Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 18, 6 May 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE LIX–HELU 18 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, MEI 6, 1921. NA HELU APAU 6450

 

Lilo Ia Ohana i Luahi na ka Waiawa Hoomake

Pau na Makua me ka Laau Mau Keiki Eono i ka Maʻi i ka Manawa Hookahi

MAKE ELUA MAU KEIKI MALOKO O KA HALEMAʻI

Kaʻa ka Noii ame ka Huli Pono Ana i ke Kumu o ka Poino Iloko o na Kauka

            Maloko o ka Halemaʻi Kauikeolani o na kamalii, ma ka hora eiwa o ka po o ka Poakahi aku la i hala, i make ai ke kaikamahine opio o eiwa wale no makahiki a Mr. ame Mrs. Edward J. Hoke, o ka Helu 2566 Alanui Kaueloa, i mauaoioia e ua kauka, mamuli mai no ia o ka waiawa hoomake iloko o kekahi mau meaai ana o ka ai ana.

            Mawaho ae o kela kaikamahine he elima mau keiki e ae a Mr. ame Mrs. Hoke i hoihoi pu ia maloko o kela halemaʻi, no kela pilikia hookahi no i loaa i ka mea i make, a ma kela po Poakahi i hoike ae ai na kauka, he elua o kela mau kaikamahine iloko o ke kulana kupilikii me ka maopopo ole o ko laua hopena, a he ekolu hoi mau keiki, aole he hopohopo ana no ko lakou mau ola.

            Ma ka auwina la no o kela Poakahi i hoihoiia aku ai na makua, Mr. ame Mrs. Hoke noloko o ka Halemaʻi Moiwahine, no ka mea ua loaa like lakou apau i ka maʻi, mai na makua a ka laua mau keikil a oiai nae he kulana kupilikii no ko na makua, aole nae i manaoia e poino ana ko laua mau ola.

            Ua pau holookoa kela ohana i ka maʻi, ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, eia nae, aole he mea i noonooia no ke kahea ana i kekahi kauka ahiki i na hora o ka auwina la, i ka manawa i ikeia ai ke kulana ikaika maoli o ka maʻi maluna o lakou.

            Ma ka hoea ana ae o na kauka a nana i ke kulana o ka maʻi o kela ohana, ua hoomaopopo koke ia, mamuli mai no ia o kekahi waiawa hoomake, iloko o na meaai a lakou i ai ai, o ke ano nae o kela meaai, aole i loaa aku ka ike i na kauka, aka e huli pono ia aku @@@@@@ e ka @@alawa hoomake i loaa ai.

            Ma na mea nae i hoomaopopoia, ua ai kela ohana i ka puaa, ma ke ahiahi o ka la Sabati, a nia na mea i koho wale ia aku, mai ka puaa mai paha ka waiawa hoomake i loaa ai kela ohana i ka poino, e huliia aku ana nae kahi o ka hoea ana mai o kela pilikia.

            Ua loihi maoli ka manawa, mai kela wa mai o ka ai ana o kela ohana i ka puaa, ahiki i ke kaheaia ana aku o kekahi kauka e hele mai e nana i ko lakou pilikia, oiai nae ua hookau koke mai no ka maʻi maluna o kekahi poe o lakou, ma ke kakahiaka ana ae o ka Poakahi mai.

            Ua like pu me umikumamalima hora o ka hana ana o ka waiawa hoomake iloko o ka opu, o ke kumu paha ia i ikaika loa ai ka hana a ka maʻi maluna o kela poe keiki, pela i make koke ai o Primrose, me ka hiki ole i ka mana o ke kauka ke hoopakele ae i kona ola.

E NOIILA AKU ANA KE KULANA O KA MEKEKE.

            I kulike ai me ia a ka ahaolelo aku nei i hala i hooholo ai ma ke koho ana i kekahi komite kuikawa, no ka noii ame ka huli pono ana aku i ke kulana maemae o na makeke kuai iʻa e ku nei ma ke alanui Kekaulike, e hooko koke aku ana kela komite i kana hana ma keia mua koke aku.

            O ka lunahoomalu o kela komite, o ia no ka Lunamakaainana Larrin Andrews, a o na lala, oia na Lunamakaainana E. K. Fernandez, James K. Jarrett ame Jesse Uluihi.

            Ina e hooko aku ana kela komite, i ka hana huli a noii pono i ke kulaau maemae o na makeke kuaiiʻa ma ke alanui Kekaulike, me ka loaa mai e kekahi ike i ke komite, aole e hiki ke lawelaweia aku na hana, e loaa ai ka maemae i kela mau makeke, alaila ua loaa ka mana i ke komite e kauoha ai i ka Loio Kuhina, e paniku i kela mau makeke, no ke kuaiia aku o ka iʻa malaila, elike me ka hoakaka a Mr. Andrews, ka lunahoomalu o ke komite.

            Ma ka manawa e noho ana o ka ahaolelo, ua waiho ae keia komite i kana hoike, no ke kulana pelapela a maikai ole o kela mau makeke, e lilo ai i mea hoopilikia mai i ke ola o ka lehulehu.

            Mamuli ae la o kela hoike i hoomau hou ia mai ai ke komite, no ka imi ana aku i ua alabele apau e loaa ai ke kulana maemae i na makeke ma ke alanui Kekaulike, a waiho aku hoi i ka hoike piha o kana hana, ma ka manawa e noho mai ai keia kau mau ae o ka ahaolelo kuloko.

            Ma ka mokuahi Matsonia o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, ma ke kakahiaka o ka Poalua aku la i hala, i holo aku ai na lala o ke komisina limahana, oia o Walter F. Dillingham, Albert Horner ame Charles Chillingworth, ma@ ko lakou alahele no Wakinekona no ka hooikaika ana e ae mai ka ahaolelo lahui, e hookomo mai i na limahana no Hawaii nei.

Kuhihewa Loa Ia Ua Pau ka Hale Aila i ke Ahi

Hoopiolokeia ka Manao o ko Honolulu Nei Poe no ka Nui o na Poino e Loaa Ana

LOAA MAI KA OIAIO NO KE KUMU O KE AHI

Mamuli o ke Puhiia Ana o na Pahu Aila Kahu Kahiko ke Kumu Mai o Kela Pauahi

            Mamuli o ka puko ana ae o ka ula o ke ahi, me ka eleele pu o ka uwahi o ka pii ana ae mai kahi mai i hoopihaia, e kokoke la i Kahakaaulana, i hookomoia aku ai na manao hoopihoihoi iloko o ko Honolulu nei poe, no ka pau ana o ka hale aila i ke ahi, eia ka auanei, he ahi kela i hoaia aku, no ke puhi ana i na pahu aila kahiko.

            Ma ka manawa o ka puoho ana ae o ke ahi, ua hoomaka koke ke oeoe hoailona e kani, o ka manawa hookahi no hoi ia, i holo ae ai na kaa kinaiahi no ka uwapo Helu 8, a o na kanaka lawelawe oihana keia, na kanaka o na hui inisua, ua hoea ae lakou no kela uwapo me na manao pihoihoi.

            Ma ka auwina la keia o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, a oiai e lawelaweia ana na hana hoomakaukau, no ka lawe ana aku i ke kaa kinaiahi no kela wahi o ke ahi e a ana, maluna o ke kau, ia wa i loaa mai ai ka hoike aole kela he ahi, mai ka hale hoahu aila mai, aka mai na pahu kahiko i puhiia i ke ahi.

            Ua hookahaha loa ia ka Lunanui Thurston, o ka oihana kinaiahi, no ka mea aole i hoikeia aku iaia ka lohe, no ka aeia ana e puhi i ke ahi i kela mau pahu, pela no hoi me na aliikoa o ka oihana koa, o lakou kekahi i noho pouliuli, oiai no uae, ma ka oleloia, ua loaa ka aeia aku i ka poe i kuleana i kela mau pahu kahiko, e puhi ai i ke ahi.

            He hookahi kumu o ka nui loa o ka a ana a kela ahi, mamuli mai no ia o ka pulu o ka papa o na pahu, i ka aila, oiai he mau pahu aila wale no kela i pailaia i kahi hookahi.

            He mau pahu kela no na aila a ka moku Oneka o ka halihali ana mai iloko o ka mahina o Novemaba o ka makahiki aku nei i hala, a huʻeia maanei nei, na pahu aila, ma o ka a ana ae o @@ ahi @@@@@@ ka moku, ua kuai, hooliloia aku na pahu aila, a pela iho la i hele ai a ku ka paila o na pahu kahiko ma kela wahi, a i nui loa ai no hoi ka a ana, me he hea la, o ka aila maoli ka i pau i ke ahi, ma kahi hoahu aila.

            O kahi a kela ahi o ka a ana ae, aia ma kahi he 250 kapuai mai ka hale aku i hoahuia ai ka aila, nolaila aole he mau hopohopo ana no kekahi poino.

            Ua hoomamaia mai ka manao o na kanaka lawelawe oihana, ka poe i kuleana i k aila, pela hoi me na kanaka iniua, no ke kaa ole aku maluna o na hui inisua na koʻikoʻi o ka uku ana ae i na poho, me kekahi huina dala mahuahua.

AIHUEIA KEKAHI MAU KAA ELUA A LOAA HOU NO NAE

            Ma ka hora 12 o ka po Poaono i aihueia aku ai ke kaa o C. J. Lopes e ku ana ma ke alo iho o ka Hokele Iana. Ua haalele ke kalaiwa i ua kaa. Ia no kekahi mau minuke a hele aku no kekahi wahi no kekahi manawa pokole loa, a ia hoi ana mai ua imi kahu hou ua kaa la, ua hoike kokeia ae ia aihueia ana i na makai a i ka huliia ana loaa aku i ke alanui Kinau ma ke kakahiaka Sabati ae, ma kahi kokoke i ka paka kinipopo o Makiki.

            O ka lua o na kaa otomobile i aihueia ma ia po Poaono no Andrew Fertex a mai ke alo aku hoi o ka Hokele Moana, ma Waikiki, kona aihueia ana. Loaa aku ia kaa mahope aku o ka Y. M. C. A., o ka oihana koa aina ame moana, ua haehaeia ka laholio o ka huila a hamama. O ke kuai koke ana aku nei no ka ia a Mr. Gertex i us kaa la, a o ka makamua loa iho la no hoi kela o kona hoau ana ia kaa a lilo koke no nae i ka piko pau iole a poino koke no hoi. Ke hanu mai nei no ka oihana makai mahope o ka meheu o ka mea aihue a ua manao wale ia e paa aku ana no ke kolohe.

E HOLO ANA KE KOMISINA AHAOLELO NO WAKINEKONA.

            No ke kokua ana aku i ka Elele Kalanianaole, ma ka hooponopono ahaolelo, a ka ahaolelo kuloko i hooholo ai, a i makemake ai e hanaia mai e ka ahaolelo lahui, e haalele iho ana he elua mau komisiua ia Honolulu nei, ma ka manawa mua loa e loaa ai he mokuahi ia lakou, no Wakinekona.

            Ua hookohu mai nei o Kiaaina McCarthy i na lala o kela komisina, o ia hoi, he komisina no ka hooikaika ana e hookomoia mai na limahana no Hawaii nei, a he komisina no ka bila hoopulapula Hawaii.

            O na lala o ke komisina hoopae limahana, ua hookohu ae nei ke Kiaaina ia Walter F. Dillingham, i lunahoomalu no kela komisina, a o na lala e ae o ke komisina oia o Albert Horner ame Chas. F. Chillingworth.

            O na lala hoi o ke komisina o ka bila hoopulapula, ua hookohu mai ke kiaaina ia Chas. A. Rice o Kauai i lunahoomalu, a o na lala e ae o ke komisina, oia o Senatoa Harold Rice o Maui, Senatoa John Wise ame ka Lunakanawai F. M. Hatch.

Hookuʻiia he Wahine e ke Kaa Otomobile

Loaa i Kela Wahine he Poino me ke Ku Ole Iho o ke Kaa e Haawi i ke Kokua

MAOPOPO NAE KA HELU O KELA KAA

Loaa Kela Ulia Oiai e Kakali Ana ka Wahine Opio me ka Makuakane i ke Kaa Uwila

            Ma ka po o ka Poalima aku nei i hala i hookuʻiia ae ai he wahine opio o Miss Clary Hemenway ka inoa, e ke kaa automobile, ma ke kihi o na alanui Waila me Piikoi a hina ilalo, me ke kakali ole iho o ke kiakaa nona kela kaa otomobile e nana i ka poino i kau aku maluna o ka wahine opio, ua hoomaka aku la no kela kaa e holo, me ka manao e pakele ke kiakaa, mai ke kau ana aku o na koʻikoʻi maluna ona, no ka poino i loaa i ka wahine opio.

            Ma kela hina ana o Miss Hemenway ilalo, ua haku elua ona mau iwiaoao, me ka loaa o kekahi mau palapu i kona kino, eia nae he mau pilikia e poino ole ai kona ola.

            E kakali ana kela wahine opio me kona makuakane i ke kaa uwila, ma ke kihi o na alanui i hoikeia ae la maluna, o ka manawa ia i hookuʻiia mai ai e ke kaa otomobile, a o kahi nae o ka laki, ua paa ka helu o kela kaa, i ka mea hookele oluna o ke kaa uwila, o ia ka helu 1534.

            Ma ka olelo a G. Kealohapauole Jr., ka mea e hookele ana i ke kaa uwila e holo ana mai ke taona aku nei, ua ike oia i ke ku o Miss Hemenway me kona makuakane, ma kahi he hanari kapuai mai ke kaa uwila aku, a ike pu aku la no hoi oia i ke kukui o ke kaa otomobile e hol omai ana, no kahi a kela mau mea e ku ana, me ka nui akea o ke alanui, e hiki ai i ke kaa otomobile ke holo ma kona alahele me ka hookuʻi ole mai i kekahi mea.

            Aole ka e hiki ia Kealohapauole ke ike aku i ke ano o ka halawai ana me kela ulia, mamuli o ka olinolino o kona mau maka i ke kukui o ke kaa otomobile, aka he leo kapalili o ka wahine opio kana mea o ka lohe ana aku, no kela kumu i hoomaopopo ai oia ua loaa kela wahine i ka ulia, nolaila i ka manawa i holo mai ai o ke kaa otomobile, a kaalo iho la ma ka aoao o ke kaa uwila, ua huli aku la oia nana i ka helu o kela kaa, pela iho la i paa ai iaia kela helu, a haawiia ae i na makai, no ka hookolo ana aku i ka mea nona ke kaa otomobile

            I kinohi, ua manaoia, ua nui maoli ka poino i loaa ia Miss Hemenway, nolaila ua hoouna awiwi ia aku ke kaa makai, no ka hoihoi ana mai i kela wahine opio, no ka halemaʻi o na ulia poino, aka mahope iho nae o ka nanaia ana o na wahi i poino, akahi no a maopopo, aole he mau hopohopo ana no ka poino o kona ola, a iloko o kela manawa hookahi, i kaa aku ai ka hana iloko o ka lima o na makai, ma ka huli ana i ke kiakaa nona ke kaa i hookuʻi ai me ka wahine opio.

KE KOIPOHO O $25,000 NO KE KIIA ANA I KA PU PANAPANA.

            Ma ka Poalua aku nei o ka pule i hala he hoopii koi poho o $25,000 ka Ahina Aipa o ka hookomo ana ae i ka aha hookolokolo kaapuni e koi ana ia Cecil R. Frazier no ke kiia ana o kona wawae a ku ma ka la 9 o Aperila ma ke alanui Puowaina o keia kulanakauhale.

            I kulike me ka Aipa hoopii o ka hookomo ana ae he 35 ona mau makahiki, ua mareia, a he makuakane oia no kekahi mau keiki eono. Ma ka la 9 o Aperila ua kiia aku oia e Cecil R. Frazier me ka pu panapana maluna o ke alanui Puowaina, a ku ma kona oloolo wawae, aka ua nui loa kona eha ma ia kiia ana ona me ka pu e ka mea i hoopiiia, a no ia eha ana ona ua hiki ole iaia ke hele i kana hana mau he okomo moku, a nona hoi ka ukuhana ehiku dala o ka la. Mai kona manawa mai i kiia ai aole oia i hele i ka hana a ua nui no hoi kona eha ma ia manawa.

            I kulike hoi me ka Frazier aoao o ka moolelo, kekahi o na hope o ka luna hooko kanawai hookapu waiona, ua hoounaia aku eia kekahi mau koa elua e hele a komo aku i ka hale o Mrs. Mary Hipa ma ke alanui Puowaina no ke kuai ana i okolehao. Mahope iho o ka loaa ana mai o ka okolehao ua kauoha aku la oia i na koa e huli ialoko o ka hale o Hipa, a eia nae, ua hooleia mai ke komo ana aku o na koa iloko o ka hale, nolaila aole i huliia aku ia hale. Iaia i huli mai ai e hele me ke i e okolehao i loaa mai ai i na koa ua lele mai la o Ahina Aipa mahope ona me ke kuʻi a peku ana mai iaia, a kaili pu aku la i ke i e okolehao mai ia Frazier manawa i huli ae ai a ki aku la ia Apia ma ka wawae. Ua laweia ae o Aipa i ka halemaʻi o na poino ulia, a malaila i lapaauia mai ai, a no keia eha ana o Aipa i hookomo ae ai oia i ka hoopii koi poho, elike me ia i ikeia ae la.

            E Hana Koke Ia Ana na Alanui o Kakaako Ae Nei

Lilo ka Aelike i ka Hawaiian Contracting no Ehiku Haneri Kaukani Dala a Oi

ELUA MAKAHIKI KA MANAWA O KELA HANA

E Okiia Ana ke Kahua o ka Paʻlii me ka Pa o ka Luakini o Kawaiahao ma Kela Hana

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka papa lunakiai, ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i lilo ai ke koho ma ka aelike, no ka hana ana i na alanui o Kakaako, i ka Hawaiian Contracting Company, no ka huina o $703,030, a e hoomaka koke aku ana ka hoonee ana i na hana imua ma keia mua koke iho.

            Mamuli o ka nui o kela hana, e apo ana i kekahi mahele nui o ke kulanakauhale nei, mai ke alanui Moi aku, a i ke alanui Ala Moana, e hala ana he elua makahiki, alaila pau na hana i manaoia, ma ka mahina o Iune, o ka 1923.

            O kekahi o na hana nui e komo ana iloko o na hana i lilo aku la ma ka aelike, o ia no ka hoakea ana i ke alanui Moi, ma ka hoopololei ana i kela alanui, mai ke kuea paʻlii aku, e moku ai kekahi hapa o ka pa o ka luakini o Kawaiahao ma ka aoao mauka, a e hoonee hou ia ai na alanui kauaoao, ma na aoao a elua, elike me na mea i hoolalaia, a i komo ai hoi iloko o ka aelike.

            Ma ka aoao makai o ke kahua o ka paʻlii, e hoonee hou ia aku ana ka pa hao ihope ma kahi o ka ewalu kapuai, pela no hoi ma ka aoao mauka, o ka pa o ka luakini o Kawaiahao, e lilo ana he iwakalua kapuai no ke alanui, a e hooneeia aku ana ka pa iloko.

            Ma ka aoao hoi makai o ka pa ilina o Kawaiahao, ma ke alanui Moiwahine, e lilo aku ana kekahi hapa o ka ilina no ke alanui, a e huʻeia ana na iwi mailoko mai o kekahi mau ilina, a kanuia aku ma na wahi kaawale e ae iloko o kela pa.

            Ma keia hana hooakea i ke alanui Moi, e konoia ana ka hui kaa uwila o hoihoi i kona mau alahao iwaena o ke alanui, e kukuluia ana na pou kelepona ame na uwea uwila, ma na wahi hou; he mau hana nui wale no keia e hala okoa ai kekahi mau makahiki, mamua o ka hoea ana mai i ka pau pono ana o na hana i manaoia.

            Ma ke alanui Alamoana Moana kekahi i konoia aku ai ka hui kaa uwila e hoihoi i na alahao iwaena o ke alanui, a e hookuuia na kaa e ae e holo ma na aoao o ke alahao me ka pilikia ole.

            O na alanui e ae, mawaena o na alanui Moi ame Moiwahine kekahi i komo iloko o ka aelike, ahiki i ke alanui Keawe ma Kakaako, me ka hana pi ia o na alanui kauaoao, ma na alanui i hana ole ia i ka puna kameki i keia manawa.

            Ua pau ka hoopoe ana i na paipu wai i keia manawa, pela hoi me na paipu lawe meaino, o ka hana wale no i koe, o ia ka ulaa ana aku, ame ka uhi ana aku i na alanui i manaoia, me na meahana e lilo ai i mau alanui maikai, elike me ia a ka papa o ua lunakiai i hooholo ai.

KUU KA LUHI O IA HOALOHA KAHIKO O HAWAII.

            Iloko o na la palupalu o ko ke kanaka ola ana, e hoopuniia ana hoi e na hoaloha ame na ohana, i hookuu mai ai o Mrs. Emily Catherine Judd, i keia ola ana ma kona home ma Nuuanu, ma ka hora ekolu o ka wanaao o ka po Poakahi nei, i ke kanawalukumamakahi o kona mau makahiki o ke ola ana.

            He wahine kanemake o Mrs. Emily Catherine Judd, na Konela C. H. Judd, ka mea i noho puuku no ka Moi Kalakaua mai ka makahiki 1878 mai a i ka makahiki 1886, he hoaloha oiaio no na Hawaii, a he kamaaina hoi i ike i na loli ano nui ana o ke aupuni ma Hawaii nei.

            Iloko o ka makahiki 1858, mamuli o ke kono a kona makuahine hanauna, Mrs. H. M. Whitney, ka mea mua loa nana i hookumu i ka nupepa Advertiser, ua holo mai la oia no Hawaii nei, a iloko o kela mau la, ua nanaia aku oia, ma ke ano, oia ke kaikamahine Amerika uʻi hookahi maanei nei, na kona wahine uʻi i hoolilo iaia i punahele imua o ke alo alii o ka Moi Kamehameha IV, ia mau la.

            Ma ka mahina o Novemaba, o ka 1859, ua mare aku oia ia Charles Hastings Judd, ke keikikane a Gerritt P. Judd, ka mea e paa ana i kekahi kulana ano nui a koʻikoʻi iloko o ke aupuni ia manawa.

            Ua loaa mai he mau keiki na laua ma kela noho mare ana, oia o Mrs. F. M. Swanzy, Mrs. A. C. Farley, Miss Emily Pauahi Judd, Charles Hastings na moopuna he umikumamaono ame Judd, a mai kana mau keiki mai hoi ehiku mau moopuna kualua.

            Ma ka hapalua o ka hora elima o ka Poalua nei i malamaia ai kona anaina hoolewa me ka homoeia ana aku o kona kino wailua ma ka ilina mauka ae nei o Maemae.

Makemakeia na Limahana e Hoi e Hana ma Haiku

Makaukau ka M@@ Halakahiki ma Haiku e Hoolawa i ka Hana i na Kanaka

MA KA AOAO O KA HUI NA HOOLILO UKUMOKU.

E Loaa Ana na Uku Manuahi ma ka Manawa e Pau Ai ka Noho Hana Ana Malaila

            Ua nui ka makemakeia o na limahana mahi halakahiki ma Haiku, Maui, i keia makahiki, a me he mea la, e hoea aku ana ma kahi o ka hookahi kaukani mau keiki kula, mai na keiki kane a na kaikamahine, e noho hana ana ma kela mahi halakahiki, ma keia manawa hoomaha aku o ke kula.

            O na kane ame na wahine kekahi poe i makemake nui ia, e hoi a noho hana malaila, me ka loaa o na ukuhana maikai ia lakou, ka hoolakoia me na home maikai e noho ai a pela me kekahi mau mea e ae, e pilikia ole ai ka noho ana.

            Eia kela mahi halakahiki malalo o ka hoohana ana a ka lunanui A. F. Tavares, a wahi ana, ua hiki i kela mahi halakahiki ke hoolawa i ka hana no ka poe nele hana i keia wa.

            E lawe ana ka hui kanu halakahiki i na hoolilo o ka ukumoku, o ka poe e hoi ana e noho hana ma kela mahi halakahiki, mai ka holo ana ame ka hoi hou ana mai no ko lakou mau wahi, ina e hana ana lakou, ma kahi o ka 45 la; a ma ka wa e pau ai o ka hana, e haawi ana ka hui i kekahi paina luau, no ka pono o na limahana.

            I ka wa e makemake ai o na limahana e hele makaikai iuka o Olinda, ame Haleakala, ua hiki i ka hui ke hoolako mai i na kaa kalaka nunui me ka uku ole, no ka hooko ana aku i ka makemake o na limahana.

            O ka ukuhana o na kane, he $180 ko ka la, a he $130 hoi ko na wahine, a oi aku no i kela uku, elike me ke ano o ka lakou hana.

            No na keikikane, mai ka 14 a i ka 16 makahiki, e loaa ana ia lakou i na hana a na kanaka makua, e loaa ana no ia lakou ka uku o na kanaka makua. No na kaikamahine nunui hoi e ukuia ana no lakou i ka uku o na wahine, aka no ka poe mai ka 14 a ka 16 makahiki, e ukuia ana lakou aole e emi iho i ka 10 keneka, ka uku no ka hora, o ewalu hora hana o ka la.

            Mawaho ae o ko lakou mau ukuhana, e loaa pu mai ana he uku manuahi o umi pakeneka o ko lakou mau ukuhana.

            He haleaina no ka i hoomakaukauia e ka hui no na limahana, ua hiki ke kuai i na meaai malaila me ka oluolu loa, e lawa ai he 25 keneka no ka la, a o ka poe i makemake malaila me ka oluolu loa, e lawa ai he 25 keneka no ka la, a o ka poe i makemake malaila no e ai ai, e kakiia na no lakou me ka emi.

            He hale holoi no malaila, o ka poe e loaa ole ana he manawa no ka holoi ana i ko lakou lole, ma kela hale holoi e holoiia ai ka lole, me ke kakiia mai no me ka oluolu.

            Ua hoolakoia na hale o na limahana e noho ai, me na rumi moe maikai, a kupono, ua lako no i na lualiilii ame na wahi auau.

            Ma ka makahiki aku nei i hala ua nui na keiki i ka wa hoomaha o ke kula i noho hana ma kela mahi halakahiki, mai Hawaii mai, a mai Maui ae no hoi, a i keia makahiki, ua manaoia e oi loa ae ana ka nui o na keiki kula, e noho hana ana malaila, pela no hoi ka poe nunui, aole wale mai na kuaaina mai o Maui, aka mai na wahi like ole mai mawaho aku o Maui.

            PAA HE KOA MAHUKA I KA HOPUIA.

            He koa mahuka mai ka pakoa Upton, Long Island mai, no ka makahiki aenei a oi ke kaawale ana, a nona hoi ka inoa o Henry J. Johnson, ka i paa i ka hopuia e na makai o ka oihana koa ma ka po Sabati nei, a iloko o keia makahiki a oi ana o ka holo mahuka ana ua kaahelia eia maluna o na moana Atelanika ame Pakipika me ka hoohuoi ole ia, ka hapanui o ka manawa.

            Ua hoea ae keia koa mahuka i Nuloka i ka 1919 i hala mai Holani ae, a elua la ka mahope iho o kona hoea ana ae malaila ua kepa aku la oia me ka oihana koa, elike me ka hoakaka a kekahi lono e pili ana no kona hihia. Iaia i noho aku ai me ka oihana koa ua hoowahawaha oia ia hana mahope o kona noho a hana ana no kekahi manawa pokole, nolaila ua hele oia e huli i hana hou nana, a kau aku la maluna o ka mokuahi Oregon Pine a holo aku la no Montreal, a mailaila aku a i Vanekouva ma ka alahele ae o ke alawai oki o Panama. I ka hoea ana i Vanekouva ua haalele oia i ka moku ana o ka holo ana mai, a kau aku la maluna o kekahi moku e holo ana no Kikane ame Nu Kakela, a mailaila mai a Honolulu nei, a ianei iho la no hoi paa i ka hopuia.

            O na dala apau a Johnson i loaa ai mai kana mau hana mai ua hoouna aku ka oia na kona ohana ma Holani, elike me kana hoike ponoi, mai kona manawa mai o ka holo mahuka ana mai ka oihana koa mai ma Amerika. E paaia ana oia ma Honolulu nei ahiki i ka holopono o ka ninaninau ame ka noii pono ana i na mea apau e pili ana iaia.

Ala Ae na Ku-e no ke Kanawai Palena Pauahi

Hoihoi Hou ka Papa Lunakiai i Kela Kanawai Malalo o ke Komisina Nana i Hana

HOOKAHI KUMU KU-E NO KA LAULA LOA

Like na Manao Ku-e Apau no ka Hoopilikia o Kela Kanawai i ka Poe Ilihune

            Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o ka noho ana ae, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i ala mai ai na ku-e ana, no ke kanawai palena pauahi hou, i manaoia, no ke kulanakauhale o Honolulu nei.

            O ka hopena i ikeia mamuli o kela mau ku-e, o ia no ka hooholo ana o ka papa e hoihoi hou aku i ke kanawai iloko o ka lima o ke komisina, a e konoia aku hoi kela komisina, e hoopuka ae i kekahi hoolaha, no ka malamaia he halawai makaainana, no ka hoolohe ana i na ku-e ame na apono maluna o ke kanawai palena pauahi hou, alaila o ka mea e hooholoia ana, mahope iho o ka lohe ana i na manao o ka lehulehu, o ka ke komisina ia e waiho aku ai imua o ka papa o na lunakiai.

            Ua hoala mai na Lunakiai Pacheco ame Kumalae i na ku-e ana, no ka hoihoi hou ana aku i kela kanawai iloko o ka lima o ke komisina, aka e hoomaka aku no ka papa i ka noonoo ana, a e koho elike me kana mea i ike ai he pono, eia nae ua kaa ka hapanui o na hoa o ka papa ma ka aoao e waihoia kela kanawai i ke komisina.

            O ka poe i hoea ae ma ka aoao e ku-e ana i kela kanawai, oia ka Loio W. C. Achi, Ferdinand Schnack, A. M. Christy ame J. A. Matthewman. Mawaho ae o kela poe o ka hoea kino ana ae imua o ka papa, he elua mau palapala hoopii i waihoia a eimua o ka papa, i kakauinoaia e na makaainana o Kalihi ame Kapalama, e ku-e ana no ka hookomo ana mai i kela mau apana iloko o ka palena pauahi.

            Ua lokahi ka manao o ka poe ku-e apau i kela kanawai, o ka hoea ana ae ma kela po, no ke kau o na hoopilikia ana maluna o ka lehulehu, ina e hoakeaia aku ana na palena pauahi, ahiki i na wahi e nohoia nei e na kanaka ma ko lakou mau home.

            Wahi a Mr. W. C. Achi, ina e hookomoia mai ana ka apana o Kapalama iloko o ka palena pauahi, e koiia ai ka poe e noho ana ma kela apana e kukulu aku i na hale o ka papa ekahi ame ka papa elua wale no, elike me ka makemake o ke kanawai, alaila he hana paakiki loa ke kukulu ana i na kauhale, ma ke ano hoolimalima, mamuli o ka pipii o ka papa ame na hoolilo ee ae, e kupono ai elike me ke kanawai.

            O na uku hoolimalima o na kauhale e nohoia nei ma kela apan, aole ia i lawa, no ke ano o na hale i makemakeia ai e kukulu, me ka nui o na hoolilo, a aole no hoi oia i ike i ka waiwai iki o ka hooneeia ana aku o ka palena pauahi ahiki i ke alanui Houghtailing, koe wale no, ka makemakeia ana e hoopakele ae i na maloko e ulu nei malaila, mai ka pau ana aku i ke ahi.

            Ua like no ka manao o Mr. Schnack me ko Mr. Achi, ma kona manao, aole he kupono iki o ka hoonee ana aku i ka palena pauahi i keia manawai, aka e ku no ia elike me ia i keia wa, a ina no ka manaoia e hooloihi aku, alaila me ka liilii ehana ai ma kela ame keia manawa, aole hoi ka wa hookahi.

            Wahi ana, o ka hooakea loa ana aku i ka palena pauahi, e konoia mai ana na ona aina, e hoopau i ke kukulu ana i na hale, no ka waiho ana aku malalo o ka hoolimalima, no ka mea e konoia aku ana lakou, e kukulu i na hale elike me na ano o na kauhale ma ke taona ponoi iho nei, na kauhale e loaa nei na uku hoolimalima kiekie, oiai nae aole e ae ana ka poe hoolimalima e uku i na uku hoolimalima kiekie ma na wahi mamao mai ke taona ponoi aku.

            Ua like no na manao ku-e o na Loio Matthewman ame Christy, ma ko laua manaoio, o ka hooholo ana i kekahi kanawai o kela ano, e hookauia aku ana na pilikia maluna o ka poe ona aina, o ka oi loa aku nae, maluna o ka poe ilihune, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e hoemiia mai ana ka waiwaiio o na aina.

            Mamuli iho la nae o kela mau ku-e ana i hooholo ai ka papa e waiho hou i ke kanawai malalo o ka malu o ke komisina, a e loheia hoi na manao o ka lehulehu maluna o ke kanawai, mamua ae o ka waihoia ana aku imua o ka papa o na lunakiai, no ka noonoo ana mai.

UA OI AKU NA HANAU MAMUA O NA MAKE.

            Iloko o ka mahina o Aperila i kaahope aku la he ekolu haneri ame kanawalu-kumamahiku mau hanau, he 13 aneane e hookohi, he hookahi haneri ame umi-kumamaiwa mau mare a hookahi haneri ame iwakalua-kumamakahi mau make maloko o ka apana o Honolulu, elike me ka hoike a ka luna kakau kope nui o ka buro o ka papa ola Miss Hester Lemon. Ua pakolu a oi aku na hanau iloko o ia mahina mamua o na make. O na make ma na lahui oia keia malalo nei:

            O na Hawaii, komo pu me na hapa-Hawaii, he 51; Kepani, 31; Amerika, 9; Pilipino, 9; Pake, 8; Pukiki, 5; Korea, 2; Poto Riko, 2; Paniolo, 2; Kelemania, 1; ka lahui Polani, 1.

Kauia Mai ka Hoopaʻi no Kana Hana Karaima

Ae Okoa ia Haole o Hilo i Kona Hewa i ka Wa i Hooloheia Ai Kona Hihia Maanei

HE KAIKAMAHINE KA I HOOPOINOIA EIA

Noho Nae i ka Halepaahao no Kekahi Mau Makahiki Mamuli o Kela Hana Hewa

            Imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Franklin, ma ka Poakahi aku la i hala, i ae okoa ae ai o Andrew P. Helbush o Hilo, i kona hewa, o ia ka hoopoino ana i kekahi kaikamahine hana oloko o kona keena, ma ke ano he hope luna ohi i na loaa kuloko ma Hilo, a kauia mai ka hoopaʻi maluna ona, e noho oia maloko o ka halepaahao, no ka manawa, aole e emi iho i na makahiki ekolu, aole hoi e oi aku i na makahiki elima.

            I kulike ai me ka moolelo o ka hanaia ana o ke karaima, ua holo mahuka kela haole, mahope iho o ka hookoia ana o ka hewa maluna o ke kaikamahine opio, a ua lilo hoi i hana nui ma ka aoao o na makai o Hilo ka huli ana iaia, aka nae iloko o na la elua o kona nalowale ana, i hoike okoa a@ @i kela haole iaia iho, a paa i ka honuia.

            Ua huli a noii pono ia ke karaima a kela haole i hana ai e ke kiu@e kiekie ma Hilo. Hawaii, a ua hoihoi ae kela kiure i kana hoike, no ka loaa ana o ka hoopii hoahewa e ku-e ana iaia.

            Mamuli nae o ke noi a ka mea i hoopiiia, e hoihoiia mai ka hookolokolo ana i kona hihia ma Honolulu nei no ke kumu, aole e loaa iaia ke kaulike iloko o na kiure e waeia ana ma Hilo, ua hoihoiia mai oia no Honolulu nei, o ka mea kupaianaba nae, ma ka wa i hoea mai ai i ka hooloheia ana o kona hihia, ua ae okoa aku la oia i kona hewa, a ua waiwai ole hoi na hoike lehulehu i laweia mai e ke aupuni no kela hihia.

            He iwakalua-kumamalima ka nui o na hoike i hoea mai no Honolulu nei ma ka Mauna Kea o ka Poaono aku nei i hala, a ma ka mokuahi Mataonia mai, ua makaukau hoi ke aupuni no ka hoonee ana aku i kela hihia imua, ua lilo nae na hoomakaukau ana i mea makehewa wale no, ma o kela ae okoa ana aku o ka mea i hoopiiia i kona hewa.

            He haole o Helbush i ike nui ia, a i kamaaina no hoi i ko Hilo poe, ua komo nui aku oia iloko o na hana lealea hooikaika kino, aka nae ua imi no oia i na mea e kau aku ai kekahi poino maluna ona, e kaawale mai ai mai kona mau hoaloha lehulehu mai.

KE HOOLALAIA MAI NEI NA HOOHIWAHIWA NO KA LA O KAMEHAMEHA

            O na hana hoomanao no ka la o Kamehameha i keia makahiki, ua manao ia o kekahi ia o na hana oi aku o ka nui me ka nani pu, i kaokoa mai ko na la e ae i malamaia, maloko nei o keia kulanakauhale.

            Ke hoolala mau mai nei na komi e o ka la o Kamehameha, i na mea e hana aku ai, me ke konoia ana o @a ahahui o na Hawaii apau, e komo ki o ae i hookahi ka hoomanao ana i kela la, ma ke ano e loaa ai na manao haaheo i na kanaka Hawaii.

            Ma na hana kaʻihuakaʻi, ke hoolalaia mai nei e hooi ae i ka nui ame ke kilakila o kela hana i keia makahiki, mamua o ko na makahiki aku nei i hala. Elike no hoi me ka maa, e malamaia ana he mau haiolelo ma ia la, ma ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii, mai kekahi mau mea e kohoia ana e ke komite.

            He mau himeni kekahi e meleia ana ma ia la, e na haumana o na kula. Ma ia po iho, ua hoolalaia e malama i kekahi aha hoohauoli, maloko o ka halekoa, me ka malama pu ia o ka hulahula ame na hana himeni.

MOKUMOKU NA HELEHELENA I NA ANIANI NAHAHA.

            Ma ka po o ka Poaono aku la i hala i hookuʻi aku ai ke kaa otomobile a D. Todd o ka hui kaa otomobile a Pond e kau ana me kona ohana, me kekahi kaa otomobile e kalaiwaia ana e S. Kanaza ma ka hookuina o na alanui Beritania ame Puowaina. Ua paa o Kanaza i ka hopuia no kona kalakiwa kaa oto me ka laikini ole.

            I kulike me ka hoike a ka makai e holo ana ko Todd kaa ma ke alanui Beritania no Waikiki, me ka pili loa o kona kaa ma ka aoao makai o ke alanui. I ke kokoke ana ma ke kihi o na alanui ua holo mai la ke kaa o Kanaza e kalaiwa ana a o ka hookuʻi iho la no ia o na kaa i kahi hookahi a hu aku la ke kaa o Kanaza a hookuʻi i ka pou kelepona. Ua poino like na kaa a elua, ua nahaha ke aniani pale omua o ko Todd kaa a mokumoku ke poo ame ka papalina o Mrs. Todd i ke aniani, a ma na lima hoi ka moku o ko Todd ame ko ke keiki. O na ohua e ae e kau pu ana maluna o ia kaa pakele laua i ka eha.

            Ua paa o Kanaza i ka hopuia a ua hooleia aku kona bela ana ae. Ua ae oia e uku i na poho apau. O ke kaa ana e kalaika ana aole nona, no ka mea okoa, a aohe no hoi ona laikini kalaiwa, oia kahi i oi loa aku ai kona pilikia.