Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 7, 18 February 1921 — Page 8
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HE OLELOA ʻ O KUPONO LOA NO NA KOA
Imua o na pualikoa ma Leilehua, i kamailio okoa aku ai ka Mekia Generala Moron o ka oilia-@a koa o Amerika ma Hawaii nei, no ka pono i na koa apau iloko o ka oihana koa e hoike ae ia lakou, he poe ka oiaio, a he poe hiki ke haawiia aku na mahalo kiekie ana a ka lehulehu, ma ka malama ana i ko lakou mau kulana. me ka hopohopo ole no ka nemaia aku e ko ke kulanakauhale nei poe, a ma na wahi paha apau a lakou e hele ai.
He mea oiaio. ua lehulehu wale na hana karaima i lawelaweia e na koa. a ke auamo nei kekahi poe koa i ike maoli ia ko lakou hewa, i ke ko'iko'i o ka hoopa'i i kau aku maluna o lakou, aole nae e lilo na hana karaima. a hakihaki kanawai a ia poe koa i hana aku ai i kume e ili aku ai na ahewa ana malama o na koa apau.
Ua pololei ioa ke Kenerala Morton i kamailio aku ai i na koa. aole i like ko lakou kulana, me ko na makaainana ; i ka wa e hana hewa ai kekahi mea. aole oia he koa, e ili wale aku ana no maluna on a hookahi iho na ku'eana a na kanaka. aka i ka manawa nae a kekahi koa e hana hewa ai. ua pahola ae kana hewa o ka hana ana maluna o ka @@hana koa holookoa. no keia kumu, a no na kumu @ ae no hoi. i makemake ai ke Kereala Morton e lilo na koa i poe hooko i na rula o ka oihana a lakou i hoohiki ai. a i poe hooko pu hoi i na kanawai o ka ama.
Aole na makaainana o keia kulanakauhale i noho pouliuli i ka hana a kekahi poe koa, i hooko aku ai ma ka hoopilikia ana i kekahi poe. Eleke me ua mea oiaio i ikeia ma na manawa lehulehu ae nei i hala ; a ua lilo i amau hana i mea e hookamoia aku ai na mano ku-e i na koa. me ka nana ole ma paha he poe ino a he poe maikai paha lakou.
I wahi nae e loaa aku ai na hilinai ana a na mal@aainana o Honolulu nei i na koa, a e kapaeia ae ai hoi na noonoo iloko o lakou, no ke ino o na koa, ua ili aku ke ko'iko'i maluna o na koa ponoi iho. Ka hoikeike ana mai ma ka lakou hana, aole he poe ino, elike me ia i nanaia aku ai no na koa apau loa.
Ma ka manaoio o key pepa, aloe no he like ole e na koa me na makaainana, aia no he poe koa maikai a he poe koa ino, pela no me na makaainana ; pehea nae ka maikai o kekahi poe koa, in a lakou e hoomahu'i ana iloko o na hana e puehu ai ka lakou mau dala, elike me ka hana piliwaiwai a me ka imu rama, e lilo ana ko lakou kulana nele, i mea nana e koi mai ia lakou e lawelawe aku i na hana karaima i loaa mai ai ke dala no ko lakou mau makemake.
O ka pilikia hookahi no keia i ikeia iwaena o na makaainana; o ko lakou noho nele, mamuli mai o ke komo nui iloko o ka hana piliwaiwai, ka inu waiona ame na hana uhauha, ua konia mai lakou e lawelawe aku i na hana hakihaki kanawai apau i wahi e loaa mai ai ke dala; a ke mahalo nei keia pepa, i na oleloa'o kuli'u a Generala Morton, o ka waiho ana aku imua o na koa. e lilo i poe hoomaLaulii. i poe malama ana i ko lakou mau kulana ame ka ihiihi o ka oihana a lakou e paa ana. o keia wale no ka mea nana e ume aku i na manao mahalo o ka lehulehu maluna o lakou.
Aole kakou i hoohewahewa i ke ala ana mai o na manao ku-e mai kekahi heluna mai o na koa, no ke ala ana ae o na manao hoahewa mai na makaainana ae o keia kulanakauhale, no kekahi mau *araima i lawelaweia e kekahi poe koa, maluno o ko kakou mau makaainana. e laa me ka pepehiia ana o George Markham Jr. a make ma kahi hoomoana o na koa ma Leilehua. pela hoi ka pakele mahunehune ana mai o ke ola o kekahi kiakaa Puhiki malalo ae nei o ke alanui o Puuloa; no ka ho*auhee ana ae nae i kela noonoo mai ka lehulehu aku o ka poe aole lakou he koa. ua kau aku ke ko'iko'i maluna o na koa apau. i makee i ko lakou inoa maikai, ame ka lakou oihana, ka hoikeike ana mai ma ka lakou mau hana ma keia hope aku, ua huhihewa loa ka nanaia ana aku no ka lilo o na koa apau i poe ino, poe ino, mamuli la o ka hana a kekahi poe kakaikahi wale no.
_________________________________________________________________
HE HANA PONO E HOOKO KOKE IA AKU
Ma ka hele ana a na komite ola o na hale kauhanawai a elua o ko kakou ahaolelo kuloko, e ike maka no lakou iho. i ke kulana maemae o na kauhale ma ka apana o Waipahu. Ewa ae nei, elike ine ke kono a na luna oihana o ka papa ola o ke Teritore. u aike maoli kela kornite i ke ku i ka pelapela o ke kulana ma kela apana, ke olelo ae ma ke ano nui.
O na kauhale e nohoia ana e kekahi poe malaila, Le kahawai e kahe ana i piha me na meaino. na wai inoino e kahe ana mai na auwai liilii aku, i hanaia no na wai o na halekuke ame na wai holoi, noloko o ke kahawai, ame ke kulana holookoa o kela apana. ua manaoio keela mau komie, ua hoea mai i ka wa no ka hoomoe ana aku i na paipu lawe meaino ma kela apana. pela wale no e loaa mai ai ka maemae o ka noho ana o na makaainana maiaila e kaawale loa aku ai na mea pelapela; a o ka mea oi loa aku. o ia no ko palekana ana o na kanaka malaila. mai kekahi ma'i luku mai, a palekana pu hoi ka poe apau ma na wahi e ae o keia mokupuni.
ka manawa e hooikaikaia ana e hoomoeia na law meaino ma na apana o Waikiki ame Kalihi. a i hooholoia ai hoi, ka hoopuka ana aku i na bona aie kulanakauhale no kela hana, o kekahi o na kumu ko'iko'i loa i kukuluia mai, no ke kupono loa e loaa na paipu lawe meaino ma kela mau wahi. no ka hoopokele ana ae no ia i ka lehulehu. mai na mai luku mai; ma o ke kulana pelapela i hoomaopopoia ma na aina haahaa. a i nele i na paipu lawe meaino.
Malalo o ia kumu hookahi, aole e hiki e nanamaka ia kela pilikia, ina o ke alahele ia e palekana ai ka lehulehu. a e hapaiia ae ai kela apana mai kona kulana e ikeia aku nei o keia wa.
Ia kakou e ake mau nei e loaa ke kulana maemae i keia kulanakauhale ma o ka hoomoeia ana o na paipu lawe meaino ma na wahi like ole; e hoopau loa ia aku na lua hoahu o na meaino iloko o ka honua. pela me na lua liilii, iloko o ia manawa hookahi, aole e nanamaka wale ia aku, na wahi e ae mawaho aku o keia kulanakauhale, i ikeia ka pelapela maoli.
O ka hookaawale ana ae o ka ahaolelo i kekahi haawina dala mahuahua, elike me ka hooiaio a ke komite ola o ke senate no ke kupono e loaa ona paipu lawe meaino no Waipahu. he hooiaio ana ia, ma ke alahele pololei; a he kumu alakai hoi no na wahi e ae ma keia mokupuni e ikeia ana na ano maikai ole elike ae la me kela ma Waipahu e loaa aku ai na paipu lawe meaino ma keia mua aku.
O na dala mahuahua i hooliloia aku no kekahi hana i pili loa aku i ka palekana o na ola makamae e hapai ae ana hoi i ka noho ana o na kanaka ma ke kulana maemae. he mau dala makepono loa ia, no ka mea aole o ka apana wale no o Waipahu ka i hoopomaikaiia aku. aka o ka lehulehu apau e noho ana ma keia mokupuni, a mawaho aku hoi o oahu nei.
__________________________________________________________________
KA AHAHUI O NA KIAKAA OTOMOBILE
Ke hoolalaia mai nei ke kukulu ana aku i kekahi ahahui o na kiakaa otomobile ma keia kulanakauhale; in a ia no ka hoopakele ana ae i ka lehulehu, no ke koi ana e hookoia aku ke kanawai. a e kaohiia mai na hana kolohe i ikeia o ka wa ae nei i hala, alaila e haawiia no mahalo ana no kekahi ahahui o kela ano; aka, in a ia he ahahui i kukuluia ae, no ka hoopaa ana i na kiakaa otomonile apau, malalo o kekahi ana no na kaki o na kaa otomobile, alaila aia he mau kumu kanalua ma ka aoao o keia pepa ka haawi ana aku i na apono ana, i ka ahahui o kela ano.
Nui wale na ulia kaa otomobile e ike mau ia nei i kela ame keia manawa ma keia kulanakauhale, me ka make ma'uwale ana o kekahi poe, mamuli mai o kekahi o kela mau ulia; no ka holonui mai ma ka aoao o na kiakaa: ka malama ole ia o na kanawai i ka@@ia no na kaa, a no na manao haakei iloko o na kiakaa; in a no ke a'o ana i na kiakaa, i na mea kupono a lakou e hana ai. i wahi e halawai ole ai me na ulia poino. ka manao nui o ka hoala ana ae i kela ahahui. alaila ua makai maoli; a'e hoea i'o mai ana i ka wa e hoemiia mai ai na ulia.
Ua maikai maoli na kanawai i hanaia no na kaa otomobile. e hoakaka maopopo ana i ke ano o ko lakou holo ana ma na alanui. a ma na kihi alanui, o ka pilikia e ikeia nei no kekahi poe kiakaa. aole o lakou hooko i kela mau kanawai, o ka lakou nana wale no. o ka loaa i ko lakou mau kaa ka pono o ka holo ana maluna o ke alanui, mamua o ka oili ana ae o kekahi kaa okoa.
He oiaio. he lehulehu wale na kaa otomobile i lilo aku i ka poe aihue, pela me ka aihueia ana o na pono o kekahi mau kaa i poino, i haaleleia ma ke alanui. a ua hooplikiaia aku no hoi kekahi poe kiakaa. e na ohua e kau ana maluno o ko lakou mau kaa, in a no ke ake ana e hoopauia ae na hana kolohe o kela ano. a e lilo kela ame keia kiakaa. i lilo i lala no kela ahahui. i mea kokua aku ma ka hakilo ame ka makaala pono ana i ka poe kolohe, me ke kanalua ole ke olelo ae e lilo ana kela ahahui i mea kokua nui ia aku. aole e ka lehulehu wale no. aka e na on a o na kaa otomoblie ame ua hale hana otomobile apau o keia kulanakauhale.
__________________________________________________________________
E MAKAALA LOA I KA POE KOLOHE HOOKOHUKOHU!
Ma ka pule aku nei i hala, ua kauleo aku keia pepa i kona poe heluhelu. e makaala i kekahi poe kolohe e komo hele nei maloko o na kauhale, me ka hookohukohu ana, he mau luna oihana federala lakou. i loaa ke kuleana e huli ale aku ai i na home no ka okolehao o opiuma paha; mamuli o ka nui loa o ka poe o kela ano e hele nei, elike me na mea oiaio i loaa mai i keia keena, mai na huli Koolau aku nei, ua konoia mai makou e kauleo hou aku i ka lehulehu, e lawe i na makaala ana apau no ka poe o kela ano.
Ina e hoea aku ana kekahi mea ma na home, me ka nana ole i kona lahui, a hoike aku he luna oihana federala oia, i loaa ke kuleana e huli i na home no na waiwai i papaia e ke kanawai, he mea pono no e ninau mai ia mea, a ia poe paha i ko lakou kuleana ma ke ano he mau luna oihana, a i hiki ole ia lakou ke hoike ae i kekahi mau hooiaio ana, no ko lakou lilo ana imau luna oihana, alaila o ka hana pono wale no, o ia ke kipaku ana aku i ka poe o kela ano, in a no ia me ke kui'o, a i ole, waiho aku iloko o ka lima o na kanaka o ke aupuni ka poe i loaa maoli ia lakou ke kuleana e hopu mai ai i ka poe kolohe apau.
Ua nui ka poe i hoopilikiaia, ma o ka puni wale ana mai i na hana pulapu a keia poe kolohe; i wahi nae e hoopoakeleia ae ai ka poe i lilo mua ole i luahi, no na epa a kela poe kolohe, pela wale no i konoia mai ai keia pepa, e hoonaauao mua aku ia kakoou i ka @a pono
__________________________________________________________________
He kau hoopiipii ukuhana keia o ka ahaolelo, no na luna oihana o na kalana, lehulehu o kakou. I ka wa pipii aku nei o na meakuai, aole he mau hoohalahala i ikeia no na ukuhana i kauia e ke kanawai no ia mau luna oihana, aia ka hoi a emi mai ke kumukuai ma kekahi mau meakuai i keia wa, o ka hooi loa ae ia i ka hoopii ana i na ukuhana, o ia la hoi, he wa keia no ka hao ana i ka barela puaa!
__________________________________________________________________
Nuhou Kuloko
Ma ka hapalua o ka hora ekahi o keia auwina la, e noho ae ai ke kiure kiekie o ke Teritore maloko o ka hale hookolokolo.
__________________________________________________________________
Mahope iho o ka hoohala ana he mau pule ma Kauai, i huli hoi mai ai ka Mea Hanohano Henry L Kawewehi no keia kulanakauhale, ma ke Kinau o ka wanaao o ka Poalua nei.
__________________________________________________________________
O ka Rev. S. L. Desha, o Haili, Hilo, ka haiolelo mai ka awai mai o Kaumakapili, ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, Miaki 6; oa konoia na mea apau e hoea ae ma keia luakini, no ka hoolohe ana i kana haiolelo
__________________________________________________________________
Ua hiki aku ka heluna o na make, no ka mahina aku la o Feberuari i pau i ka 118; o na Hawaii ke hui pu ia me na hapa ka nui, ma kahi o ke kanahakomamakola, a malalo mai na lahui e ae.
__________________________________________________________________
Mahope iho o ka noho ana maloko o ka halema'i no kekahi mau pule ae nei i hala, i huli hoi mai ai o W. O. Smith no kona home, e hoohauliia ak uai kona hau hoaloha lehulehu, no kona palekana ana mai ka ma'i mai
___
Ua kapaeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka o ka hoonua ana mai i keia keena, mamuli o ka piha loa o ka pepa i keia pule, e hoomanawanui mai no e ka poe na lakou ia mau palapala e ike ole iho ana ma keia helu o ke Kuokoa nei.
__
He kepan@ kiakaa otomobile, o J. Hori ka inoa ka i paa ae i ka hopuia e chas. R. Frazier, ka akena o na loaa kuloko, ma ka po oo ka Poalua nei, no ke kuai ana i kekahi omole okolehao i kekahi mau koa elua, no ke kumukuai o elima dala.
__
Ma ka home o kekahi Pake nona ka inoa o Lum Yee Sing, i loaa aku ai i na luna oihana federala ma ka auwina la o ka Poalua iho nei he ipuhao puhi @ama, me kanahikukumamalima galani o na mea i hoawaawaia no ke puhi ana aku i rama, ame iwakalua galani @ama I'ake.
__
Oiai e hana ana ma ka hale aupuni federala hou ma ka Poalua iho nei, i haule mai ai he limahana o Otto Baptist, ka inoa a cha loa, me ka hoihoi awiwi ia ana no ka halema'i o na ulia poino, a mailaila aku no ka Halema'i Moiwahine.
__
Oa hoikeia ma ka Poakahi nei, na hiki aku ka nui o na dala i loaa i ka hui malu, no na hana hoikeike i mala maia ma@aho ae nei o Kamoiliili iloko o hookahi pule wale no, mawaena o ka umikumamalima ame umikumamawalu kaukani dala, ma hope iho o ka ukuia ana o na hoolio apau.
__
E hoomaka ana ma keia Sabati iho, e paku'i aku ana kahui alahao o Oahu nei i kekahi ka lawe ohua, me na kaa lawe ohua kahiko, no ka poe e make ana e nana i ka hiano o ka aina, i ka wa e holo ana ke kaaahi, he ekolu manawa o ka pule, e holo ai o keia mau kaa lawe ohua hou.
__
I kulike ai me na mea i hoikeia ae e Charles R. Frazier, ka akena o na loaa kuloko, e hoea mai ana i ka paa ana o kekahi ipoe kolohe hookohukohu ia lakou iho he mau luna oihana federala, i ka hopuia He poe kekahi i paa ae ma ke ano hoohuoi a hookuu hou ia nae, mahope iho o ko lakou noke ia ana i ka ninauia.
__
O na lala apau o ka Ahahui Hoahu @ na makuahine o Kawaiahao, ua ma ke@keia lakou e ka peresidena, Mrs. P. N. Kahokuoluna, e akoakoa ae maloko o ke Club House o Kawaiahao no ka noonoo ana i kekahi m au kumahana ano nui e pili ana i ka ahahui, ma ka la apopo, Maraki @, 1921, me ka paa pu ae i na buke.
__
Ua hookomoia na haina nane o ka hoo@naia ana mai nei i keia keena, no kanane a J. W. K Kakelamaluikaleo iloko o ke ie opala, no ka lalau loa o ia mau haina apau, elike me keia: Pa Ko Li; Mahina, Maku; Pakipika, Kualeimakihara; Pohakueleele; Mauna Loa, Mauna Kea ame Kilauea; Awa o Kou; Piha Kilauea; Ka poli o Pele; Mauna Kea, Mauna Loa, Hualalai; Kanepohaku.
__
Mahope iho o ka hoomaha ana no kekahi mau mahina ae nei i hala, e hoomaka hou ana @ aloale hakoko ma keia mua koke iho, no ka mea ua hoike ae nei o Mr. Manuel barboza, ka lunanui o Kinjo, Ikeda, ka moho hakoko o Hawaii nei, e hoea mai ana he moho kaulana i ka hokoko mai Amerika mai nona ka inoa o Sam Clap@am, ma keia mau iho, a ma ka po ka la 19 o keia mahina e hakoko ai laua ma keia kulanakauhale.
_
Nuhou Kuwaho
Washington, Feb. 28 -- Ua hoounaia aku ma keia po iho la e ke keena aupuni he mau palapala i Panama ame Costa Rica e hoakaka ana i kekahi kulana onipaa o ke aupuni e kokua ana i ka uwao ana i mea e pau ai ka hoopaapaa no na palena aina he hana i ulu mai ai ka hakaka mawaena o na Republika liilii elua ma Amerika Waena.
__
PANAMA, Feb. 28 -- He pualikoa Amerika nui ke ku kiai nei i kahalealii maanei mahope iho o ka ulu ana ae he haunaele mawaena o na kanaka Panama me Costa Rica, he haunaele i make ai kekahi mau kanaka elua.
__
DUBLIN, Feb. 28 -- He elima mau koa i make i keia po ma Cork a he @ @ i hoehaia iloko o kekahi haunaele i ala ae mawaena o na makaainana Ailiki i lako me na mea kaua ame na koa. Ma ka hoolaha i hoopukaia ae aohe mau mea kaua a na koa Pelekane a e hele holoholo wale ana no lakou maluna o na alanui ma ko lakou maluna o na alanui ma ko lakou manawa i lele kauaia mai ai e na makaainana Ailiki i piha inaina.
__
WASHINGTON, Mar. 1 -- O ka peresidena Wilson pu kekahi i akoakoa aku ma ka halawai hope a kona aha kuhina. Ua makana aku oia i kela ame keia o kona mau kuhina i kekahi kii i pa'iia o ka aha kuhina i laweia ai ma ka halawai mamua iho. Ua kamailio pu oia me na hoa o ka aha kuhina a haawi aku la i kona aloha ia lakou. Ua haalele mai oia i kona mau keena oihana ma ke ano he mana hooko me he mea la no ka manawa hope loa me ke kalele ana maluna o ke kookoo me ka o-i liilii o kana hele ana.
__
WASHINGTON, Mar. 1 -- Ua hoololiia e ke senate me ka lokahi loa i keia la ka bila haawina dala no ka oihana kaua moana ma o ka hookomo ana i kekahi pauku e kauoha ana i ka Peresidena e lawe i kekahi mau keehinahana e hoea aku ai i ka hoakoakoa ana i kekahi ahakukakuka o na elele o na Mokuaina Huiia, Pelekane ame iapana, no ka noonoo ana maluna o ke kumuhana ka hoopau loa ana i ke kapiliia o na mokukaua.
__
MARION, Mar.1 -- Ua hookohuia aku i keia la e ka Peresidena i kohoia harding me ka maopopo loa o W. H. Hays o Indiana i lunaleka nui; Andrew W. Mellon, o Penikelevania, i kakauolelo o ka oihana waiwai, ame Senatoa A. B. Fall o Nu Mekiko, i ka kauolelo no ka oihana kalaiaina. O ke kulana kakauolelo o ka oihana limahana wale no koe aole i hoopihaia.
__
FLORENCE, Mar. 1 -- He @@ poe i pepehiia a make a he 100 ji hoehaia a he 500 poe i hopuia no ka hoohaunaele i keia la ma ka hana e pili ana me ka hana hookauhuli aupuni maloko o Tuscany, i hoalalaia ai no ke akeakea ana i ka nee ana aku o na pualikoa.
__________________________________________
MAKE KA WAHINE A ANDREW COX
Maloko o ka halema'i o ka mahiko ma ke ahiahi o ka Poaono o ka pule aku la i hala i lele loa ae ai ke aho o Mrs. Co, ka wahine mare mua a ka lunakiai Andrew Cox i oki ai mamuli o ka papaa ana i keahi o ka holapu ana ae i koua hale ma Waialua.
He wahine makapo kela o oia hookahi wale no ka ko kona hale. Ma kekahi manawa mamua iho o ke aumoe he kepani e noho kokoke mai ana i kona hale ka mea mua loa i ike aku i ka a ia ana o kona hale e ke ahi, a ua holo aku la oia me kana mea kinai ahi e kinai ahiki i ka pio ana. Eia nae, no ka makapo o kela wahine, ua papaa kona kino mamuli o ka a ia ana e ke ahi, a ua lawe koke ia aku oia no ka halema'i o ka mahiko a oiai ua nui kona piono mamuli o ka papaa loa o kona kino, ua make oia he manawa pokole ma ia hope iho.
He puhi paka ka keia wahine, a ua manao wale ia oiai no oia e puhi paka ana ua ka ia loa ia oia i ka hiamoe a ua helelei ka lehu ahi iluna o kona lole a hoomaka ka a ia ana o na mea oloko e ke ahi. he 45 on a mau makahiki a he luahine kama ole oia.
___________________________________________
KE KUMU I HOOPANEEIA AI KA BILA HOOPULAPULA
(Mai ka aoao Ekahi mai)
te, pela iho la e kapaeia ae ai kekahi mau bila baawina.
"Ke minamina nei au no ka noonoo ole ia ana o kekahi mau bila, o ka oi loa aku, ka bila e hoamana an i ke komisina awakumoku e kaki i auhau maluna o na ukana e laweia ana ma na uwapo, eia nae ao@@ Hawaii wale no ka i loaa keia kulana pakalaki. O na bila apau, me ka nana ole ia o ko lakou ano nui, e hookomo hou ia aku ana lakou."
___________________________________________
KAUIA KA HOOPA ʻ I HOOPAAHAO MALUNA O MAY
(Mai ka Aoao 1 Mai)
"Ua hiki ia oe ke noho iho ilalo, ke makemake oe," i hoomau mai ai ka Lunakanawai Banks i ke kamailio ana i ka mea i hoopiiia. "O keia kekahi o na hana ehaeha a'u e hooko aku ana mahope iho o ko'u noho lunakanawai ana maloko o keia Teritore.
"Ua ili iho he hana nui maluna o'u ke kau ana aku i ka hoopa'i maluna o kekahi kanaka, i loaa ia'u ka manao aloha nona; he kanaka i noho pu me ka lehulehu maanei nei no na makahiki loihi, a i paa hoi i kekahi mau kulana oihana hilina'iia; he kanaka hoi i mahalo nui ia e kona mau hoa lawelawe oihana, he kanaka hoi, oiai iloko o ka wa kaua, mamuli o ka'u mea i ike, ua hoikeike ae oia i kona kupaa mahope o ke Aupuni o Amerika Huipuia.
"Ina aole he poe i komo pu mai iloko o keia hana, koe wale no ka mea i hoopiiia, in a aole he kuleana o ka lehulehu ia mea, e lilo ana i mea hauoli na'u ka olelo ana aku iaia: 'Ua hiki ia oe ke hele, me kekahi hoopa'i mama; no ka mea e lilo ana no kela hoopa'i mama i mea ko'iko'i iaia. O ke kauia ana aku o kekahi hoopa'i mama maluna o ke kanaka o kona mau makahiki he ko'iko'i ia no ke a'o ana aku iaia i na haawina a'o kupono apau, e loaa mai ana mai kela hoopa'i mai.
"Aka nae, he mea pono ia'u ke noonoo ae no ka lehulehu e noho nei kakaou. he mea pono ia'u ke noonoo ae no ke kumu hoohalike e ukali aku ana, in a au e kau ana i kekahi hoopa'i mama. He mea pono no hoi e oonoo iho au in a au e hookau aku ana maluna on a i kekahi hoopa'i mama, e konoia aku ana kekahi poe e paa ana i na kulana hilina'iia he mea liilii wale no keia, e hoohalike pu mai ai lakou. E manao iho ana lakou, ua ahona ka lawe ana i kekahi hoopa'i mama, me ka manaolana e ohi i kekahi pomaikai nui, mamuli o ka lakou mau hana hewa ana.
"No cela kumu âme ka mana kaumaha no hoi, aole e hiki ke alo ae mai ka hooko ana aku i ka manao maoli o ke kanawai, ma o ka hoopa'i mamala. @@ nana mai ka lehulehu i ka aha hookolokolo no ka hoopakele. He kuleana ko ka lehulehu e loaa aku ai ka hoopakele ana a ka aha. He hana nui maoli keia i kau iho maluna o ka aha, a e hookoia aku ia, me ka nana ole ae i ka manao ponoi o ka lunakanawai nana e hooko ana ia hana.
"O ka olelo hooholo ame ka hoopa'i a keia aha, e hoopaaia oe maloko o ka halepaahao ma ka hana ikaika ma ka Halepaahao o Oahu no ka manawa aole e emiiho i ka elua makahiki, aole e oi aku i ka umi makahiki."
_______________________________________
E HOOMAKA AKU ANA KE ANA ANA I NA AINA O KEKAHA
(Mai ka aoao Ekahi mai)
O ke kanawai hookuonoono kahiko, ma ka hookomo ana ae o ka poe noi i ko laku mau inoa a o ka poe e loaa ana na helu, elike me ka nui o na helu o na apana aina, o lakou ke kuleana ma ke koho ana i mau aina hookuonoono no lakou.
He mau aina keia o ka papa ekahi, in a nei no ka holo o ka bila hoopulapula, alaila e hookoeia ana kela mau aina ma ka hoolimalima, i na mahiko, o na dala e loaa mai ana, ma ka hoolimalima ana, e holo aku no ia no ke kokua ana i ka poe hookuonoono; aka i ka holo ole ana mai nei nae o kela bila, a e pau ana hoi ka hoolimalima o kela mau aina i keia mau mahina aku, aohe hana hou aku i koe, ma ka aoao o ke komisina o na aina aupuni, o ka wehe wale aku no i kela mau aina, no ka hookuonoono ana, ma ka manawa e waihoia aku ai na noi, mai ka poe aku e makemake ana e hookuonoono.
________________________________________
HOOLE KA HALE I KA HOOLOLI ANA
Waihoia ma ka papa ka uila a Lunamakaainana Frank K. Archer e hoololi ana i na makahiki o ke keiki e hele ai i ke kula mai ka 6 a 15, a i ka 8 a ka 12, mamuli o ka hoihoi ana ae a ke komite hoonaauao o ka hale i ka hoike e apono ana i ka waihoia o ka bila ma ka papa, elike me ia malalo nei:
"Ua loaa ka manao i kou komie in a aole e koiia ana na keiki e hele i ke kula ahiki i ka piha ana o na makahiki i ka ewalu, e hele lalau ana na keiki ma na kuaaina, aole loa he manawa no lakou e hele ae ai i ke kula o na pokii, a i ole e loaa ak uai paha kekahi hoonaauao ana ia lakou maloko o na home, oiai ma ka hapanui o na makua aia lakou ma ka hana ma na mahiko ka hapanui o ko lakou manawa, aole he manawa e kiai a e hoonaauao ai i ka lakou mau keiki.
"Ua lao pu ka manao i kou komite o ka cono o ko lakou mau makahiki mai ka banau ana mai, aole i opiopio loa no ka hoohele ana ae ia lakou i ke kula. Ina aole e koiia aku ana na keiki e hele i ke kula mai ka 12 a i ka 14, o ko lakou mau makahiki aole loa e lawa ana ka ike e loaa aku ana ia lakou no ka hoomakaukau ana ia lakou no ke ola ana aku."
________________________________________
E HOOKAPU LA KE KALEWA ANA I NA LAAU LAPAAU
Ma kekahi o na bila eha i hookomoia ae i ka hale o na lunamakaainana ma ka Poalua iho nei e ka Lunamakaainana Fernandez he hana kue kaua wai na kekahi kanaka ke kuai a kale wa ana ma ke ano maauauwa a ma kekahi ano haua e ae paha i na laau lapaau, a ua haawiia ka mana i na lunakanawai o na aha hookolokolo apau e hooloholo ai maluna o na mea oiaio apau i ikeia i pili a a i komo hoi maloko o ka manao o ke kanawai. No ka hoopai e kauaia ana maluna o ka mea ha'iha'i kanawai ua hoakakaia maloko o ke kanawai ma ke ano hoopa'i dala aole e emi iho malalo o ka $100 a aole hoi e oi aku maluna o ka $500, a i ole ma ka hoopa'i paahao aole e oi aku maluna o ka makahiki hookahi, a i ole ma ia mau hoopa'i paha, a elua.
O kekahi bila i hookomoia ae e Lunamakaainana Fernandes e hookapu loa ana i ka hookae ana o na on a hokele i kekahi mea e hele aku ana e noi i rumi e noho ai. E hoakaka aua maloko o ia bila he kuleana ko keia ame keia mea e hele aku ana e noi ina e uku ana oia i ka auhau kupono i kakiia aku iaia.
O ke kolu o na bila i hookomoia ae e Fernandez he hana kue kanawai @eki a pephi ana i na ku, na manu @@@@ a i ole na manu kolohala, a i ole kuai aku ma ke akea i na hua a ia mau manu ahiki i ka la 1 o Okatoba o ka 192@ He hoopa'i ma ke hoopa'i hoakakai@ ke hahakiia ke kanawai.
_______________________________________
NALOWALE HE RUKINI MALAMA HALEKUAI
E hoakaka ana kekahi meahou mai Hilo mai, ma ka Poakahi aku la i hala, no ka nalowale honua ana o kekahi Rukini malama halekuai ma Kainehe, Paauilo, Hamakua, nona ka inoa o Ronaldo Velaski, me ka lilo o kela nalowale ana i kumu hoopohihihi loa mai i ka manao o ka oihana makai o Hawaii.
Ua nalowale kela Rukini ma ka la 12 aku nei o ka inahina o Feberuari, oiai nae, ua noke kona ohana ame na makai ka huli ma na wahi like ole, aole nai he loaa iki o koua kino, in a hoi ua pepehiia paha oia a make, ma ke ano powaia.
O kahi o ka ike hope ia ana o kela rukini ma ka home no ia o kona makuahine ma Ookala, he umi mile mai Paauilo aku, a ma ka oleloia, he nui ke @ala a kela Rukini ia manawa.
Aole he mau ike i loaa mai i ka oihana makai no kahi i hele ai o kela Rukini, eia nae a ala ae na manao kohokoho wale, me he mea la, i kona haalele ana aku i ka home o kona makuahine, no ka huli hoi ana mai no kainehe, kahi i ku ai o kona halekuai, ua halawai oia me ka poina iloko o ka lima o ka @@ea powa, a poe powa paha.
______________________________________
HOOPA ʻ IA O McBRIDE E KA AHA KIEKIE
Elua makahiki e lawelawe ole ai o Claudius H. McBride i ka oihana loio maloko o na aha hookolokolo o keia Teritore, mamuli o ka ike ana o ka aha kiekie i ka hoopa'i, a e haalele mai ana ka oia ia hawaii nei maloko o na mahina ekolu, elike me na lono lauahea.
Ua ae oia i kona hewa no ka hoeha ana i ka hope makai o waimea Kauai a pela kona hoopalaleha i ka hana ana i kekahi mau hihia i kohoia mai ai ola i loio. Ua hoopau wale ia kekahi mau hihia e kue ana iaia, mamuli o ke @oi a ka loio kuhina.
______________________________________
NA MARE
Raymond Judd ia Annie Ka@aka, Feb. 19
Victor K. Boyd @a Elizabeth K Duvauahaele, Feb. 21
Harry P. Stokbrook ia Mr.s B. Kaaihookano, Mar. 26
George Kaku ia eva Moses, Feb. 26
John K. Achi ia Mrs. Nancy Keanaaina, Feb. 27
_____________________________________
NA HANAU
Na Mr. âme Mrs. John Kealoha, he kaikamahine, Feb. 7
Na Mr. âme Mrs. Jeremiah Kaholua, he keikikane, Feb. 18
Na Mr. âme Mrs. Jacob Kapowai, he keikikane Feb. 25
Na Mr. âme Mrs. Anthony K. Aki he keikikane Feb. 25
Na Mr. âme Mrs. George S. Dias he kaikamhine Feb. 28
_____________________________________
NA MAKE
Charles K. Lewis ma ka Halema'i Moiwahine, Feb. 26
Daniel Komekoa ma ka Halema'i o Kalihi, Feb. 27
Mrs. Kealoha Kamakahiki, ma ke alanui Waiakamilo, Feb. 27
he bebe na Mr. ame Mrs. S Pahinui, ma Honolulu Feb. 27
Mrs. Kapihe Namilimili ma ke alanui Austin Mar. 2