Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 18, 6 May 1921 — Page 5

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. A., POALIMA, MEI 6, 1921.

HE MOOLELO NO KO

HELENA SIMONA LNAKILA ANA

A I OLE

KA HOOWALEWALEIA ANA O HALEBATONA

 

            Ma kahi o ka leka a Robaka e hoakaka ana n kona makaukau mau e haawi mai i ua o Helena i na kokua, elike me ka hiki iaia, ina e makemake aku ana ua o Helena i kekahi kokua mai a Robaka mai, ma ka noonoo iho a ua o Helena he mau olelo ia e hoike mai ana aole o Robaka i haawi i kona noonoo ame kona aloha i kekahi me oka aku, a ua kakau pu iho no hoi o Robaka ma ka hope loa o kaua leka, "katt mau loa," he mau olelo a us a Helena i hoomaopopo iho ai aole i pau ko Robaka hilinai maluna on a. 

            "O, ua hikiwawe loa maoli ko'u kakau ana aku i kekahi leka e hoopau ana i ko maua launa ana me ko'u noonoo nui ole no ka hopena o ka'u mea i kakau ai!  Aole anei e lilo ana ka'u leka o ke kakau ana aku nei iaia elike me kela, i mea nona e haawi i'io aku ai iaia na Makoli a hoopau loa mai i kona hoomanao hou ana mai ia'u?"

            "Aka o ka mea i hanaia ua hanaia ia, aole hiki i ka waiu i haninini ke hoi hou mai iloko o ka pika," nolaila o ka mea wale no ana e kalu aku ai o ka hookoia o kona manao, a eia nae, ia manawa hookahi ua olelo wale iho la no oia iloko iho o kona uhane e hoomau aku ana no oia i kona aloha ana ia Robaka i na manawa apau. 

            Mai ka manawa mai a Helena ma i hoi mai ai mai ko laua home kuahiwi ahiki i nei manawa e hoea mau ae ana no o Habati i ko laua hale, a e hookipa mau ia aku ana no hoi oia e Mrs. Simoa me ke ohaoha ame ka pumehana o ke aloha, a e noi mau ia mai ana no hoi oia e hele mau aku e ka lede i ka Habati kono no ka hele ana i na hale keaka na hale kii onioni, na ahamele, a ma na wahi e haawiia ia na haiolelo laula.

            Ma keia manawa elike me ka nee mau ana aku o ia kikina pela ka nui mau mai o na hoolale no ka Mrs. Simoa hana ana aku i mau paalole no na wahine, a no ka nui loa o hana ia manawa ke hoopiha aku i na kauoha me ka eleu, na kauoha e hiki oe ai ia Mrs. Simoa ame kona mau limaua hoolimalima aku la o Mrs. Simoa i kekahi mau wahine hana hau no ke kokua ana mai iaia ; he hoike noapopo loa keia no ka holomua loa a kana hana mamua o na manawa i kaahope aku.

            No Helena hoi ua hoolelepau aku oia i kona noonoo maluna o kana hana ea ke kula i oi aku ka ikaika mamua i kekahi manawa mamua aku, mamuli o keia kumu o kona haawi pau ana maluna o kana hana malia he mea ia e hoopoina ia ae ai kona hoomanao a noonoo nui ana aku no kana aloha no Robaka, ana i aloha ai me ka oiaio loa, a eia nae, me ia haawi no on a i kona noonoo ame koona manawa apau maluna o kana hana, no ka manawa wale no ka poina, i kona manawa e hono hana ole ai, e hoi hou mai ana no ua hoomanao ana iloko on a, me ka pipii mau ar o ke aloha iloko on a, me he waimapuna la e huahua'i ana.

            Pela no hoi paha ;a aloha wale ia no la hoi o Kaunuohua he puu wale no, aiwa aku hoi ke kanaka he pua laha ole.

            No ko Helena haawi pau ana paha i kona noonoo ame kona manawa maluna o kana hana, ua hele mai la kona wahi kino a wiwi me ka haikea pu o kona helehelena, eia nae, ma kona helehelena e paani mau ana ka hoihoi ame na minoaka oluolu o ke ano waipahe, aohe no hoi oia i hoopuka ae i kekahi mau huaolelo e hoike ana i kona kaniuhu i ka hana, ka luhi ma ka hooikaika ana i kana hana akamai i kia mau ni e lanakila oia maluna o kona mau hemahema apau, aole no hoi he wahi hiohiona ana e hoike ae ai no ke poho ana o kona mau manaolana no ka hoopauia ana aku o kaua mea aloha mai iaia ku, ua alo wale ia no iea mau inea apau eia me ka hoomanawanui.

            Me ia ano iho la ko laua noho ana ahiki i ka hoea jou ana mai o na la hu'i iniki maeele o ka hooilo, a he kau hooilo no hoi ia a laua o ka ike ana i ka oi aku o ke anu ma mua o na kau hooilo apau i kaahope aku, o ka mea hoi i o loa aku ai o ke anu o ka nele i kahi pili huluhulu ame lakeke e pumehana ai la hoi paha na po anu o ka hooilo.

            Hoko a iwaenakonu hoi o ka manawa nui ino loa o ka Mrs. Simoa hana o ia kau ua halawai iho la nae o Mrs. Simoa hana o ia kau ua halawau iho la nae o Mrs. Simoa me kekahi ma'i kupilikii hikiwawe loa, a ua lilo hoi ia ma'i on a i mea hookaumaha loa ia ko laua noho ana a no kekahi mau pule lehulehu kona waiho'ana malua o kahi moe me ka hiki ole iaia ke kokua iaia iho, aole hiki aiai ke eu ae nona iho, a oki loa aku hoi ka hiki ke hapai ae i kona poo iluna mai ka uluna ae.

            No keia ma'i on a ua waiho aku la oia ka hookele ana i kana hana i kana wahine luna, aka nae, i ka hala ana o kekahi manawa ma ia hope mai, ua ikeia ke emi mau ma o ka holomua o ka hana, a ua lehulehu no hoi na hoohalahala i komo mai ia Mrs. Simoa mai ka poe mai na lakou na kauoha, a ua lilo i mea hoopilikia mau mai i ka hana.

            He puupuu ikaika loa keia e kulai mai ana i ka holomua o ka Mrs. Simoa hana i ikeia ka holomua i na la aku i hala.  He manawa haoao ikaika loa no hoi ia Helena, no ka mea le on a makemake e hooliloia ke emi hope mai o kana hana i mea hoomahuahua aku i na manao kupiliki iloko o kona mama, nolaila ua komo kino okoa aku la oia iloko o ka hana, me ka manaolana me ia wale no e hiki ai ia laua ola ana.

            Eia nae, oiai o Helena he kaikameahine i maopopo ole i ka hana, aole oia i lawelawe mua i ka hana a kona makuahine, ua lilo kana lawelawe ana aku i ka hana i mea hookuemi mau i ka holomua a ua lilo hoi ka hana a ka wahine a Mrs. Simoa i hoonoho aku ai i luna nana e hookele ka hana i mea hookaumaha iaia ahiki i kona paupauaho ana mamuli o ka nui ame ke koi'ko'i loa o na hana i kau iho maluna on a, a i ka hala ana o ka mahina hookahi ma ia hope mai o kana hookele ana i ka hana me ka holopono ole ame ka hoohalahala pu mai o ka poe no lakou na lole i hanaia, ia paniku ae la o Helena i ka halehana a ka makuahine me ka hoole aku i ka lawe ana mai i kekahi mau kauoha houoha hou, ahiki i ke aloa maikai ana ae o ka makuahine.  O keia ka hoomaka ana o ka pilikia e hookokoke mai ia laua.

            Hoko o keia manawa i kuemi hope mai ai ka holomua o ka hana, e hiki ana no ia oe, e ka makamaka heluhelu ko ike iho ua nui hewahewa ko laua mau hoolilo, oia hoi, ka uku hoolimalima o ka hale, na bila a ke kauka, na hoolilo e ae no hoi o ko laua noho ana, a pela me na bila a ka wahine kahuma'i ka laau a na kauka e kauoha mai ai, ua hiki aku ka huina nui i kekahi puu nui maoli e hookahaha ia a no ka noonoo, a me kekahi olelo ana ae aneane loa laua o kono kuhohonu aku iloko o ke anu.

            He mau pule lehulehu keia loaa ana o Mrs. Simoa i keia ma'i, a i kona oluolu ana ae, aole nae i ka ikaika loa nei o ke kino no ka hana, ua ulu ae kana hoomanao ana no ka hoomaka hou aku e wehe hou i kana halehana, aka nae mamuli o ka nele o ka ikaika i kona kino oiai no e hohoia ana me ka hele a nanakea a wiwi no hoi, aole elike aku me mamua ka nui a pu'ipu

i o ka lawai'a, a i kona hoike ana aku ia makemake on a i ke kauka, ua papa mai la ke kauka iaia aole oia e lawelawe i kekahi hana a hala kekahi mau mahina.  Ua lilo keia papa a ke kauka iaia i mea hookaumaha loa i kona noonoo, nolaila i kona ike ana he hana hoonui lilo wake aku no ka noho mau ana iho maloko o ka hale hoolimalima pii o ka uku hoolimalima me ia nele i ka ana, oiai oia e kali ana o kona ola maikai ae a kupono no ka hana, hooholo iho la i kona manao e haalele ia hale hoolimalima a laua i noho ai no kekahi mau makahiki lehulehu, a o ke kahua hoi ana o ka huli ana i ko laua mau pomaikai ia mau makahiki lehulehu me ka holomua o kana hana, hoouna aku oia i kekahi mau hoolaha i kana poe hoolale mau lehulehu oloko iho o ke kulanakauhale, aole hiki iaia ke hoomau aku i ka hana no lakou ia manawa. 

            Ma keia manawa i hookoia ai kekahi olelo kahiko, "aole hele pakahi mai o na pilikia i ka manawa hookahi, aka, he aluka ka hele ana mai, " pela i ikeia ma keia wahi o ka moolelo e pili ana ia Mrs. Simoa, no ka mea, i kona manawa i loaa ai i ka ma'i aole o ka ma'i wale no ka pilikia i kiei mai i kona ipuka hale, aka, o na pilikia lehulehu e ae kekhai, elike me ia i ikeia ae nei mamua, oia hoi na pilikia o kela ame keia ano. 

            Aole oia wale, he pilikia hou ae no kekahi.  Iloko o ka manawa e holomua ana o ka Mrs. Simoa hana ua hoahu aku oia i kekahi mau haneri dala me ka hio hoopukapuka, a o ka pilikia i ikeia iloko o keia manawa i loaa ai oia i ka ma'i, ua poho ua hui la, me kekahi mau haneri dala ana e paa ana ma kekahi moraki uuku maloko o kekahi o na banako hoanu dala ma Nu Ioka, ike iho la oia iaia iho ia manawa i ka hoemi loa ia mai o na wahi loaa a aneane elike aku me kona mau la e kamalii ana.  Me keia kulana kupilikii loa i loaa ia Mrs. Simoa, e ike iho ana no oe e ka makamaka heluhelu i ka hookaiki loa ia mai o kona mau pono o ke ola ana ia mau la.

            "E Helena, e pono kaua  haalele i keia hale pii loa o ka uku hoolimalima a e huli hou aku kaua i wahi hale emi mai o ka hoolimalima, no ka mea, e ike mai no oe i keia, ua hoohaiki loa ia mai ko kaua mau wahi loaa a ua nui no hoi ka kaua mau bila i uku aku ai a ua koe liilii loa ka kaua mau wahi dala," i pane aku ai ka mkuahine me na waimaka helelei ame ka naau kaumaha ma kekahi Poaono, mahope iho o ko laua houluulu ana i na hoolilo apau a uku aku hoi i na bila o kela ame keia, a ma ia manawa i ike ai laua i ka oi pakela aku o ko laua mau hoolilo mamua o ka laua mau wahi loaa. 

            "Ke apono aku nei au ia manao ou, e kuu mama aloha," wahi a Helena me ka helelei pu o kona mau waimaka, no ka ike aku hoi i ka helelei mai o na waimaka o ka makhahine, "a no ia manao ou ke manao nei au e loaa ana no kekahi wahi hale emi ma o ka hoolimalima no kaua e noho ai, he wahi hale uuku mai me na wahi rumi kakaikahi ame na rumi liilii mai aole hoi elike me nei hale nui.  No ka huli ana aku i hale hou no kaua ke manao nei au w hele aku e huli i keia auwina la, malia e hiki ana no ia'u ke loaa kekahi wahi hale kupono no kaua e noho ai."

            "Aohe o'u kanalua no ka loaa o kekahi hale ia oe, aka nae, he hana nui keia la o ka nee ana aku iloko o keia manawa ino o ka hooilo, a o kekahi no hoi e ike mai oe, eia no au me ka nawaliwali e hiki ole ai ke lawelawe aku i kekahi hana no kaua."

            "Pela no, he ma oiaio ia au i kamailio mai la.  O ka'u nae hoi e makemake loa nei oia ko kaua nee aku no kekahi wahi mehana o ka noho ana, no ko'u nana aku keia no kou pono, in a e hiki ana e loaa ia kaua kekahi wahi pumehana o ka noho ana ma na mokuaina o ka Hema, oia ka oi loa aku o ka pono i kuu manao, kahi e hiki ai ia kaua ke noho me ka liilii loa o na hoolilo, a o kahi hoi e hiki ai ia oe ke holoholo kau iwaho a e loaa mau iho ai i ka mehana o ka 'a malia, oia kekahi mea e loaa koke ao ai ia oe ka ikaika a e hoi hou mai ai kou mau ano o ke ola ana a like me ko na la i hala."

            "O, aole hiki ia mea ke hanaia, no ka mea, aole o'u makemake e kaawale aku oe mai kau hana mai maloko o kau kula e hele nei, o kuu makemkae e homanawanui oe ahiki i kou puka maikai ana mai, a loaa kou palapala hoomaikai, e pono oe e hoomau aku i kou hele ana i ke kula a pau keia makahiki, o ka pau ae no hi ia, nolaila ehoomanawanui oe. 

            "Auhea mai nei ka nupepa kakahiaka la ; ke makemake nei au e nana aku maloko o ia nupepa malia he hoolaha kekahi no kekahi hale hoolimalima, a in a he hale hoolimalima kekahi, a i ole he mau eumi hoolimalima paha, alaila mahope o ka auwina la oe e hele aku ai e ninau pono, e ninau pono aku oe no ka uku hoolimalima, o ka hale e loaa in a ia oe me ka hoolimalima haahaa a i hiki hoi ia kaua ke uku aku me ka kaua mau wahi dala i nei manawa, oia kau e koopaa aku ai."

            No Helena iho ua makemake loa oia e nee aku laua no kekhi makuaina ma ka Hemo no kona noonoo i ka pono o kona mama, a i kona lohe ana mai nae i ka manao o ka makuahine he hana pono ole nana ka haalele ana i kana kula oiai oia e hooikaika ana e loaa iaia ke ike kaha ame penakii, ka hana ana i hoolala ai me ia hana oia e huli aku ai i kona pono o ke ola ana ma ia mua aku ma ke ano e ilo oia i kumukula, ua hoopau ae la oia i kona manao, a ipono aku la i ka manao o ka makuahine.

            Nolaila, mahope iho o ka pau ana o ko laua aina awakea ua hoohalaia e Helena ia auwina la me ke hele ana e huli hale hou no laua e noho aku ai, a i ka hala ana o kekahi manawa iaia ma ka huli hele ana e ninaninau, ua loaa aku a no hoi iaia kekahi wahi hale uuki, e ku ana ma kekahi wahi aneane mawaho loa aku o ka palena o ke kulanakauhale, he wahi hale wmi mai o ka hoolimalima i like ole me ka hapalua o ka hoolimalima o ka hale a lua o ka noho mua ana, he akea no hoi ka pa e hoopuni mai ana ia wahi hale me ka piha pu i na laau huaai ame na mea kanu e ae, e hoihoi ai na maka ke nana aku, m eka loaa pu o ke ea maikai a he nui no hoi ka poe maikai e noho mai ana ma ahi kokoke ia hale, a o kakahi mea maikai lo i kana noonoo ana, he kokoke loa aku i kekahi mau halekuai a pela hoi me ke kaa uwila, a ma kahi paha o ka hapaha mile ka mamao o ka hale hoolili kaaahi mailaila aku.

            Me ka hoihoi wale o Helena o ka hoi ana aku a hoike i ka makuahine no ka loaa ana o kekahi wahi hale uuku kupono no laua, he wahi hale maemae ma na wahi apau oloko, i ua kupono no hoi no laua elua e noho ai.

            "Ua loaa mai nei kekahi wahi hale uuku kupono loa no kaua ia'u, aia ma kahi ameame he mile a oi mai nei aku na lako ia hale i na rumi moe, ka rumiaina ame na rumi e ae, a he akea no hoi ka pa e hoopuni ana ia wahi hale, i o ka'u mea i oi loa aku ai ka makemake ia wahi hale, he nui na lumulaau huaai e hoopuni mai ana i ka hale me kekahi kiha pai pua nani mamua o ka hale, a he kokoke loa no hoi i ke kaa uwila," wahi a Helena o ke kamailio ana me i ka makuahine me ka hoihoi o na maka.

            "Pela?" i ninau aku ai ka makuahine. "A pehea ua hookaa mua aku nei anei oe i ka uku hoolimalima, a heaha ka aku hoolimalima?"

            "Ae, ua hookaaia aku nei e a'u, he umi-kumamalima ka aku hoolimalima no ka mahina, a eia ka bila hookaa."

            I ka holopono ana o keia hana, nolaila me kekahi Poaono mai, hoomaka iho la ko laua liuliu no ka nee ana, a o kahi laki ai o ko Helena la hoomaha ia. Iloko o keia manawa apau o Mrs. Simoa e wahio ana i ka ma;i w howa mau ae ana no o Habati Alekona e kiei ia laua, me ka ninau mai i ko laua mau mea pillikia, a e haawi mau ae ana no hoi oia kana kokua, elike me kana i ike ai he pno.

            Nolaila, i ka maopopo ana ia Habati Alekona e nee ana na lede no ko laua home hou, oia pu kekahi ma ka manawa hoomakaukau ai na lede no ke nee ana, a ua haawi aku no hoi oia i na kokua apau e hiki ana iaia ma ka halihali ana i na lako hale, na ukana o kela ame keia ano elike me ia e ike mau ia nei i ka poe e nee ana mai kekahi wahi a i kekahi, a pela hoi me ka hooponopono ana i ka home hou o na lede ahiki i ka pau pono ana o kela ame keia ukana ma kela ame keia wahi i makemakeia.

            Iloko o keia mau hana kokua apau a Habati Alekona e ike iho ana no oe, e ka makamaka heluhelu, i ka nuio ka aie o na lede i nei kanaka opio, eia nae, ua nana mau wale aku no o Helepa iaia ma ke ano he kaikunane hookama, alole ma kekahi ano e ae, oiai aia no I Manua ka iini a loko, ana no nae i hoopau aku ai oia mau no nae ke kawelewele o ke aloha iloko on a, a no Mrs. Simoa nae, ua paa kona manao o Habati Alekona ka Helena kane e mare ai.

            "Ua maopopo ia'u keia mea in a aole oe e Mr. Alekona, pehea la maua e hana ai, hoolimalima aku paha i kanaka nana e kokua mai ia maua ma ka halihali ana mai i keia mau ukana, a pela hoi me ka halihali ana mai iloko o nei hale," i pane aku ai o Helena, ma ke ahiahi ana iho i ka la Sabati, mahope o ko Habati hooponopono ana i na mea apau a ku ma ko lakou mau wahi i makemake ia ai ia la a po," oiai he nui maoli keia mau ukana e hapai a e hoonoho aku ai ma kahi i makemakeia no kela ame keia ukana.

            "Ua haawi mai mai oe i kau kokua, a ua hooponopono hoi i na mea apau a kupono ma ko lakou mau wahi i makemakeia, me ka pauaho ole, a ia'u e nana aku nei i na mea apau ke ike nei au i ka loaa o keia manao iloko o'u ua like iho la keia wahi hale me ka home ponoi," a he mea oiaio no ia, no ka mea, i ka pau ana o na mea apau i ka hooponopono a hui pu no hoi me ka maemaemua o ia wahi hale, he nani maoli no oloko ke nana aku, e kohu ai no ka olelo ana iho he wahi home olulolu maoli ia e noho ai.

            "E mama, aloe anei oi manna he wahi home kupono maoli iho la no hoi keia no kaua e noho ai, a e kuai oe i keia wahi a lilo mai no kaua ponoi?" i ninau ae ai oHelena i ka mama, mahope iho o ka hoi ana aku o Habati Alekona no kona hale.

            "He manao maikai no ia oi, e Helena, aka o ka polikia aole paha e lawa ana ka kaua mau wahi dala i koe no ke kumukuai o keia wahi. Eia hou, pehea la ka loihi ma nei hope aku ahiki ia'u ke lawelawe hou aku i ka hana, o ka kaua mai wahi dala i koe ua lawa wale no ia no ka malama ana ia kaua no keia manawa ahiki i ko'u oluolu ana a hoomaka ou aku i ka hana. Ua hiki ia kaua ke hoomanawamui me ka uku mau aku i ka uku hoolimalima o keia hale no kekahi mau mahina."

            No ko Mrs. Simoa maluhiluhi a hui pu no hoi me kona naualiwali, ua hoi koke aku la no oia e hiamoe, a koe na opio wale no ka i ala aku ahiki i ko Habati hoi ana.

            Oiai o Habati e nana aku ana i ka helehelena maluhiluhi o Helena mamua o kona hoike ana aku i ka mea huna iloko o koua puuwai, no ka mea, ia manawa oia o ka i ana aku me ka leo o ka mea i piha me ka manaolana no ka hookoia mai o kona makemake:

            "Ua maopopo ia oe e Helena, ka hauoli mau iloko o ko'u naau e hawi aku i na kokua ia oe ma na ano apau elike me ka hiki ia'u. O ka'u wale no e iini nei oia ko'u haawi mau ana aku i ko'u manawa ame ka'u koka ana ia oe iloko o na la apau o ko'u ola ana no ka hoolaumania ana aku i kou alahele o nei mua aku aole oia wale no, aka no ka hoopakele ana ae no hoi kekahi ia oe mailoko ae e na luuluu apau, a e hoolilo aku ia oe i wahine e ola ana me ka hauoli ma nei mua aku."

            Me ka ano o ka Habati leo a Helena o ka hoolohe ana mai aia kekahi mea ano nui a hohonu ma o aku o na huaolelo wale no a Habati, me he mea la i kana noonoo iho, e noi okoa aku ana no o Habati iaia e lilo i wahine nana, alaila uana aku la oia me na maka pahaohao ia Habati no kana mau olelo, a pii pu ae la no hoi ka ula ma kona mau maka.

            Aohe manawa a Habati i kamailio aku ai ua o Helena elike me keia ahiki iho la i nei manawa ; aohe manawa iki a Habati i kamailio mai ai iaia no kona haulehia ana i ke aloha, o keia ka makamua loa, nolaila ua hookahaha nui ia ko Helena noonoo i nei manawa no kona lohe ana mai i ko Habati manao.

            Ua haawi mau aku oia i kana hoolohe ana me ka hauoli pu no ko Habati hele mau mai ma ke ano hoaloha, a no ka oike pu aku no hoi kekahi o kona makuahine i ka makemake no ko ua o Habati hele mau mai e hui me laua, a ua ike iho no hoi oia i ko lakou noho aloha mau me @ mea la he pilikana kekahi o Habati ia laua, a ma ia ano wehe hamamaia aku ai ko laua home iaia.

            He mea oiaio ua lilo o Habati i mea kokua nui mai ia laua i na i hala aku iloko o ko laua mau la kupilikii loa, a lilo no hoi o Habati i mean aumo i kekahi mau pilikia ko'i ko'i o laua, a no ia mau kokua a Habati ua hooikaika nui i ae ka pipili loa aku o ko laua mau manao maluna o Habati, me ko laua haawi aku i ka laua mahalo nui ame ke aloha pu iaia, no ke mea ua manao aua ua lawa loa ka laua mau mahalo ia Hbati e hooaaia ai ko laua aie iaia no ia mau hana maikai ana, aole mea e ae.

            "Ua hoohikilele aku la paha au ia oe, " wahi a Habati o ka pane ana mai, i kona manawa i ike mai ai i ka pii ana me o ka ula ma ko Helena mau papaline." Malia paha o ka mea makai loa a'u e hana ai aole e hoike iki aku ia oe kekahi mea o ia ano, aka nae, aohe hiki ia'u ke kaohi hou iho, a no ka mea, ua aloha au ia oe, e Helena me ka-"

            "O, e Habati Alekona, ma kamailio mai oe ia'u e like me kela, a no ka mea, ua manaoio mau au ahiki i nei manawa o oe ko'u hoaloha oiio, a no ke aha la oe i hoao ma @i e hoolilo ae ia noho hoaloha maikai ana o kaua i mea maweheia ae i nei manawa?"

            "O, in a pela, ea, eoluolu oe e huikala mai ia'u! He oiaio owau i'o no kou hoalha oiaio; ua oi aku au mamua o ia inoa aka nae, ke ike nei au i ko'u kuhihewa loa.  He ke aku no paha ko'u noonoo ole, me ko'u kuhihewa loa.  He ke™ aku no paha ko'u noonoo ole, me ko'u ike aku no ua malu hiluhi oe, hoao aku nei no nae au e hoomahuahua aku i kou maluhiluhi a hoano-e ana ae i kou noonoo.

            "Aka, e ike mai no nae oe i keia, aole hiki ia'u ke alo ma ka hoike ana aku ia oe i keia mea, a no ka mea, ua nui ku aloha ia oe.  Ua lilo kuu naau, kuu uhane ame kuu puu wai holooka ia oe a ia oe wale no, aole e kala, he manawa loihi i hala aku nei i ko kaua manawa no e hele like ana ke kula, a mai ia manawa mai aole au i hoololi iki i ko'u manaopaa e lilo oe ma'u i kekahi la elike me ka hiki ole ke kai ke hoololi i kona pii ana mai ame kon aemu ana aku.

            "O, aole; mai hoao mai oe e hoololi ae ma kekahi ano ko kaua launa ana ma ke ano he mau hoaloha," i pane aku ni o Helena me ka leo haalulu, a ua like hoi kona haalulu ia manawa me kekahi lau laau e puhiia mai ana e ka ma kani aheahe. 

            O ko Habati ku ae la no ia ia manawa a hele mai la noho ma ko aoao o ua o Helena, a nana pono mai la i na maka o Helena me kona maau apau me kona mau maka a mai la:

            "E Helena, ehoopau ko kaua kamailio hou ana no ne kumuhana i nei manawa, malia paha o loaa aku no kekahi manawa kupono ma nei mua aku, alaila kamaillio hou kaua ke ae mai nae oe, a ke loaa hoi he maha maikai a i ole he noonoo maikai ia oe no nei manao a'u i hoike aku la ia oe. O ke aloha ahiahi no kou. Eia au ke hoi nei!"

            Mamua o ka loaa ana he manawa ia Helena e kamailio aku ai ua hala loa aku la o Habati, a oiai oia e noho hookahi ana ke nalu wale la no oia no ka manao o Habati o ka moi ana mai la iaia. 

 

Mokuna XVIII - Hoolana o Mrs Simoa i ko Habati Manao

 

            Ua hookahaha loa ia ko Helena noonoo no keia lohe ana aku la ona i ka Habati mau olelo o ka hoike ana mai la iaia no kona haulehia i ke aloha iaia, a i ka manawa ana i lohe aku ai ia Habati i ke pani ana aku i ka puka mahope on a, kulou iho la oia ilalo, huna ae la i kona mau maka me kona mau lima a helelei iho la na waimaka, he mau waimaka aloha anei ia Habati? Aole, ia minuke me he mea la e ku okoa mai ana no ko Robaka akaku mauua on a, ka mea hookahi wale no ana i haawi holookoa aku ai i kona aloha kona puuwai ame kana mau hoomanao ana.

            No ka nui o kaua hana o ka lawelawe ana mai ia la ma ka hooponopono ana i ko laua wahi home hou, ka hoonohooho ana no hoi i kela ame keia ukana ma kahi kupono i kela ame keia, ua maluhiluhi maoli oia, no ka mea, ua haawi nui oia i kona manawa ame kona noonoo maluna o ka hana e lilo ai ko laua wahi home hou i wahi maikai i ka maka ke nana aku a i ka noonoo hoi ke hoohauoliia ae, oiai am ka Poakahi ae e hele aku ana oia i ke kula. 

            Mawaho ae o keia, mamuli o keia noi a Habat iiaia e lilo aku oia i wahine nana i kekahi la, ua hoala hou ia ma la kana mau hoomanao ana no kana aloha mua Roaka, me ka hoala pu ia mai o na manao hoehaeha no ka hoohokaia ana o kona mau manaolana apau no ka lilo o Robaka iaia, nolaila ua hala okoa aiai kekahi mau minuke o ka noho ana malaila e uwe haaloulou ai, me kona nana ole ae he au hora aumoe loa ia, o ka hoi wale aku no e hiamoe ka hana kupono.

            Iaia e noho hookahi ana maloko o ka rum ihookipa, ua hoohikileleia ae la nae kona noonoo i kona manawa i lohe aku ai i ka leo o kona makuahine o ka pa-e ana mai, no ka mea ua ala ae ka makuahine ia manawa mai kona hiamoe loihi ana, i ka i ana mai:

            "E Helena dear, auhea oe? E aha ana oe malaila?"

            Wikiwiki ae la o Helena i ka holoi i kona mau waimaka, hoopau iho la i kona ha'uha'u uwe ana, a hele aku la iloko o ka rumi a ka makuahine e moe mai ana no ka pana ana aku i kana kahea.

            "Heaha kau hana i noho mai nei maloko?" i palua mai ai ka makuahine i kana ninau. "Ke manaoio nei au ua aumoe keia manawa nolaila e pono oe e hoi e hiamoe."

            "Ae ; us kulu loa ke aumoe i nei manawa, i noho mai la hoi au e hoomaha mamua o ko'u hoi ana aku e hiamoe, no ka mea, ua hele au a maluhiluhi maoli ; ua ike au aohe maikai o ka moe ana aku me ka loaa ole o ka oluolu maikai," oiai nae, aohe e kala i pau ai ka laua hana, o keia no hoi kona manawa mua loa i ala ai a kulu ke aumoe no kekahi mau hora iloko o kona mau la o ke ola ana.

            Iaia e kamailio aku ana i ka makuahine o kona ano leo mau e kamailio aku ai kana e kamailio mau aku ana, i ole ai ka makuahine e hoohuoi mai he uwe kekahi hana ana i na minuke mamua iho, a o ka mea i oi aku ai kona mahalo aohe kukui oloko o ka rumi e moe ana o ka makuahine, e ike mai la paha oia i kona mau maka upehupehu a ninau mai i ke kumu o kona uwe ana. 

            Eia nae, aohe i nalo ia ano on a i ka makuahine, i kona manawa no i kamailio aku ai, ua ike koke mai ka no ka makuahine ua uwe oia, a oia kona manawa o ka ninau ana mai: "ea, e kuu Helena, ua uwe mai nei oe, a no ke ana? Aole hiki ia oe ke hoopunipuni mai ia'u, no ka mea, ke ike aku nei au ma ke ano o kou leo. Heaha ka mea nana i hoehaeha mai i kou puuwai?"

            "O, e mama, e oluolu oe mai nana nui mai no'u; he ma'i oe, a mai lilo keia ike ana mai la ou i ko'u ano i mea hoonahuahua aku i ke kaumaha iloko o kou maau ; aohe kumu nui, a e pau koke ae ana no ia mea mai a'u aku. No ko'u maluhiluhi a eha maoli no hoi o ke kino, pela au i uwe liilii mai nei, aohe no nae e loihi a pau aw no ia ano kaumaha mai a'u ae. Mai noonoo nui mai oe no'u," i pane aku ai ke kaikamahine me ka leo oluolu loa.

            "O, e kuu keiki, kuu keiki, ua maopopo ia'u ke kumu o kou hohaehaia ana!" wahi a ka makuahine.

            "E mama, hamau, moe maile a mai hoano-e i kou noonoo no'u! E mama, in a e hiki ana ia oe ke hoomaopopo iho i ka nui o ka hana i hanaia a holopono e maua ma keia ahiahima ka hooponopono ana i ko kaua wahi home hou, e ke iho ana no oe ua nui maoli ka hana i hanaia, a e nele ole ana no hoi ka loaa o ka maluhiluhi ia mana. Ina no lou ala ae i ke kakahiaka a hele aku e nana i ka maua mau mea i hana ai, e hookahahaia aku ana no kou noonoo no ka maemae o ko kaua wahi home.

            "Ua haawi nui au i ko'u mahalo ia Mr. Alekona ua like kana hana me kekahi enekini mahu ; ua ike oia i ka hoonohonoho ana i kela ame keia mea ma kahi kupono, a e hoohauoli nui ia ana no kou noonoo ke ike aku oe i ke kakahiaka i ke kupono o na mea apau i hoonohonohoia ma ko lakou mau wahi iho. Oia mau hana apau ua aie nui kaua i ko Mr. Alekona ahonui ame kona kokua ana mai ia kaua."

            "He mea oiao ia au i olelo mai la, he kanaka opio ko@ua a maikai i'o maoli no o Alekona i like loa aku kona maikai me kekahi keiki ponoi la." i pane mai ai ka makuahine. Aka, o olua like no hoi ka i hana pu, a oiai olua i hana mai ana e ulu mau ae ana ka makemake iloko o'i ma he hiki ia'u ke hele aku a lawelawe pu me olua mamua o ka moe malie wale iho no maloko o keia rumi, oia ka oi @oa aku ka maikai."

            Kulou iho ka o Helena makuna o ka makuahine a hamoeamo iho la i na papalina, me ka honi ana iho a pane iho la:

            "E mama, aole maikai ia oe e kamailio mai me kela, a ko ka mea, o oe, a o oe wale no ka waiwai makamae loa hookahi wale no iloko o ke ola ana ia'u nei, elike me kau i @ana mai ai no'u, pela hoi au e hana aku ai, elike me ka hiki ia'u, nou.  E kii ae au i kiaha waiu noi, a i ole i ti @ipi wela paha ka oi aku o ke kupono, mamua o kou pauhia 2ou ana aku i ka hiamow i pane iho ai o Helena me ka @luolu loa.

            "Aohe o'u makemake i kekahi o ia mau mea ; e hoi oe e hiamoe a e hoomaha, o loaa mai auanei oe i ka ma'i ma ka a apopo a nui loa aku hoi ko kaua pilikia," wahi a ka wahine ma'i i ke kaikamahine pihoihoi.

            Aohe a Helena paku'iku'i olelo hou ana iho, kulou iho ia ia a honi iho la i ka mama a haawi iho la i ke aloha ahiahi @o, alaila huli aku la e hoi noloko o kona rumi, a he mau minuke helu wale no ma ia hope iho ua meha oloko o ka hale holookoa, o ka nonolo wale no o na pukaihu ka mea oheia.

            Ma kekahi kakahiaka ae he la maile ia, aohe wahi kau @o, aohe no hoi he ikaika o ka pa ana mai a ka makani, o he aheahe malie wale no me he maaa la no Lahaina, a mamuli paha hoi o kela moe ana ia po iho a loaa ka oluolu maikai, ua loli loa ae ko Mrs. Simoa kulana mai ka ona wali loa a i ke ano koineine a kakanaie loa ae, maikai kona helehelena, hoihoi kona mau maka ame kana mau olelo ke hoopuka mai ; no Helena hoi no ka loaa ana iaia o ka hiamoe maikai ma ia po oia pu kekahi i ikeia aku ka loli loa @e o kona helehelena mai kela ano kaumaha o ka po mamua iho a i ka hoihoi mai o na maka, me ka loaa pu iaia o ka ikaika no ka hana o ia la, a oiai na kukuna o ka la e komo mai ana iloko o ko laua rumiaina me ka pumehana, ka hauoli loa ka makuahine ame ke kaikamahine no ia mau ™iohiona maikai, a huipi iho me ka maemae o ko laua wahi kou ua hoopiha loa ia laua i ka hauoli.

            Ma ka laua hoomaopopo iho ua oi aku ka maemae o ko hua wahi home hoi mama o ka halekula a Helena e hele ku ana, pela ka Helena o ka olelo ana ae i ka makuahine na ia kakahiaka, a oiai he mamao loa ka halekula mai ko aua wahi home aku, ua lawe pu aku la o Helena i kana mau wahi meaai no kona aia awakea me ia, i ole hoi e hoi mai i ka hale ahiki i ka pau ana o kana hana ma ke kula ma ka auwina la.

 

(Aole i pau.)