Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 18, 6 May 1921 — Page 3

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, MEI 6 1921

 

KUU POKII KAIKUAHINE ALOHA MRS. PHILOMENA SAMUEL LEHUA, UA HALA.

---------

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe: -E oluolu mai kou ahonui i kekahi wahi kaawale o ka kaua milimili, no ka'u puolo waimaka o ke aloha, e kau ae la maluna, a nana hoi ia e hii hele aku ma na pe'a eha o ko kakou paeaina, i ike mai ai ko makou mama aloha, ka ohana, na makamaka ame na hoaloha, o Mrs. Philomena Samuel Lehua ua hala, ua nalo na maka, ua moe aku la i ka moe kau a moe hooilo, a waiho iho la i ka ukana nui mahope nei he aloha, a nona au e u nei me ka minamina pau ole. Aloha wale kuu pokii hele loa! E hoonani ia no ke Akua ma na lani kiekie loa, no ka mea Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.

            Ma ka auwina la Poaha, la 21 o ka mahina o Aperila, 1921, i ka hapalua hora eha, maloko o ka Halema'i Moiwahine, i pauaho mai ai kuu pokii kaikuahine i keia ola mauleule ana, a waiho iho la i kona kino puanuanu na kana mealoha he kane, ame kona ohana e kanikau a e kumakena aku nona, ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make. Luuluu wale!

            Mamuli o kekahi ma'i ko'iko'i loa i loaa iaia ua kaheaia ke kauka no kana mau hoopakele ana, a ma ke kauoha a ke kauka i hoihoiia aku ai oia no ka haukapila ma ke kakahiaka Poalua, a malaila oia i kahaia ai no ka hoopakele ana ae i ka bebe mai ka loaa ana i kekahi ma'i pilikia, ua olelo ae na kauka, ina aole e kahaia a hookaawale i ka bebe mamua o ka manawa, e poino pu ana no ka mama me ka bebe.

            Ua hooikaika pauaho ole na kauka e loaa i ka makuahine ame ka bebe ka palekana, aka aole e hiki, ua oi aku ke ko'iko'i o ka ma'i mamua o ka mea kupono, e hiki ole ai i ke akamai o na kauka ke hoopakele ae.

            Malaila ka ohana ia ahiahi, ahiki i na hora hope o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ola honua ana, kauoha koke ia o Mr. Williams, no ke kii ana mai i ke kino wailua malalo o kana mau hooponopono ame ka hoomaemae ana, a hoihoiia ae kona kino wailua ma ko laua home, ma ke alanui Ward, malaila i akoakoa ae ai ka ohana ame na hoaloha, no ka ike hope ana iaia ia po.

            Oiai makou ka ohana ame na hoaloha iloko o ke kaumaha ame ka luuluu no ka makou mea aloha i hala, ma ke kakahiaka ana ae, komo ana no o Mr. Williams a hoike mai la, ua make ka bebe. Auwe no ka hoi ka mea ehaeha e!

            O ke alahele o ka makuahine, o ke ala hookahi no ia o kana bebe i ukali pu aku ai, me ka hoomoe pu ia ana aku o ka bebe ma ka poli o kona makuahine. Walohia wale!

            Ua hanauia kuu kaikuahine Mrs. Philomena Samuel Lehua mai ka puhaka mai o Hattie ame David Kailiponi Sr., ma Kealia, Kona Hema, Hawaii, i ka la 15 o Feberuari, 1902, ua piha iaia na makahiki he 19 ame na mahine keu elua ame na la eono o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ao mauleule. Minamina wale!

            Ua hoonaauaoia oia ma ke kula aupuni o Hookena, e noho kumupooia ana e Mr. T. N. Haae, a ma ka makahiki 1916 i komo aku ai oia ma ke kula vilikina ma Honolulu nei, no ka hoomahuahua ana i kona ike, a ma ka makahiki 1920, i loko o Iune, i puka pono mai ai oia mai ia kula mai me ka loaa pu mai o kona palapala hoomaikai.

            Mahope o kona puka ana mai ke kula mai i hele hoomaha aku ai oia i ka ainahanau, e ike i ko makou makuahine ame ka ohana, no na makahiki eha o kona noho kaawale ana, eia ka o ka ike hope ana ia i na maka o ko makou mama, a hele kohana aku la i ke ala hoi ole mai, a waiho iho la i ka ukana luuluu a ke aloha, na ka ohana mahope nei e paiauma aku nona. Auwe kuu minamina pau ole ia oe!

            I ka la 8 o ka mahina o Maraki, 1921, i hoohuiia ai oia ma ka berita maemae o ka mare me Mr. Samuel Lehua e ka Makua Urich, ma ka halepule St. Anthony, ma Kalihi-kai. He wahine maikai a oluolu, he heahea, he haahaa, a ua nui kona mau hoaloha mamuli o ia mau ano maikai ona.

            Ma ka hora 3 o ka auwina la i hookauia aku ai kona kino wailua maluna o ke kaa kupapa'u, alaila laweia aku la ma halepule St. Agnes, a na ka Makua Reginald ame ka Makua Urich i malama ae i kona anaina haipule.

            Mahope iho o na hana haipule i hoomaka aku ai ke ka'i ana o ka hoolewa no ka ilina ma Koula, a ma kona halelua i hoomanao hope ae ai ka Makua Reginald nona, a hoomoeia aku la oia no ka wa mau loa, a ko ae la ka olelo a ka Buke Nui, e hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane i kona Mea Nana i hana. E hoomaikaiia Kona inoa.

            Ke koto pu aku nei maua me oe e ke kane i hoonele ia i kau mea aloha, e auamo pu i na ehaeha ame na kaumaha o ko kakou noho honua ana, a na Kona lokomaikai no e hoopomaikai ia kakou, i na mea maikai e pono ai. E hoomaikaiia ka inoa o Iehova o na Kaua.

            Ke haawi aku nei au i na hoomaikai palena ole i ka ohana, na makamaka ame na hoaloha apau i komo pu mai e kumakena no ka makou mea aloha i hala, a i ka'i pu aku ai hoi me ia ma kana huaka'i hope loa no ka ilina, a pela hoi na makana pua nani i laweia mai, no ka hoohiwahiwa ana iho i ke kino wailua o kuu pokii aloha.

            Me ka Lunahooponopono ko'u hoomaikai nui loa.

            O maua no me ka luuluu,

              MR. & MRS. D. KAILIPONO JR.

 

HOIKE KULA SABATI O MAKAWAO HEMA.

----------

            I kuu Solomon Hanohano, Aloha nui kaua:-E oluolu mai hoi oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua elele mama, ka mea nana e kaapuni keia mau paemoku, i ike mai ai kuu mau hoapaahana o ka Mokupuni o Maui, e malamaia ana he hoike o na Kula Sabati o Makawao Hema ma Kihei, ma ka la 29 o Mei, 1921.

            Ahamele ma ke ahiahi Poano, ma ka hora 7:30. Ke kono pu ia aku nei na mahele e ae apau mawaho ae o keia mahele, in a nae ia he mea e oluolu ia ai, e hele mai apau!

            E hoomakaukau pu ia na mea o ke kino, Hawaii, Kepani, Pukiki, Poto Riko, Pilipino, Korea.

                        Owau no me ka haahaa,

                                    MRS. H. KUKAHIKO,

                               K. K. S. o Makawao Hema.

 

Ke kii keia o Mr. ame Mrs. Chas. A. Kahanui o Molokai, i holo kaapuni ai i ka Mokupuni o Oahu, a e ku nei mamua o ka Halelaa ma Laie.

 

HOLO KAAPUNI O MR. AME MRS. C. A. KAAHANUI IA OAHU NEI.

--------

(Kakauia e J. K. Mokumaia)

            Ma ka hora 10:30 o ke kakahiaka Poakolu, Aperila 11, i hui iho ai makou ma kahi e ku nei ko'u kaa, oiai ua hoohewahewa no makou ia makou iho, oiai ua loihi maoli ka manawa i hui ole ai, a i ko makou lululima pumehana ana ame na hookaau olelo ana i maopopo ai ia makou ua kamaaina no.

            Ua olelo mai la laua ia'u, he makemake hoi paha ko maua e holo kaapuni, ua lohi loa hoi keia manawa, poeleele paha hiki i ke kaona nei. Aole i lohi loa ka manawa, oiai aia no i na hora kakahiaka.

            I ka hooponopono maikai ana i loaa ai ka aelike e holo no ia manawa, oiai au e hooponopono liilii ana i kekahi mau hemahema, aia lakou la ke hoopiha la ia Hanale, a i ka makaukau ana i haalele iho ai makou i ko'u kahua, a lilo aku la no Moanalua, kahi o kuu home, i loaa mai ai kuu mea pa'ikii, i mea e pa'ikii ia ai laua, ahiki hou i ke kaona, a i ka hooponopono maikai ana i haalele iho ai ua mokukaa nei i ka hora 11:15 a. m., o ka oni aku la no ia no mua.

            Aia ka makani ke hu la ma na aoao, he moku hou loa keia, akahi no a hooauia no ka holo ana ma na Koolau, ke nana la au i kona mama, me he la he kohu kaupu ka auku i ka moana, ke ike la au i ka'u mau ohua, onaona na maka ke nana aku i ka houhou mai a ka makani kamaaina o Nuunu.

            Nuuanu waipuna a ke aloha,

            Pukukuilua i ke ko'eko'e,

            Elua maua i ike i ke anu,

            I ahona i ka lau la-i.

            Pii ana i ka piina o Maemae, aia na malihini ke hoonuu la i ka ono a ka maka e nana ai, kaomi ana ka hanu aala o Niolopa, kau hoola'i mai ana o Kahaukomo, a ku iho la i ka nuku o ka Pali o Nuuanu, ame na mahalo mai na malihini mai, i ka u'i ke nana aku ia Kaneohe e lapuu mai ana.

            Aia na puu okioki o Heeia e oku ae ana iloko o ke kai, ame ke paikii ana, i oni aku ai ua mokukaa nei, aia makou ke hoi la i ka muku, a hoi iho i ka hema, he hi-o mai hoi kau a ke alanui e lapuu ae ana imua, a ihope, e kulana ai.

            Ke mahalo la laua i ka maikai o ke alanui, a ninau no hoi laua i kahi wai kulana e heaia ana kahi inoa, kahi wai kaulana e ahuwale ai ka meahuna a na kupun, a kuhikuhi aku la, aia ma keia oawa e moe nei ilalo, aia malaila, he punawai, a e kahe mau ana ka wai, o ia kahi e auau ai na u'i o ia mau pali, aia iloko o keia wai kekahi mea kupanaha, o ia hoi o kou kulana apau, e auau ana, ua ahuwale oe i ke aniani liilii o Tuberina, ina no hoi he ohi, auwe ka nani e, moe malie oe i ka poniuniu o kou onohi maka, ina no hoi he auhaka, e imoimo ana kou mau maka, a hu ae la ko laua aka, a haupu ae la au i keia mau pua kukui:

            Kaulana Molokai i ka ulukukui,

            O Lanakaula ame ka wailele o Moaula,

            Ohuohu Oahu i ka ilima,

            He kohu manu oo hulu melemele o ke kuahiwi,

            Lei Kauai i ka mokihana,

            Lauae o Makana o ka'u aloha no ia,

            Hooheno me ka pupu hinahina me ke kaunaoa.

            Haina ia mai ana ka puana,

            Na lei o Hawaii, na lei o Hawaii, e o mai.

            Ke hele loa aku la i kahi o ka pono, a pii ana makou i kahi piina ikiiki, a mea aku la au i ua mau malihini nei, o keia wahi puu ka mea i oleloia ai, hananee kikala o ua kanaka, i ka ike i ka uhu maalo i ka maka, he ono mai hoi kau, he ono la, he ono la, kahi wai o ka niu haohao, a holu ana i ka uwapo haki o Kaneohe, a hele malie iho la, a o Kaneohe keia, ame kona u'i.

            Nani na pali hauliuli o ke Koolau, nani na pae opua hoola'i i ka lehua, a o kau hoola'i mai ana o Heeia i ka pakika ame ka pahee o ke alanui, me ke anuunuu ole, nani Mokapu e au ae la i ke kai, me na ko'a maokioki o Heeia, a kaalo ae la o Punaluu, iluna, ilalo e lulaia ai, a ke ino launa ole o ke alanui, a mea mai la laua, o kekahi keia o ko makou alanui, ka mea nana e ha'iha'i mai ko kikala a wali pono, honi ana me Waiahole, hole Waimea i ka ihe a ka makani, a hoomaumau ana me Waikane, a lululima ana me Hakipuu, a ku a nana i kahi pohaku kupanaha Kanaloa, a ike laua i ka mea a laua i lohe wale ai.

            E kolokololio mai ana kahi makani o Kualoa, e hooluolu mai ana i na malihini, ma ka ihu kaua kamaaina, kaalo ae la o Kaaawa, a honi hoomau me ka u'i o Kahana Bay, a e kau mai ana o Hauula, a e pohai ae ana na manu o Laieikawai, a ku iho la i ka home aloha o ia kaha, i noho a kupa i Keei, Kona, a i hoopulapula a hoolaupa'i i kahi i oleloia, o ka aina i nohoia e na manu, ua manu kuu hoa, noho mai iuka.

            Lululima pu me ua makuahine maikai nei, ua nui ko laua hauoli, oiai ua loihi keia kaawale ana, oiai ke hoolohe aku i ka laua olelo, i ko kaua wa e komo ana i kahi lole ekekei, he u'i okoa no hoi ia a kaua no hoi e kau ana iluna o ka Palaama, uhi-uha mai ana, a hu ae la ko makou aka, a i ka nanaia ana o ka manawa, o ka hora 7:30 ia, me ka loaa ole o kekahi kuia, ame ka hoomaha liilii ana, ame ka lululima pumehana ana me ka makuahine maikai o ka home, i komo aku ai, ua mokukaa nei iloko o ke kahua i ku ai o ka halelaa.

            Oiai laua e hele ana e makaikai i ka nani o ua home nei, ke mahalo la laua i na mea a ko laua maka i ike ai, a haalele iho la ia Laie, i ka hora 2:30.

            Ia manawa i wehe pau ai i na ki, ke nana la au i ka holo o ua mokukaa nei imua, oiai e nou ae ana ka makani mamua, kaalo ae la o Kahuku, eia ke alualu nei me ka manawa, e kau hoola'i mai ana o Waialee a hookomo ana i ke awawa lulu o Waimea, a e okuku ae ana o Kawailoa, a e ike koli'uli'uia mai ana o Waialua iloko o ka ehukai, a ku iho la i ka home o ia kaikamahine a laua, o ka hora 3:15 ia.

            Ua makukau na mea apau e pono ai o Hanale, a oiai e haupa ana i na mea i paneeia mai ai, nana aku oe ia Keoki Bulu, mama i ka holo, in a o Mine ko'u lio holo, mea ole ka ihona ka piina i kona holo, ame na olelo e hoohauoli ai ia lakou; a ia makou apau, ua nui ka'u mau olelo hoomakeaka.

 

            O Mr. J. K. Mokumaia keia me ke kaa otomobile hou ana i kuai iho nei, ma kahi hoolulu o kona kaa, ma ke Alanui Kekaulike me Moi, ke kaa otomobile hoi nana i lawe hoomakaikai ia Mr. ame Mrs. Chas. A. Kaahanui.

 

            Haalele ia Waialua, hora 5:15 p. m. o ka auku mai la no ia o ka ihu o ua moku nei i ka makani, a e kauaheahe ae ana o Leilehua, a holu ana i kahi kahawai o Kaunuohua, a hooiho ana i Waikakalaua, mahea Manuela, ma Waikakalaua, heaha kana hana, hamohamo ana ia Melia, a e kau malie mai ana o Kipapa, a holu hoola'i ana i Waiau, a e hooiho ae ana o Pukaki, hooiho ana ia Waliamanu honi kaua, holuholu i ha'ikeau, a iho ana i hemo ka umoki, a ku iho la i Kalihi, kikiipau, o ka hora 6:15 p. m. ia.

            Maikai na mea apau, aole mau kuia, ulumahiehie na mea apau, no ka honi ana i na ea oluolu o na kuaaina, ame ka pehia e kahi ua liilii.

            La 12 ae, hora 9 a. m. i hoomaka ai e holopuni ia Kaimana Hila, Kaimuki ame Manoa, a hooiho ana i Pauoa.

            Aia i Pauoa ka liko lehua,

            Ka iini pau ole a ka makemake,

            Makemake no e ike lihi,

            Kahi wai milimili me ke aloha,

            Aloha ia no Waiiki,

            Ia wai honihoni me ka huapulu,

            Palua, pakolu i ke kekona,

            I ka hoi akau wili i ka hema.

            Ku iho la i ka home o kana kaikamahine, ame na hooponopono liilii ana, i holo aku ai no kahi e ku mai ana kahi nene aukai Mikahala, a me na lululima pumehana ana, a kaawale ae la makou a na ke Akua e kiai ia olua ame ka olua liealoha ahiki i ka home ka'u pule.

 

HE HOOMAIKAI I KE KULA SABATI O KALUAAHA

-------

            O ka oukou makana kokua o ke Kula Sabati o Kaluaaha ma o ko oukou puuku la, o umi dala, ua loaa pono mai ia'u no ko makou mau hemahema i manaoia ai no ka malama ana i ka hoike hui o na Kula Sabati, ma ka la 25 o Dekemaba, 1920, i hiki ole ke hanaia, mamuli o ka nui o ka ino, i uhi pu iho ia mau la hope o ia makahiki.

            No na Kula Sabati hiki mua no ke kokua mai, o ia na Kula Sabati o Halawa, $25; Kula Sabati o Kalaupapa, $20; mai ka hoapaahana mai Rev. S. K. Kamaiopili,, $2.50; Kula Sabati o Kaluaaha, $10; huina apau loa o na kokua aloha i loaa pono mai i ke komite, $57.50.

            Me keia mau kokua aloha no ka hoopau ana ae i ko makou mau hemahema o ko makou luakini, ke haawi aku nei au i na hoomaikai a nui loa, a na ka Makua Lani e hoopiha hou mai i ko oukou mau waihona a piha a hu.

            Owau iho no,

                                    JOSEPH N. UAHINUI,

                        Kahu Kula Sabati Nui o Molokai.

            Kaunakakai, Molokai, Apr. 18, 1921.

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

-------

            Hookahi lio balaunu, kuni "Heleuma" ma ka u-ha akau hope. Hoopaaia ma ka Pa Aupuni ma Makiki a e kuaiia ku ana i ma ka Poaono, Mei 7, ma ke awakea, koe wale no a kiiia mai e ka on a.

                                                J. E. MONTE,

                                                            Luna Pa Aupuni.

6450--Mei 6.

 

KU-E O ROBERTSON I KA BILA HOOPULAPULA.

------------

(Hoomauia mai.)

Aole Hoohalikeia na Ilikini me na Hawaii

            Elike me ka'u e hoomaopopo nei, he lahui e lakou, aole he mau makaainana, o ko lakou ano i hanau pu ia mai ai, ua kaokoa ae ia mai ko na Hawaii mai.

            He lahui kaahele ka lahui Ilikini, aole o lakou apo mai i ka malamalama elike me na kanaka Hawaii.

            Ua like ka apo ana o na kanaka Hawaii ma-o i ka malamalama elike me ka hopu ana a ka oopu i ka nalo. Ua kupono maoli ko lakou ano ma ia mea. Ua hoolohe aku lakou i ka euanelio mai ka manawa mai i lele mua loa ai na mikanele malaila. He nui ko lakou makemake i ka ike, me ke kono okoa ia ana aku o ka poe oo e hoea mai imua o na mikanele, no ke a'oia aku i ka naauao.

            No na makahiki he 50 mamua aku o ka hoohui aina, ua malama na kanaka Hawaii i aupuni malamalama, malalo o kekahi kumukanawai i kakauia. Aole loa he wahi like o ko lakou kulana me ko na Ilikini.

            He ohana na kanaka Hawaii o kekahi o na lahui o ka honua nei.

He Lahui i Ikeia

            O ka Lahui Hawaii- he lahui uuku ia- ua ikeia aku nae e na mana nui o ka honua nei, ma ke ano o kekahi ia o na lahui kuokoa; a i ka wa i hoohuiia ai na paemoku, ua hoolilo koke ia na kanaka Hawaii i mau makaainana no Amerika Huipuia e ke kanawai kumu, a he mau makaainana lakou i keia la.

            Ua hiki ia lakou ke koho baloka a paa i na oihana aupuni, me ka hiki ke lawelawe i na hana apau. Ua loaa aku ia lakou, ko lakou pono, malalo o ke kumukanawai o Amerika Huipuia.

            Ua loaa aku i na Ilikini ko lakou mau pono, malalo o ke kuikahi panailike.

            Nolaila o ka loio o ke Keena Kalaiaina, ua huhewa loa oia, i kona hoao ana e hoohalikelike i ke kulana o na Hawaii me ko na Ilikini.

            Aole he hele like o keia mau lahui, ma ka papa hookahi.

            Aole no hoi i loaa iaia ka hauoli ma kana hoakaka, no ka hana maa o ka haawi ana i na uku manuahi, a i ole no pono koho mua i na koa i komo iloko o ke kaua. Aole he kanalua ana no ia mea, aka nae he loina kahiko no ia. Ua kahiko loa ia elike me ka'u e manaoio nei, mai ka hookumuia ana mai o ke aupuni, o ia keia haawi ana i na koa i komo iloko o ke kaua, e haawiia ana keia mau pono no ka lawe ana i na aina.

Ke Kuleana Pilipaa o ke Aupuni

            Aka nae, aia kekahi kuleana pilipaa ma ke aoao o ke aupuni, e kokua ai i na koa i pau ka hele ana i ke kaua, na kanaka i ku aku imua o na kahua kaua e molia i ko lakou mau ola me ka maopopo ole o ko lakou mau uku.

            I ka wa e pau ai o ke kaua, o ka poe i make ole, ua nanaia aku lakou ma ke ano he mau kuleana koi ka lakou no kekahi mea, o ia na pono koho, a o ke dala manuahi, a mau mea e ae paha mai ke aupuni mai.

            Aka, aole o'u wahi ike aia kekahi wahi lihilihi o na kumu hoohalike mawaena o kela kulana ame ke kulana o ka lahui Hawaii. No keia mau pono koho i na koa, ua kaupalena ia no ia.

            Ua ui aku au maloko o ka'u hoakaka i pa'iia, eia maanei, no kekahi hihia o Konetikate- makahi o ka hoakaka a ke kanawai malaila no ka haawi ana o ka mokuaina i na kokua i na koa ame na luina, i komo iloko o ke kaua huliamahi, me ka nana ole ia, ina paha he nele a hiki ole ke hana. Ua pili loa kela hihia me keia bila hoopulapula.

            O eia põe koho, keia hana alunu, keia kokua pili dala ame na mea no apau, ua haawiia aku ia ma keia bila, me ka nana ole ia o ke kulana o ka noho ana o ka poe i hoopomaikaiia malalo o keia bila; a elike me ka olelo a ka aha o Konetikate.

            "O ke kokua Mokuaina ua hoolako aku ia i ke kokua hoopilimeaai ole i ka poe apau o kela mau papa, i ka poe nele, a i ka poe ulakolako, ua kaa aku mao o ka mana hooponopono ahaolelo ku i ke kanawai. Aole kakou i ike i kekahi hooponopono ahaolele mokuaina i haawi aku ai ka mokuaina i ke kokua, me ka hoomaopopo mua ole ia o ka hiki ole ke hana, ke kupono i'o, na makahiki a mau hana e ae paha.

            "Aole kekahi hana o ka lehulehu i omoia, ma kalawe ana ma ke kau ana i na auhau maluna o ka waiwai o ka lehulehu, a haawi aku ia mea malalo o ke koloka o ke kokua a ka Mokuaina, i ka poe i hiki ole ke kikoo aku no ia mea."

            A ke olelo mai nei lakou, ua mana ke kanawai.

Uku Hoomau no ka Poe

Waiwai a Ilihune

            Senatoa Nugent- E hoopololei aku au ia oe e ka lunakanawai i ka mea oiaio malalo o na kanawai, no ke kokua ana i na koa, ma kahi e pili ana i na bila uku hoomau, ua holo aku kela mau uku hoomau i ka poe waiwai me ke poe ilihune, me ka noonoo ole ia o ko lakou mau pilikia.

            Mr. Robertson- Ae, ua maopopo no ia'u ia mea. Ke olelo nei au, ua kakooia keia mau bila uku hoomau, malalo o ke kumu he kuleana pilipaa ia no keia poe koa, ma o ko lakou komo ana i ke kaua.

            Senatoa Nugent- Aole anei, pela ke kumu, ma ka hoomaopopo ana i ka manao o ke kanawai mokuaina. Aole anei ia no na koa ame na luina.

            Senatoa Robertson- Ae.

            Senatoa Nugent- Ke hoomanao nei au, he hoa ko makou iloko o ka ahaolelo lahui, aole i loihi loa ae nei ka manawa, e ohi ana i kona uku ma ke ano he senatoa, aka he uku hoomau kekahi, elike me ia i loaa i na kanaka e ae.

            Mr. Robertosn- Ke ae aku nei au, ua hala loa aku kela ma-o. Aka ua hoamana ke kanawai i ka hooliloia o na dala o ka lehulehu, ma kahi i pili i ke kuleana maoli o ke aupuni, e kakoo ana ia hoolilo ana. Ma ka'u mea i hoomaopopo, pela iho la ke kahua i ku ai o ka uku hoomau. Pela ka manao kanawai o ka loio o ke keena kalaiaina.

            Eia ka olelo a ka Loio Kuhina o Hawaii. Ua hoomaka ae oia, ma ka hoike ana i ka wahahee o ke kulana o Senatoa Wise, aia he kuleana pilipaa me keia lahui Hawaii, i ala mai, mamuli o kekahi hana kaulike ole i koho wale ia aku, e hoi ana i hope i ka 1848.

Hoahewaia e ka Loio Kuhina

            Ua hoole loa ae ka loio kuhina i kela mea. Ua olelo ae ka loio kuhina penei:

            "Aole lao he mau kanalua ana i ka manawa i lilo mai ai keia mau aina leialii a i aponoia aku e Amerika Huipuia, ua hooliloia mai ia, a ua aponoia aku, me ke kaawale loa mai na hoohihia mai o kekahi ano. Ma ko'u manao, no ia mea, e hiki ana keia hooponopono ahaolelo ke kakooia, ina hoi he mea kekahi o ia ano, aole mamuli o ka manao ana, he kuleana kekahi o na kanaka Hawaii i keia mau aina."

            Ke ko nei o John Wise he kuleana ko lakou--

            "aka ma ka manao wale no i hoakakaia ma ka hapa mahele elima, elike me ia maloko nei i hoakakaia maluna nei, o ia hoi no ka hoopulapula ana i kekahi lahui kanaka, ma o kekahi mau ano paha i kaa aku ma o o ka hiki ana ia lakou ke hoomalu, a no ka holomoku i ka make."

            Senatoa Nugent- E kahamaha aku au ia oe malaila.

            Mr. Robertson- Ae.

            Senatoa Nugent- Ke ui aku nei au ma ka manao mua au i heluhelu mai nei, ua hoakaka ka loio kuhina, ma na mea e pili ana i na aina leialii, aole he kuleana o na kanaka Hawaii ia mea, pela anei?

            Mr. Roberston- Ae, o kana ia i olelo ai. Alaila ua hoomau aku oia:

            "E hoakaka pokole ana kela manao, o ia hoi, i ka hoohana ana o ke Aupuni Federala i kona mau mana piha maluna o ke Teritore o Hawaii, he pono ma o kekahi hooponopono ahaolelo ana, e hookaawale ae, no ka pono o ka lahui Hawaii i kekahi hapa o na aina aupuni o Hawaii, no ka hoopulapula ana i ka lahui, i wahi e kaohiia mai ai mai ka holomoku ana i ka make."

Aole he Kuleana i na Aina Leialii

            Senatoa Nugent- Manao anei oe i ka manawa i kaa mai ai keia mau aina i ke Aupuni o Amerika Huipuia, he kuleana ko na makaaianana o Hawaii i na aina leialii?

            Mr. Robertson- Aole loa. Ua loaa ka mahele piha o na makaainana ma o na aina waiwai loa la i ka 1848, malalo o ke kanawai o ka 1845; a elike me ka'u e olelo nei, pela na mea e paa nei maloko o na moolelo aupuni.

            E ikeia no ma na hoolohe ana imua o ka hope komite o ke senate i ka 1903. Ua maopopo loa keia i na kanaka o ka paeaina. Aole loa he kuleana ma ke kanawai a ma ke kaulike. Ua hookaawaleia ae kela mau aina no ke kokua ana aku i ka ihiihi o ke kalaunu.

            Senatoa Nugent- Aole anei oe i manao, he kuleana ko na kanaka Hawaii ma ke kaulike iloko o keia mau aina, na aina leialii, a'u i olelo mua ae nei, he mau minuke i hala?

            Mr. Roberston- Aole loa. Ina no aia ke mau la noho moi ana malaila i keia wa-

            Senatoa Nugent- Aole, o ko'u manao, ma ka manawa o ko lakou laweia ana mai e ke Aupuni o Amerika Huipuia. I ka manawa o keia mau aina i kapaia na aina leialii i holo aku ai ka moi- no ka nohoalii- i ka 1848, o ka laweia ana mai e ke aupuni o Amerika Huipuia, aole anei ou manao, he kuleana ko na makaainana o Hawaii ma ke kaulike i loko o keia mau aina?

Holo i ke Aupuni Federala

            Mr. Robertson- Ke olelo nei au me ka hoohakalia ole, aole he kuleana o lakou ma ke kaulike iloko o kela mau aina; o keia mau aina elike me ia i hooholoia ai e ka hope komite o ke senate i ka 1903, a elike me ia i hooholoia ai e ka aha o na koi i ka 1910, ua holo aku ia mai ka lima aku o ka moi i ke aupuni federal, me ke kaawale loa mai kekahi koi mai a kekahi mea.

            He mau aina aupuni holookoa lakou, i kuleana ai na kanaka apau, aole hoi no kekahi papa wale no o na kanaka.

            Ua hooponoponoia keia mea ma na manawa kaawale elua- o ka mua elike me ka'u e olelo nei, imua o ke komite o ke senate, me ke kuekaa pono ia, i ko lakou wa i hoea kino ai malaila, a ma ka elua mai o ka manawa ma ke koi a ka Moiwahine Liliuokalani i make me ke Aupuni Amerika, imua o ka Aha o na Koi, ua kuekaa hou ia no keia ninau, ma na mea pili kanawai; a ua hoea like aku ke komite o ke senate ame ka aha o na koi ia hopena hookahi; a ke kalele nei au i ko'u manao maluna o ia hopena, a aole he mea ku e mai iloko o ka moolelo holookoa o keia hana malaila- ua nele loa maoli no.

            Ano, o kela mau hoakaka mai ka loko kuhina mai iloko o ke apo, e hoakaka ana ia i ka mana piha o ka ahaolelo lahui.

(Aole i pau.)

 

HE HOALOHALOHA NO MR. HIE LONG.

-------

            Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:- E ae mai oe i kekahi kowa o ka nupepa Kuokoa, e hookomo iho oe keia puolo kaumaha me na waimaka ke aloha no Hiki Lono.

            Ua haalele mai oia i ko makau noho like ana iluna o ka U. S. S. Wyoming i ka la 9 o Aperila, 1921. Ua lawe aku ka Haku mana loa i kona kuleana hiki ole iho ai ia maua ke kaohi mau kona hanu hope. Auwe ka minamina e!

            He keiki oia no Hana, hoapili o ka malualua, i auia mai i keia aina malihini, mea ole ka ino o ka moana, me ka makani.

            E ike mai auanei oukou e na ohana ame na hoaloha o Hiki Lono.

            Aloha kakou a nui loa.

            O maua iho no kona mau aikan@ hoapili o keia aina malihini.

                                    JOHN B. KAAHUNALII,

                                    JAMES K. WAIANUHEA.

U. S. S. Wyoming, Aperila 9, 1921.

 

Kumukuai Kukaa o na Meakuai ma ka Makeke

------------

HOOPUKAIA E KA MAKEKE KULANAKAUHALE NO KA PULE E PAU ANA I APERILA 30, 1921.

                                    Waiubaka mokupuni, lb……….48c   Moawahine, lb……………….60c

                                    Huamoa, wae, doz…………….70c   Pelehu, lb…………………….75c

                                    Moakane opiopio, lb…………..75c    Kaka, Muscovy, lb…………..40c

                                    Huakaka, doz………………….55c   Kaka, Pekiu, lb………………40c

                                    Rabaki ola, lb………………….20c   Kaka, Hawaii, lb……………..30c

NA HOLOHOLONA.

Kuaiia ka pipi ame ka hipa i pau i ka loleia.

                                    Pipi helu 1, lb…………………19c    Pipi keiki, lb………………20-22c

                                    Pipi helu 2, lb…………….16c-17c    Puaa, lb………………………25c

                                    Pipi helu 3, lb…………………….     Hipa…………………………17c

                                    Puaa liilii ola, lb…………………..     Puaa nunui, 50 a 80 lbs………26c

                                    Puaa nunui, 80 a 100 lbs….24-26c     Puaa nunui, 100 a 15 0lbs..22-24c

                                    Puaa nunui, 150 a oi aku lb…..22c     Kua@ia ka puaa nunui me ke ola.

NA ILI I KAPIIA

                                    Pipipo'a helu 1, lb……………..4c      Pipi keiki, lb……………………..

                                    Pipipo'a helu 2, lb……………….       Kao, keokeo, pakahi…………….

                                    Pipipo'a, hulu huelo, lb………….      

AI A KA HOLOHOLONA.

                                    Kulina liilii melemele, tona………     Oka, tona………………………..

                                    Kulina nunui melemele, tona…47.50 Huika, tona………………………

                                    Kulina wawahiia, tona…………..      Mikilina, tona……………………

                                    Balani, tona……………………..       Mauu, Huika……………………

                                    Bale, rola………………….41.00       Manu, Alfalfa…………………..

                                    Ai i wiliia………………………..

HUAAI.

                                    Maia Pake, lb…………………03c     Leni, 100 no………………….65c

                                    Maia Hawaii, lb…………………4c   Lemona, 100 no……………$1.80

                                    Waina Isabella, lb……………..12c    Piku, 100 no………………...1.00

                                    Ipu Aiwaha, lb……………………    Pea, Hawaii, doz………75c-$1.00

                                    Halakahiki, lb………………3 1/2c    Ohelo, no ke ie………………..23

                                    Papaia, lb……………………2 1/2c   Alani, Kona, 100 no………….2.2

NA MEAULU.

                                    Papapa, loloa, maka, lb………..08c    Pi, maloo, lbs……………...5 1/2c

                                    Papapa, loloa, wax, lb…………….    Pineki, nunui, lb…..……………8

                                    Papapa. Lima, maloo, lz…………5c  Uala kahiki, lb………………….2

                                    Papapa, Lima, iloko o ka aa, lb…….  Uala maoli, keokeo, lb……...1 1/2

                                    Papapa, ulaula, Maui, lb…………7c  Uala maoli, ulaula, lb……….1 3/4

                                    Papapa kalakoa, lb………………5c   Uala, maoli, ulula, lb……………3

                                    Papapa, liilii, keokeo, lb…….6 1/2c   Pu (palaai) lb……………………3

                                    Papapa, kikokiko, lb…………….5c   Nioi, maka, Bell, lb……………13

                                    Biki, (beets), lb…………………04    Nioi, maka, Chili, lb……………..

                                    Karoke (carrots), lb……………..3c   Pi, maka, lb……………………….

                                    Kapiki, lb……………………….5c    Ohia, lb………………………...18

                                    Kaukama, doz……………….$1.20   Kalo, 100 lbs………………….2.2

                                    Kulina, momona maka, 100 no..3.00  Rosele, lb…………………………

 

Giant Oaks from Little Acorns Grow

Ma ke ano he hana hoopukapuka e loaa mai ai na mahele puka o ka "Oka Pilikua" o Honolulu nei i keia la o ia ka Waiwai Paa

 

Ke Kono Aku Nei Makou Ia Oe e Hui Mai me Makou ma keia Hoopukapuka Oiaio

            Ke kuai nei makou i na waiwai maikai no na kahua kukulu home maloko nei o Honolulu, me ke kukulu koke ana i na home maluna olaila- e hoolawa ana i ka hemahema i ikeia- a iloko o ia wa hookahi e haawi ana i ko makou poe paa mahele i mahele puka hikiwawe no ka lakou mau dala.

Kumupaa Mahele ma ka $1.00 o ke Kea

Iwakalua-kumamalima pakeneka uku mua a o ke koena ma ka uku liilii ana

 

Aole Mahele Kaokoa- Aohe Mahele Hoeueu- Aohe mau Luna Oihana me na Uku Nunui. E Kauoha mai no ko Makou Kanaka i Keia La

 

Union Syndicate, Ltd.

Kelepono 5222                                                12 Alanui Beritania Akau