Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 7, 18 February 1921 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MOOLELO O KA HALAWAI HANA

O KA AHANUI KULA KABATI

AHAHUINA O NA KULA SABATI

 

            Nohe ka halawai hana a ka Ahahui Kula Sabati o ka luakini o Kawaihao, Oct. 6, 1920 hora 2:20 p.m. Lawe ka Lunahoomalu O.P. Cox i ka noho, a hoomakaiia  na hana me ka himeni 88, L. H. ame ka pule a Rev. S. K. Kamaiopili. Kapaeia na rula no na hookohu a hoomaopopoia na lala o keia aha ma ke kahea inoa ana o ke kakauolelo ma ke kauoha a ka lunahoomalu. Hoomaopopo ana i na lala o ka aha ma ke kahea inoa ana a ke kakauolelo e hoomaka ana mai na luna nui, penei:

            Rev. H. K. Poepoe hape peresidena o ka Paeaina; Mr. O. P. Cox, luna hoomalu; Rev. W. Kamau, hope; J. H. S. Kaleo, kakauolelo, S. H. Oni, puuku; Rev. S. K. Kamaiopili, hoakuka; Mr. P. D. Kellett, kakauleta Hawaii; Rev. H. P. Judd, kakauleta Haole; Rev. J. P. Erdman, kakauleta Iapana; Mr. J. H. S. Kaleo, K. K. S., Oahu; Mr. Sam Kauka ame Mr. Sam K. Kahele, na hope; Mr. O. P. Cor, lunahoomalu komite hpeueu, Mrs. L. Kaleo ame S. Kauka, na lala.

            Na K. K. S. ame na elele-Miss Ida Macdonald, K. K. S., Kawaihao, Mr. L. E. Kahoa, elele; Miss Akana Kunaloha, K. K. S., Kaumakapili, Mr. M. Benjamin, elele, Mrs. J. Kalaiwaa, elele no Kalihi me Moanalua; J. K. Kapepa, K. K. S., Ewa, Mrs. Kilipohe Smith, elele; Mr. H. Kapela, K. K. S., Waianae, Mrs. Ane Pulaa, elele; Mrs. P. Andrews, elele, Makua; Mrs. M. Spencer, elele Pohaialoha; J. K. Kauwalu, hope K. K. S., Waialua, Mrs. O. P. Cox, elele; Mrs. S. Moepono, hope K. K. S., Kahuku, Mrs. H. Thornton, elele; Mr. S. W. Kauhi, hope K. K. S., Hauula, Mr. S. K. Kahele, elele, Mrs. J. K. Kamaka, K. K. S., Waikane, Mr. E. K. Aukai, elele; Mrs. M. Kuikahi, hope K.K.S., Kaneohe, Mrs. Hoapili, elele, ame na lala o ka Aha Makua ame ka Ahahui C. F.

            Hoomauia no na komite kumau o ke kau i hala, a ina he mea i kanalua iloko o na hoike, oia mahele no ke holo aku i ka noonoo ana a ia komite no ia hoike- a o ke apono ana a ka aha i kela me keia hoike, ua holo ia.

            Hapaiia ka hoike a ke K.K.S. Nui o Oahu, no ka heluhelu ana, a ma ke noi a Mr. Kapela, au aponoia ka hoike elike me ia i heluheluia.

            Hapaia ka hoike papahelu a na K.K.S. Apana.

            Na Miss Akana Kuualoha i kana hoike o ke K.S. o Kaumakapili a aponoia ma ke noi a Mrs. H. Thornton. Na J. K. Kapela i ko Ewa, a aponoia, Na H. Kapela i ko Waianae a aponoia ma ke noi a Mrs. H. Thorton. Na J.K. Kauwalu i ko Waialua a aponoia ma ke noi a H. Kapela. Na Mrs. Kuikahi i ko Kaneohe a aponoia ma ke noi a Mrs. Henry Spencer. Na ka kakauolelo i heluhelu i ko Kawaihao hoike, Kalihi me Moanalua, Makua ame Kahuku, a aponoia ma ke noi a H. Kapela.

            Hapaiia ka hoike a na elele- Na Mrs. Mary Spencer i ko Pohaialoha, a apohoia ma ke noi a H. Kapela. Na Mrs. Hoapili i ko Kaneohe, a ma ke noi a, H.K. Poepoe, ua aponoia ka hapa mua, a o ka hapa hope e pili ana i ka uku o ke K.K.S. Nui, ua waihoia iloko o ke komite o na hoike papahelu. Na E.K. Aukai i ko Waikane hoike elele, a ma ke noi a S.K. Kahele, na aponoia, Na S.K. Kahele i ko Hauula a aponoia ma ke noi a Mrs. Kuikahi. Na Mrs, H. Thornton i ko Kahuku, a aponoia ma ke noi a J.E. Kahoa. Na Mrs. O.P. Cox i ko Waialua a aponoia ma ke noi a Mrs. Spencer. Na Mrs. P. Andrews i ko Makua a aponoia ma ke noi a Mrs. A Pulaa. Na Mrs. Ana Pulaa i ko Waianae, a aponoia ma ke noi a J.K. Kauwalu.

            Hapaiia ka lulu dala no ka waihona o ka aha, a ua loaa na dala he $9.27. Na Mrs. J. Kilipohe i ko Ewa hoike elele a aponoia, Na Mrs. Julia Kalaiwaa i ko Kalihi me Moanalua a aponoia ma ke noi a H. Kaplela. Na M.K. Benjamin i ko Kaumakapili a aponoia ma ke noi a Mrs. H. Thornton. Na J.E. Kahoa i ko Kawaihao a aponoia ma ke noi a H. Kapela.

            Hapaiia na hoike komite, Na WM. H. Thornton, ke komite wae o ke kau i hala no ka makana kenekulia, i ke kakauolelo o keia aha a aponoia; a na; na no i haawi aw i ka makana a ka Aha K.S. o ka Mokupuni o Oahu ia J.H.S. Kaleo, no ka noho loihi ana maluna o ka oihana me ka hoomanawanui, aponoia ma ke noi a W.K. Poai.

            Na W.K. Poai i waiho mai i ka ho ike a ke komite o na hapa hou, a aponoia ka hoike, a ma ke noi a J.K. Paele e noonoo pakahi i a na kumuhana, a aponoia.

1.       Ka uku kaahale o ke K.K.S.N. a na hoopili pu ia mai ka hapa hope o ka hoike elele o Kaneohe e noonoo puma keia kumuhana. Ma ka noonoo ia ana, na kela me keia K.S. e uku ae i na hoolilo ame na kokua mawaho ae o ia mau holilo.

2.       Ka hoike K.S. Paeaina i ke kau o Iuna, 1921, ma Hilo. Ma ka noonooia ana ua hooholoia i hookahi wale no papa e hele ai no ka Mokupuni o Oahu.

3.       Ka Hoaloha e hoonuiia ae. Ua waiho ia no na kela me keia K.S. e noonoo.

4.       Na hoike K.S. ma ka hapaha kapeia.

5.       Na hana hoeueu; waihoia no i ke komite hoeueu.

6.       Ka waihona-na kela ame keia K.S. e noonoo.

7.       Ke kono ana ia Miaa Hill- na kela, me keia K.S. e kono ina e makemake lakou.

Na J.K. kauwila he noi-o na hoalohaloha apau ie ike ia maloko o ka nupepa; aponoia.

            Na H. Kapela he noi e pa’i hou ia i mau hoike papahelu no na K.S. Apana, i 500 kope; aponoia; a kauohaia ke komite pa’i, a o na hoolilo e uku ia mai ka waihona mai e ka puuku. Hapaiia ka lulu no ke koena o umi dala no na hoolilo o ka makana, a ua loaa na dala he $7, a waihoia ma ka lima o W. H. Thornton, ke komite o ia hana.

            Na J.K. Kauwaluhe noi hoopanee keia ana a noho hou ma kahi e noho ai o ka aha Makua; aponoia.

            Hoopanee ka aha me ka Himeni 2, L.H ame ka pule a Wm. Kamau, hora 4:50pm.

.

 

 

            I na keiki aloha nui iai hooneleia i ka makua, Tom K. Kailewa ame Sam N. Kailewa, ame na moopuna i hooneleia i ke tutu, ke komo pu aku makou na hoahanau, na luna, na haiolelo, ke kahu, ke Kula Sabati, C. E. Sr. ame Jr., o ka Ekalesia o Paia, Paihiihi ame Haliimaile, i huiia, me olua e na keiki ame na moopuna, aloha a ka mea i hala, iloko o ka u ame ka luuluu me ka naau mokumokuahua o ke aloha oiaia, oiaia o Samuela Kailewa Aiawale, oia kekahi o na hoa hanau oiaio loa ikeia ekalesia mai kinohi o kona hookuinuia ana, he lunakahiko hoi e noho ana malalo o na kahu lehulehu, oia no o Rev. J.P. Kuia, Rev. J. Kalino, Rev. J.K. Kahoopii, Rev. Moses Kahiapo, o kona kahu hope loa no hoi ia a moe aku la i ka moe kau ame kahooilo, no ke kali ana i ka la a ka anela o ke Akua kiekie loa, no ka hoala ana mai e hui pu aku me ke Alii o na ‘Lii ame ka Haku o na Haku iloko o Kona aupuni lani maemae.

            He haipule oiaio a he kupaa mahope o ka ekalesia ana i aloha nui ai, ua lilo kana mau hana maikai i kiahoomanao poina ole iloko o na kau a kau.

            He 84 ka nui o kona mau makahiki a hala wale aku la oia ma ka aoao mau o ko ka honua apau. O ke kanaka i hanauia e ka wahine he hapa kona mau ia a ua piha i ka popilikia.

            Ke pule nei makou i ko kakou Haku aloha, e lawe ae i ko kakou mau kaumaha apau, a Nana no ma Kona lokomaikai e holoi ae i ko kakou mau waimaka o ka ehaeha, no ka mea, Nana no i haawi mai a Nana no e lawe aku, e hoomaikaiia Kona inoa.

            O makou iho no ma o ke komite la,

E. M. KEPOO,

JOS. H. I. KEALOHA.

 

 

            Mr. Lunahooponopono ahonui o ka Nupepa Koukoa, aloha nui me ka mahiehie:- Eia hou o Lualualei Boy me kana haina o ka nane a J. W. Kakelamaluikaleo imua o kou alo, nau hoi ia e kaana iho ma na keena o ka kaua milimili ahonui ke hiki nae hoi. Eia iho ua nane nei:

            Eia au la he kama, he kupa, he ewe a he keiki papa hoi no Hawaii nui akea, o ke keiki au a Kapukapu ma laua o Holei, a o ke kiai pali au o Panau, Puna i Hawaii, no’u na alaku like ole e maalo nei, a pela au i heia mai ai e ka honua holookoa, na aloha ekolu i ka ipo hookahi.

            Ka mua, he keiki au ua kupa a ua papa hoi ma ka aina a ma ke kai hoi, a i ole au e loaa ia oe ilaila e kakali malie iho oe ahiki mai o Mahealani manao iho oe owau ke hoa. Owai au ia oe.

            Haina: Pii. O ia hoi pii oe mai ke kulana haahaa mai a kau he kiaaina, ilamuku, a pela wale aku; pii no hoi ke kai i ka wa kai nui.

            Elua: He malihini au i ko alo, a kamaaina no nae i ko leo, a ua noho pu au me oukou, milimili a malama, a lilo au i mea hooko i ka makemake o ke kanaka.

            Haina: Ka. O ke keia e hamoia nei i na pou, hamoia i ka likini o na moku, a he nui aku na mea like ole, he malihini keia imua ou e Hawaii.

            Ekolu: He inoa au ua kaulana apuni na moku, loaa ae no ia oe o ka Moku o Manokalanipo, aia au la i ka piko o Waialeale, malalo pono ma ke kowa ae o na mokupuni, a i ole au ilaila, alaila e olaa no au ia oe ka poli o Kawaikini, e hooipoipo ana me ka leo o ka ohe a Kanikawi. Owai la hoi au ia oukou.

            Haina: Lauaue. Kekahi laau ulu kaulana keia ma Kauai he lauae, nona kela hooheno ana i na mahele ekolu, e loaa no ka inoa piha, Piikalauae.

            Ea, loaa pono oe i ke kiu wahine o ka hema. Me neia mau haina ame, na wehewehe ana, me oe e ka Lunahooponopono ame kou mau keiki hoonoho hua o ka papapa’i ko’u aloha nui.

Owau iho no me ka haahaa,

LUALUALEI BOY.

 

 

Kakauia e Theodore Kelsey.

 

            He nui u’i iloko o ka olelo kumu o Hawaii nei, o ka oi loa aku, i ka wa e meleia ai. Ma ka olelo e ike pinepineia ana ma waena o na huapalapala leo kahi he anuu, a oiai aole no he maikai i ka hoolohe ana aku a kekahi mau pepeiao, eia nae e haawi aku ana ia i ka ikaika me ke ano kanei e pani ana ma kekahi ano o ka nele o na huapalapala leo hui. Aole e hoohalikeia keia anuu me ke ano o ke kunu ana, ke kihe ana ame na leo kani o ka ihu ku ole i ka hoihoi o kekahi mau olelo o Europa. Ua hoalaia mai ko’u noonoo n kekahi laina maluna o ke poo o ka nupepa: “I ke Kihe Ana o ka Luna Oihana o ke Ku Koke Mai no ia o Na Polka” E nana i ka hiehie ame ka hoohihi o ka manao i na lalani o ke mele:

            “Noohenohea ka makani Luhaupua, He pua oni ke kanaka, He mea laha ole.”

            Oiai ua nele ka loaa ana o huaolelo kupono, ua piha no nae ka olelo me na huaolelo hoakaka e pili ana i ke ola, ka hoomana, ke ano ame na mea lehulehu e ae he nui. He nui e na inoa o na mea pakahi, e loli ana me ke kulana o na wahi like ole, e hookaawale ana me ka maikai i kela me keia ano o ka makaui, ke ao, ka nalu, a e hoolilo ana ia lakou i mau keiki kupa no ka aina.

He olelo mele ka olelo Hawaii i lawa me na huaolelo e hoakaka ana i na ano kaumaha o ka uhane o ke kanaka, a iloko o na mea i piha ai ke aonei me na mea ola hoohalikelike.

            Me ka noeau e kamailioia ai ka olelo Hawaii. Ua hiki ole e maopopo kekahi mai loli liilii ana o ka lea ame ka hoopuka ana i na huaolelo, i ka pepeiao i maa ole i ka lohe aua. Ma kekahi mau mea, ina no ia ua kuhikuhiia mai ma ka piliolelo, ma ke anuu a kaha paha ma ka hoopuka ana i kekahi huaolelo hookomokomo. Mamua aku nei, aohe mea e ae mawaho o ka waha o na Hawaii i malamaia no keia mau olelo nani. E kau aku ko kakou manaolana o na maka hoailona e waiho ia mai ana ma ka buke wehewehe huaolelo Hawaii hou, e hoomakaukauia nei i keia wa e ka Rev. H.H.. Parker o Honolulu, e hoopau ae ana ia i keia pohihihi.

            Iloko o keia mau manawa hou, ua loli loa ka olelo, mamuli o ka hookomoia ana mai o na olelo malihini. Ua kapaeia ae na inoa kamaaina o na mahina he umi-kumamalua o Hawaii nei, no na eepa elike me “Ianuari, Feberuari, Maraki,” a pela wale aku. Pela no hoi ka huaolelo kuamuamu a haumi elike me “honabala,” no ka huaolelo Enelani “honorable” e kamailioia nei. Aohe wahi kohu iki o keia lawena olelo ana! Ma ka hapaku’e o kona hoopuka ana, ua kailiku ae ia i ka hanohano o ka olelo Hawaii, ke kuokoa, ka hiehie ame ka nani! He mea pono e kapae loa ia aku ia i keia wa a no ka wa pau ole!

            Oiai ua hooholo ka ahaolelo no ka hooponopono hou ana i ka buke wehewehe huaolelo kahiko a Anaru, me kekahi mau paku’i hou e hiki ana iloko o ka manawa i hookaawaleia, He mea pono e hanaia kekahi haawina no ka hoopau pono loa ana i keia hana nui, aole wale ma ke ano e lilo i iwikuamoo no ka olelo Hawaii, aka ma ke ano o kekahi ia o na buke kaulana iwaena o na palapala apau a ka lahui Polenesia.

NA PALAPALA

            Ia’u ma Honolulu ninau aku la au no ka papa kuhikuhi o na nupepa Hawaii, kekahi mea elike me ka papa kuhikuhi nui a Poole, malia paha e loaa ana kekahi mau mea Hawaii e uiia aku ai, no na mea i malama ole ia; heaha la na hemahema i hanaia o ka wa i hala, a heaha hoi na hemahema i hanaia o keia wa. He mau mea kokua nui mai keia i ko kakou poe kakau i na mea Hawaii! Aole he papa kuhikuhi o kela ano e waiho nei.

            I ka nana aku, ua nalowale ka hapanui o na pepa Hawaii mua loa, i piha me ko lakou mau waiwai pili moolelo ame na moolelo kahiko, no ka mea aole i hoomaopopo na lunahooponopono i ko lakou waiwai, aole no hoi he noonoo iloko o lakou e hoopau manawa, ma ka malama ana i na pepa. O keia ka pilikia me ka “Hoku o Hawaii” mamua o ka lilo ana ae o ka Rev. Desha i lunahooponopono. He nui ka waiwai o kela mau kamahiki mua loa.

            Oiai he nui o na mele Hawaii kahiko elike me ia i kakau nui ia ai e na kanaka haku mele Haole kaulana mamua, aole ia i kulike me na ano o keia au hou, aia no nae he nui na mea nani. Aole elike me ka palapala Haole, aohe hoike okoa ae o ka olelo Hawaii, aka o ka huna aku ike kaona, o ka manao oiaio maoli, malalo iho o ka mea powehiwehi. He kakaikahi loa ka poe e ola nei i keia la i loaa ka ike hohonu no ke mele Hawaii.

NA MELE ME NA HULA

            Ma kekahi manawa ae nei i hala ua loaa ia’u ka hauoli o ka halawai ana a kokua aku ma kekahi ano uuku ia Mr. Kuster, he loio no Los Angeles, ka mea i paani no kekahi manawa me ka Hui Hookani Pila o kela kulanakauhale, ma ke ano he mea hookani pila, ua makemake oia e malama i ke mele kahiko o Hawaii no ka hoea mai o kekahi loea, i hiki ke hookahua maluna o keia kahua maalahi kekahi o na hui puhiohe kaulana o ke ao nei, elike me ia i hanaia ai me na mele maalahi o na aina e aku. Malia paha ua, hoole mai na hui nui i ka haawi ana mai iaia i mikini, no ka pomaikai ole o kela hana.

 Aia ka hialaai o na kanaka i ka “mea holowai kopaa me ka wai,” elike me kana i kapa mai ai i ko kakou poe hookani ipila o keia au hou. Ua manao oia e huli hoi mai i keia kau wela ae me kana mikini ponoi, ke loaa ole he alahele e holoponoai. Ua hoakaka ae o Kauka Marques, ma kona manao maikai maluna i ke mele Hawaii kahiko, i hoopukaia maloko o ka Buke Makahiki a Thrum o ka 1914, ma ka wa i poniia ai o Kalakaua, ua hoakoakoa mai ka moi i ka poe mele mai na mokupuni like ole mai, me ka manao e malama i ka lakou mau mele, o ka pilikia wale no, aohe mikini e hiki ai ke paa na mele.

            He mea pono e malamaia na hula ike nui ole ia, e ukali ana me keia mau mele e ke kiionioni, o ia hoi na mea pili moolelo, a iloko o ia wa hookahi, ke mele pu.

            O na ano o na mele kahiko e komo ana ia, oia ke oli, olioli, ho aeae, kau, paha a malia paha he mau ano hou aku no kekahi. E komo pu me ke kauikau.

            O kekahi o na hula ike liilii loa ia, o ia ka hula kielei, hula ohelo, hula kilu, hula Molokai, hula na’i umauma, hula pahu, hula olapa, hula pahu’a, hula a-la, hula puili, hula paipu, ame hula uliuli. Nokeaha mai ka hoohilahila ana ia kakou me ka hula ku’i!

            Ma na mele kahiko o ka nani nahenahe i pilipaa aku i ka leo o na kanaka Hawaii, ua hoihoiia ia iloko o ka hula iloko o na huamele kakaikahi, a iloko o ke mele olioli, ua hoemiia iho i ka leo o ka huamele hapaha. O ka hapanui, o na meakani e ukali pu aku ana, he mea kalele wale iho no ia i ke ano o ka leo o ka hula. Iwaena o keia mau meakani o ke paipu o na ano like ole. E hoopahupahuia ana he ipu hula iluna o ka papahele me ka lima hema, me ka manawa, like me ka ipu pahu, he ipu keia i uhiia na aoao a elua me ka ili o ka mano a i ole ili paha o ka i’a kala, oiai ka lima akau e pa’i ana i ka ipu hula, me ka manawa like me ke kaekeeke, he ipu uuku i hanaia ma ke oki ana i na aoao elua o ka puniu, a uhiia me ka ili manao a ili kala paha. O ka hula maalahi loa, o ia ka hula ka laau, ua hanaia ka laau mai ke kauila mai, ka o’a, a’mamane paha, o ka hu,a puili he hula ia me ka ohe i kihaehaeia a liilii, a i ka hula a-la, he mau a-la he eha ka nui, he elua iloko o ka lima hookahi, e hooku’iku’i aku ai kekahi a-la i kekahi.

            O na meakani i pili ole i ka hula, o ia ka hano, ame ka ohe i kapaia he hokiokio. Me he mea la nae, o ka meakani oi aku o ka nahenahe, o ia no ka ukeke, i kapaia ka hapa Iudaio a na Hawaii. He meakani keia i hanaia me ka laau oolea, elike me ka ulei, mamane ka aahala paha, ua hanaia a palahalaha a hoopi’oia mai a kohu panapua ma kahi o ka elua a i ole ekolu paha kapuai ka loa, me ka hoopaaia ana o ke ano olona, he elua a ekolu mai kekahi poo mai a i kekahi poo. He mahemahe loa ke kani ana i keia ano meakani, eia nae ina aole he ano huikau o ke mele, aneane no e lohe maopopoia aku na huaolelo.

            O ka ukulele, he meakani hou ia, i lawe mua ia mai e kekahi Pukiki.

            O kekahi mau mele, he hanaia me ka hei. He hookahi wale no kanaka a’u i ike i kona malama i na hei me ko lakou mau mele, e lilo ai i mea waiwai, oia ka Lunakanawai Dickey o Lihue, Kauai.

            Nokeaha la na kanaka o Hawaii nei i waiho aku ai i keia hana nui o ka malama ana i ko kakou mau mele na kekahi malihini i loaa iaia ka hoonauao kupono ia i hoomaopopo i kona waiwai!

NA LAAU LAPAAU HAWAII

            Ua hooholoia kekahi kanawai e ae ana e haawiia he laikini no ka lapaau ana me na laau Hawaii. Ua hiki i na Hawaii ke lapaau i keia wa i ka lakou laau ponoi no ko lakou ma’i i ikeia ke paaoao, he ma’i hoi o kanaha-kumamahiku mau ano. Mai ka mea mai a’u i lohe ai no ka hikiwawe o ka hoolaia o na iwi haki, me ke ka kowali, ka mea nana e hoihoi hou i ka iwi a pili, a i ole me ka ha’uo-i paha, i ko’u noonoo, he pono ke huli pono i aku keia mea. Ua makemake au e lohe mai kekahi kauka mai, elike me Kauka Goodhue o Molokai, ka mea a’i i manaoio ai, ua huli pono aku oia i na mea pili i na laau Hawaii.

KA HOOPULAPULA

 

KA AHAAINA MAKAHIKI HOU

            Ma kahi o ka haalele ana ia Hawaii Kahiko, iloko o kona mau hora hope loa, me kona mau luhiehu kahiko o kela mau la i hala, nokeaha no hoi ke kumu hiki ole ia kakou o ka Hawaii Hou ke hoala mai i ka Ahaaina Makahiki Hou Hawaii, ma ke ano he manawa ia no na hana hoohauoli ame na lealea, a he mea hoomanao mau no na hana kaulana o Hawaii i hala.

            Nokeaha ko kakou kumu o ka kuwale ana i ka kakou dala no na kaihuakai maamau nei, oiai nae he hiki no ia kakou ke hana i kekahi mea kaokoa loa o ke ano Hawaii i ike ole ia ma kekahi mau wahi e ae o ka honua nei!

            O ka Ahaaina Makahiki he mea ano hui loa ia na malihini makaikai e makepono ai ka lakou dala, no ka ike ana i kekahi mea pili Hawaii. O ka mea oiaio o na ike apau i loaa aku ia lakou, no ke ano o ke ola ana o kela au kahiko o keia mai aina, mamuli no ia o na mea i hopukaia, a e heluheluia ai ma ko lakou mau home a maloko e na hale hoikeike o na meakahiko, kahi a lakou i ike ai i ko lakou mau hale mauu ponoi; ua like no ia me ka mu, i malamaia iloko o ka alekohola. Ma Hilo, ua ike lakou i ka “Mokupuni Niu,” ame ka “Wailele Anuenue.” Mahope o ko lakou makaikai ana ia Kilauea, a holo kaapuni i ka mokupuni ma ka otomobile o ka pau ana iho la ia o ka lakou mea i ike no Hawaii nei! Ua hiki ia lakou ke kuai i ka ukulele, kuai i ka “bebe hulahula,” ma ka halekuai o na meahoomanao, a haalele iho la iloko o ke kani ana o na “himeni Hawaii.”

            Oiai e like ola ana paha ka Ahaaina Makahiki, mamuli o ka like ole o na malama ma na mokupuni lehulehu, o ke ana nae i kauia e ka Moi Kalakaua, e ukali ana ia i ka mahina i malamaia ma Hilo, a ma ka mokupuni hololoka no paha o Hawaii, o ia hoi, o Nana ka malama mua o ka makahiki.

            Iloko o kela Ahaaina Makahiki kahiko, o Lono, he akua loihi, kekahi o na akua nui, oia ma ke poo o ka huaka’i, e kaahale ana ma Hawaii no ka ohi ana mai i na auhau, e laa ka puaa, kapa a pela aku, a laweia mai kela mau mea a haohu ma ke ahua pohaku, i kapaia ka ahupuaa, o keia ka palena o ka mahele aina. E kaahele ana ia ma kekahi maoli alaloa kahiko apuni o Hawaii, i ikeia ke Alanui Kapalaalaea, a ke moe nei no kela maoli alanui ahiki i keia la. No na ala lehulehu aia he ahaaina ana, ame na lealea i kela au kahiko. E nana ma ka moolelo a Alekanedero, mokuna ix.

He elima la ahaaina ka maa i ka malamaia o ka Makahiki Hawaii, o ia hoi he umi-kumamalua mahine o kanakolu la pakahi, ua like ia me ko kakou helu makahiki Gregoria. Aole he loihi o na la elima, ua kupono ia i na la o ko kakou Hoikeike Fea Kalana, e paniia ae ai me ke kupono loa e ka Ahaaina Makahiki.

KA NALOWALE O KA IKE O NA KAMAAINA

            Ua manaoia ka ike e hele aku nei e nalowale o ko kakou poe kamaaina, me kona mau moolelo kuloko, na olelo a na kupuna, ame na wahi i hoike ole ia, he mea makehewa a waiwai ole, ahiki i ka haaleleia ana e nalowale loa, koe wale no a lilo kona hoakoakoaia ana i mea hoohala manawa no kekahi maihini waiwai, a lalawai, a nele maoli ka ike no na mea Hawaii.

            He nui na Hawaii kahiko e noho pu iho ana me kakou no kekahi manawa pokole wale no. He nui wale o ka lakou mau mea i ike, i hoakoakoa ole ia, a ina no paha i hanaia pela, aole i unuhi pono ia a hoakaka maopopo ia. Ua paa loa kuu manao, ua hiki loa ke kakauia kekahi moolelo kamaaina no Hilo i keia la, elike aku ka nui me ka moolelo o Amerika Huipuia, i paa maloko o ka buke kula, aka owai ka mea noonoo no ia hana?

No’u iho, ke lana nei kuu manao, e hookokoke mai ana ke Akua i ka la, e hiki ai keia mau mea e malamaia a e mahaloia ai no ko lakou ano oiaio mua, a i kaulana ai o Hawaii nei, ko kakou aina kulaiwi.

 

 

            I ka Lunahooponoponom Sol. Hanohano, me na keiki hoonohohua o kou keena:-E oluolu mai hoi-no’u kau wahi rumi kaawale o kau pepa, no ka’u wahi puolo waimaka o ke aloha keiki, Mr. Kainoakupuna Kaai, i haalele mai i keia ola ana, a hoi aku la i ka home mau ma’o.

            Ua hanauia o Kainoakupuna Kaai ma Makahuna, Makapala, Kohala, Hawaii ma ka la 25 0 Inuari, 1882, mai ka puhaka mai o kona mama Mary Kaneehale, me kona papa E. H. Kaai Sr., he keiki hiapo na maua iloko o keia ohana lehulehu e ola nei, ua hala mua no ka mama ma o he mau makahiki lehulehu i kaahope ae nei.

            Ua hoonaauaoia no oia ma na kula o keia au e nee nei, a moe aku la ma Hilo Bay, Hawaii, ke waiho nei au ame ko’u haku (w) hou i ko maua mau luuluu o ke kaumaha, na ka Makua Lani e hoolana mai.

            O maha iho no,

 

 

            “Mai ka’u mau mea mai o ka ike ana ma na hihia i hookolokoloia maloko o keia aha ia loaa ia’u ka manaoio he mau makai kekahi o ka oihana hoomalu i komohia pu iloko o ka hana hoopae malu i ka opiuma i laweia maii keia awa. Aole au e olelo aku ana ua pau loa na makai i ka lawelawe ia hana, me ke kanalua ole ke olelo ae, aia no he mau makai makai a hoopono iwaena o lakou. Aka, ma na ike oiaio i hoi keia mai ma na hihia i waihoia mai imua o keia aha ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala he mau hoike ikaika loa kekahi no ke komohia pu ana o na makai ma ka lawe ana mai i ka poiuma iloko o keia kulanamauhale.” O keia ae la ka haiolelo a ka Lunakanawai Vaughn o ka aha hookolokolo Amerika o ka hoike ana ae imua o na hoa o ke kiure kiekie federala ma ka Poakahi nei ma ka noho aku, mahope iho o ka hoihoi ia ana ae o ekolu mau palapala hoopii hoaweha.

            Ma ka hoakaka a Arthur C. Maekintosh, ka lunahoomalu o ke kiure kiekie imua o ka aha, ma ka ninaninau ana a na kiure kiekie ma ka hihia e pili ana i ka poiuma i laweia mai maloko o Honolulu o na hihia liilii wale no, e laa na hihia i waihoia mai imua o keia aha, a i hoea mai imua o ke kiure, he mau hihia liilii waiwai ole. Ma ka manao o ka lunahoomalu aneane e hoopau manawa wale no i na kiure ka hoopii ana ae i ka “poe liilii,” oiai nae ka poe kuai a hoopae poiuma nui aohe o lakou hoopiiia ae, aohe no o lakou paa i ka hopuia.

            Ua hauwawaia ae maloko iho o na pohai o ka aha hooolokolo federala ma ka Poakahi nei i ka manawa a ke kiure kiekie o ka hoihoi ana ae i kekahi mau palpala hoopii hoahewa no kekahi mau hihia opiuma, ua ike ia kino i ke kupono ole o ka hoopii ana ae i kekahi mau hihia liilii a ua hoole ke kiure kiekie i ke koho ana maluna o kekahi mau hihia liilii.

            “O na hihia wale no a ke kiure kiekie e ike ana ua lawa na ike oiaio e paa ai ia mau hihia oia ka lakou e hoihoi mai ai i hoike,” wahi a ka lunakanawai. “ He hana ia na ke kiure kiekie o ka waiho mai i ka hoopii i ka manawa e loaa ai kekahi ike lawa kupono no ka hoahewaia o ka mea i hoopiiia mai. Me ke kanalua ole, he lehulehu loa na kanaka i komo pu ma keia hana o ka hoopae opiuma, me ke kue ana i ke kanawai opiuma i paa ole i ka hopuia.

            “Ua lokahi ko’u manao me na kiure aole pono e hookuu wale ia ka poe kiekie kue kanawai me ka hoopai ole ia, a he mea pono e hooikaika ia ka huli ame ka hakilo ana ia lakou. Ua hoike aku au i ke kiure kiekie ina e ike ana lakou i kekahi o ia poe kiekie, e hauoli ana ka aha ke ninaniauia ia poe a e huli aku ina e loaa ana kekahi mau ike lawa loa a waiho ae ia mau hihia i ka loio apana Amerika no ka hoopii ana mai ia poe.

 

 

 

            Aho, lawai’a Olona, hoike mai i ka nui o na i-a me ke kumukuai kakau mai

PAHU LEKA 183,

Honolulu, T.H.

 

 

            Ke kanohaia aku nei na lala apau o ka Hui Kokua ame Manawalea o na Poola e hopa kino ae ma ka halawai o Feberuari 21, 1921, hora 7 p.m., ma Poola Hall, Holokahana Lane, Alanui Liliha ame Kula, no ka hoomakaukau ana no ka piha makahiki o ka Ahanui, Feberuari 28, a me ka lulu pu ana hoi i kanalima keneka pakahi no na hana hoomanao e malamaia ana no ka piha ana i ka Ahahui o umi-kumamaha makahiki mai kona kukuluia ana. E hoolohe i keia.

            Ma ke kauoha:

              GEORGE K. KANE,

            Kakauolelo Moolelo, Hui Kokua ame

         Manawale’a o na Poola.

Ikea:

             JESSE ULUIHI, ESQ.,

            Peresidena Hui Kokua ame Manawale’a o na Poola.

 

 

            Ke hoikeia aku nei e malamaia ana he halawai kuikawa e ka “Hale o Kapiolani.” Kauai, o ka “Hale o na lii,” no ka hookomo lala hou wale no, ma Hanalei, Sabati, Feberuari 20, 1921, ma ka hora 2 o ka auwina la.

            Kahi halawai, ma na Kahua Ekalesia Hawaii o Hanalei ame ka Social Hall o Waimea.

 

A.G. KAULUKOU,

     Iku Kau,

Hale o Kapiolani, Kauai.

Lihue, Kauai, Feberuari 15, 1920.

 

(PICTURE)

 

PENEI KA BOOSTER OLELO

 

            “Ua lohe anei oe i ka himeni loa, Aia he Malihini ma ko Mai Hale, Aole Nae Au e Ahewaia No Heaha ka haina? Na kona @ ia mea.”

            He mea ano nui na welu maikai he pakuwa o na anaina mare. I makemake oe i na maila maoli ma maikai ma na kumukuai hoopono nana ae i ka heiau o na Paaloio a kou o kuai nei kieia wa ma ke @ a i ke $47.50.

 

E WEHE I MOOHELU AIE.

 

The

Model Clothier

“Ka Halekuai Hoemi Hoolilo.”

 

 

            Ma ka hora 1:30p.m., Poakolu,  raki 16, 1921, ma ke keena o ka @ Akena, Mr. G. W. Sahr, Liuhe, Kauai malaila e kuaiia aku ai ma ke ku akea i ka mea koho kiekie loa, ma o ka Pauku 380 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii, 1915, na @ limalima Laula o na Apana Aupu hoakakaia malalo iho nei penei:

(1)                Apana 23, na Apana @ Hanapepe, Hanapepe, Kauai, nona iliaina o 7,531 kapuai kuea, oi @ emi mai paha; manawa o ka @ lima, 10 makahiki mai Maraki 16, aku; uku hoolimalima haahaa $80.00 ka makahiki, e uku hapa makahiki ia.

(2)                Apana 74, na Apana @ Hanapepe, Hanapepe, Kauai, nona iliaina o 20,938 kapuai kuea, oi @ emi mai paha; manawa o ka hoolimalima, 10 makahiki mai Maraki 16, Taona aku; uku hoolimalima haahaa $150.@ ka makahiki, e uku hapa makahiki ia.

(3)                Apana 75, na Apana @ Hanapepe, Hanapepe, Kauai,nona iliaina o 14,390 kapuai kuea, oi @ emi mai paha; manawa o ka hoolimalima, 10 makahiki mai Maraki 16, Taona aku; uku hoolimalima haahaa $100.@ ka makahiki, e uku hapa makahiki ia.

(4)                Apana 76, na Apana @ Hanapepe, Hanapepe, Kauai, nona iliaina o 12,350 kapuai kuea, oi @ emi mai paha; manawa o ka hoolimalima, 10 makahiki mai Maraki 16, Taona aku; uku hoolimalima haahaa $100.@ ka makahiki, e uku hapa makahiki @ ia.

             (5)Apana 77, na Apana @ Hanapepe, Hanapepe, Kauai, nona iliaina o 11,698 kapuai kuea, oi @ emi mai paha; manawa o ka hoolimalima, 10 makahiki mai Maraki 16, @ aku;uku hoolimalima haahaa $150.@ ka makahiki, e uku hapa makahiki @ ia.                  

                        E uku ka poe e lilo ai i ka hoolimalima o na mahina mua eono ma ka nawa e haule ai o ka   hamare.

                    E uku ka poe e lilo ai i na lilo hoolaha ana ame kekahi mau kaki e pili ana me ka                                 hoomakaukau @ keia mau hoolimalima.

E kaa aku no ke kuai o na hoolimalima maluna ae malalo o na mana ka Hoolimalima Laula Aupuni i @ pukaia e ke Keena o ke Komiaina o Aina Aupuni.

            No na kii palapala aina, ke amo o Hoolimalima Laula, ame na hoak@ aku i koe, e noi ae ma ka keena o Hope Akena, Mr. G.W. Sahr, @ Kauai, a i ole ma ke keena o ka misina o na Aina Aupuni, Hale K tala, Honolulu, T.H.

C.T. BAILEY,

            Komisina o na Aina Aupuni Hanaia ma Honolulu, Feberueri 9, @

 

HOOLAHA KUAI O NA APANA PUNI MA KE TAONA O HANAPEPE.

Ma ka hora 1:30 p.m., Poakolu, raki 16, 1921, ma ke keena o ka @ Akena Mr. G. W. Sahr, Lihue Kauai malaila e kuaiia aku ai ma ke @ akea i ka mea koho kiekie loa na @ na Taona ma ke Taona o Hanapepe, Kauai, elike me ia malalo iho nei:

 

Iliaaina

Apana                            (Kp Kuea)                         Kumukuai

Hela                          Oi aku a Emi mai                        Haahaa

                   9                                 24,036                          $2,450.00

                  10                                 15,735                           1,250.00

                  48                                   2,685                          1,250.00

                  49                                   5,519                          3,500.00

                  55                                   9,750                          8,000.00

                  57                                   6,352                          1,500.00

                  59                                   1,846                            350.00

                  62                                   4,408                            450.00

                  63                                  14,007                          1,500.00

                  64                                    3,965                           400.00

                  66                                    7,652                           765.00

                  67                                    5,911                           600.00

                  71                                    2,220                           225.00

                  72                                    3,328                           225.00

Kumu aelike, ma ke kuike.

Na ka poe e lilo ai e uku i na @ ka hoolaha ana.

 

No na kii palapala aina ame ae @ kaka aku i koe e noi ae ma ke @ o ka Hope Kena, Mr. G.W. Sahr, ole ma ke keena o ke Komisina o Aina Aupuni, Hale Kapitala, Honolulu T.H.

                            C.T. BAILEY,

Komisina o na Aina Aupuni Hanaia ma Honolulu, Feberueri 9,@

6439-Feb. 18; Mar. 11.