Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 11, 18 March 1921 — Page 4

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMAN HANOANO, LUNAHOOPONOPONO….HOOPUKAIA I NA KAKAHIKAAKA POALIMA APAU

POALIMA MARAKI 18, 1921

 

MA KE KUKAKUKA

LIKE ANA E PONO AI

 

@@@@@@@@@@@@ mai nei keia pepa i ka manao o ka

@@@@@@@@@ kr Kulananakauhale a Kalana o Ho-

@@@@@@@@@ma ka hoakoakoa ana mai i na poo o

@@@@@@@@@@@na like ole. ma kekahi aha kukakuka,

@@@@@@@@@u iho ka hana i lawelawe ole ia

@@@@@@@@@@ lawe ana cela âme ' keia poo o na

@@@@@@@akou  mau pilikia uho, ame ka lakou

@@@@@@@@@ makemake ai imua o ka papa o na

@@@@@@@

 

@@@@@@@@ no ke alahele e loaa ai ka ike laula

@@@@@@@@ ana ma ke poo o ke aupuni kula-

@@@@@@@@@ peia hoi ka loaa like ana aku o na hoo-

@@@@@@@@ I cela âme keia keena oihana paka-

@@@@@@@ mau mea e hana aku ai, e oili mai

@@@@@@@@ aupuni holomua ana.

 

@@@@@@@@@ ko kakou lohe ana, no ke kukala

@@@@@@@@@ ka põe i kohoia ma na poo o na oiha-

@@@@@@@@@@ no ko lakou haawi mai i hookele au-

@@@@@mua. eia nae ahiki mai i keia manawa,

@@@@ma na mea oiaio i ikeia, aole he wa i hoea

@@@@@ ka hookoia ana o ia mau manao, no ka

@@@@@@koa ana cela âme keia poo o na keena

@@@@@@@@ lakou iho, a e hoao ana kela ame keia

@@@@@@ kona keena elike me kana i ike ai he

@@@@@ noho pouliuliu o ka meia i na ano o ka

@@@@@@ ana @ kela mau keena, a ma kekahi

 

@@@@@@@@@@ hoi, ua kawelawia na hana o ke au-

@@@@@@akauhale. maluna o ke kulana i kaokoa

@@@@@@@ hui lawelawe oihana, ikeia k holo-

@@@@.

 

@@@@@ kahea ana nae o ka meia i na poo o na

@@@@@ana ike ole no ke kukakuka mau ana

@@@@@ no ka lahou mau mea e hana ana, ole

@@@@@ kanalua iki no ka hoea mai i ka wa e ike

@@@@@  kakou, i ke kulana loli o ka hookeleia ana o

@@@@@@@@ ke kulanakauhale ma keia mua aku, a o

@@@@@ a aku hoi. e nohoalii mau ana ke kui-

@@@@@una o na keena oihana apau.

 

@@@@upuni kulanakauhale, ua like no ia me

@@@@hui lawelawe oihana, e noho poo ia ana e

@@@eia a o na poo o na keena oihana like ole, o

@@@@@@@ lunanui o ko lakou mau keena oihana

@@@@@ e hoomalu ana i na hana apau i pili i

@@@@@koa mau keena mau ia lahou aku e loaa ai ka

@@@@me ka makaukau i ka meia, no ka hookeleia

@@@@@ke aupuni . elike me ia i loaa aku i ke poo

@@@@ekahi hui lawelawe oihana.

 

O ka loaa mau ana o na kukakuka mawaena o

haumeia âme na poo o na keena lehulehu o ke au-

@@@ kuianakahuhale. O ke alahele wale no ia e loaa

@@@@@@@ka ike no ke kulana oiaio o ke aupuni, a

@@@@ka @@he ana i na manoa hoakaka o kela ame

@@@@ na alahele e pono ai e hooanaia aku ke

@@@@@@ e hoes mai auanei i ka wa e hoopauia ae

@@@@kahi mau hana hemahema o ka wa i hala pela

@@@me kakahi mau hoolili waiwai ole, a e kukulu-

@a mau ai he mau kumu alakai no na mea pono e

kana aky ai ma keia mua aku.

 

Lejuleju wale na maneawa i hala ae nei, i ike

maoli ia ai ke ala ku-e mai o ka meia, no kekahi

may mea i makemakea aku e na poo o na keena

@ihana, Ma key mua aku nae e hoopaua ae ana ia

ku-a ana no ka mea o na noi e hoea aku ana imua

o ka papa o na lynakiai i knoia ai ka meia e ha0

awi mai i kana apono ana, he mau koi ia, ana i ike

moali iho ai no ike kupono elike me na ike i loaa

aku iaia ma ka hui kukakuka mua ana me na poo

@na keena oihana like ole.

 

Ina i lawelawe mua ia keia hana me ka meia

mua aky nei i make. ke manaoio loa nei keia pepa.

@@e e ala mau kekahi may  ku-ee ana maweaena o

ka papa o na lunakiai n apoo o na keena oihana

lehulehu. me ka meia no hoi, aka e nohoalii mau

@@a ke kuikahi mawaena o lakou apau, a e hoo-

neeia ana hoi na hana o ka lejuleju imua me ka

lolopomo e loaa ole ai na hoohalahala mau na ma-

@@ainana aku.

 

E waiho koa ia ka noonoo ana i na hana kalai

aina. me ka hoohuiau ole me na hana o ka lehu

lehu e pono ai ma ka lawelawe ana o keia may

kena oihana i ka lakou mau oihana pakahim he hoo

kahi mea nui. o ia no ko lakou imi ana aky e loaa

ua alehele holomua apau, a e kukuluia ae hoi ke aupuni kulanakauhale, ma ke kahua hoomakaulii.

ke kanaka macula ame ke kupono maoli

 

______________

 

He KANAWAI NO KA

PONO O NA HAWAII

 

O ka bula helu @@ o ka hale i hookomoia ae e ka

mea hanohano John Hoopale o kauai, i holo ilo-@@ o ka hale o na lunamakaainana a e wahio mau

nei iloko o ka aha senate in a no ka lilo o kela bila

I kanawai alaila e loaa aku ana ka pono ame ka

pomaikai. i kekahi heluna nui o na Hawaii i noho

loihi maluna o na aina aupuni apuni keia Teri-

@@re.

 

He bula keia e haawi ana i ke kuleana joi i na

makaainana e noho ana maluna o na aina aupuni,

no ke kuai hooluloia aky ia lajou elike me ia a ke

kanawai kumu i haawi mai ai ia lajou i kela

pono e kauoha ana hoi i ka loio kuhina ke ana-

aina o ke aupuni ame ka luna auhau nui e hili

pono aku a e noii aku i ke kupono ame ke kupo

ao o;e o ia mau koi a e waiho ae i ka lakou hoike

i ke kofnisna o na aina aupuni in a nei no ke ke0

pono o kela mau koi alaila e hoopukaia aky ka

palapala sila o ua mau aina aupuni la, mahope iho

o ke kauai hooliloia ana aku ia lakou.

 

He mea oiaio he nui wale o ko kakou may ha-

waii e noho mau nei maluna o na aina aupuni no

na makahiki loihi, na aina aupuni no hoi i lilo aku

malalo o ka hoolimalima i na mahiko a oiai e we-

heia ak uana he mau aina aupuni lehulehu ma

keia mua aku, no ka hookuoono ana. e komo pu

ana me kela mau wahi i nhoia e na Hawaii ma ia.

 

hookuonoono ana ke ole e lilo keia bila i kanawai.

He pono nui kei e loaa ana i kekahi poe hawaii

o kakou ke lilo ka hila i kanawai a ma ka mea

oiaio maoli e pono e hoolohoi kela bila no ka

mea in a e weheia aku ana na aina aupuni i pau

na hoolimalima no ka hookuonoono ana e hiki

ole ana i ka poe i noho luihi maluna o kekahi mau

aina aupuni ke paa hou iho i ho lakou mau wahi

aka e lilo aky ana ia i ka poe i loaa ia lakou na

helu a i kuleana hoi iloko o ka wae ame ke koho

ana i ko lakou mau apana aina

 

Ua ky i ka naauao ame ke kaulike na mea a ka

hale o na lunamakaainana i hana mai ai no kela

bila ua hoik e mau na hoa o kela hale i ko lakou

manao makee no ka pono o kekahi mahele i ko

kaki may makaainana i noho a hookahua maoli

maluna o na aina aupuni o aiai aia iloko o na hoa

o ke senate kela bila he hana pono na na senatoa

ka hooholo ana mau a keia pepa e kanalua ole nei

ke olelo ae e kakauinoa mai ana ke kiaaina a lilo

i kanawai.

 

He mea liilii loa paha i ka nonoo o kekahi poe

na mea e pili ana i ke ano o ka lilo ana aky o na

aina aupuni ma ka manawa e hookuonoonoia ai

he mea nui nae ke nana ae ma kekahi ano no ka

mea o na home o ka poe i noho maluna o kela

mau aina aupuni o ka lakou mau meakanu e ulu

ana e lilo ana ia mau mea no ke aupuni he hoo-

khi ale no hoopakele no lake o ia ka lilo o

keia bila i kanawai no laila o ka oukou hana koe e

na hoa o ke senate e kau aku nei na maka o ka

põe e hoopomaikaiia ana ma keia bila.

 

______________

 

HE MAU AʻO KPONO E

LAWEIA A MALAMA

 

Ua kulike ka manoa o keia pepa ma ko na poo o

ka oihana makai aole he mea pono i na wahine ka

lawe ana i na pu panapana me lakou i ka wa e hele

ai i ka po me ka manao pela iho la e palekana ai lakou mai ka pow kolohe mau aka o na ulili ka

mea kupono loa a lakou e malama ai he wahi mea

paahana uuku kela eia nae he nui kona leo i ke

kahea e hoea koke mai ai na kokua i ka wa po-

kole loa.

 

Ua ike mau ia na wahine i ka pihoihoi o ko la-

kou noonoo i ka wa e halawai ai me na pilikia ina

he mua pu panapana ka lakou e hele pa ana ua

aneane hiki ole ia lakou ke hoohana i kela mau pe

panapana i kau a mea o ka pihoihoi a in a nei no

ko lakou hoohana aky aole ana e hiki ke hoohana -

ia me ka pono aka e kau aku ana he mau hoopoino

ana maluna o kekahi poe hewa ole.

 

No ka ulili makai hoi he wahi mea paahna

uuku loa ia i knoa wa e kani ai e lohi koke mai

ana ka põe e noho kokoko mi ana ma kela ame

keia aoao o ke alanui a ka poe kolohe hoohalua o

ka po e hooko mau ana i ka lakou mau hana eka-

eka me ke kanalua ole ke olelo ai e hoea mau ana

na kokua i ka wa pokole loa e loaa pono ai ka poe

kolohe. ke ole lakou e holo e no ka pee ana i wahi

no lakou e pakele ai

 

No ka põe hoi e haalele ana i ko lakou mau 

home i ka po he mea maikai ka hoa ana i ke ku-

kui uwila he mea ia e pulapu aku ai i ka poe aihue

e mano mai ai he kanaka no koloko o ka hale

nolaila e kau ana ke weli ia lajou ke hoao mai e

komo iloko o ka hale. O na home i komo auhueia

e ka põe kolohe he mau home wale no i keai ka

pouliuli oloko e hoike mau ana aole he poe oloko

o keel mau home o na home a o na kukui aloe he

hoopilikia wale ia aku.

 

O kekahi mea pono no hoi e makaalaia o ia ka

huna ana i na lako gula hoonani ma kekai mau

wahie nali loa o ka oi loa aku no nae o ka pale-

kana aole e waiho maloko  o ka hale i ka wa e

hevee ai pela me na dala ua oi aku ka palekana

o ka hele pu ana me ia mau waiwai a i ole hoihoi

paka ma kahi paa e maluhia ai.

 

He au naauao keia nolaila e law i na keehina

hoopakele apau a e hoomanao hoi i ka olelo kau-

lana a kahiko: "Aohe malama pau i ka iole!"

 

_________________

 

 

Ua kulike loa ko makou manao me ko ka luna-

kanawai Federala Vaughan i kona olelo ana ae i

ka hooko pono ole o na kiure i ka lakou hana ma

ka hookuu ana i kekahi o na koa o ka hookolokolo-

loia ana no ka hihia pepehikanaka o ia ko laua

pepehi ana ia George Markham Jr,. a make a ahe-

wa aky la hoi i ka lua o na hoa. Ma na oleloike

imua o ka aha ua maupopo loa ke kokua ana aku

o kekahi i kekahi no ka holopono o ka manao po-

wa me pepehikanaka aka i ka hookuuia ana nae

o kekahi malalo o ke kumu ua puni wale aku oia

i ke alakai hewa ia ana e kona kokoolua ua hoike

mau ana kiure i ka haiki maoli o ko lakou noonoo

a i ke kapakahi hoi o ka lakou olelo hooholo.

 

_________________

 

He mau olelo oiaio loa ka ka Mea Hanohano J.

Wa kalua o Maui o ka hoakaka ana ae ma ka ho-

ike hui o na Kula Sabati ma Waianae no ka hau-

oli  o ka mano i ka malama o na Hawaii i ka

lakou olelo makuahine elike me ia i ikeia ma na

haawina hoike âme na himeni pela hoi ka ke Ka-

kauolelo Kaneakua o na pono i na Hawaii he e ma-

kee i ka lakou olelo makuahine. E ike mua ke ka-

naka Hawaii i kana olelo ponoi pela auanei e hiki

ai iaia ke kamailio i ka olelo malihini me ka polo-

lei.

 

Nuhou Kuloko

 

Ma ka mauna Kea o ka Poalua nei

i hoea mai ai ka Rey. C. M. Kaamaka-

wiwoole no ke kulanakauhale nei.

 

________

 

ma ka poalua iho nei i huli hoi mai

ai o Mr. Geo R. Carter mahope o ka hoohala ana ikeabi mau mahina ma

Amerika

 

________

 

Ma ke kakahiaka o ka poakahi iho

nei i ku mai ai ka @okuahi Hawkeye

State, kekahi o na mokuahi halihali

ohua nui o ka Moana Pakipika.

 

_______

 

I ke kulanakauhale iho nei ka Lu

nakiai Jeseph Uahinui o Molokai a ma

ka Mikahala o ka Poalua nei i huli

hoi ak uai ua makna nei o ka lehulehu

no kona home ma Kaunakakai.

 

_______

 

Ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka

auwina la o keai Poalima e noho ae ai

ke kiure kickie o ke Teritore no

 ka noonoo ana i kekahi mau hana  ano nui

i kaa aku malalo o ko lakou lakou mana.

 

________

 

Ma ka hora elua o ka auwina la o

keia Sabati iho Maraki 20 e noho ae

ai ka halawai a ka ahahui ka hale o

na Alii o Hawaii maloko o ko lakou

keena halawai mau, ma ka phoenix

Hall.

 

________

 

Ma ke Sabati aku nui i hala i hoo-

huiia ae ai ma ka berita o ka mare o

Miss Annie Kekuku âme Charles Ka-

leo; na ka Makua Victorius Clasesen o

ka Hoomana Kakolika laua i hoolilo ae

i hookahi.

 

________

 

Ma ke ahiahi o keia Poalima ae ka

la 25 o keia mahina e haalele iho ai

na hoa o ka ahaolelo kuloko no ke ka-

hua ma'i ma kalaupapa no ka nina-

ninau pono ana i ka pilikia o na ma'i

e noho mai la ma ka aina o ka ehaeha.

 

_______

 

Nui ka holopono o ka ahamele i ma-

lamaiae ke Kula Sabati o Waianae ma

na po ekolu o ka pule ak unei i hala,

o ia ka po o ka Poaha Poalima ame ka

Poaono. Ua hiki aku na loaa o kela

ahamele ma kahi o ka elua haneri dala

a oi.

 

_______

 

Ua waiho aky nei o Me. Manase K.

Makekau i knoa noho hana ana maloko

o k aHala Hanahao Honolulu, a eia oia

ke lawelawe mau aei ma na hana like

ole, aia kona keena oihana ma ke hiki

nia Waikiki o na alanui Moi me Nuu-

anu.

 

________

 

Piha ka hoike hui o na Kula Sabati

ma Waianae, ma ke Sabati aku la i

hala, malaila ae ke Ahi o Wailuku, ka

Mea Hanohano J. W. Kalua; ke Kakau-

olelo Kalana J. Mahiai Kaneakua ka

Lumakiai Jos. Uahinui, mae kekahi mau

malihini e ae he nui.

 

______

 

Ma kahi o ka $2,920.76 ka nui o na

Loaa no na mea i kuaiia ma ka Ma-

keke o ke Kulanakauhale no ka ma-

hina aku la o Feberuari i hala, ua

aneane e piha ka hookahi kaukani dala,

ka oi ae o na loaa o kela mahina i ko

Ianuari aku.

 

______

 

O ka mea nana ke dala hookahi, o

ka hoouna ana mai no ka uku ana i

kana Nupepa Kuokoa ma ka bila dala

aupuni mai hoopuloa Kona Hema Ha-

way may ma ka la 25 o ka mahina

o Dekemaba e waiho nei ma keia ke-

ena ena e oluolu e hoike mai i kona

inoa pololei i hiki ai ke hoounaia aku

ka likiki hookaa.

 

_______

 

NA MARE

____

 

Peter Wone ia Jessie Kamakea,

Mar. 8

Joseph K. Iaea ia Mabel K Lii, Mar.

10.

Charles Kaleo ia Annie Kekuku,

Mar. 13

Emil S Kane ia Annie Hanohano

Mar. 14

Sam Kaukani ia Rebecca Ah Moi

Mar. 15

Robert K Pahau ia Maragret C.

Dower, Mar. 13

 

_______

 

NA HANAU

 

Na Alex Kalanihuia âme Rose L. Rodrigues, he kaikamahine. Mar. 9

Na Geo, K Kahaulelio ame Lily-Man-

ners, he keikikane Mar. 12

Na J. K. Ekau ame Mary P. Kaai-

hue, he keikikane Mar 12

Na John D. Robinson ame Maria

Maine, he kaikamahine, Mar 15

Na Joseph S. Kauahi ame Bernice

Mahiai he kaikamahine, Mar. 13

_____

 

NA MAKE

 

Joba P. Pualoa, ma ke kuea Maku-

na, Mar. 7.

Kalala Kuamoo, ma ke alanui Liliha,

Mar. 12.

Lydia K Kipapa, ma ke alanui Pua,

Mar. 12.

E.Y. Ma-u ma ka halema'i Moiwa-

hine Mar. 13.

Victoria K. Kapaa, ma ke alanui Col-

burn, Mar. 13.

Lizzie Kaiawe ma ke alanui Kuke,

Mar15.

Elena Keawkaue ma ke kikiena

Makiki, Mar. 15

He bebe na Mr. ame Mrs. John Hilo

ma ke alanui Elua Mar. 16

Joseph Kaui Laki ma ke alanui

Pauoa Mar 12

 

Nuhou Kuwaho

 

Kansas City, Mar 12---He puali

makai nui ka komo aku e hopu i ka

"Little Italy"maanei ma ka po nei

a he 300 põe i paa i ka hopuia a he mau

kaukani dala ka waiwaiio ma ka wai-

ona me na pu. lehulehu âme na phi

me kekahi helnua nui o na poka. He

hana keia i hanaia e na makai ma-

hope o ka ikeia ana o kekahi hana i

 hoolalaia a i hoikeia ae i kka oihana

maka e pepeehi i na makai apau ame na luna aupuni federal a e hoomaka i ke-

kahi hana hooweliweli i na kanaka.

 

______

 

SHANGHAI, Mar. 12---- Lehulehu na

hale hoahu kilika. a maloko olaila ka

hapalua o na kilika i hiki e loaa no ka hoopuka ana aku i na halekaui e ae

maanei ka i lilo i puulehu i keia la no

lakou ka huina poho i kohoia he $6,-

000,000. He mau hale hoahu lehulehu

e ae kekahu e a ia nei e ka ahu i nei

manawa a in a no ka pau holookoa o ia

mau hale e hoea aku ana ka huina po-

ho i ka $10,000,000, pela ke kohoia.

_______

 

SHREVEPORT, La., Mar. 12---Ekolu

põe i mame, he 30 i hoeaia a o ke

poho ma na waiwai e hoea aku ana mai

kahi o ka miliona o keia ka poino i

ikeia a i hanaia hoi e kekahi makani

ikaika launa ole me ka ino pu ma ke

komohana akau o ka mokuaina o Lui-

siana i nehinei.

 

_____

 

                           

PHILADELPHIA, Mar. 14--- Ua ho-

akaka ae ka Ria Adimarala Benson ma

kana baiolelo maanei ma a po nei o

kona ake nui oia no ka ike iho ia ame-

rika ua noho mana kona mau aumoku akelpa ma ka Moana Pakiapika a he

hana pono na Marika ka hoolako ana i

 mai moku  kaleepe kuokoa nona iho

mau na lahui e ae mai ina nei no ke

ala hou mai o kekahi kaua

 

______

 

WASHINGTON, Mar. 14.---Ua hoo-

laha ae na luna aupuni o ka oihana

waiwai he may hona o $75,000,000 ke

hoopukaia ana no ka waihona hoaie i

ka põe machiai ma ka 5 pakeneta. No

ka põe e aie dala ana e uku ae ana la-

kou i ke aupuni i 6 pakeneta.

 

_____

 

LONDON, MAR 14---- O ko Polani ma-

hele o na dala gula mau ka banako au0

puni mai o Rusia e hiki aku ana ma

kahi o ke 30,000,000 rubela malalo o

kekahi kuikahi i aneane loa e pau i ka

banaia. He huina like pu me ia ke

 ukuia aku ana i ka lahui Polani no na

kaaahi i na alanui kaaahi a Rusia.

 

_______

HOOKUULA KEKAHI POE PAAHAO

______

(MAI KA AOAO EKAHI MAI)

__________

 

6 a i ka 7 mahina, hookuuia ma ka la

hope o key mahina

Peter S. Kim ahewaia ma ka la 30

o Okatabo, 1920 no ka hewa apuka

hoopa'iia mai ka 1 mahina a i ka 6

mahina ma kekahi hihia  a he 10 ma-

kahiki hoi ma ka elua o kona hewa

hookuuia ma ka pau ana o keia mahina

Benito De Ocampo ahewaia ma ka

la 2 o Mei 1912 ma ka degere ekahi o

k awawahihale hoopa'iia mai ka 1 a i

ka 20 makahiki hookuuia ma ka la 16

o maraki 1921.

 

E HELE MAI E KUAI I KEKAHI

O NA APANA AINA EMI LOA

O PAU KOKE AUANEI

 

_____

 

E hoike aku ana au i ko'u kumu hoo-

laha ole iho nei iloko o ke "kuokoa"

no ka pau koke no o ka'u mau apana

aina i ka lilo i kela ame keia poe like

ole.

A no ka loaa hou ana iho nei o ke-

kahi mau apana aina maikai loa ia'u

ma Kalihi ma Alanui Kapahulu koko-

ke i ke kaa uqila Palolo Kaimuki

Kapiolani Paka Pauoa Puunui ame

Lanakila nolaila au e hoolaha nei.

Hoholo loa ka lilo o keia o keia mau apana

aina a e hele koko mai e koho i apana

aina no oukou mamua o ka pau ana

 

PAULO KALAUKA

(P.E.R. Strauch)

Helu 74 Alanui Moi.

 

HOOLAHA

___

HALE O NA ALII O HAWAII

___

O ka halawai kumau o ka Hale o na

Alii o Hawaii e malamaia ana ia malo-

ko o ka Halehui Phoenix ma ka hora

2 P. M. o keia Sabati iho, Maraki 20,

1921.

 

MARY ANN KALEIKAU

IKA LANI

6443-MAR. 18

 HOOLAHA

___

O ka põe makemake aina a he mau

aina paka no ka hoolilo ana aku kuku

lu aku paha i mau home ua makaukau

ka mea nona ka inoa malalo nei e hoo

ko aku me ka hikiwawe loa. Hele mai

e hui pu ma a'u he waipahe na kuka'i

olelo ana

Kakai mai ma ka leka a i ole hele

mai e hui kino me a'u.

MANASE K. MAKEKAU

6443--- MAR. 18, 25; APR. 1, 8.

 

HE HOOMAIKAI

 

____

 

Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoo

maikai ana he nui i ua hoaloha ame na

makamaka no na makana pua i hoo-

unaia ae a no ka launa pu ana ae me

a'u iloko o ko'u mau hora o ka kani-

kau âme ke kaumaha

MRS. BATHBURN.

 

HOOMANAOLA KA LA KAUIKEA-

OULI MA KAWALAHAO

______

(mai ka aoao Ekai mai)

 

keaouli ia hawaii nei ma ke ano he

Makahiki Gula no Hawaii nei Ma ka makahiki 1839 i kakauinoa ai oia

i ke kumukanawai e haawi ana i ka pono kuokoa i na makaainana a e ha-

aw ana hoi ia lakou i ka pono e hoo

kkuleana i na aina no lakou iho. Ua

mal ke Kino âme ka waiwai o na ma-

kaainana a ua loaa aku ia lakou kela

pono e hoomana kela ame keia i ke

Akua elike me kana i ike ai

 

Iloko o kela manawa e hauoli ana na

makaainana i kela pono i haawiia mai

ia lakou malalo o ke kumukanawai ua

unukiia ka Baibala a pa'iia ma ka ole-

lo Hawaii Pela me na buke hoonaauao

a ae. Ua loaa ka manaoia i ka Moi Kaukeaouli ma ke a'o ana aku a na

kumu mkanele i ka naauao i na kana

ka Hawaii pela wale no e hiki ai ia

lakou ke hookupono ia lakou iho no

ka paa ana i na oihana o ke aupuni.

Ua hoakaka mai ka Mea Hanohano

Wilder no ke kohoia ana Kauka Wai-

la i mahelolelo oa i luna kakakope no

ke aupuni a ua hoopaaia aky na pala-

pala pili aupuni apau ma ka olelo Hawaii

 

Ua piha maoli na luakini i na kana

ka mai ka moi mai ahiki aku i na ma-

kaainana Iloko i ka makahiki 1845

maloko o ka Luakini o Kawwaiahao i

malama mua ia ai ka ahaolelo mua o

Hawaii nei a ma ia ahaolelo i haawiia

ai ke kuleana e mahele aku i na aina

i na makaainana Ma kela mahele ai

na ua haawiia he hookahi hapakolu o

na ua haawiia he hookahi o

na aina i na kaukaulii he hookahi ha

pakolu i na maainana a he hookahi

hapakolu no ka moi a i mahele hoi ia

hoi ko ka moi hapakolu mahope mai

he hookahi hapalua e holo no ke au

puni a he hookahui hapalua nona iho, 

a i kapaia hoi na aina leialii.

HOPUIA KE AUPUNI

 

Oiai ua nanaia mai o Hawaii nei i

kela manawa ma ke ano he aupuni

kuokoa nona iho e noho hoomaluia ana

 e ka moi aole no naw i nele ke ala ana

mai o kakhi mau kulana ooluku ma

muli o na hana a na kanikela o na aina

e âme na aliikoa a no na manawa

ejoku i paaia ai ke aupuni Hawaii e

na mana o na aina e.

E noho ana a Oauka Wilder he kuhi

na waiwai ma ka manawa i hukiia ai

ka haw Hawaii ilalo a kauia ae ka have

Pelekane e ka Haku Paulet ma kona

makalua. me ka hoala ole aku nae i

ke ku-e ana i kela hana ma ka aoao o

ka luna oihana keikei o ke aupuni o

Pelekane hoounia malu aku la kauka

Wilder i kekahi poe kanaka maluna o

ka waa e holo no Lahina no ke kii

ana i ka moi a maluna o kakahi moku

kina i kau mai ai ka moi a ku ae no

Waiane malaila i halawai pu aku ai o

Kaika Wilder me ia a kakauinoa iho

la ka moi i kekahi mau palapala i h hoo

makukauia a na kekahi maainana

Amerika i Marshall ka inoa i lawe aku

i kela mau palapala no enelanu no ke

k-e ana aku i na hana lumanui a ka Haku Paulet.

Oka hopen o kela misiona no Ene

lani o ia no ka huki hou ia ana o ka

have Hawaii iluna e ka Adimarala

Thomas a no kela welo hou ana o ka

haw Hawaii i malama ae ai ka moi

Kauikeaouli he anaina hoomaikai a

hoalahoa i ke akua malojo o ka

luakini o Kawaiahao no ka hoihoi hou

ia ana mau o ke ea o ka aina a ma ke

la ainana hoomaikai i kukala mai ai

oia i ka moto o kono aupuni: "Ua mau

ke ea o ka aina i ka pono."

 

Ua hoakaka mai o St. C. Piianaia i

na mea e pili ana no ka la hanau oiaio

o ka Moi Kauikeaouli ka Maoi Kauikea-

ouli , iloko o ka mahina o Okatoba aka

nae no kekahi mau kumu hiki ole ke hoomaeopopoia ua malamaia na hooma

nao ana i kona la hanau ma ka la 17

o ka mahina o Maraki ma ke ano paha

he mea pono oia elike me Saint Pat-

rick oiai o ka la 17 Maraki kona la

hanou a i ole elike paha me ka la ha

nau Keoki Wakinekona ua hauia

oia ma ka la 11 o Feberuari eia nai ea

hoololiia mahope mau i ka la 22 o kela

mahina.

O na mea ano nui iloko i ke ola ana

o ka Moi Kauikeaouli wahi ana o ia

no ka nui o kona oluolu me ka loko-

maikai ma ka haawi ana aku i na aina

i kona mau makaainana.

I loko no hoi o ke au o kona noho

moi ana i hoopukaia ai ka nupepa  mua

loa ma ka olelo Hawaii kapaia ka Pa

kipika a iloko o kona hookele aupuni

ana ua ikeia ka holomua me ka malu

hia.

O ka hope loa o ka haiolelo ma kela

la oia no ke Senato Kiwini ka mea

i oleloia ke "Alelo Dala" e elike no

me kona ano mau i ikeia ma kana mau

haiolelo apau pela iho la no oia ma

hela la e hiki ai i ka poe lohe ole i ka

olelo Hawaii ke hoomaopopo aku i ka

manao o kana mau mea e kamailio mai

ana ma ke ana o kona leo ame ke kubi

ana o kona mau lima pela me ka oni

ana o kona kino.

Wahi ana elike me ka lilo ana o ka Na'i Aupuni Kamehameha I he Napo-

liona no ka Pakipika no kona na'i ana

i na paemoku apau o Hawaii nei a lilo

i hookahi malalo o kona noho hoomalu

ana pela no i lilo ai kana keiki ka Moi

Kaukeaouli i Abrehama Linekona no

Hawaii nei no ka mea oia ka mea na

o na maainana a i kaawi aku ia la kou i ka aina

Ua hoea pu ae na lunanui o ka Aha-

 

AOLE E KOHOLA ANA O FARRING

TON I KIAAINA

 

____

(Mai ka aoao Ekahi mai)

 

aole he manaolana no Mr. Farrington

ma kela heihei no ke kulana kiaaina

no Hawaii nei a ua paa pu no hoi ko

na manoa in a he mea kekahi e hanaia

mai ana no ka aelike ana o na aoao

a elua alaila e wae ae ana ka Peres

dena ia R. W. Shingle i kiaaina.

 

He nui ka na mea i kamailioia ae no

ka makemake o ka Peresidena e hoo-

kohu mau u kona hoaloha pilikino Ka-

uka C. B Cooper a in a e hooko aku

ana oia i knoa mau makemake ponoi

iho ma kela ninau aohe he hoopaapaa

ana no ka lilo aku o Kauka Cooper i

panihakahka ma ka makalua o Kia

aina McCarthy. O ke kiaaina mua

Pinkham kekahi i hooikaika no ka hoo

kohuia mai a Kauka Cooper.

He nui ke ku-e o ka poe kalepa pa

Hawaii ia Kuhio. Oiai ka aia ka hili-

nai ana o ka Peresidena maluna o ka

inoia o Farrington i kinohi maluna o na

inoa e ae apau aka ma kana mau mea

nae i lohe ai ma Wakinehona no ka

lilo ana o ka pepepa Star-Bulletin i

mear hooikaika e loaa ka noho lupakiai

ia Pacheco âme Kumalae ua lilo ia ha

na i mea e make loa ai ka manailana

no ka loaa iaia o ke kulana kiaaina.

I ka lono nui ma Wakinekona, wahi

hou ana in a aole e hookohu mau ana

ka Peresidena ia Kuhio a ua o Leonard

Withington hoi i manaoia ai ke mea

oiaio ia alaila e lokahi ana ka Peresi-

dena e hookhou mai i ke kanaka a ke

Keikialii e kakoo aky ai ma keia ano

iho la e holo aky ana ke kulana kia

aina ia R. W. Shingle e ike i ka

hoea aku o Mr. Shingle e ike i ka

Peresidnea ma ka Poano nei no ka

Waiho ana aku i kekahi eka e hoaka

ka ana i ke kakoo ana o ka ahaolelo

kuloko ia Kuhio i kiaaina pela hoi na

kelekalapa mau ka aoao Repubalika

aku o Hawaii nei ame kekahi palapala

hoopii i kakaiuinaia e na kaukani o ka poe kupono i ke kho baloka

Ua hui Kino no ka oia me Shingle

âme Kuhio mamua o kona haalele ana

iho ia Wakinahona eia nai aole no.

ana mau mea i lohe hou mai ai mai ia

laua mai mawaho ae i na mea ana o ka

hoakaka ana mau mamua ae nei

 

E KUKULUIA AE ANA I PUALI

KOA KIAI LAHUI PAKE

 

O ka hana e pili ana i ke kukulu

ana ai i kekahi pualikoa kiai lahui nua

waewana o na Pake ke hoolalaia mai na

ia i nei manawa ma ko Sabati iho nei

i hoea aku ai ke Konela W. D. Potter

 i kekahi halawai i malamaia e ka Aha-

hui Pake See Bai Boe no ke kukakuka

ana maluna o kekahi mau hana o pono

ai ia hana.

Ua hoolaia e ke Konela Potter ka

Poalima aky la i hala ma Waialua ma

ka hooponopono ana no ke kukule ana

ae i kekahi puali maloko o ia apaua.

a ma ka auwina la Sabati i nanaia i ka

paikai hookahakaha a ka bataliona o

ke Kula A'o Koa o Honolili a ma ia

ahiahi iho i haiolelo aku ai oia mamua

o na haumana e paa mau nei i ka hana

maloko o na pualikoa kumau ame ka

pualikoa kiai lahui.

O kekahi o na hookohu ano nui a ka

oiahna kaua aina o ka hana ana ma ka

pule aku la i hala oia ka hookhuia ana

ae o Andy Biddle i kakiana mekia no

ka bataliona ekahi o ka pualikoa hele

wawai Hawaii ekahi. O kekahi i na

koa i noho mua e hana me ka oihana

kaua oia o J. Carpenterio he kakiana

ekahi oia i nei manawa po ka Puali E

o ka F. H. I.

 

ME KELA PAIONO KA AHAMELE

O WAIALUA

 

O ka ahaniele me hulahula a ka Aha-

hui Kokua Manawalea o na Wahine o

ka Ekalasia o Waialua, Oahu i manao

ia ai no ka Poaono Maraki 26 ua hoo

liliia a e wheia aky ana ia ahamele

ma keia Poaono iho Maraki 16.

 

E hoea ae ana ma kela ahamele ke

"Kekialii" Jack Paoakalani Helelu-he ame Mrs. Amy Awai Heleluhu me

koa laua mau hoa no ka hoikeike ana i

ka lakou mau kalena himeni me hooka

ni pila ma kela ahamele

 

He kaikamahine kupa o Mrs. Amy

Awai no ka Ehukai o Puaena o no na

makahiki lehulehu kona kaahele ana

ma ka hana himeni maloko o Amerika

a ma ia hana i hui ai oia me Jack 1.

Helelehu a hoouiia laua ma ka mare

 

O na hana himeni me hookani pila

ka laua hana o ka noho ana mau nei

mak Amerika a mamuli o ko lana kikoo

ia ana aku no ka noho hana ana ma

luna o ka mokuahi Hawkeye State o

ke ku ana mai i Honolulu nei ma ka

hana himeni pela iho la laua i huli hoi

hou mai ai i ka aina hanau a ma kela

ahamele ma Waialua e hua ipau aku ai

laua i ka laua mau kalena i hele a le

hia me ke mele ana i na himeni o

Hawaii nei ame na himeni kaulana o

 ke kulanakauhale i Nu ioka.

 

I wahi no nae e pau ai kuhihewa

o ka hele ae no e ike maka ma ka po

lea o halalii he ole ka lohe pepieao

mai.

 

_______________________

 

hui Kaahumauu ma kela anaina hoo

manao

Iwaena o ka poe ko'iko'i i hoea ae

ke Kiaaina âme Mrs. McCarthy ka Meia âme Mrs. John H Wilson. ka

Mea Hanohano II. L. Holstein k lu-

nahoomalu o ka hale o na lunamkaai

ana âme kekahi mau luna aupuni e

ae âme na malihini makai honua.