Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 9, 4 March 1921 — Page 6

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. M. POALIMA, MARAKI 4, 1921

He Moolelo no

HALIAKA WANAWOKA

a i ole

Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna

Pohihihi --- Ka Lanakila Mau

Ana o Ka Oiaio.

 

            "E hoi koke oe noloko o kou rumi i keia manawa ano, i kauoha aku i ka puliki o kana wahine i kela kaikamahine, ka mea hoi ana i hopohopo loa ai, no ka hoomaopopo aku o ka makuahine i kana keiki. "Ina e loaa hou ana oe ia'u ma keia mua aku malokoo nei o keia rumi, e ike auanei oe, @ hookau no au i kekahi hoopa'i ikaika loa maluna ou."

            "Aole au e haalele iho ana i keia rumi, he nani ia ua loaa iho la kuu makuahine ia'u, e noho pu ana au me ia, aole he maua ma ka honua nei, nana e hookaawale hou ia maua."

            "E hoao mai ana anei oe e ku-e i ko'u mana?" i kukahala-ke hou mai ai ua o Uilama Waila,eia nae i kela manawa i ike aku ai oia i ke komo ana ae. a Mrs Alani a ku ma ka puka o ka hula aku la no ia o ua kanaka nei, a ka mailio aku la i kela wahine me ka piha huhu :

            @ea oe kahi i lalau ai, i malama pono ole ai oe e keia wahine i kau hana?"

"Ha! Ha!" wahi a Haliaka. me ka noke ana ae i ka aka aka me ka leo nui a pan eae la imua o Uilama Waila: "Aole au nuku ana aku i kela wahine, he hookahi au mea e ike nei me ko mau maka a elua, o ia no ka hiki ana i kekahi kaikamahine nawaliwali ke pulapu aku ia oe ame ka wahine au i hoolilo ai iaia i meapaahana malalo o kau mau hana o ke aloha ole."

            Aohe he hana e ae ma ko Uilama aoao. koe wale no ka noke ana aku i ka nuku ia Mrs Alani. he mea kau la i kona ike aku he poe wahine wale no koloko o kela rumi a akahele mai ke ano o kana mau olelo, ke noko la oia i ka hoopuka i na olelo hailiili. me ka piha loa o Mrs. Alani i ka maka'u. aka nae e haawi mau aku ana o Haliaka i ka heailoaa i ua wahine nei no ka puni maoli o Uilama Waila i ka hoopunipuniia @ Haliaka, akahi no a hoomamaia aku ka manao maka u iloko on a.

            "Heaha kau mea e noonoo nei e keia wahine? Ua ka-mailio mua aku au ia oe, e makaala loa oe, i ka malama ana i keia mau wahine pupulo, eia nae aole ou malama i kela kauoha. ke ike nei oe, ua pakele kekahi pupule, a he hana paakiki ka hookaawale ana ia laua."

            "Ua loaa mua ia'u na manao hoohuoi, i kuu wa i lohe ai i ka leo kahea. oia kuu makuahine maloko nei o keia hale. kahi i hoopaaia ai, eia ka he pololei i'o no aole oia i make aka oia no oia ke ola nei. me kou hoomainoino ana iaia." i pan@ aku ai o Haliaka. me ka hoolohe ole aku i na mea @ Waila i kamailio mua mai ai ia Mrs. Alani.

            "Ke kaumaha nei au no ka mea a'u i hana ai i keia la o Mr. Waila e huikala mai oe ia'u." i pane ae ai o Mrs. Alani. oiai nae he hookahi no ana mea i kaumalia ai. o ia ka loaa pono ana o Haliaka ia Waila maloko o kela rumi.

            "Heaha ka waiwai o ke kaumaha ana iho i keia manawa, oiai na pakele ke pio? Ke ike pono mai la no ko mau maka nunui i ka pienaena o keia kaikamahine, ko kamailiola aku na olelo o hoonaukiuki ana iaia, a me keia hope aku, aole loa he hana maalahi ka hoomalielie ana aku i kona mau manao uluahewa."

            "Heaha no hoi ka pilikia, in a waiho malie no ia laua nei @ olua maleko o keia rumi, mahope iho o ka maopopo ana o ka mea oiaio i keia kaikamahine opio?" wahi a Mrs. Alani @ nane mai ai, no ka pono o Haliaka. "O ko laua noho puana maloko o ka rumo hookahi, he mea hoomaalahi mai ia i ka hana a ua hiki no hoi i ka mea opiopio o laua nei ka hana aku i na mea e hooluoluia ai ka noonoo o ka mea ikaika loa o kona ma'i"

            Ua lilo kela mau hoakaka a Mrs. Alani i mea e hoohau oli loa ia aku ai ko Haliaka noonoo. me kona hoike okoa ana mai ia ano hoihoi on a ma kona mau maka aka nae. ke noke mai la o Uilama Waila i ka hakilo, me kona ike i ka hoihoi loa o Haliaka a o ia ka ua kanaka nei o ka pane ana mai.

            "k@ ike aku nei au. i kou piha hauoli loa. in a au e ae aku ana o noho oe maloko nei o keia rumi aka nae. he hookahi wale no kumu e hiki ai ia'u ke ae aku o ia no kou kakau-inoa ana mai malalo o kela mau palapala a'u i koi kahiko aku ai e kakauinoa mai oe."

            "Eia no ua kanaka nei ke koi hou mai nei e kakau aku au i ko'u inoa i kela mau palapala! Aole loa o'u kuleana i na waiwai. i manaoi no'u. Eia no kuu makuahine ke ola nei ma hookahi wale no ka mea kuleana e hana ai i na unea apau i pili ia Lanakila Home. ame kona mau waiwai e ae apau."

            "Aohe hiki i ka pe pupule ke kakau i ko lakou mau inoa, a in a no paha e kakau ana, aole no ia e ilio i mea mana ma ke kanawai. pela au i makemake ai. o kou inoa e Haliaka ko kau maluna o keia mau palapal a'u i hoomakaukau ai."

            "he kou oe a ke kanaka hilahila ole, o ke kamailio ana mai i ka puoule o kuu makuahine. Nawai auanei i hookomo aku iaia iloko o kela kulana, nau no ia e Uilama Waila. aole na kekahi mea e ae."

            "Aole a kaua kamailio ana no ia mea. eia wale no ka mea maopopo aku ana ia lakou. eia no oia ke ola nei. he kou a ka mea kaikai ole ke nana aku." wahi a Uilama Waila me ka hoopinana ana ae i kona mau poohiwi a elua. "ua oo oe e Haliaka i keia manawa, nolaila ua loaa ka mana ia oe malalo o ke kanawai. e kakau ai i na ano palapala like ole i pili i kou mau waiwai."

            "He mea makehewa wale no kou noke ana mai i ka hookikina ia'u no ka mea aole loa au e ae aku ana e kau ko'u pulima maluna o kekahi pepa."

            "He kou aku oe e keia kaikamahine a ka paakiki nui wale ma@@o iho la paha oe i kou hoole ana mai e hiki ana ia oe ke hoohoka mai ia'u. E hiki mai ana i ko manawa e ae mai ai. in a e hana aku ana au i kekahi mea e hohaehaia aku ai kou noonoo.

            "E hoi koke oe noloko o kou rumi. o ike auanei oe. aole he meaooko ka hoao ana mai @ hookiekie maluna o'u!"

            "Aole loa au e haalele iho ana i keia rumi. aka e noho pu ana au me kou mama. ka mea au i hoolilo ai i pio malalo o kau mau haua lokoi@@ o ke aloha ole." wahi a Haliaka, me kona noho pono ana aku imua o kona makuahine.

            "Auhea oe e Kimo!: i kahea ae ai o Uilama Waila me ka leo nui. "Ke makemake nei au ia oe e hele koke mai!

            "Heaha kou makemake o ke kahea ana aku la ia Kimo e hele mai." i ninau aku ai o Haliaka me kona hopohopo no ka lawlawia mai o kekahi mau hana o ke ano limanui maluna on a.

            "No kou paakiki hoi paha' aole he hoolohe mai i ka'u mea i kauoha aku nei ia oe. e hoi noloko o kou rumi pela au i makemake ai e hele mai o kimo a ka'ika'i maoli aku ilalo. malia paha o hiki ia oe ke hookololohe hou ilio. aole paha."

            I ka lohe ana Haliaka i kela mau olelo a Mr. Waila ua @@ mai la ka lia maka'u iloko on a oiai ua kau maoli no kona wili i kela keiki eepa, no ka mea i ka wa e pa mai ai kona mau lima ia'ia aole he liooponopono, o ka umii no a eha loa e uwe maoli ai ua o Haliaka i ka eha, a o ia kaua i noonoo wale iho ai iloko on a ua oi aku kona make ana. mamua o ka ae aua aku e hopu mai na lima o Kimo i kona kino.

            Ua lohe aku o Kimo i kela leo kahea o kona makuakane. a ke pahupahu mai la kona mau wawae ma ke alapii. aole no hoi i loihi iho. komo ana no ua keika eepa nei iloko, me ka alaalawa wale ana no o kona mau maka ma o a maanei. ua hele no hoi ia lelelona. aia hoi iloko o Haliaka ame Mrs. Alani na manao hoohuoi. no ke kumu i hoea mai ai ka makuakane ame kaua keki noloko o kela rumo, ka mea a laua i khihewa loa ai, ua malaelae la ke kula aohe lele pueo. eia ka auanei e holopono ole ana ka laua mau hoolala ana.

            He mea oiaio ua kukakuka mua ka makuakane me kana keiki e hele like laua i ke kulanakauhale ma kela lua hala mua aku o Uilama Waila. a mahope aku hoi o Kimo. eia nae i ua keiki nei lawelawe ana i kana mau hana mahope o ka halelio, lohe mai la oia i ka leo himeni o Haliaka. a maopopo koke iho la no iaia. ua pokele ke pio mailoko mai o kona rumi me kona hoao ole nae e hele mai e kii iaia, aka noho ae la oia ma kekahi wahi kupono. e hiki ai iaia ke hakilo mai. in a nei no kona ike i ko Haliaka hoaoe mahika. mai kela hale aku o kona wa ia e holo mai ai a hopu i ka laua pio.

            Oiai ua o Kimo e hakilo ana no Haliaka. i ike aku ai oia i ka huli hoi hou ana mai o kona makuakane, no ka mea ua mokumoku na ii kaa o kona mau hoki pela o Waila i hoi hou mai ai me ka hoomoe i kana huakai no ke kula nakauhale ma kela la a ma kekahi la ae oia e holo hou ai e hele.

            Ma kela hui pu ana ae o ke keiki me ka makuakane. i hoike aku ai o Kimo no kona lhoe ana ia Haliaka e himeni ana maloko o ka rumi paahao o kona makuahine. pela iho la i loaa aku ai ka ike ia Uilama Waila. nolaila me na kaina wawae palamimo loa, i nihi malie mai ai oia. ahiki i ka loaa pono ana o Haliaka iaia maloko o kela rumo. elike me ka Kimo i hoakaka mua aku ai iaia.

            "Auhea oe e Kimo ua makemake keia l@@e, e alakai aku oe iaia noloko o kona rumi ma ka hale malalo," i pane mai ai ka makuakane i kaua keki.

            "Mai hoao oe e Kimo e hoopa mai i kekahi o kou mau lima maluna o kuukino." i pane ae ai o Haliaka me ka huli papu ana aku imua o Kimo Waila me ka hele o kona mau maka a hulili i ka inaina.

            I kela manawa i loheia aku ai ke kani ana mai o kekahi pu, me he mea la aole no i mamao loa mai kahi aku i ku ai o kela hale.

            Ua noke ae la o Uilama Waila i ke kukahala ke i ka loha ana aku i ke kani ana mai o ka pu a ua hoopiha pu ia aku no hoi o Haliaka me ke kahaha, me ka @alu ana iho hoi iloko on a in a paha he kokua kela nona, ua koea mai ka hoopkele ma kahi kokoke loa, e lanakila ole ai kela mau kanaka maluna on a.

            Me kona hoohakalia ole iho, holo aku la o Haliaka a ku ana ma ka puka aniani, o ka hoomaka aku la no ia e kahea me ka leo nui: "E kokua!. E kokua!"

            E hoomaka hou aku ana nae ua o Haliaka e kahea. o ka wa no ia i paa ae ai kona waha i ka upikiia, a ka ia aku la oia iloko o ka rumi, me ke kaawale loa mai ka puka aniani ana e ku ana me ka pane ana iho o Uilala Waila me ka lea okalakala :

            "Ina oe o hoao hou ana e kahea. e uumi koke no au ia oe a make!" wahi ana me ka loaa koke ana iho o ka ike ia i ialiaka. aole kela he mau olelo paani wale no aka ua kamailioia mai me ke kuio loa e hiki ole ai iaia ke hookiekie hou mai oia ua hele maoli o uilama waila a pilia i ka huhu.

            "E hookuu koke oe ia'u i keia manawa e keia kanaka hilahila ole!" i pale ae ai o Haliaka i ka lima o Uilama Waila a o ka mea kupaianalia ua haalele koke aku la ua kanaka nei i kona paa ana ia Haliaka. me he mea la aia kekahi mana maluna o kela kaikamahina. uana i hookau mai i ka mak'u iaia.

            Aole kela o ka manawa mua loa i hiki ole ai ia Uilama Waila ke hooko mai i kana mau hana himanui maluna o Haliaka. aka he mau manawa e ae no kekahi mamua aku me he mea la ua lilo ka helehelena u'u me ke kuoo o Haliaka i mea nona e wiwo ole ai. me ka hiki ole iaia ke aa mai e hoopilikia iaia.

            "Ke makemake nei au ia oe e Haliaka e hoi pololei moloko o kou rumi a i hoole paakiki mai oe i keia kauoha a'u alaila e kauoha oakoa ana au ia Kimo e hapai maoli aku ia oe no kou rumi." i kamailio ae ai ua o Uilama Waila. me ka hele okoa ana mai hoi o Kimo. no ka hooko ana i ke kauoha a kona makuakane.

            Ike iho la o Haliaka he mea makehewa wale no nona ka paakiki hou ana iho he oi aku ka pono o kona hoi ana no loko o kona rumi a me ua hana maalea oia e hana aku ai ahiki i kona lanakila ana maluna o kela mau kanaka.

            "Ke ae nei au e hoi noloko o ko'u rumo/" i pane ae ai ua o Haliaka me ke kulou ana aku imua. a honi aku la i kona mama, i hele a pilia me ka haalulu o kona ku ae la no ia. a hemo aku la iwaho. aia hoi o Uilama Waila ame kaua keiki ke ukali pono aku la mahope on a.

            I ka hoea ana aku o haliaka noloko o kona rumi pauiia aku la ka puka a paa me ke kiia ana aku mawaho e Uilama Waila. alaila kamailio aku la ia Haliaka maloko o ka rumi.

            "Auhea oe i Hahaka. ke hoonoho nei au ia Kimo mawaho nei no ke kiai ana ia oe. ma e hoao kou ana oe e kahea i na kokua maiwaho mai e ike auanei oe. e komo koke aku no oia iloko no ka hoomau ana i kou waha. Ua ike no oe i ko Kimo anonolaila o ka hoolohe wale @ okou pono. mai hoao e pale ae i keia kauoha a'u."

            "Mai hooponopono oe i Kuimo. in a e hoao hou ana o Haliaka e kahea. e kono aku oe iloko o ka rumi a hauhoa i kona mau lima me na wawae a e hoopiha i kona waha me ka welu." i kamailio ae ai o Uilama Waila me ke nui o kona leo e lohe pono mai ai o Haliaka. "Ehele ae au e nana, wai la hoi ka mea nana kela nu i kani mai nei."

            E anehe mai ana nae ua o Uilama Waila e hele. lohe hou aku la oia ike kani aua mai o ka pu no lea elua o ka manawa a ke nana aku i ua kanaka nei ua hele a pii ka lena i kau a mea o ka maka'u. in a no ka hoea mai o kekahi pe malihini. e ahuwale ana ke ano o kana mau hana, a o ka men oi loa aku o kona poino o ia no kona ikeia mai. he kanaka hana ka@aima. a he pio na ke kanawai.

            "Aia ke kani hou mai la ka pu." i hooho malie ae ai o Hliaka. me kona nee ana aku a ma kahi o ka puka aniani. "Maanei au e noho ai hakilo a ima no ko'u ike aku i kekahi mea e hoao ana au o kahea. me ka leo ui. aole o'u kaua lua. e hoea koke mai ana ke kokua mamua o ka hiki ana ia Kimo ke lawelawe mai i kana mau haua maluna o'u."

            O ka mea apiki nae no kekahi manawa loihi ko Haliaka noho ana ma ka puka aniani e kakali ai. o kona ike aku i kekahi mea aole on a wahi mea a ike aku i kekahi mea. aole on a wahi mea ike aku. a i ole lohe hou aku la hoi i ke kani mai o ka pu. he melia pu wale no ua wahi apau. a mihi iho la ua o Haliaka me ka walania ma oli. no kona ike ole aku i kekahi mea. e hiki ai la hoi ke oli. no kona ike ole aku i kekahi mea. e hiki ai la hoi ke kina mai oia e hoopakele mai kona noho pio ana. pela hoi e pakele pu ai kona mama e noho mai la iluna loa o kela hale.

MOKNA XXXVI

            Ua hoopilikia loa ia aku ko Mr. Uilama Waila manao mamuli o kela kai ana mai o ka pu no elua manawa, no laila me ka puahia nui, haalele koke iho la oia i ka hale, a hele aku la no ka hookolo ana i kahi o kela pu i kani mai ai.

            I ua o Uilama Waila nae i kaalo ae ai mawaho o ka halekuke hoomanao ae la oia no Mrs. Alani me kona komo hou ana mai iloko e ike ai i kela wahine, me ke kamailio ana mai iaia:

            "E hele hou ana au. a ua noho aku la o Kimo. no ke kiai ana i ke kaikamahine opio, a ke lana nei kuumanao. aole he hoopilikia hou ana mai a kela kaikamahine ia kakou i keia la." wahi ana me ka hakilo loa ana mai me na manao hoohuoi ma na maka o Mrs. Alani.

            "Aole o'u ike i kona hoopilikia mai ia'u ma kekahi ano." i pane aku ai o Mrs. Alani i ka mea oiaio loa. "I keia kakahiaka. i kuu wa i hele aku ai e hoomaemae ialoko o kona rumi he maikai wale no kona ano a ma ko'u manaoio maoli, ua oi ae kona maalea mamua o kana mau hana hoopilikia mai ia kakou."

            "Auhea oe e Mrs. Alani. no na manawa ae nei i hala ua ike au i kou hooko pono i ka'u mau kau kauoha apau, a ua hilinai aku no hoi au maluna ou. no ke ano o kau malama ana i kela wahine e noho mai la ma ka hale maluna. a pela no ka'u i ike aku ai i ke ano o kau malama ana i keia wahine opio malihini: aka nae ua hookahaha loa ia mai ko'u manao i ke ano o ka hoea ana o keia kaikamahine i loko o ka rumi o kela wahine maluna o keia hale."