Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 8, 25 February 1921 — He Moolelo no ko Helena Simoa Lanakila Ana A I OLE Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona [ARTICLE]

He Moolelo no ko Helena Simoa Lanakila Ana A I OLE Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona

N° kekahi mauawa ka noho mumule liou ana o laua a 1 r> ' '' 'a i ka »»na aku, aia like iloko o laua na hoo:ao ana no ua la i hala, a he hana paakiki ka hooholo ana la o laua ka mea kupono e hoaponoia aku. O ka wa•i' nona ka helehelena hauoli a lamalama hoi w na maka e I ora mamua iho ua haikea loa kona helehelena i neia •.-:ii:awa. kaumaha kona nanaina, me ka haalulu o kona liolookoa. ua hoike mai ia i ke ko'iko'i o kona kaumaha aku o ka mea hiki i na huaolelo ke hoakaka ae • no ke - . ka kino ikaika hoi nona na.lala ikaika, ua like loa oia • kekahi mea i loaa i ka ma'i nawalnvaliJoa mamuli o ke l iualia ame ka eheha o kona naau no na haawina hoopili:;oonoo o na la loihi o ke ola ana me na manao Valania >le ke uumiia iho. \ hala ia laua kekahi mau minuke loihi o ka noho niu i!( ana me ka puai leo ole o kekahi, a pela no hoi me ke- - .ilii, o ke keonimana o laua ka mea i kamailio mai me ka m .i no nae o ke kulou o kona poo ilalo i ka i ana mai: ' i'ehea ke ano o kou ola ana i na la aku la i hala, e Ma- . i'eka.' E oluolu mai ana anei oe e hoike mai?" keia ninau a ke keonimana naka ae la ko Makaleka -i?u'.a kino, oiai kana mau haawina ehaeha o ka hakoko i;t o na la i hala aku ua ala mai la a ku maniua o kona t-j(>n(.o ine he mau kii la e kuku mai ana. • \<» ka makahiki mua ame hapa o ko'u haalele ana aku i . , b.»me. oia hoi maimia o ko Pīelena hanau ana mai, a oiai h< >i oia e nawaliwali loa ana, ke ano o na bebe hanau . "ii <• hiki ole ai ke haalele aku i kekahi wahine malama "< iki. nie na elala i loaa mai ia'u mamuli o ko'u kuai ana ■ikn i ko u mau mea gula apau a'u o ka hooholo ana e lawe | ;>u mai me a'u, i loaa ai ko'u ola oia mau la. I ka pau ana ! - ia mau dala. a oiai aohe wahi e ae e hiki ai e loaa mai | kekahi kokua o ka hana kino wale aku 110. hooinaka iho la a:: e hana ma ka humuhum.u lole ana no kekahi poe kakai-1 1 ahi, a me ia wahi hana au i hoomanawanui ai no kekahi! nianawa. me ka pakiko loa i na hoolHo, eia nae, aole au i ike j ki i ko u nele i kekahi mea, oiai ua nui ka poe i haawi mai; : ka hana na'u." "llumuhumu lole? Oia kau hana?" i ninau mai ai ke kanaka o ke kahamaha ana mai me ke kahaha nui mamua o ka pau ana oka Makaleka Simoa kamailio ana aku.. • "Ae. owau nei, o Makaleka Wiletona, ke kaikamahine punahele i na la mamua aku i ka manawa e noho ana iluna • ) ka waiwai ame ka hanohano; ua lilo au he wahine humuhumu lole no kekahi poe e aku, he kauwa paha ka pololei a'u e olelo ae ai," wahi ana me ka akaaka iki ana iho. lie ;.kaaka nae i like me kekahi pahi oilua i houia aku i ka puuuai o ka mea e hoolohe mai ana. ;^ xvau nei. ka milimili ame ka punahele a ko'u mau iiiakua. wahi hou ana, nie ka lili ana iho i ka ehaeha. "L a lilo au he kii na ko'u mau makua e hoomana ai; no kekahi mau kikina leliulehu owau ka i uanaia mai e ka poai " ka poe kiekie he wahine opio u'i loa. a he mea punahele l.oi i pai mau ia inai, ka mea nana i aha'i kekahi mau makana ma kekahi makahiki. ka wahine mare hoi no na maiiina wale no i emi iho malalo o ka umi-kumamalua, h,e wahine i manaoio mau ua lilō i mea aloha a i ohia p.ala niemele i na maka o kuu kane o ka mare ana me ke kuliihewa. he wahine i hilinai kuhihewa aku i ke aloha ame ka paulele oka naau o kana kane, eia ka, he kane oia a J u o' ka mare ana aku i like kona puuwai me ke keleawe. "He wahiue au i kahikoia e ko'u mau makua me.na mea :iani apau alea naau e koi ae ai. he wahine i lako me ka waiwai. na pohaku momi. na lole kilika, na lihilihi o na ano like o!e, he home nani lioi e.noho ai i like me ka hale<ihi. he inau lio nani. he mau kaalio nani, a lie mau kaukani h<»i o na mea nani like ole e lilo ai ke ola ana i mea hauoli «i i ola uani e ike ole ai ia mea he hune a he kaniuhu. "He wahine i lako i na mea apau a ka makua i hoolako mai ai. he nui na kauwa na lakou e lawelawe mai, i ka maiiawa e noho ana me ka makua aole i noonoo iki no ia mea e hele kuewa aku ana i ke ala me ka waimaka, a e a'o ana hoi i ka hana i mea e lo.aa ai keia noho ana, a mamuli <» ko'ii mare ana aku ia oe ke ike nei au i ka lilo o ko'u naau i mea hoehaeha mau ia i ke ao ame ka po, a no ka mea. ua ku mai au a liele a haalale aku i ka home a'u i luakaha ai i ko'u mau la opio me ka hauoli.

"< >. e Keoni Wilekona. kuu kane a'u i h'ina kuhihewa aku kuu kino me ke kuhihewa nui. he kanaka maikai la oe eia ka lie kanaka od e h.ana inai ana i kekahi hana hoomaewaewa ino loa i kupono ole e ola loihi maluna o keia ili houiia. O. he haule ino haahaa loa ana, e Keoni Wilekona. \<»lc kanalua ke olelo aku ia oe i nei manawa ua hoopiha l<»a ia .aku kou naau nie ke kahaha i kou manawa e hoohalike ai i ke kulana i loaa ia'u, kau wahine i nei manawa, ma ke ano he wahine e imi ana i kona pono o ke ola ana ma ka hana ana aku no ha'i he luimuhumu ka hana, a e huli ana hoi i mea e loaa mai ai kahi dala hookahi i ka la no ka malama ana iaia iho ame kana kaikamahine, a ma.muli r ke aloha mai o kekahi poe laki ka loaa ana o ka hana, me kela wahine e noho ana iloko o ka lako, ka hanohano ame ke ola oluolu ana, me ka naau i piha i ka lokomaikai alunu a makee ole.

"O. e Makaleka hoi, uoki! E oluolu oe e hoopau loa i kau kamailio hou ana mai me kela, a no ka.mea, ke ike ne au i ka hiki o!e ia'u ke hoomanawanui hou iho i ka walani? o kau mau olelo. he hoi au o ka hoopuka ana ma la me kou noonoo ole," i noi mai ai ke kanaka e noho ma : ana hoolohe, ka 6 ana mai i kona lima imua no k* papa ana mai ia Makaleka. Ua like kau mau huaolelo walania o ka hoopuka ana mai la me kekahi kepau i hooheheeia a nininiia mai iloko o kuūwii'. Ua ike au owau ne wale no ke hoahewaia mai no 'na" mea apau i hanaia akr nou. Aohe au e kala i hoomaopopo ai ia hewa o'u. ou hoi. ina aole au i hana aku i kekahi hana ino. aole loa o< e kaawale ana mai ko kaua liome mai, a aole no.hoi oe ( ike aaa i kekahi mau haawina o ka ehaeha elike me keia O, i hoike aku au fa oe, ua nui ko'u ehaeha me ko'u hoa hewanui ana ia'u iho!"

"Nni kou ehaelia!" i. hoopili aku ai o Makaleka i kaar kamailio ana elike me ka ,ke kane mea o ke kamailio an.mai, me ka leo o ka.mea i piha me ka naau hoowahawaha "ua maopopo no nae ia oe ka manao o ia x htfaolelo au i ka mailio mai la? Ae. he oiaio. no na makahiki ekolu ko'i auwe ana ia mea he ehaeha au i ike ole mai ai. Ia manawr ua»komo i'o no au ike anu me ka' uumi i k.a pololi, oiai na( oe e noho mai ana me ka hauoli a e lu ana hoi i kau mai da!a i o a ianei: aka. heaha la ia mea he anu a he pololi kf hoohalikeia ae me ka ehaeha o ka noonoo i hiki ole k( hoomanawanui ia iho, o kahi wale no i laki ai aohe poe i ik« mua ia'u e lilo ai la paha au i mea hooheneheneia mai, nn ka oleloia mai. 4 he wahine lako kela Ia mamua a i nei ma nawa ke hana kino ni.ai la. he mea ana i hana ole ai i.kon: rtiau 1a e «noho ana iloko o k.a lako ame ka hanohano/ "

"O. e ke Keoni Wilekona, aole oe i ike iā mea he ehaeha he kaniuhu, he hilahila a he kaumaha. na'u e olelo ia tiiea ka mea i ikemaka i na auwe he i hoomanawanui ho' me ka hooikaika i na mea e loaa mai ai kekahi mau pono e ke ola ana me ka u ame ka waimaka no'u iho a no kuu

mea nlolia hookahi wale 110 he keiki, nona au i hooikaika ai e loaa iaia ka pono, a ua loaa ia mea i keia la, a ua kaaliope ku la na la o ke kaumaha, a ke ola nēi i keia mau la me ka naau mama." "O, e Makaleka hoi, e aloha mai ia'u, a mai hoomau mai hoi oe i kau mau oJelo \yalania me he'kui la. No kou lawa ole i ka wahie ame ka ai oia anei kou manao o ka olelo ana mai la no kou ike i ke anu ame ka make i ka pololi?" i ninau mai ai ke kanaka rhe ka leō ano hano a hawanawana, iaia i aea āe ai iluna a nana mai : la kona helehelenā haikea i ka wahine. . . - • "Oia maoli no ko'u manao elike me ia a'u no ka hoakaka ana aku la ia oe i lohe mai oe," i pane aku ai ka wahine. "A no ke'kaikamahine uuku?" • O, no Helena, aole auj hoohemahema iaia, e pono oe e ike iho ia mea iiou iho, aole o'ii makemake e loaa oia i ke anu a e lilo ai ia i kumu ma'i nona. Ua hoolimalima au hookahi wahi rumi uuku ho maua, he wahi rumi i like ka nui me kahi keena uuku loa ma ka home, a maloko a ia wahi keena uuku i malama mau ai au i kekahi. ipu waiwela hoopumehana ailaea, i ole ai ke anu e komo mai ma kahi o kuu wahi kaikamahine e moe ai, oiai hoi au enoho ana ma kekahi rumi aku me ka hoomau i ka humuhumu ana ahiki i ka eha ana o na manamanalima. kahi o ka makani e hihio mat ana, me lie mea la e hoohenehene mai ana ia'u no kuu ilihune ame kuu halawai ana me na poino he nui o keia ola ana. • O, e Makaleka, e Makaleka hoi, ua lawa ae la!" i nunulu mai ai ka leo o Keoni Wilekona, oiai oia e wili ana maluna 0 ka lepo me ka piha loa i ka ehaeha ame l£i hilahila pu. Kahaha, fiau hoi ka makemake e ik ei ke ano ho ko'u ola ana ake poipoi mai la ka hoi oe!" i pane aku ai o leka, me kanana hookokoe ana aku i ua o Keoni Wilekona. No Helena me ka waiu niaikai loa oia i hanaiia aku ai, a pela hoi nie na mea e ae i kupono 110 ka hooulu ana ae i kona kino, a me ia mau mea oia i ulu ae ai a iuii a i lilo hoi 1 ,ne a hoohauoli mai i kuu noonoo i keia la no ka nana aku he wahine u i oia, no'u iho aohe o'u nana nui ia'u no ka'u tnau mea e ai ai, ua lawa loa au r kahi pola ki ame ka palaoa palai, aia ka pono o ka hala ae o ka la, a no kekahi mau mahina leliulēhu ko'u ola ana ma ia ano, a ia oe nae.e ai mai ana i na mea maikai loa e hiki ana e loaa ia oe. E like me ia a u i hoike mua aku nei ia oe no kekahi mau makahiki lehulehu ko inaua ola ana ma ia ano, e alo ana i na inea he nui o keia ola ana me ka hoomanawanui, eia nae, i ka hala ana o ia mau makahiki a kau hana aw r ahua a hoomaewaewa, ua kaahope aku ia mau ano kupono «ale apau. La hooikaika au i ka hana ma ka humuhuniu ana no kekahi poe, a e hana ana no hoi au a maikai loa elike me ke kaki a u e kau aku ai no ia mau lole, 'a no ka maikai loa o ka u niau lole o ka humuhuuiu ana i kupono a oi aku i ka makemake o ka poe no lakou na lole i lawe mai ia'u, ua piha mau au me ka hana i na manawa apau. No ka ike o ka poe no lakou na lole a'u o ka humuhumu ana i ka maikai o ka'u hana, ua lawe mai lakou i .kekahi poe makemake e aku e humuhumuia ko lakou mau lole, a inamua o ka hala ana o kekahi manāwa loihi ma ia hope n l a ī P^ la mau au ,llc ka aoi ku mamua oka mea hiki ia'u kehoopau koke, a 110 ia kumu ua noi aku au ia lakou e hoomanawanui lakou a e mai i inanawa no'u e humuhumu ai mamua o ka paa ana, a ua maikai no ia noi a'u i ko leikou manao, a 110 ka nlea, ua ike i'o mai 110 lakou i ka nui o ka'u hana.

"Mamuli o ;ka holomua o ka'u hana ame ka nui pu o ka poe makemake mai na'u e humuhumu aku i ko lakou mW lole. ua hooHiiialima au he hale hou, *he hale i oi ae ka nui mamua o ka halelmua a maua o ka noho ana, a he kahuā' maikai loa no hoi ia a maua o ka nee ana aku, he wahi i kupono loa no'ka'u hana. a he wahi no hoi na ka lehulehu e maalahi ai ka hele ana mai i ko'u hale hana.

"Ma ia liale hou a maua oka nee ana aku, no kuu ike i ka nui loa mai o ka poe hoolule ame ka nui pu hoi o na.lole e humuluimu ai, ua hoolimalima okoa au i kekahi wahine i kokua no'u, hewalu'ne a'u i ike- ai i kon'a makaukau, a 'ma ia hope mai ua oi aku ka hana mamua o ka mea hiki ia maua ke hoopu koke aku, ua waiho mai kekahi poe he mau kau°ha lehulehu, nolaila, ike iho la au aole no e pau koke ana ka liana ia maua elua wale no, o ko'u huli hou aku la no ia i wahine hou 110 ke kokua ana mai ia inaua, aole no i lawa, ua huli hou aku la no ahiki i ko'u lawa maoli ana me na limahana kupono a makaukau no ka hooholomua ana i ka'u hana.

"Ma keia manawa ua hookomo aku la au ia'u iho iloko oka hohonu loa o ka hana, ma o ka hōolimalima ana i halehana oi aku o ka nui. Ua hoolimalimaia e a'u kekahi hapa o kekahi hale nui a nani, a hoolako iho 1a ia liale me na niea nani apau e oluolu ai na maka o ka poe e hele mai ana, a i akea pu ai no hoi kahi a ko'u mau walyne e hana ai, me ka toaa pu o kekahi wahi no ua apalole e kakau ai, a pc!a me na lole i paa i ka humuhumuia, a i loaa pu 110 hoi i rumi kaawale no kekahi wahine e aiana ai i na lole i paa i ka humuhumuia, a i ka makaukau ana o na mea apau, ua hookomo aku la au i kekahi hooluha maloko o na nupepa a i na ohana hoi o ka poe waiwai a hanohano iloko o ka aina, a i ka hala ana o kekahi manawa pokole ma ia hope mai ua pii mahuahua loa ae la ko'u mau loaa a ua kuonoono inaoli me ka holomua loa o ka'u hana.

Mai ia manawa aku aohe a u manawa i ike iho ai ia mea 'ie nele, he kaumaha, he pilikia i ka pololi a pela aku, no ka mea, ua ano ulakolako maoli e niaka'u ole ai i ka haiaia mai eka olohe. He mau makahiki loihi mamua aku ko'u hoololi ana i ko'u inoa, a ua hoike mau aku au i kekahi poe ke ninau mai ia'u, he wahine kanemake au, oiai aohe o'u mau hoaloha a'u i kamaaina ai ma.Nu loka, he poe malihini vvale no kolaila ia u, a ua mamao loa no hoi mai ka home mai i noho ai a kupa, a mamuli o kau mau hana laniwale hiki ole īa u ke hoopoina i hoauwanaia ai au a kuewa hele ana i ke ala me ka- waimaka, a o kahi i laki loa n' ko u huna i ko u inoa pololei, aohe a'u manawa hookahi i iaJawai aime kekahi mea i kamaaina mua ia'u. "Ua hoomau aku au i ka ana o ka'u hana, ua 'eakiīa e a'u na uku hana no ka humuhumu ana i na lole me ia auhau maikai a kulike, elike me ka nui o ka maikai o ia ole e hana ai pela no ka nui o ka uku a'u e kaki aku ai i ea mea nona ia lole, a no ko lakou ike i ka maikai o ka halaia ana a kulike me ka lakou i makemake ai, aohe a Jakou īoohalahala ana mai, he mahalo wale no, o kekahi poē hae. »ia no na wahine a ka poe waiwai, no ko lakoif ike i ka niaieai, o koi lakou mau lole, ua haawi mai lakou'i ka uku a oi .ku maniua o kau.-i -kaki ; aku ai, aohe no a'u haalele ana 'ku, no ka mea he poe waiwai lal<ou.

"Ua like J«e kahe ana mai o ke dala iloko o ko'u mau lima ne ka wai, e loaa-mau mai ana i kēla amt keia la, a ia malawa aohe a'u maka'u hou ana iho no ia mea he nele a he ume; no ia i k e dala ua piha loa au i ka hauoli, no ka mea, ike koke iho la au e hiki ana no ia'u ke hoonaauao aku ka'u kaikamahme ahiki i kona puka maikai ana mai keeahi kula kiekie mai, elike me ka makemake a ko'u lunakenala, a o kekahi, me ia dala, e hiki ana ia'u ke kuai i wahi pana aina uuku a kukulu aku i wahi hale kupono no maua. "I ka loaa ana o kekahi wahi apana aina ,ua kukuluia he v*ahi hale maluna o ia apana aina, a he wahi hale nanii ia a a naau e hauoli ai, a ua hoolako au ia wahi hale me na mea pau e hauoli ai o Helena, Ua makaala loa au aole e hoouu wale aku ia Heleua e huikau me ka poe a'u e ike ana ole i-kupono ia Helena e huikau pu aku me lakou, a'ua wakaala pu no hoi■ <iu i ko Keleiia koho aria t kona mau hoaoha, no kp u maka u no o ā'o hewaia oia, a lilo i mea hele iewa mahope aku. , • '

"L\*t liookuu au iaia c liele, kc kiiia mai, i u a walii maikai \vale no, na wahi maemae c ike ole akHi ai oia i na hana lapuwale, aka, -r na wahi wale no e loaa mai ai iaia ka t\i* auao. a i keia la, i ha'i aku au ia oe, oia kekahi o ha | mahine hoolohe, haahaa, naauao, a he noonoo kanaka ma« i kua kona i keia la i like aku me kekahi wahine kanaka j makua. ma ka olelo, ma ka hana. a ma ke ano o ka noho ana, oiai nae, aole no i pau kona manawa e hele aku ai i ke kula, a no ka liiea adhe au i pauāho i ka hoonaauao ana iaia, o kuu iini am<; kuu makemake nui i keia la, e lilo oia i wahine maemae a i hōonaauao maikai ia, i loaa aku ai iaia ke kulana kiekie ma keia mua aku, a he no hoi oia e haaheo ai ka naau o kekahi makuahine elike me a'u nei i keia la," a hooki iho la kana kamailio ana me ka maikai o kona helehelena i like o)e me ko mamua iho ka hele a kahu kaena, n akona lilo loa i ke kamailio no na mea e pili ana ia Helena.

"Ke hoomaopopo nei au o kau mau olelo apau i kamailio !iiai la he oiaio wale no, a ke ike nei no hoi au i kou lilo ana he makuahine makaala loa i ka pono o kau kaikamaliine. a ua hana no hoi oe i ka ine'k e loaa ai ka pono o ke ola ana ia olua me ka holopono lda, ake mahalo nei i a mau hana maikai au," wahi a ke kanaka o ka pane ana mai; "aka nae ua hoopiha loa mai oe ia'u me ke kahaha nui no kou hooikaika ana ahiki i kou lanakila ana maluna o kou mau pilikia aj)au iloko o kela mau makahiki lehulehu aku la he iwakalua aoi i hala. Eia lea'u noi ia oe, e Makaleka, e ae oluolu t)iai ana anei oe e huikala mai ia'u no ka'u mau hana maikai ole aj)au i hana akli ai ia oe?"

Aohe pane koke aku o ka wahine, a ua hala paha he hapalua hora ia laua ma ia noho mumule ana, me ka noonuo nui o Makaleka no kana mea e pane aku ai, a pela hoi me ke kane no kana mea e pane mai ai, a iloko o ia manawa apau a laua e noho mumule ana, aia wale no ilalo ko Keoni Wilekona poo kahi i kulou ai maluna o kona mau kuli, a e lohe mau ia -aku ana ke kani o kana uhu i kekahi manawa me ka nuinaolaua poho no ka huikala aku o ka wahine iaia. He kanaka oia o kanaha-kumamawlu a i ole kanalima paha niakahiki ia manawa, aole nae oia e nanaia aku ma ke ano 'ne kanaka helehelena maikai e makahelii aku ai na wahine iaia. eia nae he kanaka kino ikaika oia,, he maikai kona oiwi, he helehelena o ke kanaka naauao a i piha me ka nounoo, a lie kino kona elike me lva'avcrike o na kanaka e ae apau. He nui kona puo me ka akea o kona lae, he uliuli a hinuhinu kona louoho, me ka o-a mai nae o na ohohina kakaikahi īnaloko mai cf na lauoho uliuli. He mau maka uliuli kona. a ma ke ano nui ke hoakaka ae no kona mau ano he kanaka hiona oia e hoike mai ana he oluolu a he lokomaikai. I ka hala ana o keia mau minuke loihi o ko laua noho hamau loa ana o-Keoni \Vilekona o laua ka mea mua i kainailio mai: "'E Makaleka, oia mau no anei kou lawelawe ana i kela hana humuh«ttnu lole au ?" "Ae; oia hana ko'u hoaloha oiaio no na makahiki he iwakalua i hala aku. la," i pane aku ai ka wahine, "a i ke aha la? No na maliina he umi o ka makahiki au e hoomau ai ia hana, a no na mahina elua aku i koe o ka makahiki he manawa ia no'ū e hoomaha mea, he manawa wela loa ia oloko iho o ke kulgriakauhale e kupono ole ai ke hoomau aku i ka hana ana, iro ka ikiiki e maikai ole ai ka hana ana aku, e uiha ana me ka hoihoi ole i ka hana, a iloko o ia manawa hoomaha e holo maii mai ana maua j keia wahi e hoomaha ai-a no ka hoololi ana i kahi e noho ai, no ka mea mai keia walli he oluolu ke eā; a i hoike aku no au ia oe loa, he ano mehameha no ka hoi ana mai i e noho ai 6 maua wale no, aole hoi o ka noho pu ' aikane ame ka wahine, aohe ike iho ia inea he mehameha, aka, no ka inanawa wale no nae ia mau ano, a ke loihi iho no ka noho ana poina ae la, oiai'he nui na hoaloha kokoke ( .mai a ua laukanaka no ka noho'ana me ka hauoli pu. "Oiai au e nolio ana maanei no ko'u hoomaha aia mau 110 ihope i ka'u haiia ko'il noonoo nui ana i ka po ame ke iio ka nana aku i ka pono o ka'u poe na lakou mai ka'ii hana, aka nae, <10 ko'u ike iho he poe maikai wale 110 lakou, he poe lede i hoonaauao maikai ia, he poe oluolu a he piha noonoo, aohe pili kaumaha loa o ko'u naau," a iaia i hooki iho ai i kana kamailio ana, nui iho-la kona hanu 110 kona hoomanao ana ae he-mau la kākaikahi wale no koe a hoi hou aku oia i ke kulanakauhale kahi o kana hana, a hooI niaka hou aku ka lawelawe ana i ka hana e pono pono ai ke ola ana.

Ua lohe mai o Keoni Wilekona i ka nui kna iho $ka hanu o kawahine, ua maopopo mai la no iaia ke kumu o ia nui ana iho o ka hapu, -o kona ku koke ae la no ia iluna. me ke keokeo pu o kona helehelena ia manawa, a hookokoke mai la i kahi a ka wahine e noho aku ana a i mai !a: "E Makaleka, kuu wahine aloha, e hoolohe mai, mai kamaiho mai oe ahil*i i ka pau ana o ka'u kamailio. Aohe a'u nuM e ae e hoike aku ana ia oe o keia wale no, ua nui ko'u hoahewa ia u iho no ka u mau hana ino i hana aku ai ia oe. a o ka u mau hana lapuwale i kaawale mai ai oe mai ka home niai au i aloha ai, a i komo kuhohonu ai hoi oe īloko o na inea he nui o keia ola ana au i auamo hookahi ai. "Aole loa au e poina iki ana i ka ehaeha o kela la oiai au e ola ana, ka la hoi au i mai ai mai a'u niai me ka liikiwawe loa—kou mau popiiikia, na ehaeha au i auamo ai, a pela no hoi me ko'u, na la a ka inaina i hookaawale ai ia kaua, na la i hanaia ai kekahi kuhihewa ko'iko'i loa. a i lilo ai i kumu mokuahana no kaua. O,'aole lo'a au e poina iki ana iloko o na la apau o ko'u ola ana! "Aka, ua hanaia ka hana, a ua ike like kaua i na hopena ehaeha, ua ike oe i kou, a ua ike no hoi au i ko'u, aka. e kuu aloha hoi, e hoike aku ana au i keia me ia mai no nae paha ou aole i nalohia iki kou aloha mai ko'u puuwai aku, oia mau kou aloha iloko o kuu puuwai, elike no me ia a'u e ike nei i keia manawa, aloha a'u i haawi aku ai ia oe ' e n °ho pu ana kaua, na la e noho ana kaua me ka hauoli me ka like o na manao, kela aloha a'u e hiipoi mau ai nou inamua aku, o ka pii ana mai o na ao hakumakuma a r'U' mawaena o kaua a i lilo ai hoi i-kumu no kaua e kaawale ai. "E oluolu mai oe e Hoopoina loa aku i na mea i hala, a o !ioi hou ae kaua, a 110 ka mea ua ike iho au i ko'u hewa! O. e Makaleka, kuu wahine aloha. e maliu mai, e haliu mai k<j 1 mau pepeiao a e hoolono mai i keia noi haahaa loa imua 011 a e hoopau ae oe i kou mau manao inaina apau: e ae mai oe e hoi mai a e noho aloha hou kaua, elike me ko kaua mau la i hala—hoi hou mai me a\i—i kuu puuwai a iloko hoi o kuu mau lima, a e hoomaha i ka hana ana no ke koena aku o koū mau la o ke ola ana, aeae maikai mai oe na'u oe ame Helena e hoopakele a e hoomālu hoi ia olua mailoko mai o iia popilikia apau a mai na kaumaha mai apau o keia nftia akū. "Oia mau no ko'u waiwai me a'u, elike no me ia au o ka ike ana i ko kaua mau la e noho pu ana, ua oi aku nae ko'u waiwai i nei manawa mamua o ia manawa a kaua e noho pu ana, a aōhe no hoi he mea e hoopomaikai ia aku ana me ia dala, a nou ia mau waiwai apau. ina no kou ae maikai mai e hoi R6u mai kaua a noho pu elike me ko kaua noho ana i na mamua. E Makaleka, e ae mai oe e hoi hou ae kaua a noho pu'hou elike me mamua ;e ae mai. no kou pono a n o ka pono hoi o kau kaikamahine?" MOKUNA Vlll—"Ahle Pono Kaua e Halawai Hou." laia i hookHho ai, hele mai la oia imua, a kukuli iho la tna ka aoao o Makaleka maluna o ka mauu, eia nae aole

oia i lioao e lioopaa mai ia Makaleka ma kona kino'a.ok» loa aku hoi i ka lepa o ko Makaleka aialm, a ma Uotia tnati maka ua like ke keokeo pu me kekahi lole aiai IoA i hooaku, me ka nāka pu o konA kirto mamu!i*o ka pihoihoi, aneane e hooliloia kona ano kanaka inakua i kamalii ia manawa. a ke ike aktr la no hoi o Makaleka i ka hapai pu o ka umauma o ke kanaka, me ka nui pu o ka hanu nana e hoonaka ae ana i kōna kino holookoa mai ke poo a n* \vawae. * , O inai la oia i kona mau lima imua ia Makaloka, ke ano o ka mea e noi mai ana no ke aluha ia a ua like no Vk>» ka haalulu o kona mau lima o ia o aha inai me he ohe la e hooluliluliia ana'e ka welelau makani.

Aea ae la ko Makaleka mau maka i hoomau i ka nana ana ilalo mamua iho a haka pouo aku la iaia, ua heie ae la nae kona helehelena a mae ia manawa, oia no oe o ka mea i kaawale i ka ma'i a pau ke kohu mai o ka ili ,he liaikea pu wale no, a i ke kanaka i o aku ai i kona lima imua no ke noi ana aku iaia e maliu aku, neenee loa aku la oia a noho m?. kekahi poo o ka noho laau. "E Keoni Wilekona," walw ana mahope iho, aole me ka leo hoino. aka, me ka leo o ka mea i piha i ka hooWa"hawaha loa, a i hou mai Ia: "Aohe waiwai i kou kamailio ana mai ia'u no ia mea, o ka'u mea no apau i kamailio akti ai ia oe ma kela la hope loa o ko kaua ike ana aku a ike mai i kekahi, ua lawa loa ia, a o ka'u olelo hope loa no ia. Aole i poina ia oe ka' u mau mea o ke kamailio ana aku ia oe he iwakalua makahiki i hak hope aku nei. Ua lawa loa a\t a mai kamailio hou mai oe ia'u no ko kaua hoi hou ae. "Ma kela manawa o kaua i kaawale ai ke manao nei au ua lawa loa ia hawina nou e ike iho ai i kou hewa. a ua hoomaopopo pu oe i ka hopena o na mea apau, elike me ka pili oia mea ia oe a ia'u, aua hiki io mai ia hopena. Ua ola au i ke ano o ke ola ana o ka mea kuewa, me ka mehameha, me ka waimaka, nie ka hoomauawanui i ka poMi ame ka hilahila, mai kela manawa mai, a e hoomau aku ana no au ia ano o ke ola ana ahiki i ka hopena o ko'u mau la o ke ola malihini ana ma keia ao. "Mamuli no o ka'u mau hooikaika kino ana, elike me ia a'u o ka hoike mua ana aku nei ia oe, ua lanakila nae au maluna o na mea akeakea inamua o ko'u alahele» a i nei mauawa, i ha'i aku au ia oe. aohe o'u makemake i koe i ke kokua ana mai a kekahi mea ia'u, ua hiki loa ia'u ke ola no'u iho, no ka mea, ua ike au i ka laumania o ko'u alahele mamua o'u. "He lehulehu na mea hoonana mai i ko'u mau manao luuluu i kela ame keia manawa. a ua hoahu no hoi au i kekahi waihona dala mahuahua no ko Helena pono, ina nei no ko'u laweia inai keia ao aku..ua lako no oia i na mea $pau e pono ai kona ola ana ma keia ao. "Ano, e Keoni, ke kauoha aku nei au ia oe e haalele koke mai oe ia'u i hei'manawa tneka hoohakalia olfc iho; ittai noho oe a kamailio hou mai ia'u ma nei mua aku, elike me ia au o ke kamailio ana mai nei ia'u i keia la, a e hoomanao oe i keia olelo a'u," i pahe aku ai oia me ke oolea loa me he kauoha la alijkoa mana loa maluna o kona mau koa. "A eia hou, aole pono ia Helena e lohe i kekahi mea e pili ana i ko'u moolelo o ka wa i hala a pela hoi me kou» nolaila e hookaawale aku oe i nei manawa." Namunamu iho la o Keoni iloko ona me k awalania loa 0 kona naau no uei mau olelo awahua loa a ka wahine. a iaia i ku ae ai iluna hikaka hele aku la oia me he mea la e hina.aku ana, a i ka loaa hou ana ae o kekahi mea ana i makemake ai e kamailio mai i ka wahine, i mai la: "E Makaleka, e Makaleka no hoi, aole no hoi i kou lokoino a kana mai! Ke ike nei au i kou hoino maoli ia'u! Ua 01 aku kou paakiki mamua o ka naea kupono. e aho ka pohaku a-la he haha i ka hamare, o kou puuwai nae aohe paakiki e hiki ai ke hoohalike aeV' wahi a Keoni, me ka hookokoe o na maka. "E Keoni, aohe pololei o ia olelo au i kamailio mai ta: ke manao nei au aole hookahi inea a'u i hoino aku «i; aole hiki ia'ū ke hoololi ae i na mea oiaio i hanaia o ka wa i hala; ua lilo kela la poina ole i pali nui e alai ana mlwaena ou ame a'u ē liiki oie ai ke hookaawaleia ae. "Ua maopopo ia oe aole owaū ke hooiliia mai na ahewa ana.no Ra mea i hanaia ma kela la poina ole. he hana ino loa kela i hoolalaia no ka hoopoino a hookaawale ana aku i kuu hauoli no ka manawa mau loa, he hana lokoino loa i hana ma-luia e poina ai kuu ola. Ua maopopo no ia oe he wahine naau maemae au. a ua hoahewaia mai nae au me ke kupono ole, a i ka w5 i hoomaopopo ole mai ai oe i ko'u mau ano maikai apau ua lioino a ua ike ole mai ia'u ma ke mo he wahine nau, o kuu puuwai ua hoopoinoia, o kuu aloha apau ame kuu nianaolana ua hoomake loa ia no ka manawa mau loa.

"Aole au c o!clo akti ana hc wahine hemolele loa au, M ualii ana me ke kani ana iho o ke uhu aneane e Uwe iho. "ua ike no oe lie kino opiopio ko'u, aole n»> e nele ana ka hana kuhihewa i kekahi nianawa, aka nae. i ha*i aku an imua oti i nei manawa aole.loa he hewa iki i hanaia e a'u e ku-e ana'i kou j»ono. he oia mau ko'u malania i ka'u i hoohiki aku ai iniua o na lani. a imua o na kanaka, ma ka manao a ma ka hana, elike me ka kekahi mea haipule oiai«> e kupaa ai. 0 kuu home o kuu halepule no ia, kuu hemolele o na liemolele, kuu kane a o kuu mau mea apau." "O. e Makaleka hoi, e aloha mai oe ia'u, e ae mai oe e hoi hou ae kaua, elike me ko kaua mau la e noho ana iloko 0 ka hauoli i halā; ua ike au i ko'u hoehaeha ia i na la i aui aku la, aka o keia mau minuke ka oi aku o ka ehaeha i ka'u ike iho la," i hooho mai ai o Keoni ,oiai no ia e owili ana 1 ka hila o kona kamaa i ka lepo. "AoHe hopena maikai e oili mai ana mai kela manawa mai o ka hoehaeha like wale ia no o ko kaua mau naau pakahi, aka. i ha'i aku au ia oe aole,.ia mea he hoino iloko o ko'u puuwi nou a aole no no kekahi mea okoa aku, malia o ko kaua hopena iho la no paha ia i haawiia mai ai e ka Mea Nana i hana ia oe a ia'u. "Eia hou. aohe no o'u hoino no kela wahine hoopunipuni imihala, kela wahine'a'u i nana aku ai ma ke ano he hoa'oha oiaio loa oia. a i oi aku hoi ka pili aloha ana mamua aku o ka mua ame ka rntlW,' eid oia ana no ka mea nana e hoolala i ka mea e kaawale ai kaua. a e halawai ai hoi au me ka poino a hele kuewa ana i ke ala me ka walhiaka. "Nona nae au e kaumaha nei, no ka mea, ua niaopopo ia'u he la 110 e hiki mai ana e ohi ana 110 oia i ka mea ana o ke kanu ana, a eia hou, ua oleloia, he la no, ko "ka ilio. Iloko o kela hele kuewa ana o'u, a iloko hoi o keia kaawale loihi ana o kaua. ua loaa ia'u iie mau haawina a'o waiwai loa, a oia keia, o ka hana hewa a kekahi e hana inai af e hoi hou aku ana no ia maluna o ka mea nana ia liana i hookumu— 0 ke aloha wale no o ke Akua ame'ko maua mau hoaloha na mea na lakou e hoomaem'ae i ola ana o kekahi mea, a e lawe mai ai hoi i ka pomaikai o ka maluhia. "I kinohi ua loaa ole ia'll ka manao uumi i ka inaina. makemake au e panai aku i ka ino no ka ino i hanaia maī i&'u, aka, i ka hala ana 9 kekahi mau makahiki lehulehu, ua loaa ia'u ka hoomaopopo anaaohe o'u kuleana e ana aku ai no ke anaia mai, aohe no o'u kuleana e hookau aku ai i ka hoopa'i maluna o ka mea i hana mai i ke ino ia'u, a no ka mea. ma kekahi po he leo ka i pa-e ae maloko o'u me ka hikiwawe' loa e hoohamau ana ia'u mai ka hooko ana aku ia manaō ino: "Pehea ana kau kaikamahine o Helena Wilekona, e liookau aku ana anei oe i kau hana hewa i hana ai maluna i kela kaikamahhie hewa ole? E hookau aku ana anei oe i ka noho ana kuapaa o ka hoino, o ka hoowahawahaia ame na alina ekaekannalwna ona mamuli o kau hnnn? (Aole i pau.) ■. - ;