Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 7, 18 February 1921 — Page 4

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, FEBERUARI 18, 1921

 

He Moolelo no

HALIAKA WANAWOKA

a i ole

Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna

Pohihihi --- Ka Lanakila Mau

Ana o Ka Oiaio.

 

            "Ua pono, e kii mai oe i kela mau pa a lawe aku e holoi," me ka wehe ana aku o ua o Uilama Waila i ka puka, i hiki ai i ka wahine mawaho ke komo mai iloko o ka rumi.

            I kela komo ana aku nae o ua wahine nei iloko, a loaa aku la hoi ka ike ia Haliaka, ua hoopiha loa ia aku ua kaikamahine nei me na manao pihoihoi, me kona ku okoa ana mai iluna, a hele mai la imua, a e anehe mai ana oia e kamailio, o kona hina iho la no ia ilalo maule ma na wawae o Uilama Waila.

 

MOKUNA XXXII.

           

            "Ea, heaha ke ano o keia mea?" i namunamu iho ai o Uilama Waila, oiai oia e nana iho ana maluna o ke kino o Haliaka me ka piha i ke kahaha; oiai ua ike oia i ka hiki ana i kela kaikamahine ke ku aku imua o kana mau hana hoehaeha maluna on a, i keia komo wale ana mai la no nae o kekahi wahine malihini, o kona maule no ia.

            Elike no nae me kela ano pihoihoim i kau aku maluna o Haliaka, ma kona manawa i ike mai ai i ka wahine malihini, pela no ka haawina hookahi i loaa i keia wahine, me ka hele hoi o kona helehelena a haikea pu, a i wahi e ike ole aku ai o Uilama Waila i kona ano, kulou iho la ua wahine nei ilalo, no ka hoomoe pono ana ae ia Haliaka, alaila pane mai la ia Uilama Waila i ka i ana mai:

            "Ua maule maoli keia kaikamahinem i kau a mea o ka nawaliwali o kona kino, oiai he uuku loa kana mau mea i ai ai mahope iho  o kou lawe ana mai iaia maanei nei," me kona kuhikuhi ana aku i na meaai e waiho mai ana maluna o ka noho, ma ka aoao o ka moe.

            "E holo koke aku oe e kii i kekahi wai, a kokua mai ia'u. ma ka hoihoi hou ana mai i ke ola iloko on a," i kauoha ae ai o Uilama Waila i ka wahine malihini, me kona lalau ana iho no hoi ia Haliaka, a hoomoe aku Ia iluna o ka moe.

            Aole no hoi i loihi aku, hoea hou mai la ka wahine lawelawe me ka pika wai a lulu iho la i kekahi wai maluna o na maka o Haliaka, me ka hamohamo pu ana iho i kona mau lima. ma na papalina. me ka lomi pu ana iho hoi i kona kino, a oiai no o Haliaka ke waiho maule la, e lohe ole ae ai i na mea e kamailioia ana, ia wa i huli mai ai o Uilama Waila i ka wahine lawelawe a i ma la:

            "Pehea kela wahine a kaua?"

            "Ua noho malie loa oia, mai keia kakahiaka mai ahiki wale no i kuu haalele ana aku ia iaia, a ke manaolana nei au, aole e hoi hou mai ana kela ano on a, o ka po nei, a hoea i keia mahina ae. Ma ka'u hoomaopopo, aia wale no a ka manawa piha pono o ka mahina, o ka wa ia e uluahewa loa ai kona noonoo, aole nae a kaua hopohopo ana nona i keia wa.

            "Pehea nae keia wahine opio, o keia anei kekahi o na ma'i hoopilikia mai ia kaua?"

            "Me ka makaala wale no e pono ai ke kiai ana iaia. Aole he uluahewa maoli kona noonoo, elike me kela wahine au e malama mai nei, aka nae, aole ona hoolohe mai i ka mea e kauohaia aku ai, a i kekahi wa, e hana mai ana oia i ka mea i makemake ole ia, a o ia ka'u e a'o ikaika aku nei ia oe e makaala loa oe iaia. o hooliloia mai auanei oe, i pio malalo on a. Oiai oia e noho ana maloko nei o keia hale, e malama mau oe i ka puka, mai hoohemahema iki oe, o hemo ananei oia, pau ka loaa hou ana, no ka mea oia kekahi o na wahine opio piha i ke akamai ame ka maalea loa, i oi aku imua o ka maalea o ke kiabolo."

            "O keia kekahi o na kaikamahine wahine u'i. pehea ka loihi o ka loaa ana o keia pilikia iaia?"

            "O ka eha keia o na makahiki e hele nei, a i kekahi manawa ua hiki ole maoli iaia ke hoomaopopo nona ihoa a ma keia kakahiaka koke iho nei no i hoole mai ai oia imua o'u, aole ka ona kuleana i kona mau waiwai ponoi, me ka olelo ana mai nei, ua haawi aku oia i kela mau waiwai i ka mea okoa. Ua ike anei oe i kekahi wahine me kona noonoo maikai, e hana ana i kekahi mea o kela ano?"

            He mea kupaianaha i'o maoli ka hoi kena au e kamailio mai ne; ua kokoke loa e hoi mai kona noonoo maikai, he mea pono ia'u ke haalele iho iaia malalo o kou malu, a e hoi ae au e nana i ka omoomo palaoa o papaa mai auanei maloko o ke kapuahi," o ke ku ae la no ia o ua wahine nei iluna, me ka hopu ana aku i na pa meaai, a oili aku la iwaho o kela rumi me kona lohe ana mai no hoi i ka nui o ka hanu o Haliaka.

            Hakalia no nae i ua wahine nei a hala aku mawaho o ka puka, o ke kaakaa ae la no ia o na maka o Haliaka, me kona hoomaopopo, aia kona mau lima ke paaia la e Uilama Waila, ua kaili ino aku la oia i kona mau lima, a huli aku la hoi kona alo i kahi e, i kau a mea o ka piha hoowahawaha loa i kela kanaka, a o ia nae ka ua o Uilama Waila o ka pane ana mai

            "Ke ike nei au, ua pohala oe i keia wa, o ka hana pono wale no ma kou aoao, o ia kou hoomaha malie ana maluna nei o kou moe, a e hoouna mai ana au i kekahi mea, no ka lawe ana mai kekahi meaai, no ka hoopumehana ana aku ia oe." o ke ku ae la no ia o ua kanaka nei iluna a hemo aku la iwaho me ka nana ole aku o Haliaka iaia.

            I ka maopopo ana nae ia Haliaka, ua hala aku o Uilama Waila, oiai ua lohe mai oia i ke paniia ana aku o ka puka a paa, akahi no oia a noho pono ae iluna, me ka namunamu ana ae hoi i keia mau olelo:

            "O ke manao nei au, ua hoea mai he hoopakele no'u! I'a pomaikai maoli au i ka puka ole ana he hookahi huaolelo mai ko'u waha aku, e lilo ai i kumu no kela kanaka e hoohuoi mai ai, no ko'u kamaaina mua ana i kela wahine. E hoomaikaiia na Lani, no ka hoouna ana mai i kekahi kokua iloko o ko'u wa o ka pilikia."

            Ma kela wahi i hookahe hou aku ai ua o Haliaka i kona mau waimaka, he mau waimaka no ka ehaeha ma kekahi ano, a he mau waimaka hoi no ka hauoli ma kekahi ano, no ka mea mailoko mai o kona mau pilikia ame na poino, eia ka e ike hou ana oia i kona makuahine aloha.

            "Aole loa no Kimo Waila kela leo a'u o ka lohe ana ma ka po nei." i hooho hou ae ai oia, mahope iho o ka maalili ana o kona mau manao ehaeha no kona makuahine. "Pehea ka nui o na hooikeike ana a keia mau kanaka ino, e hoohalike i ke ano o ka laua leo me ka leo o kuu mama aole loa e hiki ia'u ke hoohewahewa i ka leo o kuu makuahine, a in a no hoi eia no oia ke ola mai nei, he heu aku a ka mea waiania o ka naau, ke hoomanao ae, iloko o keia mau makahiki ewalu, a'u i manaoio mau aku ai ua make oia, eia ka eia no oia ke ola nei iloko o na hana hoehaeha a keia kanaka lapuwale.

            "O, e mama, emama!" i kahea okoa ae ai oia me ka leo malie, oiai ua hele kona puuwai a hu i ke aloha no kona makuahine. "E na Lani, ua hoea mai anei ka manawa a'u e ike hou ai i na maka o kuu mama, mahope iho o ka nalowale ana iloko o keia mau makahiki loihi? He oiaio anei, ua hoopaaia oe e kuu mama, he pio a he paahao na keia kanaka ino, elike me kana e hana nei ia'u kau kaikamahine. Ina nae mailoko mai o na hana ino he nui a keia kanaka i hookau mai ai maluna o'u, pela iho la oe e loaa hou ai ia@u e kuu mama, e haawi aku no au i na hoomaikai ana i na Lani; no ka hookoia ana o kekahi olelo a kahiko i paanaau loa ia'u: 'Mailoko mai o ka inoa, e oili mai no he pomaikai.'"

            Hiki hou ole iho la i ua o Haliaka ke kaohi mai i kona mau waimaka o kona hoohanini aku la no ia, e hoopulu ana i kona mau papalina nohea, a i ka hala ana o kekahi mau minuke o kela uwe ana, holoi ae la i kona mau waimaka, kau okoa mai la hoi imua on a, kekahi hana nui ma kona aoao, e waiho aku ai imua o kona makuahine, in a no koa laua halawai hou he alo a he alo, oia no kona hoike ana aku i ka moolelo i pili iaia iho, no kona lilo ole ana he kaikamahine ponoi na kona mau makua, aka hooho maoli ae la nae oia, i ke kamailio ana ae i keia mau olelo:

            "Aole o'u kanalua iki, e mau ana no ke aloha ana mai o mama ia'u, me he kaikamahine ponoi loa la au nana. Elike me ko'u hoopoina ole nona, iloko o na makahiki he umikumamakolu, ana o ka malama ana mai ia'u me ke maikai, pela no au e manao nei, e mau ana kona hoomanao no'u, a e lawe aku ana no oia ia'u ame kuu hoahanau he mau kaikamahine ponoi nana, me kona nana ole ae i na hana hoopilikia a Judika Gilibati maluna on a ame kana kaikamahine.

            "He keu aku maoli no keia a ke kanaka lokoino i kuu makuahine. Aole loa he kumu e ae o kona mare ana aku iaia, no ke ake wale mai no e kaa aku ka hoohana ana o na dala a kuu makuahine malalo o kona mana, a i kona ikea ana e hoohoka mau ia aku ana kona mau makemake, pela iho la oia i lawe aku ai ia mama no kekahi aina mamao loa a hoopunipuni mai la ua make, me ka hana ana i kekahi palapala kauoha apuka, i wahi e ko ai kela manao lapuwale on a.

            "Pehea la oe e mama i puni wale ai i na hana maalea a kela kanaka, ua ike mau au i ko'u hoihoi ole iaia, ka piha o ko'u puuwai i ka hoowahawaha nona, aka nae ke hoohiki nei au ma ka inoa o na Lani, ua kokoke mai na la o ka hele lanakila ana o keia kanaka, a owau auanei ka mea nana e hookomo aku i ke kaula ma kona kania-i, e nui ai kona waha i ka alala kohu kao la."

            Me na noon uluahewa like ole iloko o ua o Haliaka moe aku la oia ilalo, a mahope o ka hoololo ana no kekahi manawa loihi, o kona pa'uhia aku la no ia i ka hiamoe, a o ka mea i ikeia mahope mai, ua loaa oia i kekahi ma'i ikaika loa, me ka hiki ole iaia ke hoomaopopo ae no na pule elua, o kahi nae o ka pomaikai, ua palekana mai oia maluna o kela ma'i, aohe nae he wa a haalele iho oia i keia ae inea no ka mea ua kokoke maoli no oia ma ka'e o ka luakupapau.

            He hookahi nae kumu o ka palekana ana o Haliaka mai kela ma'i mai, mamluli no ia o na kiai ame na lapaau makala ana a ka wahine malama hale, ua like pu kana malama ana ia Haliaka , me ka malama ana a kona makuahine ponoi, eia nae, aole loa he wahi hoohuoi iki i loaa aku i kela kanaka, no ke kumu nui o ka malama loa o keia wahine, he meahuna ia mawaena o keia wahine ame Haliaka.

            O kekahi kumu nui paha hoi o ka waiho holookoa ana aku o Uilama Waila ia Haliaka malalo o ka malu o kela wahine, no kona makemake ole e kii i kekahi kaua, o loaa pono auanei kana mau hana kolohe.

            Ua nui maoli ka hana a keia wahine e lawelawe ai, e hoi ana i kana mau hana ponoi o ka hale, a e hoi ana e nana ia Haliaka, aole no nae ia he mea e komo ai na manao kaniuhu iloko on a : a mamuli o kela hooikaika nui i ka hana, ua emi mai la kona kino, hohoma mai la hoi kona mau papalina, aka nae aole on a noonoo nui nona iho, aia wale no kana noonoo ana maluna o na mea ma'i.

            Ma kekahi auwina la, o ka umi-kumamaha ia o na la o ko Haliaka waiho ana i ka ma'i kulipolipo loa, ua kaakaa ae la kona mau maka, nana ae la ialoko o ka rumi, me ka hiki ole iaia ke hoomaopopo i kona wahi e moe ana aka nae i ka hala ana o kekahi mau minuke, akahi no oia a hoomaopopo, alila nana mai la i ka wahine e noho ana ma kona aoao, me ka hoike ana mai o kona mau maka, aole oia i hoohewahewa i kela wahine, a ua loaa pu aku no hoi ka ike i kela wahine no ko Haliaka hoomaopopo mai iaia, a o ia ka ua wahine nei o ka pane ana aku:

            "Ua ano maikai iki oe i keia la e inu aku oe i keia laau, a laila hiamoe aku, me ka maikai."

            He nawaliwali loa ko Haliaka wahi kino i kela manawa e hiki ole ai iaia ke ku-e mai i na mea e hanaia aku ana nona, a ika wa i hookomoia aku ai o ke puna laau ma kona waha, o kona moni aku la no ia, me ka upo'i ana iho no hoi o kona mau maka, nui iho la no hoi kona hanu, o kona hiamoe aku la no ia.

            Ua loihi maoli kela hiamoe ana aku a ua o Haliaka, a i kona puoho ana mai, ike iho la oia, ua ano ikaika ae kona kino, pela hoi ka maikai pu o kona noonoo, a o ka mea mua loa i halawai mai me kona mau maka, o ia no kela wahine, e noho aku ana mak ono aoao, e kiai ana no iaia.

            Me ka minoaka ma na papalina o Haliaka, kikoo mai la kekahi lima on a a paa mai la ma ka lima o kela wahine e noho aku ana i kiai iaia, no ia hana nae ma ko Haliaka aoao, ua hiolo aku la na waimaka mai na lihilihi aku o kela wahine, me kona kulou pu ana mai imua, a hawanawana aku la ma kekahi pepeiao o Haliaka i ka i ana aku

            "Ua maopopo ia'u, ua loaa ia oe ka hauoli no ko'u noho kokoke ana aku ma nou aoao e Miss Wanawoka."

            "Ae, ua piha i'o au me ka hauoli, o ka oi loa aku, i kela manawa mua loa a'u i ike aku ai ia oe, i ke komo ana mai. ma kela kahiaka o'u i maule ai imua o Uilama Waila, ' wahi a Haliaka me ka hoomaha iki ana iho, oiai ua hele oia a paupauaho, a i hou mai la

            "O, e Mrs. Alani, pehea oe i hoea mai ai ma keia wahi no ka lilo ana i mea nana e hoopakele ae ia'u, mailoko mai o na hana epa a ke kanaka nana i hoolilo ia'u i pio malalo o kana mau hana lapuwale?"

            "Aole keia he manawa no kaua e kamailio ai maluna o na mea nana i hoopihihihi i ko kaua mau noonoo, oiai eia no oe iloko o ke kulana nawaliwali. Aia a loaa ka ikaika ku pono ia oe, ia wa auanei au e hoakaka aku ai i na mea apau."

            "Pehea, ua loihi anei ko'u waiho ana i ka ma'i?" i ninau mai ai o Haliaka me ka nana ana iho i kona mau lima, i hele a kakau ka iwi.

            "Ae, o keia ka piha ana o na pule elua o kou waiho ana i ka ma'i."

            "Pehea, aole anei ou manao, e auhee aku ana keia pilikia mai ia'u aku?"

            "Aole o'u kanalua iki no ia mea, aka nae me ka akahele wale no kaua e hana ai, aole me ka pupuahulu. E kii ae au i kekahi mau meaai nau, a e noho malie oe me ka hoomanawanui, a mai hoopihoihoi i kou noonoo," o ke ku ae la no ia o Mrs. Alani iluna, a oili aku la iwaho o ka rumi, mo ke kii ana i mau meaai na Haliaka, a no ka imi ana no hoi i wahi e hoomau ole mai ai o Haliaka i ka niele ana iaia.

            O Mrs. Alani i'o keia wahine nana e malama nei i ka hale o Uilama Waila, kela wahine i loaa ai i ka poino maluna o ke kaaahi, au no e ka makamaka heluhelu e hoomano nei ka mea nana ka bebe a Haliaka o ka hoopakele an mai ka haule ana mailuna aku o ke kaaahi, ma kela huaka'i ana e huli hoi ana noloko o ke kula, mahope iho o kona mare ana me Robaka Pilikina.            O keia no hoi ka wahine nana na olelo imua o Haliaka, ma ka manawa a ke kaikamahine opio i hawi aku ai i kona aloha hope loa, oiai o Mrs. Alani e waiho ana i kona eha, ina he manawa kekahi mahope mai, i makemake ai o Haliaka i kekahi mau kokua ana, ua makaukau loa oia e hana mai i kekahi mea nona e pono ai, eia ka auanei, o keia ke hoea ana mai i ka hookoia ana o ia mau olelo, ka mea hoi a laua a elua i ike mua ole ai, pela iho la ke alakai ana mai a ke Akua, ahiki i ko laua halawai hou ana ma kela wahi waoakua.

            Ua loaa koke ka ike ia Haliaka no Mrs. Alani ma kela ka kahiaka a ua wahine nei i komo mai ai maloko o kona rumi no ke kii ana mai i na pa, a ua kokoke loa no oia e kahe mai ma ka inoa o Mrs. Alani, o ka mea wale no i hiki ole a iaia ke hooko mai ia manao on a, o ia ka maule e ana, in nae no ka loaa o ka ike ia Uilama Waila, no ke kamaaina mua ana o Haliaka ia Mrs. Alani, in a ua hana mai kela ka naka i na mea e hiki hou ole ai ia laua ke ike aku kekahi i kekahi.

            Ua lao pu kela hoomaopopo ana ia Mrs. Alani no Haliaka iaia i ike mai ai i ke kaikamahine opio, a ua hoohol@ kona manao, in a he mau hana kolohe ka Uilama Waila ma luna o kela kaikamahine, alaila e hoao ana oia ma na ano apau e hoopakele ae iaia, i pana'i no na mea a Haliaka hana aku ai nona ame kana bebe.

            Hoko o na la elua a ekolu mahope mai, ua pii mahuahua mau ma la ko Haliaka ano maikai, ikaika ae la no hoi kona kinoa, me ka ae ole no nae o Mrs. Alani ia Haliaka e kama ilio nui, no kona hopohopo loa o lilo auanei ko laua kama ilio ana ma kekahi mau mea i wahi e loohia hou ai o Haliaka i ka ma'i.

            Ma kekahi kakahiaka nae, i ka hoea hou ana aku o Mrs. Alani noloko o ka rumi o Haliaka, ua ike aku la oia i ka mohala maikai o ka helehelena o ua kaikamahine nei, a o ia kana o ka i ana aku@

            "Ma kela la aku nei i olelo mai ai oe ia'u, no ko'u hoouna e ia ana mai ma keia wahi, no ka hoopakele ana ae ia o mai ka poino mai. Pela i'o paha ka kaua e olelo ae ai mana mea e pili ana ia oe, aka nae o ka pilikia, ka mea nana i kono mai ia'u, e noho ma keia wahi waoakua."

            "E oluolu ana anei oe e Mr. Alani e hoakaka pono mai ke kumu o kou hoea ana mai i keia wahi?"

            "He elua no mau kumu nui loa, o ka mua o ia no ka noho nele, a o ka lua o ia ka make, o keia na kumu nana i kono mai ia'u e noho hana aku ma keia wahi a kaua no e olelo ao ai, aole i kupono e nohoia e ke kanaka. He hookahi makahiki mahope mai o kela ulia kaaahi, au no e hoomanao nei ua komo aku la kuu kane iloko o ka puulu o na kanaka ino a he paa ko kuu kane iloko o ka halepaahao, o ke kumu wale no o kona pakele ana, o ia no ka noho mumule loa o ke kanaka nana i hookomo aku iaia iloko o ka poino, a o ke kanaka hookahi no hoi, me na hoike, e hiki ai ke hookau la aku na ahewa ana maluna on a. Aole nae he kumu e ao o ka noho hamau loa ana o kela kanaka, me ka hoike ole ae i na mea a kuu kane i hana ai, mamuli wale mai no ia @ kona makemake e hoolilo i kuu kane i meapaahana no kana mau hana lapuwale.

            "Ma ke elua mai o na makahiki, loaa iho la kuu bebe i ka ma'i, a make, kela bebe no hoi au i hoopakele mai ai ma ka make mai maluna o ke kaaa@i, no keia mau pilikia i kau mai maluna o'u, ua aneane maoli no e naha kuu puuwai, i kaua mea o ka nui o ka ehaeha.

            Mahope mai o ka make ana aku o kuu bebe, ua loaa mai la kuu kane i ka ma'i rumatika, me ka hiki ole ke uku aku i na bila a ke kaua, a i wahi e hoopekeleia ae ai ma ka pololi mai, ua kono okoa ia mai au e hele i ka hana, i pono ai ko'u noho ana, a i hiki ai no hoi ia'u ke malama pu aku i kuu makuahine palupalu."

            "Ke ike aku la au i ka nui o kou hoomanawanui e Mrs Alani," wahi a Haliaka me ka hu mai la o kona aloha no kela wahine.

            "Aole o'u nana no ko'u hooikaika i ka hana, o ka'u mea kaumaha wale no, o ia ka lilo ana o kuu kane i kauwa, mamuli o ka maka'u i ke kanaka nana i alako iaia iloko o na hana lapuwale. E hoike mai i na mea e pili ana nou e Miss Wanawoka, ua kaokoa loa ae oe, mai kela manawa mua a'u i ike ai ia oe maluna o ke kaaahi. He ma'i maoli no kou ano i kou wa i laweia mai ai a noho ma keia wahi,"

            "Pehea, ua kamailio aku anei o Mr. Waila ia oe, he mea au i loohia i kekahi ma'i?"

            "O kana i olelo mai ai, he ma'i kuluma ka keia mai kou kou noonoo, a o ke kumu nui iho la ia o kona lawe ana mai ia oe e hoopaa ma keia hale.'

            "Alaila, ua manao anei oia, a ua hoike aku ia oe, ua loaa au i ka pupule?"

            "O kana iolelo mai ai, he ma'i kuluma ke keia mai kou ohana mai, o ka ma'i hookahi no ka kela i loaa ia kou makuahine."

            "He keu aku o Mr. Waila a ke kanaka hoopunipuni, aole loa i loaa kuu mama i ka pupule, mai kuu manawa mai i hoomaopopo ai he makuahine ko'u ahiki i kona kaawale ana mai ia'u aku. I ko'u manawa he umi-kumamamakolu makahiki, ua loohia oia i ka ma'i, a mamuli o ke a'o a kona kauka, ua holo aku oia no Italia, a he manawa pokole wale no mahope mai huli hoi mai la o Mr. Waila, a olelo mai la ua make kuu mama.

            "Hoike pu mai la o Mr. Waila i kekahi palapala kauoha hooilina i hanaia e kuu makuahine, e haawi ana i ka mana hoohana i kona mau waiwai apau malalo o kela kanaka, a mai ia manawa mai i ike maoli ai a@ i ka ehaeha o keia ola ana, ahiki wale no i ka piha ana ia'u i o na makahiki he umi-kumamahiku."

            "Alaila o ka wahine anei a Mr. Waila kou makuahine e Haliaka?"

            "Ae, o ko'u mama ia," wahi a Haliaka me ka pii o ka ula ma kona mau papalina, no kona makemake ole a hua'iia ae ka moolelo pili i kona ohana. "Ua kahaha loa au i ke kumu i ae ai kuu mama e mare me keia kanaka, a me he mea la ua mihi no kuu makuahine mahope mai, oiai he ku maoli no i ke ino na hana a kela kanaka i kuu makuahine a ia'u pu no hoi kekahi."

            "Ke manaoio aku nei au i kena mau mea apau au e Miss Wanawoka e kamailio mai nei. Oiai, ua maopopo loa ia'u aole he wahi hoailona iki o ka opulepule maluna ou, aka he o ia mau no ka maikai o kou noonoo, elike no hoi me ko'u, e hoike aku ana au i kekahi nuhou, e hoohauoliia aku ai oe, o ua nuhou la o ia no ka make ole ana o kou makuahine ma Italia elike me ka Waila i hoopunipuni mai ai, aka eia no oia ke ola mai nei."

            "O, ua maopopo loa ia'u ia mea, ke hooiaio mai nei oe i ka mea a'u i manaoio ai. Ual ohe au i kona kahea ana mai i kuu inoa, ma kekahi po a'u e noho ana ma keia rumi," alaila ala okoa mai la ua o Haliaka iluna, me ka lele ana mai e puliki ia Mrs. Alani, he hookahi hana o ka hookahe i kona mau waimaka, aole he mau waimaka no ka ehaeha, aka he mau waimaka no ka hauoli, no ka hoea mai i ka manawa ana e ike hou aku ai i na maka o kona mama.

 

MOKUNA XXXIII

 

            "Ea, e hoopau oe i kou uwe ana, o lilo auanei keia i mea nou e ma'i ai a nui ka kaua hana e apa hou aku ai ia oe. E hoomanao e kuu kaikamahine, aole he mea pono e hoikeike aku kaua i kekahi mea, e komo aku ai ka hoohuoi iloko o Mr. Waila, ke kamailio nei kaua nona."

            "Pela no, aka e ae mai oe e ike aku au ia mama, aole oe e hoole mai ana i kuu ike ana aku iaia, oiai eia no ka oia ke ola mai nei."

            "Aole au mea e hopohopo ai, no ko'u hana ole aku i kau mau mea apau i makemake ai, aka nae, me ka hoomanawanui wale no kaua e pono ai. Ke hoomanao nei au, i ko'u aie ia oe he mau makahiki ae nei i hala, nolaila aia a loaa he manawa kupono a'u e iki ana, alaila lawe aku au ia oe imua o kou makuahine.

            "Ma kela manawa a'u i haawi hope aku ai i ko'u aloha ia oe, oiai au me kuu bebe e noho ana malalao o ka malu o kela mau hoaloha maikai, a hoi aku ai oe no ke kula, aole lo@ @ i moeuhane, e hoea mai ana i ka hookoia ana o ka'u mea olelo mua aku ai ia oe, in a he makemake kou i hoaloha @ou, e huli mai oe a loaa au, eia ka e hoea i'o mai ana i ka @ookoia ana o ia mau olelo. M kela kakahiaka a'u i komo mai ai no ke kii ana mai i na pa e holoi, aole loa au i hoohewahewa ia oe, oiai nae ua olelo mai o Mr. Waila, o oe @ana kaikamahine i loohia i ka ma'i pupule.

            "Ma kuu manawa i ike ai ia oe, ua loaa koke mai la k@ hoomaopopo ana iloko o'u, he mau hana hoopunipuni wale no ka kela kanaka ia'u, a ua lawe maoli mai no oia ia oe no keia wahim no kekahi hana lapuwale ana i makemake ai. U@ oaa pu ia'u ka ike, no kou hoomaopopo ana mai ia'u, a ua pomaikai maoli kaua i kou maule ana, no ka mea in a nei no kona ike ua kamaaina mua kaua, aole ana e nele kona lawe a oe e hoopaa ma kekahi wahi kaawale loa, e lanakila ai ana mau hana lapuwale."

            "Maluna ou e Mrs. Alani ka'u mahalo kiekie ana no kou kamai maola ma ka hoolalau ana, me he mea la, aole oe i ke mua ia'u, a o ka mea oi loa aku o ka'u hoomaikai, o ia @o ko'u kaa ana aku malalo o kau malama ana iloko o keia mau pule o ko'u waiho ana i ka ma'i. Pehea oe i hoea mai ai ma keia wahi @ noho hana ai?"

            "He makahiki me ka hapa ae nei i hala, ua ike iho la au kekahi hoolaha maloko o ka nupepa, e hoakaka ana no ka makemakeia o kekahi wahine malama ma'i, ma kekahi wahi kuaaina. No ka nui o ka ukuhana, me ka maalahi pu o ka hana elike me na hoakaka maloko o kela hoolaha, koho koke ho la ko'u manao, enoi i kela hana oiai he uuku loa ko'u wahi uku ma ka hana a'u e lawelawe ana maloko o ke kulanakauhale, ua lawa kupono ole loa ko'u noho ana ame ko'u ohana.

            "Ala mai la no hoi ka makemake iloko o'u no ka noho ana ma na kuaaina, nolaila hele aku la au e pane i kela hoolaha, a i ka hoikeia ana mai ia'u, eia kela wahi iuka nei o ke kuahiwi, ua ano kanalua iho la au, me ko'u aneane no e @oole i ka hoi ana mai ma keia wahi, aka nae ma kekahi ano no hoi ke nana ae he maikai ka ukuhana, a hui pu iho me ke koi paakiki ana mai o Mr. Waila ia'u e hoi mai, me ka hoakaka pu ana mai, he maikai ka noho ana o keia wahi e hemahema ole ai au ma kekahi ano, o ko'u ae aku la no ia, a hoi mai la e noho hana aku malalo on a, ma ke ano hoao.

            "Mamua nae o ko'u hoi ana mai no keia wahi e noho hana ai, imi mua aku la au i home no kuu makuahine e noho ai, me kekahi ohana maikai, me ko'u uku ana i kona mau hoolilo o ka noho ana me kela ohana. He mau la kakaikahi wale no ko'u o ka noho ana maanei nei, ike iho la au, eia ka o Mr. Waila ke kanaka nana i alako i kuu kane iloko o na hana ino, a oia ka mea e paa ana i ua hooia apau no ka hewa i hanaia e kuu kane."

            "He keu aku maoli no keia a ke kanaka lapuwale," wahi a Haliaka, me ka hoike okoa ana ae i kona piha hoonaukiuki.

            "I kela maopopo ana ia'u, oia ke kanaka uana i alako i kuu kane iloko o na hana karaima, ua nuku okoa aku la au iaia, me ko'u maka'u ole aku i kona kino kane ana; alaila oomalimali mai la ua kanaka nei ia'u, aole a'u mea e hopohopo ai, no kona hoopilikia aku i kuu kane, elike me ka loihi o ko maua hooko mau ana aku i kona makemake; nolaila e ike mai oe, ua piha maoli no keia kanaka me ka maalea, o ka hohola ana i kana upena, ahiki i ko maua kaa like ana uku malalao o kona malu.

            "I kinohi, mahope iho o kuu-ike ana he kanaka ino keia. ua kupu ae kekahi manao iloko o'u e haalele i kana hana. @ ke kumu wale no nana i kaohi hou mai ia'u, no kuu hopohopo, o lilo auanei ko'u haalele ino ana i kana hana, i wahi nona e hoopilikia ae ai i kuu kane, hoopau ae la au ia manao, oiai no nae, aole no he waiwai i koe o kuu kane, mahope iho o ka lilo ana aku i meapaahana ua keia kanaka, eia nae, ua nui kuu aloha nona, me kuu makaukau mau e hoopakele iaia mailoko mai o na poino," alaila hiolo okoa mai la kona mau waimaka.

            "he mea no nae na'u e hauoli nei ka hoike ana aku ia oe e Miss Wanawoka, no kuu noho hou ana iho, pela i hiki ai ia'u  ke malama aku i kou makuahine. Oia kekahi o na wahine oluolu, me ka maikai ole o kona malamaia ana, a ma ka manawa mua loa ho o ko'u ike ana aku iaia, ua umeia aku ko'u manao hoohihi nona, a ua pipili paa ko maua noonoo i keia manawa i kekahi no kekahi e noho nei."

            "O, e kuu Mrs. Alani maikai, ua manaoio loa no anei oe o kela kuu mama, a i ole, he pio paha oia na keia kanaka ino?" wahi a Haliaka me ka leo o ka mea i piha me na ehaeha he nui.

            "Aole loa he wahi kanalua iki iloko o'u, o kela maoli no kou mama, no ka mea ma ka Mr. Waila hoike mai ia'u, ua loaa kela wahine i ka ma'i pupule no na makahiki ewalu, a o ka nui no hoi ia o na makahiki au i kamailio mai nei, i make ai o kou makuahine ma Italia ; aole malaila wale iho la no pau na hooiaio no kona lilo ana he mama nou, aka aole loa he wahine e kahea mai i kou inoa, o kou mama wale no."

            "Pehea, ma kou manao maoli, ua pupule i'o no anei oia?"

            "He olohewa no kana olelo i kekahi manawa, a i kekahi manawa no hoi, he maikai maoli oia, me he mea pupule ole la, ua like pu no me kaua e noho nei. I kekahi manawa e kahea mau ana oia i ka inoa o Haliaka, kana kaikamahine, a ke maikai mai no hoi kona noonoo, he keu aku a kona noho malie kohu keiki uuku. Ma ke ano nui nae ke olelo ae he nawaliwali loa kona noonoo, ua aneane e pau loa ka hiki ana iaia ke hoomaopopo i kana mau mea i ike ai i kona wa ma'i ole."

            "Auwe no hoi kuu makuahine e!" i hooho ae ai o Haliaka me ka noke ana iho i ka uwe, i kau a mea o ka hiki hou ole iho iaia ke uumu i kona aloha no kona mama, alaila nana aku la ia Mrs. Alani me ka i hou ana aku.

            "Aole anei ou manao, he keu aku keia a ka mea kupaianaha loa, o ia ko Mr. Waila lawe ana mai e hoopaa ia'u maloko o keia hale? Ke ole au e kuhihewa, ua loaa iaia ka hoohuoi e hoea mai ana i ka wa e ike ai au i kaua mea i hana aku ai maluna o kuu mama, pela oia i hoolilo ai ia'u i pio malalo ona, aole anei pela kou manao e Mrs. Alika?"

            "He mea kupaianahi i'o no keia, aka nae aole i maopopo iki ia'u ke kumu o kona lawe ana mai ia oe e hoopaa ma keia wahi, me he mea la, o ka hana hiki wale no paha ia ana i noonoo ai nou, oia wale no nae ka i maopopo i ka manao o kana mea e hana nei."

            "I ka manawa hea oe i manao ai e lawe aku ia'u imua o kuu mama?"

            "E hoomanawanui oie, ahiki i ka ikaika maikai ana o kou kino, ia wa kaua e hele aku ai imua on a, o ua manawa la, ma ka pau ana no ia o keia pule; ke kanalua loa nei nae au no ka hiki i kou makuahine ke hoomaopopo mai ia oe.

            "Iloko o keia mau makahiki ewalu o ko olua noho kaawale ana, he hana pohihihi loa no kou mama ka hoomaopopo ana mai i kana kaikamahine, no ka mea ua loli loa oe, mai kona wa i ike hope mai ai ia oe. Ke hoomanao nei au, he eha wale ae nei no makahiki, ko'u ike ole ana ia oe, ua ku a hoohewahewa no au, a ma kou mau maka wale no, ame ke ano o ka oni ana o kou poo. Inalaila au i hoomaopopo aku ai ia oe, a oki loa aku paha kou makuahine he ewalu okoa mau makahiki ana i ike hou ole ai ia oe."

            "Pehea kuu mama, he kulana ma'i i'o anei kona au i ike ai?"

 

(Aole i pau)