Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 14, 8 April 1921 — Page 5

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

                        KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII                                     

He Moolelo no ko

Helena Simoa Lanakila Ana

A I OLE

            @a pau ana o ka lakou ai ana noi hou mai la o Habati I kona mau hoa e hele hou lakou e holoholo waapa maloko @la muliwai, eia nae, pane aku la o Mrs. Simoa he eha kona mau maka I ke olinolino loa o ka wai I ka pa iho o na kukuna @ ka la maluna o ka iliwai, no ia kumu aohe ona makemake e hele hou e holoholo waapa.

            “Aohe o’u makemake e hele hou aku e holoholo waapaa, no @ maka’u I ka eha o ko’u mau maka I ke olinolino loa o ka @ iho o ka la maluna I ka iliwai; o olua aku no ke hele e holoholo waapa, ke makemake olua, a e noho ae no hoi au @nei a heluhelu I ka’u nupepa I lawe pu mai nei, no ka mea aole I pau I ka heluheluaia e a’u, makemake au e nana hou ae I na mea hou,” wahi ana.

            “Ina pela ua pono, e noho no oe, a o maua hoi ke hele ae e holoholo waapa a hoi maiæ I pane aku ai o Habati.

            Nolaila haele aku la na opio o laua wale no, a ke olu loa @ae ke kanaka opio no ko laua hookuuia ana aku e hele @laua wale no, no ka mea, e kaawale ana o Helena me ia no @kahi a elua paha hora @ a ia laua i hala mai ai, wehe ae @hoi o Mrs. Simoa I kana nupepa mailoko ae o kana eke p @lima a hoomaka iho la ka heluhelu ana, o ka oluolu mai@ iho o ia wahi ana e noho ana, ua nanea loa oia me ka @ ole o kekahi mea hoʻouluhua ae i kona noonoo.

            No kona nanea loa i ka heluhelu a i ka olu kohai hoi kekahi me ke ko mai a ke aheahe lau makani, aole oia i ike iki aku @kahi mau keonimana elua e kau haele mai ana mai ka hale @ei o ke kalapu, a noho iho la maluna o kekahi noho laau malalo iho o ka malumalu o ka hale, a ma hope o ko laua noho @ana iho, a ho-a ae la i ko laua mau kika, hoomaka iho kak laua e kamailio mawaena iho o laua.

            Aole i ea iki ae o Mrs. imoa iluna ahiki i kona lohe ana @ i kekahi inoa i kamaaina i kona pepeiao, alaila hoomaka pe la kona oni me ka hookapalili pu ia ae la o kona houpo ia manawa, me he anapu ana la na ka uwila a holopuni ae la ma @ kino, eia ka he mau kanaka kekahi e noho mai ana ma @ kokoke mai iaia.

            "Ma kekahi ulia wale no i ike ai au ia Keaka Wilekona, he paa pule kakaikahi i hala aku nei," wahi a kekahi o na keo nimana o ka pane ana ae i kekeahi, a makaleka o ka lohe ana aku.

            "Pela no hoi me a'u, aole au i ike eia oia maloko nei o keia wahi e noho nei." i pane ae ai kekahi.

            "He mau pule kona o ka hoohala ana i kona manawa hoomaha ma na kuahiwi Adironaka ma keia kau wela iho nei, ma ka hahai holoholona ana a ma ka lawai'a ana no hoi."

            "Pela? A pehea kona nanaina i kau ike aku, kela ano mau no anei on a?"

            "Aohe: ma ka'u nana aku ua ano elemakule mai oia, me he mea la ua kaa ma'i wale, hele a hohoma kona helehelena. Aole ola elike me kela ano mau on a mamua ka laiwale, ka hoihoi @na helehelena ame ke kanaka u'i no hoi ke nana aku, i keia manawa, ua hele oia a ano kuouou o ke ano o ke kanaka e hookokoke mau aku ana i kona lua kupapau, a eia nae, ua lohe mai au he nui ka kona waiwai, nui ka kana dala, a ma@ au aole i nui mamuli o kona ano hoopono, aka kela ano a luna a hao wale no on a i kamaaina mau ia mamua, kela ano kapuwale a ino on a o na makahiki i hala aku nei."

            "He hana maikai ole a lapuwale maoli no kela, aole anei @ manao iho pela? A oiai aole au i moeuhane mua aia kekahi pilikia o kekahi ano malaila, ahiki i ke pa-hu ana ae o ka poka pa-hu, a eia nae aole i loaa mai ia‘u ka moolelo oiaio loa no ia mea ahiki i nei manawa."

            "Pela no: a ma kou manao o ka hua ia o kekahi hana imihala a kekahi wahine lili i panai mai i ka ino no ka maikai, pela ko‘u manaoio. He hele mau aku no au i kela wahi o laua, i kekahi manawa, ua ike oe ia mea, eia nae, aole o‘u makemake i ke ano hana a kela kaikamahine a Walabirida i hana ai. Ua kamaaina ia‘u o Makaleka Wilekona mai kona wa mai he kaikamahine wale no ahiki i kona mare kane ana, a ua aa loa au e hoolilo aku i kuu ola nei nona no kona pono a me kona inoa maikai, no kuu ike i kona oiaio a kupaa.

            "He hoakula no keel Miss Walabirida no Makaleka, ua make ko Miss Walabirida mau makua i kona manawa he umikumamaono makahiki, a i ka make ana aku o na makua ua hele maoli oia i kekahi mea e pono ai, a mamuli o ko Makaleka aloha aku iaia, ua kaa mai malalo o ko Makaleka mau malama ana ia Miss Walabirida ahiki i ka loaa ana o kana hana, a e ikeia mai oe he kaikamahine puuwai lokomaikai o Makaleka.

            No ka makahiki a oi ko Miss Walabirida noho mau ana me Makaleka ma, me kona hoao ole e hele e huli i hana nana @mea e pono ai o kona ola ana: aole, ua kaukai mau mai oia i kona pono o ka noho ana na Makaleka e malama aku iaia @ma mea apau e pono ai oia ma keia ola ana, a ua lio no hoi oia i mea aloha  a i mea punahele loa ia Makaleka, a eia @, o ka uku a Miss Walabirida i haawi mai ai no kona malama maikai ia ana aku, o ia kona huli ana mai a nanahu @kona mea nana i malama maikai aku.

            "Aole oia wale, aka ua makemake pu oia e kaili ia Keaka Wilekona mai a Makaleka aku, a ma ka lono i hoikeia mai @a na ua o Miss Walabirida no i hoolala aku i kekahi manao ia Makaleka e ae aku o Makaleka ia Keaka Wilekona i kamaiklio pu me ua o Miss Walabirida, a o Mariena hoi ke!!hi inoa on a, no ka mea o kona inoa kumu ia, o ka hana ino !! a ua o Mariena i hana ai, oia kona ahiahi ana ma ke ano holopeka a imihala, a ua hoopihaia o Keaka Wilekona me ka @ ame ka huhu nui no Makaleka mamuli o ka hana imihala @ kela wahine ino, a o ke kumu hoi i ala ae ai he mokuahana mawaena o Keaka Wilekona ame Makaleka a kaawale ai hua ahiki i keia la."

            "O, he kanaka naaupo a ino haalele maoli ka kela , aole oia @le, aka o kela wahine imihala ino loa no hoi kekahi, me @na ike no o Makaleka ka mea nana oia i malama maikai, kii @la no nae oia i ke kane a ke aikane, a i mea e lilo loa @o Keaka iaia, ahiahi aku la ia Wilekona ua haulehia o Makaleka i ka hewa. O, aohe wahine ino e ae malalo iho o ka @like me ia, a aohe no hoi he kanaka naaupo e ae malalo iho o ka mahina elike me Wilekona."

            "Ae, he wahine ino loa kela, a he kanaka huhu wela loa no hoi o Wilekona, aka nae, ua ike au i kona aloha nui no kana wahine no Makaleka, eia nae aole oia i hoolohe mai i na uwa@a aku, aohe hooloheia mai o na olelo maikai ame na hoakaka maopopoia aku no ka hewa ole o Makaleka, o kana hana ino loa i hana ai oia kona kukala ana ae ma ke akea no ka haule ana o Makaleka i ka hewa mamuli wale no o na olelo @lania imihala a Mariena, no laila ua kipakuia o Makaleka mai ka hale aku a in a aole oia e hele e pepehiia ana."

            "O, ea, he haunaele piha debolo maoli ka kela a‘u e olelo he ai!"

            "Ae; aka nae, he wahine piha noonoo o Makaleka; i kona ike ana aole e maliu aku ana kana kane i kana mau olelo pale nona iho, ua hele aku la oia a nalowale me ka ike ole ia ma ia po iho, a mai kela manawa mai aole loa oia i ike hou ia ahiki i keia manawa."

            "Auwe no ka hoi ke aloha i kela wahine opio e! Lohe mai au aole i piha ka makahiki o ko laua noho mare ana."

            "Aohe no hoi, kokoke no nae hoi e piha ka makahiki, a mamuli iho la o keia hana imihala a ke aikane, a ua o Makaleka i hiipoi ai me he hoahanau la i ka pupuu hookahi, wehe ana ka pili la a kaawale. Aia maluna o makaleka ko‘u aloha a no ka mea ua maopopo ia‘u ka lilo o Wilekona i mea nui iaia; he whine kupaa oia mamuli o Wilekona maluna o Makaleka, a oiai he kanaka e aku no hoi kekahi i make aloha loa ia Makaleka, eia nae, ua maopopo loa ia‘u aole o Makaleka i haulehia i ka hewa me ia kanaka, no ka lili wale no o Mariena ia Makaleka no ia kanaka i imihala ai oia ia Makaleka a niania aku la ia Wilekona ua haule o Makaleka i ka hewa.

            "Ke manaoio pu nie au o Mariena ka mole o kela hana hilahila. He aa au e pili a nui in a no ke noi ia mai e huliia aku ka mea oiaio."

            Eia nae, o ka ke koolua mau mea i makemake mai ai e ike ua haaleleia me ka pau pono ole no ka mea ua hoea mai la he keiki elele mai ka hale kalapu mai ma kela wahi i kela manawa, a haawi mai la i kekahi palapala i ke kanaka e kamailio ana.

            Hahae koke ae la oia i ka wa-hi a hoomaka iho la e kaholo i ka naua ana i na mano i kakauia maloko , a hoomaka koke ae la ke ku ana i luna me ka nana ana iho i kana uwaki.

            "He keu aku ka hoi a ka mea kupanaha, e Keoki Motimoa! Ua makemake ia au e hoi koke aku i ka kulanakauhale ma keia kaaahi aku," wahi ana. Ke kaumaha nei au no ka hoopau kokeia ana o ka kaua halawai ana i keia auina la elike iho la me keia, aka nae hoi, he hana ano nui loa ka‘u i kauohaia mai la, nolaila e noi aku ana au ia oe no kou hookuu ana mai ia‘u e hoi aku."

            "O, mai nana mai oe no‘u e hoi aku oe no kela hana i kauohaia mai la ou ike au o ka hana ka mea mua loa e nanaia aku ai aole o ka hoopau manawa wale no ma ke kukahekahe ana, elike iho la me keia a kaua i hoopau manawa wale iho la no, malia o halawai hou aku no hoi kaua i kekahi la ma nei mua aku," wahi a Keoki Motimoa o ka pane ana mai.

            Ku like ae la na kanaka a elua iluna a hele aku la noloko o ka hale kalapu, me ka loaa ole ia laua a elua na manao hoohuoi ua lohea aku ka laua mau olelo apau e ka mea i lilo i pio na ka wahine kumakaia, a na ke kanaka hoi i huli ole me ka hoomanawanui i ka mole a loaa ka mea oiaio no ka hewa a hewa ole paha o kana wahine. aka mamuli wale no o na hana apuhi a ka wahine imihala manaoino, ua paulele loa aku la oia ia mau olelo a o ka hopena oia ke kaawale ana o laua no na makahiki lehulehu.

            Iloko o keia manawa a na kanaka elua e noke ana i ke kamailio aia mau o Makaleka maloko o ka hale malumalu kahi i noho mai ai hoolohe i na mea apau a na kanaka e kamaiklio ana, a oiai ua maopopo iaia na mea apau i hanaia mai nona i ka manawa i hala, me ka helehelena inoino loa oia o ka noho ana malaila me ka hoomanawanui , a iloko o ia manawa a na kanaka e hoomau ana i ka laua kamailio ana, ua makemake loa oia ia manwa e kaawale koke aku ma kekahi wahi, a eia no ka maha ana o kona noonoo a i kona ike ana mai i ka hele ana aku o na kanaka noloko o ka hale kalapu.

            "O, e kuuAkua" wahi ana i ka manawa ana o ka ike ana mai i na kanka e ku ae ana iluna a haalele iho la i kahi a laua o ka noho ana," ua mano loa hoi au ua nalowale a ua make, a aole la he mea e ike mai ana ia‘u ma keia aoao o ka ainapuniole nei, eia ka, ke hoomaopopo iho ua uuku loa keia ainapuniole no kekahi mea e makemake ana e kaawale loa mai ka ikeia ana mai e ka poe i kamaaina mua ia‘u, a he mea kupanaha no hoi ke noonoo iho i na mea i hanaia mai maluna o‘u iloko o na makahiki lhulehu i hala, a‘u i manao wale iho ai ua nalo wale loa la hoia au, a aole la hoi he kanaka e hahai mai ana mahope o ko‘u meheu, a ma ia ano e loaa ai la hoi ia‘u ka hauoli ana, eia ka he poe no kekahi e noho nei maanei i kamaaina i ko‘u moolelo. Ke makemake loa nei au e hoi koke aku i Nu Ioka i nei manawa," wahi a ua o Makaleka o ka namunamu wale ana iho no iaia iho.

            Hina aku la oia imua a nana aku la i ka hele o na kanaka a hiki i ke komo ana aku iloko o ka hale kalapu, alaila puana ae la i keia mau olelo:

            "Ae; oia i‘o no! Ke manao nei au ua ike mua i‘o no au i kela kanaka nona ka leo a‘u o ka lohe ana aku nei i ke kamailio," wahi hou ana iaia iho.

            "O, e Hanale Anola, ke hoomaikai ae nei au ia oe mailoko lilo ae o ka papaku o kuu puuwai no kou hoike ana mai i kou mano kokua ia‘u, ka wahine i hana hewaia mai, a pela hoi me kou hoike ana ae i kou hilinai me ka manaoio aole au i haule iki i ka hewa a Mariena i hoao ai e hookomo aku ia‘u iloko o ka pilikia!"

            He mau minuke ikiiki loa ia nona; hoihoi ole loa iho la oia ia manawa i ka hoohala hou iho i hapaha hora; aole ona makemake iho la e ikeia mai oia e kekahi mea i ike mua iaia; makemake loa oia ia manawa e noho hookahi oia wale no maloko o kona hale me ka ike ole ia mai e kekahi mau maka i kamaaina mua iaia, eia nae, oia mau manao on a apau he mea hiki ole ke hookoia manawa, nolaila e pono no iaia e hoomanawanui e like me ka hiki iaia no ke koena aku o ia la, o lilo hoi auanei kona makemake e hoi koke i mea hoopilikia aku hoi i ka noonoo o na opio oiai laua e hoohauoli ana ia laua , no ka mea no ko laua pono oia i ae aku ai e hele pu mai e hoohala ia la ma ia wahi.

Mokuna XIV--Halawai o Habati me Kekahi Hoaloha Kahiko

            Aole o Habati âme Helena i hoi mai a hala he hora a oi mahope iho, a ua hauoli loa no hoi o Mrs. Simoa no kona noho hookahi ana ma ia wahi ana e noho ana me ka loaa ole o kekahi mea hoouluhua mai i kona noonoo, koe wale no na kanaka elua o ka hele aua mai a noho ma kahi kokoke mai iaia, a i lohe aku ai oia i ka laua kamailio mai ma ka mea e pili ana i kona moolelo i hala hope he mau makahiki lehulehu aku mamua.

            Iloko no nae o ia noho hookahi on a aole no i loaa ka maha i kona uhane a pela no ahiki i ka hoi ana mai o kana kaikamahine, a oiai o Helena he kaikamahine hikiwawe loa oia i ke kilo mai i ka helehelena o kona makuahine, ua ike koke mai la no oia i kona ano e, mamuli o ka haikea o ka helehelena ame ka inoino o kona mau maka, a oia ko Helena manawa i ninau mai ai:

            "Ea, e mama, he ma‘i anei kou? Akahi ka hoi ka inoino maoli o kou helehelena a‘u e ike aku nei, haalele iho nei hoi maua ia oe he maikai wale no kou mau maka, i keia nae hoi a‘u e ike aku nei ua hele oe a haikea; heaha ke kumu o kou ano-e ana? E hai mai, e kuu mama aloha!"

            "Aohe o‘u ma‘i, aole no o‘u ano-e, koe wale no he wahi maluhiluhi iki ko‘u, a no ia maluhiluhi paha oe e ike mai la i ko‘u ano-e,} i pane ak uai ka makuahine. "Manao au aole i pau na hoomano ana no kela huaka‘i a ka kaua i ka home kuahiwi oia paha ke kumu o ko‘u ano-e au i ike mai la."

            "Oia io paha, no ka mea, o kekahi kela o na la wela loa o ke kau i ka‘u hoomaopopo," i pane mai ai o Helena, eia nae ua huna ka makuahine i ka mea oiaio, a ua koho hewa mai no hoi o Helena i ke kumu o ia ano e ana o ka makuahine.

            "E Mr. Alekona, ua hauoli loa au i noho iho nei, no ka mea, ua loaa ia‘u kekahi wahi maikai loa e hoomaha ai owau wale no, me ka hoouluhua ole mai, a me ka oluolu wale no au i noho iho nei ahiki i ko olua hoi ana mai la."

            "Pela?" i ninau mai ai o Habati. "O, ke hauoli nei au i kou hoike ana mai la no kou hauoli i ka holo maluna o ka waapa, ua holo aku nei maua ahiki i ke kono loa ana iloko o ka ululaau, a he hapalua hora paha i hoohalaia mai nei e maua ma ia wahi a huli hoi mai nei maua, no ko maua hoomanao ana mai nei nou @ okou mehameha loa!"

            He wahi buke uuku ke waiho ana iloko o ko Habati pakeke, nolaila, i na opio i haule iho ai a noho maluna o kekahi mau noho laau alaila hoomaka iho la o Habati e heluhelu a nui ka leo i lohe mai kona mau hoa i kana mau mea e heluhelu aku ana.

            "Ke manzo nei au e huli aku kakou i wahi kupono hou e noho ai, a oia wahi a‘u e manao nei ma kekahi wahi kupono no ia mani o ka muliwai. Aole anei o olua manao pela, i hiki ai hoi ia kakou ke nana aku i ka lana mai o ka wai aliali o ka muliwai, nana aku no hoi i na puu ame na kualapa uliuli i hele a ulupo i na laau e ku mai la ma kela mau wahi mamao? Ina no ka loaa aku o kekahi kumulaau nui ia kakou oia kahi kupono loa e noho ai malalo iho o ka malumalu o ka laau, a malaila kakou e hoohala ai i ke koena aku o ka auina la mamua o ko kakou hoi ana aku," wahi a Mrs. Simoa o ka pane ana aku.

            "O he manao maikai loa kena ou, e mama; e hele io kakou e huli aku i wahi hou no kakou e noho ai, kekahi wahi malumalu malalo o kekahi kumulaau mahai o ka muliwai!" i pane mai ai no hoi o Helena.

            I ka holopono ana iho la o ia manao mawaena o lakou, ku ae la lakou a hele aku la, a oiai he kumulaau nui ke ku ana mahai mai o ka muliwai, malaila lakou i noho iho ai a hoohala i ke koena aku o ia auina la.

            Ia noho pono ana iho a lakou, alaila hoomaka iho la o Habati e heluhelu i kana wahi buke o ka lawe pu ana mai; he wahi buke uuku no ia a in a no ka hoomau o ka heluhelu ana e pau ana no ia maloko o hookahi a elua paha hora. Ua ike mua o Habati e loaa ana no he manawa no lakou e hoomaha ai a e loaa ai i manawa eheluhelu ai ia wahi buke, mahope o ka manaka aua i ka makaikai ma na wahilike ole o kela wahi.

            No kekahi manawa kona hoomau ana i ka heluhelu ahiki i ko Helena noi ana mai e hoomaha o Habati a nana e heluhelu aku ahiki i ka pau ana o ia buke, a ia kaa ana aku o ka buke iaia, hoomaka aku la oia e heluhelu me ka pahee me ka nui maikai o ka leo ahiki i ka pau ana, a ua lilo no hoi ia moolelo i mea hoohauoli nui ia lakou, no ka mea, ua nui ka waiwai loaa ia lakou mailoko mai o ia moolelo.

            No kekahi manawa ko lakou kamailio pu ana maluna o ia moolelo mahope iho, a i ko lakou alawa ana iho i ka uwaki a ike ua kokoke loa ia manawa i ka hora eona, ua hoopau koke lakou i ka lakou kamailio ana a liuliu koke iho la no ko lakou huli hoi aku no ka home.

            Ma keia manawa a lakou e hoi ana aole i nalohia aku na hiohiona kaumaha mai ko Mrs. Simoa mau maka aku, me ke ano hooalae wale no oia e noho a e nana aku ai i na opio, me kona hooikaika mau e kaomi i na manao uluku e hana mao ole ana iloko on a , a ma kona mau manawa apau e kamailio pu ai me na opio, me he mea la he hauoli wale no koloko on a aohe mea hookaumaha iaia, a ma ia anoaohe loaa aku o na manao hoohuoi i na opio ua hoehaehaia kona noonoo.

            E hoakaka pokole aku ka mea kakau maanei i kekumu o ka hoehaehaia ana o ko Mrs. Simoa noonoo. Ua hoakakaia mamua ae nei he kaikamahine makua ole o Miss Walabirida a o Mariena hoi kona inoa pololei, ma ka manawa a Makaleka i apo mai ai iaia ma ke ano he aikane, ua hoi mai oia a noho pu me ia, ma hope iho o ko Makaleka mare ana ia Keoni Wilekona, a no ka aneane e piha ka makahiki o ko laua noho pu ana ma ke ano he mau hoaloha a he mau aikane paha ka pololei ke olelo ae, me ke aloha.

            I ko laua noho ana a aneane e piha ka makahiki me ia lilo no o Mariena i mea punahele loa ia Makaleka, a o Mrs. Simoa hoi e ikeia nei ma keia wahi o ka moolelo, oia ko Mariena manawa i hoa‘o ai e imihala ia Makaleka. He ipo ka Mariena i aloha ai, a ma kekahi la ua noi mai la oia ia Makaleka e ae aku e hookomo mai i kana ipo iloko o ka hale no ke kamailio pu ana me ia, ma kahi nae o kona hui a kamailio pu me ua ipo la ana ma kona manawa i hoea mai ai i ka hale, ua hoike malu aku la oia ia Keaka Wilekona, ke kane a Makaleka, he ipo ka Makaleka, a ia hele ana mai a Keaka Wilekona a ike i ke kanaka i manaoia he ipo na Mariena, ua piha loa oia i ka huhu mamuli o na olelo ahiahi a Mareina o ke kanaka i komo mai ai iloko o ka hale he ipo oia na Makaleka.

            O ke kumu mai o keia ua haulehia o Mariena i ke aloha ia Keaka Wilekona, ke kane a Makaleka, me kona manao e kailiia Keaka Wilekona mai a Makaleka aku mamuli o kona lili ia Makaleka, oiai nae o Makaleka ka mea nana ka waiwai a he-o-ha pili wale aku no oia, aka, mamuli o kona makemake e noho mana oia maluna o na waiwai apau o Keaka Wilekona, pela iho la oia i hoao ai e imi i kekahi kumu e ulu ae ai he mokuahana mawena o na mea e noho hauoli ana, a o ke kumu hoi o ko Makaleka kaawale ana mai ka home mai ana e noho hauoli ana, a o ke kumu hoi o ko Makaleka kaawale ana mai ka home mai ana i noho aloha ai.

            Ua ike ae nei kaua e ka makamaka heluhelu ma kekahi mau helu i hala, i ko Makaleka holo ma-lu ana i ka po mai ko laua home mai me ka ike ole ia, a o kona hoomaka ana hoi e kaawale mai ka home aloha mai ana i luakaha ai me ka hau oli i na la mamua akum a lilo ana oia he wahine kuewa i ke ala me ka waimaka, a me ka hooikaika wale no oia i hoomanawanui ai i na la o ka hune ame ka inea, ahiki i kona noho mana ana maluna o na popilikia he nui a i nei manawa he wahine oia e noho ana maluna o ka lako a ua kaahope aku hoi na la i haiaia ai e ka olohe.

            O keia ae la ke kumu o kona hoehaeha mau ia ana i na manawa apau o kona ola ana ahiki iho la i keia la a lakou i holo ai i Adale, a i lohe maopopo aku ai oia i na kamailio a na kanaka elua o ka hele ana mai a noho ma kekahi wahi kokoke mai iaia, a i hapai hou ia ae ai hoi na hoomanao ana iloko on a no kela mau la o ka ehahea i auwale.

            E hoi hou ae ka kakou kamailio ana ma kahi aku i koe o ka moolelo. I ko lakou hoea nui ana aku noloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, ua kau aku la lakou maluna o ke kaauwila i hikiwawe ko lakou hoea ana aku i ka hale mamua o ke kau ana aku maluna o ke kaa tram e hukiia ana e na lio, a he manawa pokole hoea aku la lakou i ka hale.

            Ia Habati Alekona i oili aku ai iwaho mai ke kaa uwila aku, a oiai oia mamua, ua kau koke aku la ka ike a kona mau maka maluna o kekahi kaikamahine e ku ana ma ka puka aniani o ke keena e kuaiia ai  na tikikiki ukukaa, ua kamaaina mua oia ia kaikamahine, a ia manawa ana o ka ike ana aku ua hoohaku‘i kokeia ae la kona houpo ia manawa me ka hoano-eia ana ae o kona kino holookoa.

            Ua maopopo mua iaia ka inoa o ia kaikamahine ame kona mau ano, eia nae ia manawa me he mea la aole oia i ike mua iaia no ka mea, aole oia i hoolauna aku iaia iho ia kaikamahine, hele pololei aku la no oia a ma kahi e kuaiia ai na tikiki a kuai i mau tikiki nana, a huli mai la no hele a hui me kona mau hoa, a alakai aku la ia laua no ke ala okoa me ka hoihoi ana aku i na lede mamua a mahope oia e ukali aku ai.

            Eia nae, iaia e makaukau ana e hahai aku mahope o na lede, paa ana kona poohiwi i ka hopuia e kekahi lima whine, a lohe pu mai la no hoi i ka leo i ka pa-e ana aku:

            "O, Habati Alekona, o oe anei ia? Ua ike ae nei no hoi paha oe i‘a‘u, aohe nae hoi ou ike ana ae nei, me he mea la aohe kaua i kamaaina mamaua?"

            Me ia lohe maopopo mai no nae o ua o Habati i nei mauolelo a ke kaikamahine aohe no on a wahi mea a huli mai, hoomau aku la no i ka hele, a iaia i hoomaka aku ai e kaʻi na wawae ua paa aku la kona poohiwi mahope i ka pulikiia e ka lima o ke kaikamahine a lohe pu mai la i ka pane ana aku a ke kaikamahine:

            "E Habati hoi," wahi hou a ke kaikamahine, me ka leo ikaika o kekahi mea i noho mana maluna o Habati ia mauawa," ua lohe mai la no hoi pah oe, o kou hoonanauha loa aku ia nae hoi ia i ka hele, aole anei e hiki hoi ia oe ke ku iho la no kekahi manawa, a huli mai hoi e kamailio iaʻu? Ua maopopo iaʻu kou Ike mai ia‘u e ku ana ma ka puka aniani nohe nae wahi mea ou a pane mai, i ko manawa i iho mai ai mai ke alapii mai o ke kaa. E pono oe e hoolohe iki mai ia‘u no kekahi manawa, no ka mea, eia an la he kaikamahine i nele i ka manaolana no ko‘u pono o ka noho ana, mamuli o kuu aloha ia oe."

            Alaila, huli mai la ke kanaka opio a hopu i ka lima o ke kaikamahine e paa aku ana iaia a huki aku la a ma kekahi wahi kaawale e ike ole mai ai o Helena ma, a nana mai la i ke kaikamahine me ka helehelena ano hoonaukiuki a ninau mai la:

            "Pehea oe i hoea mai ai ianei, e Me? Heaha keia hana nui au o ka hoea ana mai i Nu Ioka nei i nei manawa?"

            "Heaha nei hana a‘u o ka hoea ana mai i Nu Ioka nei?" i hoopili aku ai o Me i kana ninau, elike me ka Habati o ka ninau ana mai la iaia. "Kai no hoi i holo mai la au ianei ia oe," I pane mai ai o Me me ka leo kalakala, me ka nana ana aku me ka huhu o na maka ia Helena ma e ku mai ana ma kekahi aoao o ke alanui me ka makuahine, a Habati nae e ike ole aku ana ia Helena ma i ke ku mai.

            "Elima ae nei o‘u pule i Nu Ioka nei, me ko‘u hoomau i ka ninaninau ame ka huli ana ia oe, a ua paa kuu manao e huli ia oe ahiki i kuu make ana, in a aole oe e loaa ana ia‘u ma Nu Ioka nei. Ua maopopo ia oe ke kumu o ko‘u holo ana mai e huli ia oe, oia hoi, ua nui kuu aloha ia oe a ua hiki ole ia‘u ke hoomanawanui ahiki i kuu ike ana aku i kou helehelena a hui kamailio pu me oe."

            "O, oia anei kou manaoio e huli ia‘u ahiki i kuu loaa ana?" i ninau mai ai o Habati. "No kekahi manawa okoa aku kaua e kamailio ai, no ka mea, aole hiki ia‘u ke ku e kamailio loihi me oe maanei, no ka mea, he mau hoahele hoi ko‘u e kali mai la ia‘u. A eia, mamua o ko kaua kaawale  ana ea, e oluolu oe e hoike mai ia‘u i kou wahi e noho nei, i hiki ia‘u ke hele aku e ike ia oe ilaila ma kahi manawa kaawale ma nei hope aku."

            "Ae; o kou pono ia o ka hele ae e ike ia‘u, no ka mea, ua makemake lo au e ike ia oe a e kamailio pu me oe, a no ka mea, ua ike no oe ua nui kuu aloha ia oe o kau hana ana a make aloha loa ana au. Eia no ka hoi oe i Nu Ioka nei la, no keaha kou mea kakau ole ae ia‘u i na manawa i hala aku nei?" wahi a ke kaikamahine me ka leo ko‘iko‘i ke ano o ka leo o kekahi mea i noho mana maluna o kekahi.

            "E hoea aku ana au ilaila ke hoike mai oe i kou wahi e noho nei, mai kanalua ole i keia hoike aku au, a no ka mea, ke hauoli nei au i ko‘u ike hou ana aku la ia oe, a nolaila e hookuu mai oe ia‘u."

            "I ka manawa hea oe e hoea ae ai la?" wahi hou a ka ninau a Me.

            "O, i ka manawa hoi paha e loaa ai he manawa kaawale ia‘u; malia i ke ahiahi o ka la apopo, no ka mea, aohe o‘u manawa kaawale i ke ao, he manawa hana ia. E hoike mai oe i kou wahi e noho nei, a na‘u no hoi ia e hele aku i ka manawa kupono e loaa ana iaaʻu.ʻ

            "Alaila hoakaka mai la o Me i ua o Habati i ka helu o ke alanui ame ka inoa o ke alanui kahi ana e noho ana ia manawa, a ia loaa ana aku no, aohe kali hou ana iho @ Habati, o kona huli koke aku la no ia hele, mahope o ka haawi ana ae o laua i na aloha ahiahi, ame ka awiwi wale oia o ka hele ana aku a hui me na lede e kakali mai ana o kona hoi aku, no ka mea, e hookokoke mai ana ke kaahi ia manawa e komo mai iloko o ka hale hoolulu kaaahi.

            Ia hui ana aku ana me na lede ua miki mua mai la no o Helena ma ka ninau ana i ua o Habati i ka i ana mai:

            "Ea, e Habati, owai hoi kela lede opio au o ke ku pu ana mai nei e kamailio a‘u o ka ike ana aku nei ia olua e kamailio pu mai ana?"

            Pii ae la ka ula ma ko Habati helehelena ia manawa, hookahi wale no kumu o ko na lede ike ole mai ia mau ano hoopalaimaka on a o ka poeleele, in a paha he ao in a ua ike kokeia mai ana oia no kona ikeia mai e kamailio pu ana me Me, eia nae aohe oia i nalo.

            "O, he kaikamahine oia na ka wahine nana e holoi nei i ko‘u mau lole, pela au i ku iki aku nei e kamailio me ia no kekahi manawa pokole a haalele aku la iaia no ko‘u manao nui mai nei no ia olua, o kakali loa ae ia‘u no ko‘u ulolohi loa," wahi a Habati o ka pane ana aku ma ke ano hoopahemahema e manao ole ia mai ai he ipo kahiko o Me nana.

            "Pela? ea, he kaikamahine u‘i maoli ka ka kela wahine holoi lole ou: maemae kona helehelena a he kulana lede no hoi i ka nana aku!" i pane mai ai o Helena me kahi hoohuoi liilii loa no nae ia.

            Ia Helena e ku ana ia manawa haupu ae la oia i keia mau wahi lalani mele a kahiko:

                        "Kai no paha ua paa kou manao ianei,

                        Au i hoomalu ai, hoomalu oe a malu,

                        Ua malu keia kino malalo o ko leo."

            Aohe manawa hou no lakou e hoapaapa wale iho ai malaila, oiai ua ku mai la ke kaaahi ia manawa, o ko lakou hele wale aku no a kau.

            I lakou i hele aku ai a kau i ke kaaahi aole i ike iki o Habati e hookoloia aku ana oia e Me mahope, a poholo aku la o Me mahope loa o ke kaa a ua o Habati ma o@k@ kau ana aku, a ma kekahi noho i piha ole i na ohua i noho iho ai o Me, me ka hakilo mau ana i na wahi apau a Habati-ma e hele aku ai.

            I ka manawa i ku aku ai o ke kaaahi i ka hale hoolulu kaaahi ua lele aku la o Habati ma, a ua lele pu aku la no me Me, ma kekahi wahi kaawale loa aku nae e ike ole ia aku ai oia e Habati ma, a oiai o Habati ma e hele pololei aku ana no ka hale o Helena ma, ukali mamao aku la o Me ahiki i kona ike maopopo ana i ka hale kahi e noho ana o Mrs. Simoa.

            Ia ike ana aku ana i ka hale, a hoomaopopo ae la no hoi i na wahi apau e hoopuni mai ana ia hale, ka helu o ke alanui, a pela me na hale ano nui e kokoke mai ana, o kona huli aku la no ia hele ma ke alanui no ana o ka hele ana mai no kahi o ka hale hoolulu kaaahi: i kona hiki ana aku nae ma ke kihi o ke alanui, hele malie iho la oia, no ka mea, ua maopopo iaia ia manawa aole oia e ikeia mai ana e Habati, a i ole, e kekahi mea e ae o lakou, a me na kaina wawae kaumaha  ame ka naau hoi i piha i ka inuinu i hele aku ai oia e huli i hale nona e hoaumoe ai ma ia po.     

            Ia Habati hoi i hoihoi aku ai i na lede a komo i ko laua home, a haawi aku la i kona aloha no ia po, a ia oili ana mai ana iwaho, me ka naau luuluu ame na helehelena makukoae oia oia oili ana mai e paani ana ma kona mau maka, no kona halawai ana me Me, ke kaikamahine ana i kamaaina ai ma kahi ana i noho mua ai ma Bokekona a i lilo ai hoi i ipo nana.

            No kekahi mau minuke kona ku malie ana maluna o ka lanai o ka hale mamua o kona haalele ana aku ia hale me ka noonoo nui no kana mea hou aku e hana ai, a i ka hal@ ana o ia manawa alaalawa mua ae la oia mauka a maikai o ke alanui, no kona hopohopo no e hakilo mau mai aua paha o Me iaia.

            "Heaha la hoi ka kela lede hokai o ka holo ana mai nei no Nu Ioka nei i nei manawa a‘u i manao iho ai ua lana malie ka wai i Hanola! wahi ana o ka namunamu ana iho me ka piha inaina. "Heaha mai nei la kana o ka miki ana mai nei."

(Aole i pau.)