ano la, pela iho la oe i lohe ai i | kona kahea ana inai i kou inoa," i hoike hoopunipuni aku a ua o Uilama Waila» me ka pahola ana ae hoi o ka mino- - aka ma kona- mau papalina. "Aole au e manaoio aku aiia i kena mau hoakaka āu e ; Uilama Waila, no ka mea, ua lohe maopopo loa aku au i

kela leo uwe, he leo ia aole no Kimo, aka no kekahi mee okoa ae." . "Alaila, ke hoopunipuni maoli inai nei oe e Haliaka fa*u he keu no la i kou noho ana maloko o ke kula, i na maka hiki eha i ha!a ae nei, h'e niea la ia e loli .ae ai o 'kou ano. eia ka aole," i hoolalau wale aku ai no ka Uilama Wāila kamailio ana. ; "O ka inea nona ka leo uwe a'u i lohe aku ai itia ka pa nei, kela !eo hoi e kahea mai ana i kuu inoa ,aol'e ,ia he lee no ka mea okoā ae, aka no kuu makuahine aloha no ia." "Ea, ua aneāne loa au e kapa aku ia oe e Hāliaka He kaikamahiiie pupule, a ua nioenhane maoli oe, i kuhihewa ai i ka leo o kekahi mea kino ola, he leo no ka- uhāne lapu 0 ka po." ' . "Aole loa au i pupule, a i ole uluahewa paha ko'u nooiioo, aka ua lehe maoli aku no au i ka leo o kua makuahine aole loa e hiki ia'u ke hooheWahewa i kela teo, niailoko ma ! o na leo he kaukani.. O, aole loa au i ike i kekahi kaaaka J ino lapuwale elike me oe e Uilama Waila! Heaihā la ke i ano o kau mea i hana aku ai malutia o 'kuu makūahine, itii. kā hoopaa ana iaia ma keia wahi, pela pu hoi koii hōolik j ana ia\i i pio, malalo o Kau mau hana ekaeka? Ke'make- ! make nei au e ike, heaha ka manao o kau mea i haiiā āki ai i kuu makuahinē, e hoike koke inai oe ia'u i keiā ma-, nawa ano?" r - Mamua o ka pane ana mai o Uilama W r aila, nokē ae 1; j oia i ka akaaka ma ke aho hoolalau, alaiia i mai la: "Ua konoia mai au e olelo ae, ua aneane haa!ēle maol mai ka noonoo niaikai ia oe, no ka mea, ua ike no oe, a u« ! ike ka lehulehu apau, aole e kala kahiko i make ai'kou itia j kuahine .h? ewalu ae nei makahiki i hala, ma Italia, ke olel( j mai nei nae oe, ua lohe aku oe i kena leo i ka p6 nei, kt. mea hiki ole loa i kekahi mea ola'ke manjaoid 'aku> no.ki 1 ola hou ana mai o ka mea i make. 1 "I lohe oe ika mea oiaio loa e Haiiaka ea, o k«' meā nona ka leo kahea au i lohe ai, aole no kou makuahine I aka nae aole o'u manawa e hoololie aku ai i nooiioe j uluahewa o keia ano i oi!i ae nei mailoko niai ou, he han: j okOa ka'u i makemāke ai e hooponopono pu kaua, o ia koi kakauinoa ana inai maluna o keia palapala a'n » hoomakau kau ai." <4T Pela i'o ka hoi, heaha ke ano o kena pepa au e hooki. kiria īnai nei ia'u e kakauinoa āku?" "■He palapala keia, e haawi ana i kekalii hoaloha o'u, .! ks maha e hooponopono i kou mau waiwai." I "Ina oka manao ia o kena palapala ea, alaila ua' lilo kou | luhi i mea ole, oiai aia ka hooponopono ana i kela mau waii wai apau mālalo o Mr. Pilikina." ! "Ua maopopo no ia'u kena mea au e kamailio ma *" ne *' 1 aka aole nae ia he kuniu e hiki ole ai ia oe ke |ftana i kekahi | palapala hou, no ka mea ua oo oe i keia he matia | kou malalo o ke kanawai, e hookohu aku ai >i kekahi mea j okoa ae inawaho ona, no ka hooponopono 4 ia ma * x ou : mau waiwai, a o kekahi no hoi, aole loa ona'kuleana i koe | ma * l |f ,a 0 kou'kino, a malußa pu o kou mau i, kekahi kumu e hiki ole a ae a^u * • he aii inele i ka waiwai, o'na waiwai i . ikeia no'u, ua holo'āku ia ,i ka mea okoa." i No keia p'an'e a Hāllaka.lioke okoa iho la ilamā' Wjiilā . 1 S e Kuainuamu, me ke ku okoarana mii' ilu" 3 * i *»e.' h£iiiiea, .£:j„

la t hele ,mai an,a pia, e hoakau t mai. i kona maiu lima maluna no'^Māliāka e wiwo iho ai, aka ke hak?a pono loa la k'ana nana ana? mai ma na maka o-Uilama W T aHa rrie ke kuoO. ! 7 -'He mau'olelo hoolalau wale no au e Haliaka t e kamailio mai nei, me ka manao e-hiki anā ia oe ke hoohoka mai iā'u; ke hōohiki niei au ma 'ka inoa o na akua lapu o ka po, e kakau rrtai oe i kott i'noa maluna o keva\pfpā! M alaila hatosu<" ae-: la I, ciia';i , W iViā kona lima herrta>. . Mokuna xxxi. Ku ino a«. la-o Haiiaka iluna, me he mea la, ua maka\ikaū loa oia no ka paio ana mai me kela kanaka, ina no ka hoao aku o l'īlama Waila e hookan i kona mau lima maluna ona. a : o ia'ka u-a kaikamahine nei o ka pane ana mai: "Pehea ka nui o kau mau hookikina ana mai ia'u. e kakau aku .aai i ko\i inpa ; maluna o kewa- hoole lo? I iku nei au ma na ano apau,. ina no-Hae he mea.' nou e hookau rnar ai- i b make maluna o'u. Aole loa e hiki ia'u ke han; ; i kekahi mea e apuhi aku ai i ka pono, o kuu hoahanau ' ;a mea i kuleanā maoli i na waiwai au e ake mai nei i Uaa aku malalo o kou malu." "Alaila, ke hoolie loa mai nei anei oe i ke kakauinoa an? naluna o.keia pepa?" i okalakala aku ai ke kainailio ana a Jilāma Waila. /*Ke hoole aku nei au ma na ano apau," wahi a Haliak.' ne he mea la aole i.a inea lre mak«i'u a he hopohopo iloke >na. no kela kanaka. s Ua pipika maoli o Uilama Waila, me ka maopopo ole e eana mea e hana aku .ai, a ke nana akii ia Haliaka, ina ht makā'u kekahi iloko ona no keia kanaka ino, olfe ia niea m'a kona helehelena, o ke koa aine ka wiwoole, ke nohoalii la maluna ona. . "Aōle loa he wahi loli ae ou e Haliaka mai kela mau mo kahiko mai ou, a ina no ka ike iilai o kela kanaka, ke kane ole wale o ka m.are ana, aole nele kona haaheo nou, o ka mea kaumaha wale no nae a'u e hōomaopopo nei, 0 ia no lilo ole ana i haku wahine no Kiliva.Male," me ka noke okoa ana ae 6,ua o Uilama Waila i ka akaaka, oiai nae ua hele oia a pilia i ka hoohaukiuki 110 ke poho ana o kona mau nianaolana, no ka hoohoka *ino loa o Haliaka iaia. "He keu aku oe a ke kanaka hilahila ole, i kā hoala mai 1 na mea e hookaumahaia ai «ko'u noonoo," wahi a Haliaka i pane mai ai, me ka noho okoa ana iho ilalo, me he mea la ua hoohamama hou ia ae kekahi eha leahiko iloko o kona pinuwai, no kel'a hiki hou ole iaia ke hoi aku ia Rohaka Pilikina, he'kane mare nana. No ka ina;iawa inua loa, akahi. n6 o Uilama Waila a hoomaopopo aku, i ka nui maoli o ko Haliaka aloha no Robaka Pilikina, a i ua kanaka nei e nana aku la i ke kaumaha-mā-Dli ō' ko Haliaka manāo, no na mea ana o ke kamaiHo ana aku e pili ana no Jjtōbaka a no keJa iini il'ni no ma kana hana o ka hoea ana mai imua o Haliaka, pane hōu aku la ua o Waila me ka leo oluolu: "Ahle'a kaua hōololoiahili hou ana r ke makemake nei aw e kakau mai oe i kou inoa maluna o keia pepa,. o ka pau a€ la nō ia o ka hana. O keia kekahi kumu nui o ko'u lawe ana mai ia oe no keia wahi, no kou kakauinoa āna mai i leeia palapala, ins paha no kou, ae mar me ka maikai, .a ae ole mai paha. lfe nui ko'u lūhi ma keia hana, a Ua mauna aku no hoi au ia'u iho iloko o na piiikia he nui, i vvahi nou ? kaa māi ai malalo o ko'u maiu, nolaila aole loa o'u makemake e lilō ko'u Tuhi i mea ole, ina kou paakiki ana mai aōle e kakauinoa i keia pef>a." ' <fc Ua lohe aku nei' no oe o'e i ka'u pane, .a e loHe hou o<; io ka lua o ka loa he mana ma ka honua nei, 1 hiki ke hōokikina mai ia'u e hana aku i k.a mea a kō'u 't|r\a'ikehala i ike ai he hēwa." "'Ua hiki hou ])aha ia oe ke olelo mai pela. aka i hoiki iku nae au ea, e hoea mai ana ka manawa e kaa ai ka.lana:ila ma kuu aoao." "Ua hiki no' ia oe ke pepehi mai ia'u a make i keia maaawa, ke manao oe e hoopaumaele i ko-u lima me ko'u He mea liilii loa keia ola anā i ko'u manao; oiai u' eailiia na mea apau e hauolī ai, mai ia'u aku; aka ina no au ī' kakauinoa āku ana maklo o keti,a palapala, aole no he >omaikai e loaa akii ana i oe, oiai ua hooia aku au ma na mō apāu imua ou v aole owau ka hooilina i nā'Waiwai au < - m . a ' nei e aa a^u malālo o kou mahi." "Ua maopopō no ia'ii ia mea, aka aole no nae ia'he kumu ; hoemiiā rtiai ai ko*u makemake ana. e kau mai koū inoa :naluna o keia pepa." ' "Pehea, ina au e kakau akn. ana i ka inoa o Gilil3ati ma;U*!w K 6rka P e P ,a ' e an a no anei ia i mea e waiwai ai )er* ālāilā noke okōa ae la o Haliaka i ka akaaka. "E kaksfu niai oe i kou inoa i kamaaina i na mea apau, ois 3 Haliaka Wanawoka/' "Aohe o'u kuleana i koe i kela ino,'f, o ko'u : lawe l ana mai i ka inoa o h.i'i, mahope iho o ko'u ike ana i ka mea oiaie oa, aole au he kāikamahine ponoi na WanāAvokā, ua pil a u ka hewa ko'iko'i loa, malalo o na kanawai o k.a aina/ "Aōle āu hōpohopo ana no ia mea," wahi a Uilama Wai a, me ka waiho ānā iho i ka palāpala iluna o ke pākaukau i i hou aku la: ''Maluna o keia laina oe e kakau' iho ai i eou inoa, ēia"mai ka' peni inika." Aōhe waiwai o kena niau mea ia'u, ke hōokuu aku ne 4 >ti ia oe e j\lr. Uilama Waila ē hele oe mailoko aku nei e eeia rtimi, * alāiīa hana aku la'o Haliaka iw.aho o ka puk? '.mani i ke kau mai o kekahi manu iluna o ke kumulaau.' Alaila aole anei oe e hooko mai ana elike me ka'u meamakemake ai?" x "Aole lōa." Mna peta, e lohe oe i kā mea oiaio, aole loa oe e haaleh' ho ana j keia wahi, ahiki i kou ae ana mai e hana elike mr >o,u:ut ājeemakeo'?♦;(,«* ■ -u.-M. no ' e ana aku oe i kati m.ea i manao āi no'ii.' . k'k'- e akahele loa oe e Hali.aka> ina e pii mai kuv nāina a nui nōu, no kau mau hana hoohoka ia'u, e konoināi ana au e hana aku i kekahi mea nou e mihi lea ai m« ea walania. "w° le i °' U mtLkiL ' u nox \ e Uilama Waila, aole loa?" J He keu oe. a ke kaikamahine hoopunipuni, he maka'u ,a "• a*e ini ' r ale mai nei no oe i wahi no'u e puni ākr rr. i u na .' h , e hool °he mai'o Haliaka i kela mau olelo t Jilama A\ aila, koe -wale no ka hoopinana ana ae i kbnā māu poohiwi, me' kā *#vati no o kana nana ana iwahor o ka puk? aniaiīi, - \ , * _ Ke ku imhe la o Uilama Waila me ka noonōo āna • kana mea pono e hana aku ai i wahi e hoōkoia ai kona ma ā iaia no paha ka ike i kekahi alahele e pono a m ' s, hna, la wa i- kamailio hou mai ai ia -Haliāka i Ke haawi aku nei au i manawa nou e nooono ai 110 keir hana a u i waiho aku la imua ou, o ia hoi nia keial la. amt ka la apopo, aole au e hoouluhua hou aku ,ana ia! oe, akt i ke kolu aku o ka la, ina he o ia mau no kou paakiki, me i ' nai 1 . kākauinoa ana i keiā pal.ariala, 4laila ke hoohiki paa nei au, e hoea māi ana )ca wa au e mihi ai no kou ku-e ana mai i ko'u m.au makemake." w"t- • » ,ri la< l ka ,a a P°R°' a maka. i keia,.hope aku,- aeile' 'loai' "ia : he e. lol( āe āi o i i ku a j n °u. Aolb lo^■ au e kikāu akii ana ;t ka tnoa ō Haliaka Wanawhka. maluna' oekekahi petsā au ® mai afta »nua 6'ū. waiwai auV nei V ••• » V- v i ?

e kaa aku .9 W* raaltV, n» ke kaikamahine ia i ikeia ma ka inoa o Edita Gilibati, ana P aa loa ku " ,nanao ' e ho °" kuu a haalele aku i ko'u inau kuleana apau i Wela mau waikaikamahine aka hupo ,u,i wak! ita lilo ana aku o na waiwai i kela kaikamahme, heaha ,h«. la kau iwea e hana aku ai no kou pono-. "Elike me ka kela kaikamahme t hana ai. o mka hooika ika kino kaikamahine ana aku, ma na hana apau e pono a. kona ola ana, o ka'u mea hookahi no ia e luna aku ai. "Alaila heaha kau hana i manao ai, e lawelawe auu » pono "l'a paa kuu nianao e lawelawe aku i ka hana kumu"Manao anei oe, he hana kiipono ia nau, na kekalii kf kamahine, i maa ole i ka lawelawe ana 1 keKahi hana nonn e pono ai ?" . . "Aole keia he manawa no ke kama\yae ae, he hoo kahi mea nui, o ia no ka loaa he hana, ina ua kupono a ku )ono ole paHa ia hana i ko'u manao," me ka ike no nae o ua i Haliaka, i ka lilo o ka hana kumuknila i hana nvu o ka uhi, me ka ui-ha o ka noonoo, me ka nui pu ana iho no lun 'i kona hanu, a ke hoomaopopo mai la o L'ilama Waila, > '<a maikai ole o ko Haliaka noonoo, no ka hele i ka hana. -) ia ka> ua kanaka nei o ka pane ana mai: "Ke hoike aku nei au ia oe i ka'u mea i uooikm ilio p t* 10110 like ai oe ame a'u. Ua ike au i ka nui o kou ehaeha, ma kou hooikaika aku ma ka hana ana i na mea nou e pon«» \i, a no ka hoopakeie ana ae* ia oe mai ia haawina ehaelia : tnai, pel«i au c kolaia akn nei ia oe, o ia keia: "O oe maolr no ka mea i kuJe.ana i keia mau waiwai o kou matt makua. Ua manaoio kou mau inakua, he kaikamahine ponoi loa oe na laua, mamuli o ia manaoio, i hooili .-nai ai laua i ko laua mau waiwai apau loa maluna ou, aole maluna o kekahi mea e ae. Ina he wahi manao hoohuoi iki kekahi i loaa aku īa laua, 4 i ole, ina paha laua ke ola nei i keia inanawa, pela keia- maopopo ana ae, aole kaikainahine mailoko mai o ko laua mau puhaka, aole loa laua e hoonele mai ana ia oe, me kekahi mau pomaikai, nolaila o keia manao ana ou, e haalele aku i na waiwai apau, no kekahi kaikamahine okoa loa, aole ia he noonoo pololri. "Ina- oe e komo pu mai ana ma ke kokua ana ia'u, i wahi e- kaa mai ai kela mau waiwia apau malal 00 ko'n malu, hc haua maalahi loa hoi ke hanaia, alaila, e mahele hapalua no hoi kaua i na dala apau e loaa ")uai. ana, mahope iho o ke kuai hooliloia ana aku o na a hele aku no hoi oia no kou wahi e noho ai ma na aina mainao, a pela no hoi au e imi aku ai i wahi hou no'u e noho ai, o ke.k'iawale aku la no ia oka pilikia mai ia kaua jiku. Pehea w< u manao no keia mea?" Me na maka i hek a hulili me ka inaina, i huli mai ai o Haliaka natta ia Uilatna Waila, i kona lohe ana aku i na olelo hoomahinali o ke aiio epa haahaa loa, a i hakalia 110 a kuu iho ko Uilama Waila leo, o kona i koke mai la no ia i ka pane ana mai: "Ua oi aku kuu kau ana i keia mau H'ma ilnna o ke alv. lapalapa <e a ana ahiki i ka papaa ana, manttta o kuu ae ana aku, e hooko i kekahi o na manao lapuwale, elike nte kena au e kamailio mai nei imiia o'tt! Ua ike anei oe, he mea kekahi a'u i hana ai ma ka honua nei, i like aku< Ine kou ano, i hookikina mai ai oe ia'u e lilo 1 mea hana karaimae' . . "Ina i maopopo i kutt mau makita, he kaikamahine okoa aku ka laua Kaikamahine ponoi, aole owau, e hana ana 110 kekahi palapala kauoha hooilina i kaokoa loa mai ka laua mea i hana ai 110'u. Mainuli oka nui oko laua aloha ia'u, aole no laua e hoonele mai ana ia'u, me kekahi hapa o ko laua mau watwai, aka nae aole o'u kuleana tna ia mea i keia wa, koe w.ale no ko'u hana ana'aku ma lei mea a'u i ike ai he pololei, o ia no ka hoihoi ana aku i/ na waiwai apau no Edita Gilibati: a aole loa ma kekahi aiio, e hiki ia'u ke haawi aku ia'u iho malalo o kekahi hana, e hooneleia «\ai li oia, i hookahi keneka o kona hiau waiwai. O keia 'a 110 ka'u pane ia oe, me ko'u filo ole i meapaahana mnlalo o kou mau ntan,ao lapuwale.""1 lohe hou oe ea, mahuia iho o kota y>oo ke ko'iko'i t» kavt mau mea i hoakaka ma*i lla iiiiui o'u. Aole loa oe e haa'ele ana i keia wahi, o kou noho iho la no i.a maanei ahiki i ■kou mau la hope ma ka honua nei, a e hoonoho aku ana au •a Kimo Waila, i mea nana e kiai ia oe, a malia o lilo mn' ">ia i kane nau i kekahi la, ke lloihoi ae oe i kokoolua m>u noho pu ai: oiai ua lilo kou mare ana ia Robaka Pilikim i mea mana ole malalo o na kanawai o ka aina." "Auhea oe e Uilama Waila, e hookuii mai oe ia'u, mni 'ea noho paahao ana maloko o keia aole loa he \\4rri oomaikai e Loaa aku ana ia oe, ma kou hoopaahao ana ia'u. 'ioe wale no kou halihali ana m.ai. i na poino he nui malun;. 'ho ou. Ina he wahi lihi kuleana iki kekahi o'u ia Lanakila Hale, tia makaukau lo.a au e haawi aku i kela home nou. | wahi no'u e hele lanakila ai; aka o Edita Gilihati ka iw.r i kuleana i kela waiwai, nolaila aohe a'u me e haawi aku ai ia oe." Ua maopopo ia Edita-Gilibati ka moolelo e pili ana i kr kuapoia ana o na bebe i ka w,a liilii loa, a ua hooiaioia mai ia moolelo e Judika Gilibati: nte ka paa loa o kuu mana<', - kakau aku ia Rob.aka Pilikina, i kekahi leka. e hoak|Va ina no ka loaa ana ia'u o ka hooilina oiaio loa, i na waiwai Wanawoka, ma kela jk> o ko'u kaa ana ma» malalo o kon malu. Mamuli nae o ko'u nalowale lx>nua ana me ka pohihilii 'oa, malalo o kau mau hana lapuwale e manao iho aua •> Edtta Gilil>ati % ua hana hewa loa aku au iaia; a e ike tnai oe. lole ana e nele ka hookomo koke aku o kela kaikamahine kana koi imua o ka aha hookolokolo, 110 konā kuleana i na waiwai apau o kona mau makua." manao '° il°k° o Haliaka, e koi niai ana o Edita jilihati i kela mau waiwai, aka i kamailio wale aku >ta pela, i ike mai ai o Uilatna Waila, he makehewa kH>a -nau hookikina ana mai.ia Haliaka, e lawelawe aku i kekahi •nau hana apuka. n o >a i hppohopo loa ai," i pane ae ai o Uilamn Waila. U.a kamaaina'loā au i t)a ano apau o Judika Cīili , >ati, ina e loaa aku ana iaia ka ike, aole he pono e loaa ana ava ma ou la, alaila aol eoia e hoohakalia iho ana i ka hooae i na koi apau, no ka poho o kela ' noho pu la-me ia; no kēia kumu la, pela iho la au e a'«> iku nei la oe, he mea pono ia kaua ke lawelawe koke i na lana apau e hoohoka aku ai i kela wahine ino. E kaH'ii eoke mai oe i kou inoa malalo o, keia pal'apala, aia hoi a pan ea u rn.au mea i makeinake ai e hana aku, ia wa oe e huli h»>i iku ai me kela kane kaikunane ou,' a noho aku me he m<>i;(.vahine la, me ka loaa pu no hoi ia oe o ka hapalua o na . lala mailoko in.ai o ka wāiwai o Wanawoka." "E ku oe a hele koke mailoko jiku nei o keia rutni, ua awa kou hoehaeha mau ana mai i ko'u noonoo!" v i paiw mai ai o >Jaliaka, me kon palulu okoa ana ae i kona inau maka 1 kau a mea e ka nui o kona ehaeha, no na hana a :eta kanaka iaia. « "Ae e hele i'o ana au elike me kau kauoha, aka ma k:r >o o ka la apopo, e hoea hou mai ana no ait, no ka lolu •na 1 kon manao hope loa, no kēia palapala," wahi a Uih na, \V aila me ka anehe ana mai e hele no kahi o ka puk;t. ta kikeke e mai la nae kekaHi mea mawaho mai, a ō ia ki w kanaka nei o ka ninau aku: Ow.ai kela mawaho, a heaha kou makemake?" wahi •> nei,-me ka leo okalakala. "Owau r no keia, he makemake kō'u e kii aku ina wathq la ilialoko o kei}a rurfii; no ka lawe ani aku e holfcV 1 panē mai ai kekahi leo wahinē f mai waho mai;. • t (;Aole i pay.)