Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 11, 18 March 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NO HAWAII NEI

NA LUNAKANAWAI

E HOOKOHUIA ANA

 

 

Lokahi na Mana Nui ma Wakine

kona no ka Ike Mua Ana Mai

i Koonei Poe Makaukau

 

 

HOI MAI KA LOIO PROSSER

MA KA POALUA IHO NEI

 

 

Paa no Kona Manao no ka Lilo o

ke Kulana Kiaaina o Hawaii

Nei ia Farrington

 

  Ma Hope o ka hoohala ana i kekahi

mau pule lehulehu ma Wakinekona,

kani ana o ka holo ana aku nei, e hoo

ikaika e loaa mai ka hookohu kiaaina

ia Mr. W.R Farrington, i huli hoi mai

pi@ne i oia M. F. Prosser ma ka moku

mai Maui o ka Poalua nei.

  Ma kana hoakaka e pili ana i na hoo

kohu eihaua no na lunakanawai maa

nei nei ua maopopo loa e uiia mai ana

ka papa loio o Honolulu nei, no na ka-

mea ko lakou mau hoopiha ae i na kulana

lunakanawai, ma kahi o ka poe e pau

ana o ko lakou mau hookohu.  Ua lokahi

ke ka manao o R. W. Shingle ane Ku

lua, no ko laua naua ana mai i ua inoa

e waihona aku ana e ka papa loio maa

ivi nei.

  Ma kona mauaoio loa, e hooko mai

ana na luna oihana ma Wakinekona i

na mea a koonei poe e waiho aku ana,

me ka lawe koakoa ole ae i ka maua

iloko o ko lakou mau lima, a hona mai

elike me ko lakou makemake iho, e like

me na mea i ike mau ia maane inei i

na wa ae nei i hala.

  Ma kana nea nae i hoomaupopo, ua

manao o Kuhio, he mea maikai no i

lunakanawai kiekie, a i mau Eurack

like kona mau hoa.

  Nona iho nae, aole no ana mea e kue

aku ai i kela manao o Kuhio, in a mai

he Demokarata kupono; ua like no hoi

la me ka olelo ana ae, in aole i ku

pono kela Demokarata, alaila o ala

mau ana no he mau kue ana.

  No na mea hoi e pili ana i ka ninau

kiaaina no Hawaii nei, ua pau na oolo

ku ana i keia manawa, a ua hoi nai a

i ka wai lana maile, a aole ka o Kuhio

i makemake maoli i kela klana, a ma

kaua nana aku, he hookahi wale no mea

e alualu nei no kela kulana, oia no o

W.R. farrington,

  No Mr. Farrington wahi ana, ua

makemake nui ia ka oia e ka Pereside

ua, a mawaho ae on a, aole oia i lohe

ko kekahi moko hou ae.

HOAO E HOOKOMO MAI I KANA

KEIKI ILOKO O KE TERITORE.

Ma ka noho ana o ka aha hookolo

kolo Amerika apaua in a ke kakahiaka

Poakahi nei he palapala hoopii ka i

@@@komoia ae imua o ia aha e Chong

Wing, ma ka aoao o kana keikikane,

Chang Yin Kwai, no kekahi palapala

@@@kuu kine, no ke komo mai o Chang

Yiu Kwai i loko o keoa Teritore, oiai

ia hooleia ko Chang Yin Kwai komo

ana mai e na luna nui o ka'oihana hoo

ana limahana, no ke kumu aole o Chong

Wing he makaainana Amerika.

  E hoakaka ana maloko o ka Chong

Wing palapala noi he makaainana

Amerika kana keiki, a ma ia ano aole

hiki ke paa aku iaia me kona hooleia

aku i ke komo ana mai iloko o ke Te

@@lore.  Maloko o ka palapala hoike

i hoohikiia e ka makuakane, ua lilo oia

he makaainana no ke aupuni moi o Ha

waii mamuli o kona hookupaia ana ma

ka la 22 o Augate o ka 1892.  Ma kela

manawa a he mau mahina kakaikahi

hoi mahope o ka lilo ana o ka Moiwa

hine Liliuokalani i moi no Hawaii.

  Ma kona ano he makaainana no ke

aupuni moi o Hawaii ua lilo oia he ma

kaainana Amerika mamuli o ka hoo

nuiia ana aku o Hawaii i panalaau no

Amerika, a ma ia ano he makaainana

Amerika kana keiki a ke mea pono e

lokomoia mai kana keiki iloko o Hap

waii.  Ma ka hoakaka hoi ma ka aoao

ana luna nui o ka oihana hoopaelima

hana a Chong Wing o ka olelo ana ae

o kana mau palapala ia no kona hoo

kupaia ana, he mau palapala apuka o

be makaainana Amerika i nei manawa,

a no ia nele loa ia ponho pela no e nele

pu ai kana keiki.

 

 Ma ka Mikahala o ka Poalua nei i

kauli hoi ak uai ka Luna Nui J. D. Me

Weigh no ke kahua ma'i ma Molokai.

 

No ka Pomaikai o ka poe heluhelu o

ke Kuokoa, o ka oi loa aku, no na Ha

waii ike ole, a makakau ole i ka

olelo Beritania, ke hoopukaia aku nei

na manao ku-e o ka Lunawanawai A. G.

M. Robertson, o ka waiho ana aku

imua o ke komite teritore o ka aha

senate, maluna o ka Bila Hoopulapula

i na Hawaii, a e hoopula ku ia aku ana

no hoi na manao kakoo i ua kila la,

elike ma ia i waihoia aku ai imua o

ke komite o ke senata ma Wakinekona.

Ka Manao Nui o ka Bila Hoopu

lapula o ia no keia malalo iho nei:

  O na ano o ka bila e koi ana ia e

hoololiia ke Kanawai Kumu o Hawaii

nei, a e emi pu ana hoi e hooloiia ao

ke kanawai e pili ana i na Aina Aupu

ni, ma ke kaohi ana mai ka hookuono

onoia aku o kekahi mai aina mahiai

maikai, a e hookaawale ana i kekahi

mau aina okoa anku no ka hana joo

pulapula i na Hawaii, ma ka hoonoho

ana ia lakou malina o ka aina, e

ili aku ai i ka mamo, me ka hiki ole ke

kuia hooliloia.

Ua hoakakaia na kekahi komisina i

ukuia e hooko i keia kanawai,

Ua hoananaia he konisina e lae da

la makuna o ka bona teritore, hoahewa

a lawe mai i kekahi mai aina okoa

aku âme kawai, kokol aku i mau wa

hi e loaa ai ka wai, ka haawi ana aku

ahiki i ka $3000 i ka mea hookunoono

hookaku, a ua loaa ka nana holookoa

e lawelawe no na dala a pau e loaa mai

ana ma keia kanawai, me ke kuleana

ole o ke Kiaaina ka ahaoeloa kuloko a

mana kuloko e ai paha.

Ua hookomoia aku ke kanawai e ku

Elele Kalanianaole, ua hooholoia e ka

Hale o na unamakaainana i ka 1920,

a ua waihoia aku i loko o ke Senate no

ka hooholoia mai e ke Komite o na

teritore.

He liilii loa ua nea i noonooia no

keia kanawai ma Hawaii nei ahiki i

keia manawa, a he uuku loa no na mea i

hoomaopopoia, no laila aole he mai kue

i hoalaia mai a hikik i keia manawa.

Ma ka noho ana o ke kau o ka aha

olelo lahui i Dekemaha, 1920, ma ka

hoolohe hou ia ana imua o ke komite

o ke senate o na teritore, ua waihoia

aku na manao e kue ana i ka bila e ka

Lunawanawai Kiekie i pau a. G. M.

Robertson, Geo.  M  McClellan ame W.

B. Pittman, a ma ka Rev. Akaiko Akana, no

Honolulu nei lakou apau.

  Aole i waiho ae ke komite i ha hoi

ke maluna o ka bila iloko o ke senate,

no laila aole ia ia hooholoia.

  Ua hoakakaia ae kekahi manao ua

noonoo ka Elele Kalanianaole e hooko

mo hou aku i ka bila me kekahi mai

hoololi, ma ke kau o ka ahalelo lahui

e noho mai ana.

Ma lalo iho la o keia mau ano he mea

pono e hoikeia aku i na kanaka o Ha

waii nei na kumu kupono o ka bila

âme na kumu e kue ana ia mea

Ua Waihoia aku keia mau kumu e ka

Luhakanawai Robertson me ka puha

makaukau a ke hoopukaia aku nei ma

lalo iho nei.

E hoike ana ka moolelo a ke komite

i kekahi mau kabamaba ma ka pane i

na ninau a na hoa o ke komite, me ka

pili ole o kekahi i ka ninau nui. Ma

keia mau mahele, ua hoopalanaikiia

mai ma hoakaka a ka Lunakanawai

Robertson; in a aole ia ua waihoia aku

me ka piha pono.

MANAOIA F LILO

ANA KE KIAAINA

IA R.W. SHINGLE

Hoonua mai o Leonard Withing

ton i ka Lohe no ka pau o na

Manaolana no Farrington

PAA KONA MANAO AOLE O

KUHIO ANA KE KIAAINA

Hookahi Mea Maopopo Loa o ke

Kanaka a Kuhio e Kakoo Ai

Oia Mai Ana ke Kiaaina

Eia no ko Hawaii nei poe ke noho

pouliuliu nei no na mea pili i ka ninau

kiaaina, mamuli o ka nui o na moho i

alualu ana i kela kulaua pela no hoi

ka nui o ka kue i wahoia aku e hoo

nei poe i Wakinekona

Ma ka lono kelekalapa nae o ka hoo

unaia ana mai nei i ka Advertiser e

Leonard Withington, mai Nu Ioka mai

ma ka la 12 iho nei o keia mahina, e

loaa ai kekahi mau ike i ko Hawaii nei

poe i ua hoonee ana i ka papa koanana

lalina o keia ninau ana nui loa, a na

makaainana o Hawaii nei e hahali aku

nei, e hoea mai i ka wa e hoopauia ae

au ua manao oolo ku no ke kanaka a ka

Peresidneta o Amerika Huipuia e hoo

kohu mai ana i Kiaaina.

Ua haalele iho o Me Leonard With

ington ia Wakinekona ua Nu Ioka, a i

ka hoea ana no kela kulanakauhale, i

kelekalapa mai ai oia, no kana mau

mea i ike a i lohe ma luna o ka ninau

kiaaina no Hawaii nei ana Wakinekona

Wahi ana ma kona wa o ka haalele

ana aku ia Wakinekona ua hele o

Robert W. Shingle ke komite lahui o

Hawaii nei, a piha me ka hoihoi no ka

lilo aku o ke Keikialii Kuhio i kiaaina.

Ma kaua mau mea i lohe a i hoike

ia aku hoi iaia ua pau loa kona manao,

Ma loko o ka luakini o Kawaiahao ma

kekakahika o ke Subili aku la i hala

i malamaia ae ai he anaina hoomanao

no ka Moi Kauikeaoild (Kamehameha

III), me ka hele oloko o ka luakiki a

piha i na kanaka o ka hoolohe ana i

ma haiolelo, e pili ana no ke ola ana o

ka Moi Kauikeaouli ka mea i oleloia

ka Aberahana Linekona o Hawaii nei,

a i  ole ka moi aloha makaainana.

Malalo o na hooponopono ana a ku

ahahui o na hooponopono ana a ku

Ahahui o na Mamakaukau a, i malana ia

ai kela anaina hoomauao i ka la hanau

o ka Moi Kauikeaouli me ka hoikea

ana mai o ma noolelo no ua hana a

keai moi o hawaii nei ma ka olelo Be

remania âme Hawaii e lilo ai i mea hoo

manao na keia hanauna hou a na ma

lihini hoi e hoonanao mau ai

Ua hoea ae na lala o ka Ahahue Ma

kemakaua me ko lakou kahiko pika o

ka ahahui me ko lakou mau ahuula ma

na poohiwi e hoie ana i ke kulana pu

kahi o kela me keia iloko o ka aka

hui a malalo o ke alawai ana a ka

Peresedenta Mrs. A P Taylor i ukaliia

mai hoi e ka Ilamuku Mrs, John K, Ka

manoulu i lawe ae ae lakou i ko lakou

mau noho i hookaawalea maloko o ka

halepule.

Maluna o ka awai ka Rev. Akaiko

akana ke kahi o ka Luakini o Ka

waiahao ka Lunamakauunana Gerrit

P. Wilder, St. C, Piianaia he mau lala

no ka Ahanui Mamakakau ame Sena

toa Kiwini o na inoa hope ekolu o

lakou ka põe ia lakou ua haiolelo o

kela la.

He Moi Hoopomaikai

O ka mea hanohano Gerrit P. Wil

der ka mea haiolelo mua loa he moo

puua keia ka Kauka G. P. Wilder ka

mea i noho pu me ka Moi Kauikeaouli

a nana i haawe aku i na ao ana i ka

oie no no hana apau e hookakekeia ae

ai ka nono noi o Hawaii nei a o ka

moi no na hana apau e hoopakeleia ae

ai ka noho moi o Hawaii nei, a o ka

mea hoohaku no hoi i hoounaia no Pa

risa, ma ke ano he olelo mai ke aupuni

aku o Hawaii nei, ma kekahi musuona

pili aupuni.

Iwaena o kekaho o na hana mua loa

a ka Moi Kauikeaouli ma ke ano pili

aupuni o ia no ka hoolaa ana aku i

kona aupuni no ka Haku Iesu Kristo

a o Keopualani, kona makuahini, ka

mea mua i lilo i Kristiano.

Ua hanaua ka Moi Kauikeaouli ma

keauhou Kona Hawaii i ka 1913 a

wahi ana me he mea la, aole paha he

moe, eline me Kauikeaouli, na nui o

kana mau mea i hana ai no kona ua

puni iloko o na makahiki he 21 o kona

noho moi ana mai ka makahiki 1833

ahiki ika 1854

O na hana ano nou i lalwelalea e ka

Moi Kauikeaouli, a i , holomua ai hoi

ia mau hana no ka pono o ke aupuni

âme na makaainana ua loaa mai ia

me ka hookomo ole ia o ke auluni i loko o

ka ale a i ole, mamuli paha o kekahi

hana hoopioloke noonoo aka iloko wale

no o ke akeake mailee

Iloko o na hana i hono mai ai na

mana o na aina e ma ke ano e haili

limanui i ka noho moi o Hawaii nei,

aole loa he hookahi mea i hoopoinoia

kona ola.  Ua hoakaka mai ka mea

Hanohano Wilder ua hoohalikeia ke au

o ka noho hoomalu ana o ka Moi Kaui

HOOKUUIA MAI

HE MAU PAAHAO

E KE KIAAINA

He Umi-kumamakahi ka Nui o na

Paahao i Loaa Hou ia Lakou

Ka Hele Lanakila Ana

MALALO O NA HOOIA A KA

PAPA I HOOLUUIA MAI AI

No ka Hewa Aihue, Ka Wawahi

Hale âme ka Hoeha ka Hapa

nui o Lakou i Hopaiia Ai.

Ma muli o na hooia mai ka papa mai

o na lunanana paahao i kakauinoa ae

ai ke Kiaaina Charles J, McCarthy i

ka palapala hookauu no kekahi mau

paahao he 17 ka nui, no ko lakou hoo

kuuia aku mailoko mai o ka hale

hao ma Oahu nei.

  O na hewa a keia mau paahao i hana

ai a i kau aku ai hoi na hoopai ma

lina o lakou o ia ka hoena ahiki i ka

wawahihale a o pa hoopai hoi i kauia

mai na haniha kakaikahi mai a hiki

aku i ka 20 makahiki.

  E hoomaka koke aku ana ka hele la

nakila ana o kekahi poe paahao o ka

hapanui mae o lakou ma ka la 31 o ka

mahina o Maraki nei. O keia malalo

iho nei ka papainoa o ka poe i hoo

kuuia.

  Henery M. Phillips, ahewaia ma ka

la 17 o Mei, 1916 no ka hewa wawahi

hale ma ka degere ekahi a i hoopaila

no ka noho maloko o ka halepaahao

mai ka 3 a i ka 20 makahiki hookuuia

ana ka la 21 o Maraki 1921.

  William Naaieona ahewaia ma ka la

8 o Maraki 1919 ma ke degere elua o

ka wawahihale hoopaiia mai ka 2

makahiki ahiki i ka 10 makahiki he

elua on a mau hihia me ka paluaia o ka

hoopai ae la maluna ua hookuuia aae

oia, e hoomaka ana mai ka la 15 mai

o Maraki 1921.

  Laudika Piedre, ahewaia ma ka la

14 o Aperila, 1917 no ka hewa moeko

lohe hoopalia mai ka 4 a i ka 10 ma

kahiki hookunia i Maraku 20, 1921.

Kim Dori, ahewaia ma ka la 28 o

Iulai 1919 no ka hewa wawahihale ma

ke degere elua hoopaili mai ka 2 a

i ka 10 makahiki hookuuia ma ka pau

ana o keia mahina.

Kojima Schigero, a hewaia ma ka la

8 o Mei, 1920 no kaahue ma ke degere

ekahi, hoopaiia mai ka 1 a i ka 10

makahiki hookuuia ma ka pau ana o keia

mahina

Kun Cheong, ahewaia ma ka la 15

o Mei, 1920 no ka hewa apuka hoo

paiia mai ka 1 a i ka 5 Makahiki hoo

kuuia ma ka la 15 o Maraki 1921.

John M Puha, ahewaia ma ka la 22

o Mei 1920, no ke hewa ma ka la 22

o Mei 1920, no ka lawe i ka waiwai i

waihona aku nana e malama hoopaiia

mai ka 1 a i ka 10 makahiki hookuuia

ma ka la 23 o keia mahina

Sam Kanoa ahewaia ma ka la 30 o

Noveamapa 1918 no ka wawahihale ma

ke hegere elua a ma ke degere ekahi

hoopaiia mai ka 3 a i ka 10 makahiki

ma kekahi hehea a mai ka 3 a i ka 20

makahiki in a ka elua o ka hihia hoo

kuuiia ma ka la 23 o Maraki 1921

Primitive Mercado, ahewaia ma ke

la 15 o Ianuali 1920, ma ka hela ho

eha me ka meaeha ko i ka make hoo

paiia mai ka 18 mahina a i ke 5 ma

kahiki hookuuia ma ka la 29 o Ma

raki 1921.

  Samuel Wailehua, ahewaia ma ka la

30 o Okatoba, ahewaia ma ka la

30 o Okatoba, 1920 no ka hewa pows

ma ke degere ekahi a hoopaiia mai ka.