Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 10, 11 March 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

Ua hele n<» lmi a ahiahi loa, hoea aku la ua o Uilama W'aila no ka hale. ua hele no hoi oia a maluhiluhi maoli, a uoho iho )a oia maluna kekahi noho laau loihi, no ka hoomaha ana. «>iai nae. aole e kala kahiko i pau ai ka aina nhiahi. He mau 1$ mahope mai, e hakilo mau ia ana o Mrs. Alani e ka makuakane ame kana keiki, me koaa ae ole ia e koipo ik»ko «. ka rumi «» Haliaka, i ka wa e lawe aku ai i na meaai, ua lilo nae keia i mea kuaki loa na Uilama Waila, i kona lilo me kana keiki, i mau mea na laua e lawe aku i na meaai a Haliaka, me ke kauoha ana aku no hoi o Uilaipa i Waila ia Haliaka, nana ponoi no e hoomaemae i kona rumi, me ke kauka'i ole niai e hele aku o Mrs. Alana iloko <, ka rumi. ! I ke!a ame keia manawa, e uwalo mau mai ana no hoi o | iiaJiaka, e aeia aku oia e hoi me -kona makuahine e noho | pu ai, me ka hoohiki ana mai imua o Uilama Waila, a<}le ! ]r>a oia c hoao e holo mahuka, aka e noho mau no oia mc kona nlakuahine. ; L"a h«»ole paakiki mai nae o Uilama W'aila i ke noi a j Haliaka, no ka inea ua loaa aku ka ike iaia, no kela ma-| nawa hookahi wale no a Haliaka o ka hoea ana maloko o; ka nimi paahao o kona mama, ua hoi liilii mai 113 hoomanao j ana iloko ona, no kana mau mea i hoomaopopo ai, i ka wa i ikaika o kona ola kino; a ina he mau manawa hou aku ke-1 kahi a ke kaikamahine e noho pu ai nie kona makuahiue,, ■ e hoi pono mai ana ka 11001100 maikai iloko o Mrs. Waiīa,! u<ā ka mea. ua lohe maopopo loa ua kanaka nei 1 ke kama-1 ii»« * mai o kana wahine, i na mea i palaka !oa i kona noonoo,, »0 na makahiki ewalu i kaahope aku. | I kela ame keia manawa, a Uilama W'aila e hoea aku ai j imua o Haliaka, e koi hoomano aku ana oia i kela kaika-! maliine e kakauinoa mai maluna o na palapala ana i lioo-1 makaukau ai, a elike me kona paakiki aku i ke koi, pela 110 | ka paakiki mai o Haliaka i ka hoole ana. ( No hookahl pule kela hwpaahaoia ana o Haliaka, aole r»na lohe iki aku i kekahi mea e pili ana i kona mama, oiai; aole ona halawai iki me Mrs. Alani, i kekalii la nae, ala mai j la ik»ko o kona noonoo, kekahi mea pono ana e hana aku ai, i hiki ai iaia ke kamailio pu me Mrs. Alaiu\ a ua o Haliaka no hoi i koho iho ai, aia no ka nauki iloko o kela wahine, no ka hiki ole iaia ke kamailio pu me ia nei. I kekahi la, kakau iho la ua o Haliaka i kekahi lek.a, e hoakaka ana maloko olaila i kana mau mea ap.au i make ; make ai, a i ka Ava a Uilama W.aila i hoi ai ma ka auwina j la e hiamoe maloko o kona rumi, a aia no hoi'o Kimo ma-| mua mai o ka puka kahi i kiai ai, haawi aku la oia i kekahi j hoailona mai ka puka aniani aku ia Mrs. Alanj i ka wa i'; hele aku ai kela wahine e kaula'i ī na welu holoi pa mahina o ke kaula. me kona hookuukuu ana aku i kana leka mawaho o ka puka aniani me kekahi lopi. Ua bcdb mai la o Mrs. Alani a hopu i kela leka, ao!e e hiki ia laua ke kamailio. o lohe mai auanei o Kimo, aka ma na hoailona o Haliaka i hoakaka aku ai. no kona makemake loa e pane koke ia mai kana leka me ka hakalia ole. I ka maopopo ana ia Mrs. Alani na mea apau, o ka hoi ikō īa no ia o ua wahine nei. no kona rumi, a mahope o ka heluhehi ana iho i ko Haliaka mauao inaloko o ka leka, c kona kakau iho la no ia i kana pane, a iloko o ka hapaha !K*ra wale no, aia ua o Haliaka ke heluhelu la i ka pane o kana leka. O ka nuhou hoohauoli a Haliaka i ike iho ai, o ia no ka hoi Kilii mai o ka noonoo maikai o kona mama, a ua oi ae no hoi ka maikai o kona ola kino, a i kela ame keia manawa, e ninau ae ana oia. i ;Va mea i pouliuli i kona noonoo mamua aku. Ua piha maoli o Haliaka me ka hauoli ma kela la, o kekahi kumu hauoli paha hoi, no kona ike ana iho, i ke alahele maalahi loa e loaa aku ai iaia ka ike 110 kona mama, ma ke kakau mau ana 1 kela ame keia manawa ia Mrs. Alani. Ma kekahi la, he manawa loihi mahope mai o kela loaa ana ia Haliaka he alahele maalahi loa e hiki ai iaia me Mrs. Alani ke kamailio, ma ke kakau ana i ka leka, hooholo iho la o Uilama Waila. e hele i ka holoholo no kekahi o na lokowai nui, he ewalu mile ka mamao ma ka hema aku o ko lakou nei wahi e noho ana. Ua hele mua no o Uilama Waila no kela lokowai, he mau makahiki loihi i kaaliope aku, a oiai he loihi ke alahele, eia nae, aole no he kanalua iki o ua kanaka nei, no kona hoea i ke!a kahawai me ka niaalahi loa. Mamuli nae o ka pono hele wale aku no o ua o Uilama Waila, ua hu oia mai ke alahele pololei loa e hoea aku ai i ke kahawai nui. no ka mea ua hookahahaia mai oia, i kona hoea ana aku i kekahK wahi ponaha. e ku mai ana kekahi I hale noho. ame kekahi hale hoahu ukana, i kukuluia me na pauku laau i pokepokeia, aole hoi me ka papa. Ke ku la oia nana i na hale i kukuluia, me ke ku maoli ; ka nani. e hoohihi ai ka manao, oiai he maiau maoli ke ano o ka hoonohonohoia ana o na pauku laau, o ia no oe'o kekahi hale i hanaia e ka poe akamai loa, he monioe like hoi kau o na pauku laau, me he mea la. i wae maoli ia na pauku laau, i lil:e ai ko lakou waiho ana, aole hoi he pono hobmoe ia iho. O kaupoku keia, ua uhiia iho i ka mauu, eia nae ua hauaia no me ka maiau loa ,elike me ke ano o na kauhale mauu o ka lahui Hawaii, o kela au kahiko. He nunui maoli na puka aniani i hanaia ai, a e kau mai ana no na pa!e puka aniani, aia hoi mawaho pono o kela ame keia puka aniani he mau pahu meakanu, e popohe mai ana nō na pua nani. Nana aku la keia i ka hale hoah\i ukana, aia hoi ua hanaia ekolu mau wahi 110 ka hoopaa holoholona ana, he ehia nae mau lio ana i ike aku ai e paa mai ana iloko o kela hale, ma ko laua mau wahi pakahi, a hoomanao ae la keia. o ke kolu o kahi i hookaawaleia maloko o kela halē, no kekahi pipi waiu no ia e hele mai ana ma kahi mamao mai na kauhale aku. Ua malamaia ke kahua nui i ku ai o na hale me ka mainu loa, aia ho"i mahope koke aku o ka hale noho. e ku ana halelole. o ka mea apiki nae, aole ona ike aku i ka holohok> mai o na kanaka .a ke kahaha loa la no hoi oia i koha ike na mai i kela mau kauhale. Iloko no nae o kona nanea i ka nana i kela wahi, weheia mai la ka puka. maloko mai e kekahi wahine me ka aahu keokeo, ua paa hoi kona helehelena i ka uhimaka manoanoa, a kamailio mai la penei: "O ke aloha kakahiaka 110 kou e Uilama Waila. mai il<Ao nei ,aole o ke ku mawaho, oiai he hu'fhu'i kenā makani epa nei. He mea kekāhi a'u i makemake loā'āi e kamailio pu me oe."

MOKNA XXXVII. . Ua hookahaha loa ia mai ua o Uilama Waila no ka loaa | o kona inoa i kela wahine ana i hoomopopo ole ai, ua ka- | maaina mua oia iaia, a ho ka minuke okoa oia o ke ku malie ana i kahi hookahi. akahi no oia a nee aku imua, no ka hooko ana i ka leo kono a ka wahine malihini, a i ke kokoke loa ana aku .0 ua o Waila i kahi o ka puka o ka hale, \a wa i kamailio hou mai ai kela wahine iaia, 1 ka pane ana mai: "Aole paha oe e Mr. Waila i manao mua, he poe 110 kekahi e noho kokoke aku nei i Oalani I.oke ea," wahi a ua wahine nei, me ka noke ana iho i ka akaaka, no kona ike inai i ka pioo maoli o kana malihini. "He keu aki; ko'u a kahi punana maikai maoli, a ke kono aku nei au e komo mai : oe iloko nei, i ike ai oe i-kona nani!" Hakaīia 110 a pau kela kamailio ana mai a ua wahine nei. o kona huli aku la 110 ia, komo iloko o ka hale, me ka ukali ana aku no hoi o Uilama Waila mahone ona, a iloko o ka : manawa pokole, ike iho la o Uilama Waila, aia oia maloko 0 kekahi rumi nui, i hoolakoia me na moena veleveka nani, anie na pono hoonani hale e ae e ahu mok.aki mai ana iloko. Aia na moena veleveka o kela a'me keia ano, e halii ma ; j ana iluna o ka papahele, he mau ili kekahi o na holoholona ■ ahiu, alawa ae la hoi kana nana ana ma na paia, e kau mai | ana na kii nunui. mai na kii hoojele a na kii pena. Alawa aku la hoi keia ma na puka aniani nunui, ua yhiia me na pale lihilihi aeae loa, a.mawaho mai o kela mau puka ani.ani. e waiho mai ana na pahu me na pua kanu oloko. "K noho iho e Mr. Waila ilalo e hoomaha ai, no ka niea ua loa maoli kau wahi o ka hele ana mai nei," i kauoha mai ai ka wahine kamaaina o ka hale, me kona kuhikuhi ana mai i kekahi noho, a noho iho la 110 hoi o VVail!a ilalo, me ka wehe ana ae i kona papale, aole no kona malama ana 1 ka rula keonimana, aka no ka maa no i ka wehe ana i ka papale, i ka wa e komo ai iloko o ka liale, me ke kuwakuwai ana ae i kona mau maka, me he mea la, he moeuhane kana mau mea e ike fa, i kau a mea o kona piha loa me ke kahalia. "Aole no au e kala i nianao kahiko ai e lioea mai ana oe no ko'u wahi nei i kekahi la. a u;\ hoea mai i ka hookoia ana o ia manao o'u. O ke kiimu 11111 o ko'u makemake ana e lioea mai oe e Mr. Waila, 1 hiki'ai ia'u ke ninau aku, pehea la ke kulana o kau mau ma'i e noho mai nei i keia wa?" Ua oi aku mamua o ke kahaha, na mea a Uilama W'aila o ka lohe ana aku mai kela wahine inai, a ua kokoke mao'i loa oia e ku ae rriai kona nolio mai, a o ia kd ua kanaka nei 1 0 ka pane ana aku : * "I-'a, ua hookahaha loa jnai oe i ko'll maiiao, a oi aku ma mua o ka mea hiki' ia'u ke hoakaka ae me na huaolelo maopopo! Heaha kou manao ma ke kamailio ana mai nei no ka'u mau ma'i?" "Ile makeiiewa wale 110 kou lui)ia ana aku e Mr. Waila. na ike aii i na niea apau, nolaila e hoike mai oe, pe.hea ke kulana o MrsV'Waila ame Haliaka? 'Ke lana nei nae kuu inanao, he maikai 110 ko laua ola kino," a noke okoa ae 1a ua wahine nei i k.a akaaka rpe ka leo nui, a pane hou mai la: "Ua manao kuhihewa loa oe § Uilama Waila, e hiki ana ia oe ke pulapu i ko ke ao nei poe, mamuli o kau hana piha maalea; aka i hoike aku fiae au ia oe, aia he nui wale o na wahine, i oi aku ko lakou maalea imua o n.a kane." 1 "Ke manaoio aku nei au i kena mau olelo au, aka 1 walii e hoopauia ae ai k'o'u pohihihi, pehea i lo.aa aku ai ka ike ia oe'no kelā mau wahine, 110 laua na inoa au i kainailio mai nei?" wahi a Uilama Waila. me ka pau ole no o kona kahaha. "Aole ia he liana pohihih'i, no ka mea he elua mahina a 01 ka loihi o ko'u noho ana ma keiā wahi, a oiai he \yahin<e au i nīaa i ka hele ana i ka hahai holoholona, ua hele na wahi apau o ka aina a lewa ia'u, ma na wahi he mau mile ka mamao mai keia wahi aku e ku nei kuu hale." "īna he mea oiaio kena au e kamailio mai la, alaila pehea kaua i halaw'ai dle ai ma kekahi manawa mamua aku nei?" "Aole o'u makemake e halawai pu me'oe, ma ka'u mau huaka'i hahai holoholona apau. a o kekahi no hoi, aole no ou hele mai ma ko'u wahi nei, e halawai ai kaua." "Aole no o'u wahi noonoo iki mamua, he wahi keia i nohoia e na kanaka, o ke kumu ia o ko'u hele ole mai ma kahi he mau mlle ka māmao mai Galani Loka mai. Pehea ae nei ka loHii o ke kukuluia ana o keia mau hale?" "Ma kela kikina koke aku nei no ka hoomaemaeia ana o na kahua e ku ai o iia hale a iloko o ke kupulau aku nei, i oaa āi na hale elua i ke kukuluia, a i ka mahina aku nei o lune ma keia wahi." "Pehea. o oe hookahi wale no anei ka mea e noho nei ma' keia wahi?" j "Aole, aka he m.au kauwa lawelawe ka'u, eia no lakou j aoāu ke noho pu nei me a'u, nolaila e ike mai oe e Mr. | Waila. aole he mehameha o ko'u noho arja, a ua palekana j hoi aū, mai ka poe e hoao ana'e hooppinp mai i ko'u ola,"'| me ka minoaka ana mai o ka wahine no.na ka hale, ka mea! nae nana i hoopii ae i ka ula mg. n.a pap.alina o Mr. Waila, j no kona ike ana iho. ao'he mea hiki iaia ke hana aku. ina nei no kona makemake, e hoolilo i kela wahine i pio malalo' o kona mana. Hakalia no nae a pau kela mau olelo i ke kamailioia mai e ua wahine nei, o kona lalau ae la 110 ia i kekahi wahi ulili dala e lewalewa ana mamua ppno o kona alo, o ke kau ae |a 110 ia i kona mau lehelehe, a puhi aku la me ka ikaika. a īloko o na sekona pokole loa, aia hoi, ua paleia ae la kekahi e .pale ana .mahope mai o kela rumi, a komo ana no! he kaikamahine Ilikini, a o ia ka kona haku wahine o ka i ana aku: "Auhea oe e Walala, e kii aku oe a lawe mai i kiaha waina no keia keonimana." o ke emi aku la 110 ia o ua kaikamahine īlikini nei, aole no hoi i emo iho, ku hou ana, me kekahi pa elala, a maluna olaila ke kiaha waina kahi i kau ai. Lalau aku la ka wahine ona ona hale i ke pa (lala j me ke Kiaha waina, a waiho ae la maluna o ke pakāukau me ka i hou ana aku i ke kaikamahine Ilikini: I "Ua pau ae la no ko'u makemake ia oe, e hele aku a hoi- 1 ke 1 kou makuaka.ne, aole e poina i ka wahie o ke kapuahi,! a e olelo pu aku hoi i kou kaikunane, e' hoopanee iki ko'u hele ana-i ka hploholo, no kekahi mau hora, oiai he malihini i kau o keia wa," i ka lohe ana aku o ke kaikamahine Ili-! kini, kunou mai la oia i kona poo, a nalo aku la, oiai hoi o! Uilama W aila 1 noho iho .ai. me ka nalu ana iloko ona. aole' he kumu e ae, o ka haawiia ana aku o ke kauoha i kela kaikamahine, no ka lawe ana aku a hoike i kona makuakane ame kona kaikunane. i na mea a ko lakou liaku waliine i mkemake ai, aka no ka makemake maoii no o kela wahinei e ike aku keia, ao e he hopohopo o kela wahine, no kona wsws«w ar - * ™ i ~- Hoomanao mai la ua o Uilama Wa.Ua i na hale lole ekolu ana , Tl . 1 1 . e . ai , e ,^ u ana mahope o ka hale, eia ka no kela poe Ihkin, eko u, nolaila aol e he lele ana o ka oili o ko lakou haku, no ka hoopilikiaia mai maluna ona, i ka po ame ke ao. * TrSlamn a \V^i ana oke k ' aha Wa? -"a iaia, lalau aku la' o U.lama Wa.la a inu ae la me ka malie. aia nae ka manao hppohopo iloko ona, no ka loaa oonu ana i keia wanana ka haku nona 'o Uilama Waib n m^K m * lu,w Q ka helehelena ■ naln h* nei o $1 pane ?na 'mau: >f4l>apaha he mea ano\hpu ia oe e $fr.nv a iia ke hoikei aku au la oe, eia o Rohal« 1 >va,ia » n ,- 4 I ma kekahi mau u.,»,' 1 . \ . me kon a mau hoak>ha 1 ma " wahl 0 ke kuahnvi kahi i hoohala ai i.ko

lakou manawa, ma ka hahai holoholona ana anie ka lawai'a ana ma na kahawai." Waiho ino aku la o Uilama Waila i kona kiaha waina maluna o ke pakaukau no ka mea ua puiwa hikilele maoli oia, i ka lohe ana aku, ua hoea mai o Robaka Pilikina ma kekahi wahi ,a o ia kana o ka ninau ana mai: "E ol?!o mai ana anei oe, eia o Robaka Pilikina me kona mau hoalona ma kekahi wahi o keia kuahiwi i keia manawa ?" "Ae, ua hoea moi oia i ka la mamua aku o nehinei, a eia oia me. kona mau hoa ma ka Lokowai Luka. Ea, ma ka'u nana aku, ua piha maoli oe me ke kahaha no keia mea a'u ; e hoike aku nei! Pehea i loaa aku ai ia oe ka ike, e hoea mai ana o Robaka i keia manawa no keia wahi" "Pehea i maopopo ai ia oe, ua loaa ka ike ia'u, e hoea mai ana oia?" wahi'a Uilama Waila me kona kahaha. "No'u ia kuleana, a he nui ka'u mau me.a i maopopo, mawaho ae o keia mea a'u i hoike aku la ia oe." "Ma ka'u ike aku, ua mnopopo wale ia oe, ka Mr. Rohaka Pilikina mau wahi e hele aj, ame kana mau mea paha e hana ai," me ka nana pono loa ana mai a ua o Uilama Waila maluna o kela wahine i malihini iaia. "Ina au e haawi aku ana i ko'u ae, heaha iho la kau malaila? Malia paha e hooi loa ia aku ana kou kahaha, ke lohe aku. elike no hoi mē ke ano o ka loaa ana mai o ka ike ia oe, no ko Robaka Pilikina hoea mai, pela iho Ia no i loaa like mai ai ia'u ka ike e pili ana nona." "Ka. ke, linopohihihi loa tnai nei pe i ko'u noonoo, aole he wahi mea a maopopo ia'u, o ka manao o kau mea e kamailio mai !a!" me ka hele o ua o Uilama Waila a pihoihoi. "Eia lio ka mea oiaio, aole o oe hookahi wale no ka i lohe i na olelo e kamailioia ana mawaena o Mr. Kapoka ame I Mr. Waina, aka owau pu no kekahi i lohe i ka laua mau olelō, pela i maopopo ai ia'u ka hoea mai o ko laua hoaloha ' o Robaka Pilikina." Aole e hiki ia Uilama Waila ke nane ae. oiai ua piha loa oia me ke kahaha, a o ia nae ka kona kokoolua o ka pane hou ana mai: ''Auhea oe e Mr. Waila, o ka'u kauoha wale no ia oe, o ia kou hookaawale koke ia Ilaliaka mailoko aku o Garani Loka, o ike auanei oe j kou komo iloko o ka poino. Aole keia he mai\ olblo palaualelo, aka he leo keia no kou palekana ,a o keia ka mea i oleloia ai, he kuli ka make, he lohe ke ola, nolaila e hoololu* mai oe i ka'u, e kaawale auanei na poino mai ia oe aku." "A°le he maopopo ia'u o ke ano o kau mea e kamailio mai nei?" wahi a Uilama Waila. "Eia no ka manao, he kaikamahine o Ilalikaa Wanawoka* me ka leo nui, ina nei no kona lohe hou i ke kani o kekahi pu, a ka poe hahai holoholona ,aole ana oia e hoohakalia iho, i ke kahea ana me ka ikaika apau e<Joaa ana i kona leo, i oi aku inamua o kela manawa, ana i kahea mai ai, i. ka wa i lohe mai ai oia i ke kani o ka pu, mamua aku nei." "Ea, ma ke ola ana o na akua hauka'e o ka po, nawai i hoike aku ia oe i kena mea au e kamailio mai nei?" wahi a Uilama Waila, me kona.ku ok.pa an aae iluna. ua hele hoi kona helehelena a haikea. "Naii ponoi no i hoike mua mai nei, he hahai holoholona kau hana, alaila o oe ponoi anei ka mea nana kela pu J_ kani ae ai ma kahi kokoke i Galani Loka ?" "Ua hoike mua aku nei au ia oe, he nui ka'u mau mea i ike a i maopopo no na mea au i f hana ai," wahi a kela wahine. me kona pane pololei ole mai i na olelo a Uilama Waila. 4 -L hoomanao nae oe. ua kamailio nuui aku nei au, eia o Robaka Pilikina ma ka Lokowai Luka i keia wa, nolaila aole ana e nele kona ,he!e m.ai e nana ia Galani Loke, no ka mea he kuleana nui kona e makemake ai e ike i kela hale, oiai oia ka niea nana e hooponopo.no nei i na waiwai apau o Haliaka." "Ke ike aku la au i ka pololei o kena mau hoakaka au ; a 0 ka'u no keia i hopohopo mau aj, no ka hoea mai o kela kanaka i kekalii la. a he nani hc>j ia ua kokoke loa oia i Galani' Loka nei, aole i'o ana paha e nele kona hoea mai no ka nana ana i kela hale, .' alaila noho hou iho la o Uilama Waila ilalo. No kekahi mau minuke, aole he hoomauia o ke kamailio ana m.awaena o Uilama Waila ame kona hoa, aia wale no nae na maka o \\ aila ilalo kahi i nana ai. oiai hoi kona kokoolua e haka pono mai ana, o ia no oe .o k.a j)opoki, e haka ana na maka maluna o ka iole. No ka manawa mua loa, ak.ahi no a loaa mai ka ike ia Uilama V\ aila no ka nui maoli o kona pilikia. ua hoopuniia kona mau aōao apau e na mea e liiki ole ai iaia ke pakele; nolaila ke noho la oia me ka pohihihi maoli, o kekahi alahele no.na e pakele ai, me kona Uomo hou ole aku iloko o na poino. j Ua ku a pilikia maoli ua o Uilama Waila, ma na mea pili dala; ua kuhihew.a oia ma kela manawa i loaa ai o Haliaka iaia ma Alahane, e holopono ana kana mau hooikaika ana, 1 wahi e kaa hou aku ai na waiwai apau o kela kaikamahine malalo o kona malu, me kona manao e kuai hoolilo aku i na waiwai apau, a i ka wa e loaa mai ai iaia o na elala mahnahua. o kona wa ia e holo ai no na aina mamao loa. Ua paa no ka m.anao o ua kanaka nei, e hoea mai ana i ka wa a Haliaka e kakauinoa ai malalo o na j>alapala ana o ka hoomakaukau ana aku, oiai eia'ka pilikia, ua kokoke loa mai iaia. No ka jiane o!e mai nae o Mr. Waila, ua i okoa mai la ka wahine nona ka home: "O ka u a'o wale no ia oe i keia manawa, o ia kou haalele iho ia Galani Loka me ka hakalia ole!" "He hana maalahi wale no ka haalele ana iho i kela hale, aka o k.a ninau nui, aoie he maopoj)o iki ia'u o ka mea e hana aku ai i kela mau wahine ma'i, o ia ka makuahine ame ke kaikamahine." "No ke kokua ana aku ia oe e Mr. Waila ea, ua hiki ia oe ke hoouna aku i ko wahine no kekahi wahi, malalo o ka malama ana a ka wahine malama ma'i, a no Haliaka e hoouna mai oe iaia i o'ū nei, na'u oia e malama aku, aohe au mea e hopohopo ai nona." "O oe anei ka mea nana e malama ia kaliaka?" wahi a Uilama Waila me ka piha i ke kahaha. "Aole a'u niea hauoli e ae, o kona kaa wale mai no malalo o ko'u malu no kekahi manawa; no ka mea, he aie kahiko kekahi o kela kaikamahine ia'u, e pono ai oia e hookaa mai," wahi a Ka' wahine nona ka hoine. me ka imoimo ana iho o kona mau inaka, e hoike inai ana aia kekahi manao kolohe iloko ona. "Ina o kena ka mea pololei au e kamailio mai nei ea. alai!a ua hoohauoli loa mai oe i kuu manao," wahi a Uilama Wa\la me .ka piha hoihoi. "Aole nae o'u makemake e hoopilikia aku oe i keia kaikamahine, ina'nei no kona kaa mai malalo o kou malu." ! "Ua hookahaha loa mai oe e Mr. Waila no kou manao| makee no ka pono o keīa kaikamahine, oiai nae i kona wa e! waiho ana iloko o ka ma'i fiva, aole ou noonoo ae, no ke kii j ana i kekahi kauka, no ka hele ana mai e lapaau iaia. Ke I hoohiki aku nei nae au imua ou, e haawi no au iaia i na | meaai apau ana e makemake mai ai, e haawi hoi iaia i ka | lole e pumehana ai oia, me ko'u hoopilikia ole aku iaia, o; ka maiiao nui wale no a'u i makemake ai, e kaa mai oia! malalo o u, no ka hoohaahaa ana iho iaia ; mai kela ano p ke ano haakei, i pipilipaa loa iaiā. i hookahi nae mea a'u e ninau aku nei ia oe. e My. S a]la, heaha ke kumu o kou lawe ana mai iaia a hoopaai p.ic) jiei p ke kūahiwi? he iki | ia'u kou manao o ka hana ana pela e Mr. Waila, oiai ua ike ■ no oe, he pio kau e malama mau ana ma ke ano paahao, i

ka makuahine hoi o ua o Haliaka. au o ka hoppunipuni ann ' i ko ke ao nei. ua make ua wahine la au ma Ttalia. Alaalawa ae la ka naua ana a Uilāma Waila maluk., kela rumi, mc he mea la āia ka manao hopohōpo ilok,, no ka lohe mai o kekahi poe ika laua mau olelo, a i , 1 kanaka nei no paha ka ike, o laua wale no na mea iiki ~; , o kela rumi, pane mai la oia, i ka i ana mai: "He hookahi wale no kumu nui o kuu lawe ana niai no ko'u makemake ike dala. Ua ku a pi\ikia mao]i a U . #l ina nei 110 kona kaawale loa, ma kahi e hiki ole ai iai kt onioni ae, alaila e hookikina aku ana au iaia ahiki i k. ,; l t kakaunoa ana mai malālo o kekahi mau palapala a'u i makaukau mua ai, no kona. hookohu mai ia u, e lilo i m,.;, nana e hooponopono i kona mau waiwai. Oka mea , 1 nae a'u hoike aku nei, aole loa ona ae iki. e kakau i k. :n inoa malalo o kela mau palapala. "Iloko o ko'u noke aku i ka hookikina iaia. me ka ii.„, weliweli pu. he mea ole wāle no ia i kela k'aikamaiuiH-. kanā pane ia'u, ina no ka e hookau aku ana au i ka mak, maluna ona, aole nol ia he kumu nona e ae ai e kakau i k< 1.. - mau palapala me kona inoa ponoi." > "Aole hoi ha ia he hana nui, e lawe mai i kela mau jm!.i ! pala iiiiua o'u, a na'u e kakauinoa aku." "Heaha auanei ka wai\yai o kou kakauinoa ana niai i kela mu palapala?" "He keu no hoi, o ka mea ia e hookoia ai o kou hiaUm.i , ke. no ka mea aole a'u ku-e ana ina e hoolilo aun <><• i kekalii hapa o pa waiwai o keta kaikamahine 110 k<.u maii , makemake iho," wahi a ua wahine nei me ka noke nk.«.i ! ana ae i ka akaaka me ka leo nui. lawe mai oe e lm ikeike ia'u i kekahi leka i kakau maoli ia e Haliaka. c ik,- ■ auanei oe, ua hiki ia'u ke hoohalike i ka'u kakau ana nie h>mea la na kela kaikjamahine ponoi no i kakau, no ka nn i ! he loea au nia ia hana, o ka hoopili i ka lima.kakau o kekal i f poe." I "O ka mea apiki paha, ua hoole loa mai oia i koua kul< | ana i kela'mau waiwai," alaila hoakaka aku la ua o Uilama j Waila, i ka loaa ana o ka hoahanau o Haliaka, ame ka nu ! nao paa o ua kaikaniahine nei, e hana aku i na mea poloU-i | apau, ma ka hoihoi ana aku i na waiwai apail o Wanawoka, ' maluna o ke kailsamaliine i kqleana i'o i kela mau waiwai." i Ke hoolohe malie aku la ka wahine nona ka hale ik i ! moolelo a Uilama Waila e kamailio aku la, aia hoi na niaka 1 o ua wahine nei, ke noke wale la no i ka imoimo, me lnme'a la, ala mai la kekahi mau hana epa he nui iloko on. t a o ia kana o ka i ana mai: "E hiki ana anei ia oe ke k'uhikuhi mai i ka lielu ann* k<alanui i noho ai kela wahine o Judika Gilil)ati ame ka lua o na kaikamahine?" Hoike niai la o Uilama i ka lielu o ka hale, aim' ke alanui, e pololei ai ka hookplo ana aku ahiki i ka loaa ana o Judika Gilibati, me ke kakau ana iho hoi o kela vva liine, maloko o kana huke hoomanao, alaila nanea wale aku la no laua ma ke kam.ailio ana ahiki i ka hala ana he h<»ra a oi, o ka haalele iho la no ia o Uilama Waila i kela wahi. ! a i ka nalowale aua aku nae o ua o Uilama Waila ma kekalii aoao, ia wa i hopho ae ai ka wahine nona ka honie a Mi. \\ r aila o ka haalele ana aku: "He keu aku kela a ke kanaka hupo, me ka piha pu i ka epa," wahi ana i hooho ae ai. "Aōle he noonoo iki o kela kanaka, no kona kaa ana māi iloko o kuu mana, iaia i ae mai ai e waiho mai ia Haliaka malalo o ka'u malama ann aku." • Huli aku la ka nana ana a ua wahine nei nowaho o ka pukaaniani. a i ka hala ana o kekahi mau minuke o kona imho malie loa ana ma kela wahi, ia wai kau ae ai i kana ulili ma kona waha, o ka hoomaka ae la- no ia e puhi, a iloko o ka manawa pokole, oili mai la kana kaikamahine Ilikini. a o ia kana o ka pane ana aku: "E hele mai e Walala, he nui ka kaua mau hana e hoomakaukau aku ai, no ka mea he malihini ka'u e upu aku nei ) ka hoea mai i keia mau la aku," o ke ku ae la no ia o ua wahine nei, a haalele iho la ialoko o kela keena, me ka uka !i ana aku no hoi o ke kaikamahine Ilikini mahope ona. i Ma kela huli hoi ana aku a Uilama Waila no kona wahi. halawai aku !.a oia me kekahi kanaka Ilikini kino ikaika. e hoi mai ana me ka pu-a wahie, a noonoo iho la oia. o kela paha ka makuakane o ke kaikamahine Ilikini kauwa, a ka wahine ana i haalele aku ai mahope, liaawi aku la oia i ke aloha i kela Uikini, aole nae he pane ia mai. e hoike mai ana kela ano o ka Ilikini ,no kona nialama i na kauoha a kona haku, aole e kamailio wale me na kanaka malihini. Ma kekahi wahi mamao loa aku, lohe aku la ua o Uilama W r aila i kekahi mea e oki ana i ke kumulaāu me ke ko'i, a hoomanao ae la keia, o kela paha ke kaikunane o ke kaikamahine Ilikini, a hooiaiō iho la oia. i ka pololei o na mea ap.au a kela wahine i kamailio mai ai iaia, no kona la.wa me na kokun e hoopakeleia ai kona ola, ke hoea aku kekahi j>oe e hoopilikia iaia. MOKUNA XXXVIII. Ma kahi o kela manao mua o Uilama Waila e hele e nana ma ka Lokowai Luka, ua hoi pololei loa aku la oia no Galani Loka, no ka mea* uā loaa aku iaia kekahi manao hou, rio kana mea e hana aku ai, ma kela kukakuka pu ana me ka wahine malihini. laia o ka hoea ana aku no ka hale, hele pololei aku la oia noloko o ka rumi o Haliaka, e noho ana no ua kaikamahine nei ma ka puka aniani, ua hele a uluhia i ka noho paahao iloko o kela rumi, a i ka ike ana aku o Waila iaia, kamailio aku la me ka leo okalakala: "Heahtf ke kumu i hele ai kou helehelenā a haikea?" "He o ia mau no ko'u ano mai kinohi mai o ko'u noho paahao ana, aole he wahi mea a loli ae. Pehea oe i manao ai e loaa i kekahi mea i lioopaaia iloko o ka run)i, ke kulana niaikai, oiai aole lie loaa iaia o ka holoholo ame na ea maikai ?" 'Aia hoi oe ma ka puka aniani kahi i noho ai, pehea i loaa ole ai ia oe na ea maikai?" Heaha auanei ke ano o ia ea, oiai he kaikamahine au i maa i ka hele holoholo mau ana no kekahi mau -mile loihi?" Ina o kou makemake ia ea, alaila mai keia manawa aku, ua hiki ia oe ke hel.e i kā holoholo." "O kou manao maoli ia e Uilama Waila e hele au i ka holoholo ? wahi a Haliaka ,me kona maopopo ole i ka manao o Mr. Waila e kauoha aku nei iaia e hele mailoko mai o kona rumi paahao no kaholohok> ana. O ko ii manao maoli keia a'u e kamailio aku la ia oe, a i hoike no ka oiaio o ia mea, ke hoohamama nei au i ka puka, o kou r'umi. no kou hemo ana aku iwaho," o kona wehe ae la no la i ka puka, me ke ku ana ae ma kekahi aoao o ke pa,ni puka. Holoholo iho la o Haliaka maloko o ka rumi no kekahi manawa aiaila hele pololei mai la a ku iho la mamua o ke a o o Uuama Waila, nana pono mai 1a hoi ma na maka o ua kanaka nei, a i māi lā: vx''M° ,e x? !". a SP°P° ia ' u °ke ano ° kei * hana hou au e Mr. Waila. No u īho, aole loa o'u wahi hilinai iki, aia he mau ano maik.ai iloko ou, a ua loaa ia*u ka manao hoohuoi, he hana kolohe wale no keia au ia'u. no ka hoea mai i ka hookoia ana o kekahi manao lapuwale au i hoolala ai no ko'u poino. "E.a no ka hana kolohe a'u i hooholo ai, o ia ka hookmi ? aku ! a oe e hele 'ka holoholo, a e pau kou nolio paahao ana . na manawa apau. K hoomanao nae oe e Haliaka, ao.e iiq . nds.,kou hakiloia aku.e kekahi mea, nolaila e ino oe. ua hiki wile no ia oe ke hele holo'holo mawaho aku' °ke h °m e > aol « l'oi ma kahi mamao _ (Aole i pau.)