Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 19, 13 May 1921 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU. T. @. POALIMA, MEI 13, 1921. 3
WEHEWEHE ANO NO NA OULI O KE KANAKA.
Mahina o Mei-Kaulua.
O na kanaka apau i hauauia mai ka la 22 mai o Mei ahiki i ka la 21 o lun@. ua hanauia iloko o na Mahoe. He ano hoihoi, oluolu a pihoihoi wale ko @akoui @e ikaika ka manao hoeueu e holomua ma kekahi haua a ma ke-kahi mau manawa nae e hoehaehaia ana ka n@@n@o aku ai i ko lakou ma-na k@panaha; he poe ikaika ma ka mana@ a huli nui e loaa ka ike ma ke-kahi mau hana a he hoihoi nui ko la-kou noonoo ma na hana e loaa ai ka p@@aikai: he poe makemake nui i ka hana ma na hana akamai a mikioi; e holomua loa ana lakou ma na hana ka-lepa a h@@pukapuka waiwai; he iini nui ka @oonoo e loaa ka ike i na olele @ na lahui e; he poe akamia ma ke ka-kau a ma na meahelu; he poe ikaika o ka noonoo ma ka huli ana i na mea akeakanai ame na meahuna pohihih. Me ka nana ole i kahi o ka hanauia ana maloko paha o kekahi halealii a maloko pana o kekahi pupupuhale haa-haa loa e loaa ana nae ka hanohano nui ia lakou, aka nae, e nui ana na hoao ame na popilikia mai ia mau mea mai; e hoonawaliwaliia ana ma kekahi mau manawa mamuli o ka hapopo a eha mai o na maka, aka nae o ko lakou ma'i kaluma mau aia ma ke poo, oia ka mai'i malulu. ke kuahaneenee, ka eha ma ku puu, ma na akemama a ma ka ake paa; no ia kumu he mea pono na @akou ka ai mau ana i na laau launa-hele, he mau laau ia e hoopomaikai nui ia ai lakou ma ke kino e hooloihiia aku ai hoi ko lakou mau la o ke ola ana. He poe huhu hikiwawe, aka nae, he hikiwawe no ka pau. No ka mana-wa pokole wale no ko lakou ohohia hana: e loli mau ana ko lakou mau wahi e noho ai; i ko lakou manawa e @o ai e nui ana na pomaikai e loaa ana ia lakou a e lilo ana nae ko lakou holomua ma na hana e pomaikai ai i mea no lakou e huahuwaia mai ai eko lakou mau hoaloha ame na makama-ka; he oi aku ka pulama o nei poe i na malihini mamua o ko lakou mau hoaloha a mau makamaka ponoi; in a no ko lakou holo ma na aina aole e holomua ana ko lakou mau pomaikai, eia nae, he poe oiaio ma ka manao a ua ka lawelawe hana ana me ka hoopono pu me na mea apau, e loaa ana ka waiwai nui ma ka manawa e mare ai, a e, makaala loa nae keia poe i ka lakou mau kane a mau wahine, e mare ai, e mare wale no i ka poe i hanauia iloko o na mahina o Me, Novemaba, Dekemaba a i ole Ianuari.
HE HOALOHALOHA NO MOSES MAKUAKANE.
Mr. Solomon Hanohano, Aloha kakou:–Ke noi aloha aku nei i kou oluolu no kauwahi rumi kaawale o ke Kuokoa no ka makou poomanao e kau ae la maluna. Maiwaena ae o ko makou noho akoakoa an, i kikoo mai ai na ima o ka make a kaili aku la i ka hanu ola Moses Makuakane, maloko o ka haukapila o Puunene, Maui ma ka hora 3 a. m. o Aperila 6, 1921, a nolaila, ua @olohia aku la oia mai ia makou aku no ka wa mau loa. Ua hanauia o Moses Makuakane ma Kona, Hawaii, i ka 1873, mai ka puhaka mai o kona mama Kaepka ame kona papa Makuakane, a ua piha iaia na makahiki he 47, a oi o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ola honua ana. Aloha wale! Ua noho ahnaioamemfwypshr@uu@@ Ua nolio hana oia malalo o ka Hui Alahao o Kahului, no na makahiki he 20 a oi me ka hoopono ma ka hana. Mamuli o ka hilinai o kona mau haku iaia, ua hoopiiia awe oia mai kona kulana mua a ke kulana hou, a ma ia kulana oia i paa iho la ahiki i kona haalele ana mai la. Oia kekahi o na hoahanau a lala o ke Kula Sabati@ame C. E. o ka mahele o Camp 5, Puunene, o ka Ekalesia o Camp 1 i huiia, a oia no hoi kekahi o ua lima kokua no na hana maikai a ko kakou Haku aloha. He kakauleta oia no ke Kula Sabati ame C. E. o Camp 5. He kanaka lokomaikai a heahea, he mea nui kana wahine iaia, na makua ka ohana kana wahine iaia, na makua, ka ohana ame na hoaloha pu. He oluolu ma na ano apau. Ko iho la ka olelo a ka Palapala Hemolele i olelo ai, o ke kanaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, a ua piha i na popilikia. Ua haalele mai oia mahope nei i ka wahine, na makua, ka ohana, na hoaloha ame makou pu no hoi kona mau hoapaahana, e hoomanao mau aku ana mona. Luuluu wale! Nolaila ke komo aku nei makou e uwe pu me ka wahine i hooneleia, i ke kane ame ka ohana me ka minamina nui. Nolaila e hooholoia e hooeleia, e hoounaia i hookahi kope i ka Nupepea Kuokoa, hookahi kope i Ka Hoaloha ame hookahi kope i ka ohana o ke mea i make. Ke uouoi nei makou i ke Akua mana loa, e hoomama ia mai na kaumaha a luuluu o ka wahine ame ka ohana o ka mea i make, a o ke aloha o ka Haku I@@u Kristo me kakou apau. O wakau iho no ka komite, MRS. LILY KUIKAHI, MRS. ANNIE KOANI, MRS. HATTIE MAHONEY, J. KOANI. DAVID KUIKAHI.
MA KE KAUOHA
NA KANAWAI AHAOLELO KAU O 1921. (Mai ka aoao 2 mai)
KANAWAI 66.
[B.H. Helu 182.]
HE KANAWAI
E PILI ANA I KA HOOKUU IA MAI KA AUHAU HOOPAA DALA, HOOPAA AME KA HOOKO KAUOHA ANA O NA DALA APAU E UKU IA ANA I NA POE HE UKU HOOMAU KO LAKOU MAI KE AUPUNI MAI.
E Hoohoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. Ka hookuuia; na auhau, na uku hoomau. Aole kekahi uku hoomau e uku ia ana i kekahi kanaka he uku hoomau kona mai ke Teritore o Hawaii mai, a i ole ia e kekahi aupuni kalana maloko o Hawaii nei e kau auhau ia, a aole pu no hoi ua uku hoomau la e kaa malalo o ka malu o ke kanawai hoopaa dala. ka hoopaa ana a kekahi aha ame ke kanawai hooko kauoha aha mamuli a i ole malalo o kekahi hoopii, a i ole kekahi ano e ae paha e hana ia ana e kekahi mea e aku, a i ol ia e ke Teritore, a i ole kekahi o na mahele aupuni iloo o ke Teritore.
PAUKU 2. O na kanawai a i ole o na mahele kanawai apau i kulike ole me keia kanawai ma keia ke hoopau loa ia nei.
PAUKU 3. E mana keia Kanawai mai kona aponoia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
C.J. McCARTHY,
KANAWAI 67.
[B. H. Helu 238.]
HE KANAWAI
E HOOLOLI ANA I NA PAUKU 1 AME 3 O KE KANAWAI 239 O NA KANAWAI O KE KAU O 1919, E PILI ANA I KE KUKULU ANA O NA ALANUI MALOKO O KA HOME HOOKUONOONO O ANAHOLA, MALOKO O KE KALANA O KAUAI.
He hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O ka Pauku 1 o ke Kanawai 239 o na kanawai o ke kau o 1919, ma keia ke hoololiaa nei i heluhelu ai penei: "Pauku 1. O ka heluna o ekolu tausani dala ($3,000.00), a i ole elike me ka nui kupono oia helunua, ma keia ke hookaawaleia nei no ka ukuia ana mai loko ae o kekahi o na dala iloko o ka waihona puuku o ke Teriotre o Hawaii, aole i hookaawale mua ia no ka uhau pohaku ana i ke alanui e holo ala ahiki i na apana aina home o Anahola maluna o ka Mokupuni o Kauai elike me ia i hoomakaukauia i keia manawa, ua hoiliwaiia a ua anaia, elike me keia malalo nei: "No ke alaloa o Ana hola e hoomaka ana mai ka hookuina me ke alaloa nui o ke aupuni a e holo ana ahiki i na aparia aina home o Anahole, he loihi i aneane ekolu-hapaumi (3/10) mile." PAUKAU 2. O ka Pauku 3 o ke Kanawai 239 o na Kanawai o ke Kau o 1919 ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:
"PAUKU 3. O ka heluna i hookaawaleia ma keia malalo o keia Kanawai e loaa no a ao ke kukulu ana o ua alaloa la e hoomaka no iloko o kanaono la mahope o ka la o ke aponoia ana o keia kanawai."
PAUKU 3. E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
C.J. McCARTHY,
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 68.
[B.H. Helu 261.]
HE KANAWAI
NO KE KUKULU ANA I MAU ALANUI HOU MALOKO O NA HOME HOOKUONOONO O HALEAKALA ILOKO O MAKAWAI, KALANA O HAWAII.
E hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teriotre o Hawaii:
PAUKU 1: O ka heluna o u@i tausani dala ($10,000.00) ma keia ke hookaawaleia nei no ka uku ana aku mailoko ae o na dala maloko o ka waihona puuku o ke Teriotre o Hawaii, i hookaawale mua ole ia, no ke kukulu ana i mau alanui hou maloko aku o na home hookuonoono o Haleakala, maloko o ka Apana o Makawao, Kalani o Maui.
PAUKU 2: O ka heluna i oleloia o u@i tausani dala ($10,000.00) i hookaawaleia ma keia e hooliloia aku no maluna o na palapala kikoo dala i kakauia e ko komisina o na aina aupuni elike me ia i hoomaopopoia e ke kanawai no ke kukulu ana i na alaloa no na home hookuonoono. Na ke komisina o na aina aupuni e hana i aelike no ke kukulu ana i na alaloa i oleloia aka nae ma na ano apau aole e hana aelike no kekahi heluna dala a oi aku mamua o ke heluna i oleloia o umi tausani dala ($10,000.00).
PAUKU 3. O ka heluna i hookaawaleia ma keia Kanawai e loaa koke no a o ke kukulu ana o ua mau alaloa la e hoomaka koke ia ia ka manaw e paa ai ka aelike i hoomaopopopia maloko nei. A o ke komisina o na aina aupuni hoomanaia nei ma keia e hoomaka i ka hana iloko o na he kanaono mahope mai o ka la o ka hooholoia ana o keia kanawai, a e komo aku iloko o kekahi aelike no ke kukula ana elike ka nui me ka hiki o na alaloa i oleloia elike me ka lawa o na dala i hookaawaleia.
PAUKU 4. O ka heluna o umi tausani dala ($10,000.00) i oleloia a i ole o ka mea e hooliloia ana, e hoihoi houia aku no iloko o ka waihona laula o ke teritore mai na loaa mai no ke kuaiia ana o na aina aupuni maluna o ka Mekupuni ame kalana o Maui.
PAUKU 5. E mana no keia Kanawai mai a mal@ope aku o ka la o kona aponoia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
C.J. McCARTHY,
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 69.
[B. H. Helu 303.]
HE KANAWAI
E HOOKAAWALE ANA I HAAWINA NO KA UKU ANA IA ELLWOOD C. WILDER.
OIAI, ua hoohana i a o Ellwood C. Wilder ma ke ano ke enekinia e ke aupuni teritore no na alanui o na aina ahome hookuoonoono ma Hilo, Kalana o Hawaii, mai ka manawa mai mawaena o Dekemaba 1, 1918, ahiki aku i Iuni 16, 1919; a OIAI, ua hana aku ua o Ellwood C. Wilder nei i oleloia i na hana a pua i haawiia aku iaia e hana; a OIAI, ua o Ellwood C. Wilder nei @ oleloia ua hoomaopopo mua aku ia me Mr. A. C. Wheeler, enekimia kalana o ke Kalana o Hawaii iloko o ia manawa a ua loaa mai ka hoola ia e hoohana i a ana oia no elua makahiki; a OIAI, mamuli o kona hilinai i keia mau olelo i ha'i ia mai iaia e ua enekinia kalana nei i olelo mua ia ae la, ua hoonee aku ua o Mr. Wildern i kona ohana ame kona mau lako hale apau i Hilo; a OIAI, mamuli o ia hoonee ana on a i kona ohana ame kona mau ukana lako hale, ua hoonui ia ae kona lilo a ua poho, no ka mea ua hooko ole ia ka aelike ana ame ka enekinia kalana e ua enekinia kalana nei; nolaila,
E Hooholona e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. Ma keia ke hoomana i a nei a ke kauoha i a nei ka puuku o ke Teriotre o Hawaii e uku aku, mamuli o kekahi bila kikoo i hoopukaia ae e ka Luna Hooia o ke Teritore, mailoko mai o na dala e waiho ana ma ka waihona o na alanui o na home hookuonoono o Hawaii i hookaawale mua ole ia, i ka huina o cha haneri dala ($400.00) ia Ellwood C. Wilder, i uku pani no na hoolilo ana i hookauia aku maluna on a mai ka la 1 mai o Dekemaba, 1918, ahiki aku a piha pu me ka la 16 o Iune, 1919, oiai oia he enkinia no na alanui o na home hookuonoono ma Hawaii.
PAUKU 2. E uku ia ua dala nei mamuli o ke apono a ke Komisina o na Aina Aupuni ia koi.
PAUKU 3. E mana keia kanawai i kona aponia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
C.J. McCARTHY,
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 70.
[B. S. Helu 70.]
HE KANAWAI
E HOOPONOPONO ANA I KA HOOLILOIA ANA O NA DALA E LOAA MAI ANA MAI NA KULA HANA LIMA MAI.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O na dala apau loa e loaa mai ana mai ke kuai ia aku o na mea i hana ia a i ole o na mea i hooponopono hou ia, a i ole ma ke ano he uku hana, a mai na wahi e ae apau e loaa mai ai ke dala, a oia dala he loaa na kekahi hale kula hana lima iloko nei o ke Teriotre, i ka manawa e loaa mai ai e waihoia aku iloko o ke keen o ka puuku o ke Teritore, ma ke ano he waihona kuikawa no ka pono o ua kula la, a ma keia ke hookaawaleia nei he huina dala i kulike aku me ia huina i na manawa apau mailoko ai o ua haawina kuikawa nei iloko o ka waihona o ke Teriotre no ka pono o ua kula hana lima la, e hoohana ia e ka oihana hoonaauao no ke kuai hou ana aku i mau mea hoohana hou i makemakeia e ua kula hana lima nei, a i ole no ka malama ana ame ka hooholomua ana i ua kula la, a no ka hoolimilima ana i na haumana i mau lima hana mahope o ka manawa kula mau.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona aponoia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
C.J. McCARTHY,
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 71.
[B. S. Helu 54.]
E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 700 O NA KANAWAI I HOOPONOPONOIA O HAWAII, 1915, ELIKE ME IA I HOOLOLIA AI E KE KANAWAI 109 O NA KANAWAI O KE KAU O 1919, E PILI ANA I KA HOAHUIA ANA O NA MEA PA-HU.
E Hooholoia e ka Ahaeolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O ka mahele ekolu o ka Pauku 700 o na kanawai i hooponoponoia o Hawaii, 1915, elike me ia i hoololiia ai e ka Pauku 1 o ke Kanawai 109 o na Kanawai o ke Kau o 1919, ma keia ke hoololi hou ia nei ma ka paku'i ana aku me ia i keia mapuna olelo i hiki ai i ua mahele ekolu nei i olelola, me keia paku'i ke heluheluia penei: "No ka hoalhuia ana o ua mau mea nei maloko o kekahi pahu, o ua mau mea nei, koe nae ka aila mahu i hoomaemaie oleia, ua hiki no ke hoahuia, aole naie e oi aku maluna o hookahi tausani kalani, malalo iho o ka papahele lalo loa, a i ole mawaho o na paia o kekahi hale iloko o kekahi pahu a mau pahu kila, hao a i ole konokilika, e hookomo ia nae ua pahu a mau pahu nei maloko o ka lepo me ka hohonu o elua kapuai a oi aku, a e uhi ia iho ia hohonu e ka lepo maluna o ua pahu a mau pahu la. He paipu hoopiha ke hoopiiia ae a luna, a o ua paipu la e paa mau i na manawa apau me kekahi uhi i koluia i ua paipu la, e wehe ea ana i ka manawa wale no e hoopihaia ai ua pahu a mau pahu nei: ua mea hoopaa nei e kiia a paa a i ole e loaa kekahi ano kolu e paa mau ai keia paipu hoopiha i aponoia e ka luna nui o na hana hou. E hoopili pu ia aku me ua pahu a mau pahu nei i pauma kupono i hiki ai i kela ame keia manawa ke paumaia ke aila gasoline ame kekahi mau ano aila mahu e ae, ke makemake ia no ka hoohana ana. E kukuluia ua pahu a mau pahu nei ma ka wahi i aponoia e ka luna nui o na hana hou ua kupono ia wahi i ka maluhia o ke ola ame na waiwai e kokoke mai ana, a e kukuluia a hoohanaia no hoi a e waihoia ma ia wahi me kona apono pu ana aku no i kupono ai me na hoakaka ana a keia mokuna. Aole e oi aku mamua o hookahi tausani kalani o ia mea. in a maloko o hookahi a oi aku pahu, e awe ia e hoahuia maloko o ua pahu a mau pahu nei malalo, a i ole ma ka pili pu mai i ua hale la. Koe no nae keia, in a ma ke noi ana i ka luna nui o na hana hou e ae ia mai ka hoahuia ana o ua mau mea nei malokoo ua mau pahu nei elike me ia i oleloia ai, a oi aku maluna o hookahi tausani kalani, alaila e kuka pu ae ka luna nui o na hana hou me ka ilamuku kinai ahi o ke Teritore ame ka luna nui o ka oihana kinai ahi o ke Kulanakauhale o Honolulu, in a o ua noi la no ka hoahu ana no loko nei ia o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, ame ka ilamuku kinai ahi, a i ole, kona hope, ame ka enekinia o ke kalana o ia kalana noloko mai olaila ke noi in a he kalana mawaho aku o ke kulanakauhale a kalana, a in a ma ia noonoo ana a ka hapanui o lakou ka poe poo oihan e noonoo ana, o ka hoonui ana aku i na heluna o na kalani o ua mea nei e hoahu ai he mea ia e hoopilikia ole ai i ke ola ame ka waiwai o ka lehulehu, elike me ia i hoakakaia maloko nei, e haawi ia aku no ke kulean e hoahu i ua mea nei maloko nei, e haawai ia aku no ke kuleane a hoahu i ua mea nei elike me na hoakaha e ae a ke kanawai aole nae e oi aku mamua o elima tausani kalani ka uina pau."
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona aponia ana.
Aponoia i kela la 7 o Aperila, M. H. 1921
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
C.J. McCARTHY,
KANAWAI 72.
[B. S. Helu 24.]
HE KANAWAI
E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 4 O KE KANAWAI 121 O NA KANAWAI O KE KAU O 1919, E PILI ANA I KE KOMISINA O NA IA AME NA HOLOLONA AME NA MANU, MA O KA PAKUI ANA AKU I POOHOU IA PAUKU.
E hooholoia e ka ahaolelo o ke Teritore o Hawaii.
PAUKU 1. O ka Pauku 4 o ke Kanawai 121 o na Kanawai o ke Kau o 1919 ma keia ke hoololiia nei ma o ka pakui ana aku i poohou e heluhelu ana penei: "Na rua âme na hooponopono ana. E hana i mau rula aine na hooponopono ana me ke kue ole aku a i ole hoopoino ole i na kanawai o ke Teriotore o Hawaii, ame ka hoololi ana ia mau mea i kela ame keia manawai i ko lakou manao ana he pono, koe nae aponoiea e ka kiaaina, no ame na mea e pili ana i ka hoopakele ana i na mea apau i hookomoia mai me/a i ole ia i hookawawaia, holoholona, manu, ame na i'a iwi mawaho. O na rula apau oia ano ame na hooponopono ana i hanaia elike me ia i hoakakaia maluna ae, i ke aponoia ana e ke kiaaina a hoolahaia. E lilo no ia lakou ka mana elike me ke kanawai."
PAUKU 2. E mana no keia kanawai i kona aponoia ana.
Aponoia i kela la 8 o Aperila, M. H. 1921
C.J. McCARTHY,
Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.
KANAWAI 73.
[B.S. Helu 33.]
HE KANAWAI
E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 1246 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII, 1915, ELIKE ME IA I HOOLOLIIA AI E KE KANAWAI 222 O NA KANAWAI O KE KAU O 1917 AME IA HO@ O KE KANAWAI 24 O NA KANAWAI O 1920, E PILI ANA I KA AUHAU.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:
PAUKU 1. O ka Pauku 1246 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, elike me ia i hoololiia ai e ke Kanawai 222 o na Kanawai o 1917 ame ke Kanawai 24 o na Kanawai o 1920, ma keia ke hoololi houia nei ma o ka paku'i ana aku i keia poohou malalo nei: "No waiwai apau, paa ame lewa, e noho on a ia ana a e hoohanaia ana no ka pono wale no o ka Ahahui Aloha Circle of the King's Daughters and Sons of Hilo, aole e hookuuia me ka auhau oleia: "O na waiwai apau, paa ame lewe, e noho on a a e hoohanaia ana no ka pono wale no o ka Home o na King's Daugthers, Kaimuki, e hookuuia me ka auhau oleia."