Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 11, 18 March 1921 — NA HANA KULA SABATI MA KA AEKAI O WAIANAE. [ARTICLE]

NA HANA KULA SABATI MA KA AEKAI O WAIANAE.

Knlwiuia o J. K. !?tokumaii. ) M:, k:i !a Sabati i hala iho la, la 13, • ; 7:::h a. m., i hiki aku ai au ma % kahi o na kaa ohua e ku m"ai i.:. pihu i na haumana Kula Sa- ♦; inai kt*la pe'a mai o ka aina o ..i.-ri huiia me Kaimuki, komi maiia iiiē Maluhia, a lauliiha pu aaa K;ilihi me Moanalua, he ulumahiei.anli keia halawai ana, & hui iho ka Mea llanohano, kaka'uolelo o <» Kauai, *J. M. Kaueakua, . hinak'.ai o Molokai ame Maui, , H«.n. l'.ihinui, ame ke ahi o Wailu- *.• j»aiiiwai o lao, ka Hou ; J. W. v.i nui ma«li ka piha hauoli o keia ,; :i (\ai .nia, oiui'e hōdmakaukau ana -:i i ka liōonoinono'ho ana i iia , ; a. n:i ii 11 i inaoli na okua mai 'na hau,:,uu Kiila Sabati amē na m&lihini ame ; inakaikai,""ā oiai o kou kiu nei ...:nv, aku la riie na Kula Sabati o :. .;< ame Kalihi i huiia, oiai o ka • i ha'iia ai, o ia no ka hor* 8 ai . t* haalele iho ai ia Kuwili, oiai Ua , na mea apau, aia au ko ki'u i ka nani o na mea apali. M keia la, me ka oluolii o ke ea . k,* ahuwale o na pae maunā, o keniai la no ia o ka ~bele, e hoike :iiia ua makauknu na mea apau, o ..īii «.»ai la no ia o ke ku-e imua a ~ >•. <• lawe ai, aia na mea apau ke . ;i 'i Ja, a hanpu ae la au ia wai kaii- : .n i kapaia ai o Kuwili, kahi a na : ku nei: K .wiliwiH iho au, A he inapu aiaoli nO, 1 «» ka lianu aala o kuu ipo la, Knwili ii ka pili aumoe la. J hoi iho au e .onoe, O'eo'e ana ko i nei kuli, Kuhi au la o Samio, Kuu hoa hooipo o ka po. K kala mai,*ua pakika loa aku ]a, a :iii:i ua moku kaaahi nei i ka muli\\:t. <, ha'ikeau o Moanalua, nakanaka mj:i na knli o Puuloa, a hoomaha liilii !,.. ke kali ana i ke kaa mai Kahuku :nai, a o ka oni mai la no ia nomua, a ik<- a!;u la i ka nani o na hale o na koa .', ni< ua mokiikaua ame ka home aloha o ia kae'ae'a o Kaahupahau, a kaalo ana i. Halawa, "honi ana me Aiea, a e Wau hi»oJa 'i mai ana o Kalauao, ua ao kaua >■ ka innwai ,onioni ae ana o Waiau, e an !ir.ti oe a lohi apa nei, "honehone aua nie ka makna maikai me kana mau b:ni;ii.ma ke Kahu Kamau, aia no ke «ni la nomua, a honihoni hoomau ana !im* Waipio, a liaupū ae la ia kaha i kaulana ia man la, a e o nei ahiki i koia manawa. a i mele mau ia no hoi e na k:itn:tlii u ku.u kaha: i H«- iiu»a keia no Waipio, U ka hale lau o ke koa, 1 |»i:ia i ke ala, Onaona fte honi iho. K» iho !a i Waipahu, a kau mai la īa j-apa Kula Babati ame ko lakou alakai ame kela keonimana nona ka leo -« io e ]>ii ana iluna, a hoi iho ilalo nakanaka ka papaku o ka ī'a Hamauleo, ;i liui īho la me ua makamaka maikai ii«-i. o ia mau no ke koneakonea a holu ana i Honouliuli, kiei ana ia Ewa, a e kauaheahe mai ana o >vanakuli. Kniikuli au ia oe, Manu kapalulu, Hana wale mai oo ia'u, 1 Aia hoi oe i ko'u manao. I'ahee loa aku la a niniu poahi 'ana i k*- kula loa o Maili, a kaomi ana ke aia o ka hanu o Waianae, oiai na mea aj»an maluna o ke kaa a kou kiu e noho ana, mea mai la iaJiede ia'u, owai' !a hoi ka indU o kela puu? Mea aku ia «u ae, he inoa kaulaiia ko ia puu, »ia kapaia ka puu o hulu—hulu no "a hiki no, a hu ae la ko makou aka, '■> o ka oi loa aku o ka Mea Hanoliano inai Kauai mai, h&'i malule i ka iwiaoa niea mai la oia i wa e hele :uia m/ na makua o ka pono o keia Kaha, he nni na kuuna i'a a'a e luu .'<kii ai, a hooku'i nei pou ihu, hu hou a.- la ko makou aka, no ka mea ma ia kaa na puukani mai Kalihi mai, he ī»iha maoli me ka hauoli, a Jiui iho la mo <<a kamaaiua/a ma ka home o kuu hoahanau i hoomaemae ai i na liuna lepo <• ia alahele, a hui aku la ma ke kahua " na hana. Kia ke huikau pu la ake lululima < me na kamaaina, aia kU bana puhi- « he ke hoonohonoho la i na keiki mn kt» lakou kulana i oiakaiia e Mekia no ka «īea nana e Wehe mua na hann.

l'a piha maoli kahi halau liale a kuku aia an ma ka noho mamua i«a; nolaila ua' loaa maoli ka ike ia'u iit-i, i ka wehe ana mai o ka bana i ke niele wehe mua, he mele i kupono ma<>li no ia hana, ua komo maoli na inea apau iloko o ka ulumahiehie, a i ka i>av ana 0 ia mele i ku mai ai ke Kahu Kula Sabati Henry Kapela a wehewehe niai la i na hana 0 ia la ame ke mele wehe i na hana ame ke ku o ke anaina iluna ame ke puhi pu 0 ka bana, he nani maoli, a ku mai la ke Kahu K. S. Xui .Tas. H. S. Kaleo, ame na wehewemanao mai iaia mai, i hoolaunaia mai ai ka papa K« 8. 0 Waianae 0 na }-"kii, ame na makua. He ku maoli no i ka nani, ke 3ele la ia la hoomoe pu ia na kumūniu o Po-ka-i ame na pauku haawina, he nani muoli, a kalieaia mai la ka papa K. S. <> Ewa, nana aku oe poniuniu ka noonbo ke lohe aku, i loaa hoi ka oi i keia ]>apa, aia i kela olomana o Waipahu kela leo solo, nana aku oe moe malie 0 Kaahnpahau i ka nahenahe maoli no; a kah'eaia mai Ia ka papa K. 8. 0 Ma-

kua. He^nuka..keia papa r .ak& aia iaa--luna o lakou kēla kulana koā oiaio ma ka hana a lakou i layre ae ai, he nani no hoi, a kaheaia mai la ka papa K. 8. 0 Kalihi me Moanalua i huiia. He nui maoli na haumana o keift papa, ua piha. ka elua ,haneri, he kulana maikai no hoi ke nana aku, no ka nui loa ; ua lawa ole ke kahua, aka ua hoonohonohoia me ka maikai, a o ka anea apiki, o ke kumu alakai ua nalewa'e loa oia, nolaila ua kukuluia he pakaukau nona ekuai ,a i nana aku iaia, he uuku kahi kanaka, ua makaukau piha maoli, oiai oia e haawi ana i na hoailona o ka pii ana o ka leo, ame ke emi ana mai ka welelau aku o kona lima. He u'i maoli no, me he la he mau anela e poaiapuni ana ia Waianae; aole ilaila pau ka nani, eia hou aku no ua nani, mailoko >mai no o ia papa i ku mai ai ka papa o Kalihi-kai, me ko lakou nani, no ka mea ua laweia nīai la | e Mr. Maluna, he ohe kohu ipupaka ko ano, nana aku oe iluna, ilalo, e honehone ai i ka leo o keia ohe, nana aku oe 1 na mea apan, ua piha maoli me ka hau^li. O kekahi o na mea nani mai ka obana mai o Mr. Bula o Koolau, he u'i okoa no hoi ia, ke hele la a o Mahina me kona neeu ole ae, ame kana mau minoaka oluolu, hu ka aka i kana mau hana. 0 ke K. <S. mai o Waialae, nana aku oe, me he la he nui na manu alae o ke'uke'u iho ana i ka hoopuiwaiwa i ke anaina, ame ka lakou mau pauku paanaau, o ka hele ia a na puupohaku ame ke kikania; o ka oi aku keia o ka papa nui o ka akaakaia, a i hui pu ia mai hoi e pua laniuma o Kaimuki, puehu liilii ka lepo ulaula o Kapahulu, ke lele la na hapaumi,. he nani maoli au e hoomanao ae ai ,aohe lua e like ai. Oiai e nee ana na hana imua aia pu no o Hanale e hana pu ana, aia āu ke hoe la i ko'u waa opu, nana aku oe la elua mapuna hoe i ke aekona, i ka hoi akau wili i ka hema; aia na anae momona me aholehole, o ka laulau, o ka limu waena mai no, me kela poi uouo kaohi puu hele loa o Hanale i ka pilikia, a Jioi ae la malalo o na kumulaau horfmaha e hooluolu ana i na mea maikai, a ke ike la au i au iho, o ia hoi, ekolu mahele a'u i lawe ae ai a kau mamua, o ia keia: honi i na ea maikai, lohe i na himeni ame na olelo inaikai, ame ka hoopiha ana mai i na mea maikai maiwaho mai ,a ikaika ae la keia kino. Aia ka Mekia Kealakai ke hoonaueue nei i na kihi eha o Waianae, ua hului pāu ia ae nā pihā-a moewai o ua kaha nei, lulu ke kahua i na kanaka, me ka uluipahie, a oiai na pau na hana nui, aka o na manao paipai koe, a hoolaunā- : ia mai la ke Ahi o Wailuku, kā Hon. J. W. Kalua.

_lle iilumahiehie ke kulana o ua mea nei, no ka mea he K. K. S. nui oia no Maui, oiai oia e leu mai ana, aia hoi au ke kilo mai la 1 kona kulana, i ka f maka no oe "ha'ilipo ,ka iwiaoao, i kela awihi no, he kūlana kapukapu maoli no, no ka maa no paha i kahi o na alii, 0 ia māu no ahiki'i leeia nianawa, i ka oni no o ka poohiwi, lilo loa i ke kehau, a puka mai la mai iaia mai na mea mtikai. Ife momoni maioli, oiai ma kana ōlelo kokoke loa e puka mai kā uhane mailoko mpa no na hana maikai ana i ike av a hootaunaia mai la ka Hon. J. K. o ia maxi 0 •kona alaia 1 e na iiwi.noho kuahiwi, i ka ulumahiehie no 0 ua kaaka nei, a mai kona waihona noonoo mai i puka mai ai keia mau olelo ma kona noho ana nia Kauai, ma ke ano K. K. S. ame kakauleka, o kana i ikē ai, 0 keia ka oi o ka nui 0 ke <la7a, a he nui aku no hoi kana mau olelo noeau. Ua hoolaunaiia mai la lea Hon. ,T. lt. Kumala'e, he nui kana mau oīelo naauao a noeau no hoi mai ka olelo mai i a ke Akua, oiai, 0 na hana i hanaia iho nei he'anān hanā māikai, e a'o mai ana ia kakou e hoe, e hoe imua elike iho nei me ka papa leulā i ku iho nei e alākaiia ana e Atr. Davi(l Kali, e hoe, e hoe imua, pelā kaieou apau e hoe kako& imua 0 ke aupuni lani. Mai iaia mai he olelo "hoohōlo, 0 ia

hoi, e hoopiha ia ke koena i koe, i piha ai ke kau&ani dala 3 ma ia hooholoia ana i hoopihaia ai ke kaukani a.oi. Hoolaunaia mai ka la Lunakiai Uahinui o Maui ame Molokai, mai iaia anai he mau olelo momona no keia'hana maikai a oukou, a kakou apau loa i launa iho nei; ua ioohuiia kakou i'hookahi i keia la ma Kana hatia ,oiai owau no hox ke K. It. S. Nui o Molokai, ke haawi aku nei au i ka'u hoomaikai ia onkou ame ko oukou K. K. S. i ka loaa J ana ia 'u he manawa e kamailio ai, a me ka himeni hookuu ame ka pule mai j ka Makua Kamau, o ka pau no ia o na i hana, me ka piha o na mea apau me ka hauoli, oiai ua kokoke ae la e hiki i ka e haaiele iho ai ke kaaahi, a ia'u e hoomakaukau nei no ke kau ana aku ma ke kaa, i komo mai ai ke keonimana māi Waialae mai, naiia i tiotfpiha ae i ka poe apau me ka hiauoli. I7a hoi mai la makou me ka hauoli, o o ka hora elhna ia, a ku hpu i ke kaona nei i kā hora eono me hapa me ka maikai © nā mea apau. O kā kuina nui o na dāla i loaa ma kela hoike Kulā Sabaii, ua hiki aku ma Kahi o ka hookahi kāukani me kana-Iliiua-kumamakahi, me ke konīo ole' inai māu lōaa e ae, e paāia ana e , na koinite, e laa tia loaā ahām'ele, na I laulau i hooliloia ame na loaa o ke -