Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 19, 13 May 1921 — KU-E O ROBERTSON I KA BILA HOOPULAPULA. [ARTICLE]

KU-E O ROBERTSON I KA BILA HOOPULAPULA.

- 7 •* . - . Ka hopena, , , Ke hoole loa nei au i ka mana piha i o Ahaolelo Lahui maluna o na ino-ma-o, ma ka hoamana' aua i ka f hihui e hoopilimoaai ai mawno kekahi lahui ame kekahi lahui kanak^i. Ua hiki ia oukou ke kau papa a ke hoopiliiheaai, maluna o na kumu kupouo maoli, o ia hoi ma na kumuhana pili hooponopono ahaolelo, aka aole e hiki ia oukou ke la,w*)lawc i ka hana hoopilimeaai, a e olelo aku i kekahi kanaka, "ua hiki ke loaa i$ oe kekahi m«u pono koho, no ka mea } he inea-ko ano o kou ili," a olelo aku hoi i kekahi 1 kanaka okoa aku, " aole e hiki ja oe ke loaa kela niau pono, ua ho.oneleia oe pie kela man pono, no.ka mea he , okoa loa ka wnihooluu o ko'u ili." Aole e hiki i ka ahaolelo l.ahui ke hana pela malalo o ke kumukanawai; ua kokuain mai' āu ma keia mea e ka Aha Kiekie o Amerika Hpipuia. . Eia ka hihia maloko o 114 Mokuaina Huiia, ma'ka hihiā o Murphy v. Rariisey (hehiheluia):. , "O pa; pono pilikino ame na Icivila o na kanaka o na Teritore Ua loaa mai ia lakou, elike me na makaainana e ae, malalo o na loina o ke kuokoa o ke kumukahawai, e kaohi ana i na akena apau o ke aupnni, inokuaina a pili lahui paha." Ma ka Hihia Laula A ma ka hihia o k.ū Kkalea.ia Mamona v. Ameiika Huipuia, maloko o ka 136 U. S., penei ka ka aha olelo no keia;... "Me ke kanalua ole ke olelo ae ua liiki i ka Ahaōlelo Lahui, ma ka hooji>onoponp ahaolelo pili i na tcritore ke kaa aku malalo o na knupalena kuniu ma ke npono ana i na pono pilikino, i * hookahuaia 'iloko o ke Kunmkanawai ame kona mau hoololi; aka nae ku keia mau kaupalena ana aole uia ka hookomoia iho, pela hpi ka manao lau•la o/lie Kumukannwai, kahi i lo:ia anai ai na *niana o ka Ahaolelo Laliui, aole hoi ana 'ka hoopili anrt aku i kona mau manao.'' 'Mā ka :hihia o Downes v. Bidwell, o ka 182 U. S„ o ka manao i kakauia e ka Lunakanawai Kiekie \\ T hite,..penei ka olelo a ka aha: . .; "Ina nd ma na mea e ikeia ana < aole he kauoha maopopo ma ke Kumukanawai, e pili pono ai, malia paha aiā 7io he niatL.,kaupolena ana o ke ano kumu, e hiki ole ai ke mauu'eia, oiai nae, aole i hoakaka maopopoia me na hhaolelo* lehulehu maīo'ko o ke Kumukanawai." Kā Mea Pili i ke Kumukanawai ano aole he manao pololei maloko o ke Kumukanawai, e papa ana i ka Ahaolelo Lahui mai ika hōopilimeaai ana e ku-e ana i "kekahi poe, no ke~ kumu, ma ko lakou lahui, waihooluu, a ano paha mamua aku o ka h(f.na, ; kpe wale no na mea e pili ana i -ke koho haloka; aka nae kekahi pono i hoopiliia aku e hoopilimeaai ole ia ai, īuainuli o ka waihooluu o ka ili o kekahi, a i ole ke ano pn.ha o ke koko iloko o kou mau aakoko. Senatoa Nugcnt—Aole anei o ke' 'kulana oiaio keia e ikeia nei ma lili Mokuaina o Kaleppni e pili ana i na\ Kepani, malalo o ke kanawai i aj>onoia ma jcc koho balPka āku hei i hala, e kaupale ana i na Kepani, rtiai ka paa ana i na aina maioleo o kēTa MokUaina? &r. Rbbert«<on~N"a Kepani anei apatif Seāataa Nug*ent— MT.;,ißobertson---A6lc{ aole pela. Ke ' ku-e v i na lahui e. Ke ku-e nei keia hila i na makaainana i loaa na- pouo makātynaha malalo o ke kumākanawai. A ke mahao nei au, ua pololei au jio keia mear; aka ua hiki ia oukou ke hana i mau hooponopono ahaolelo, e ana i na lahui e, a ekū-e nku i kekahi, a ia lakou paha apau, a ua hiki ia oukou ke hana elike mc ; ia a oukou i niakemake ai iio lakbn, aka aole nae i nn makaainana. Ke kamailio nei kakou no na mea pili i na makaainana. 3©natoa Nugent—Ua pololei oe; !Ī!tr. RolK'rt.soii—Ke olelp' nei fiu e 6enliloa, ke manao nei au, lie mea hiki ole ke hoopaapaaia/aole 'i loaa ka mana i ka Ahaolelo Lahui elike no ihor me ia i ka ahaolelo Mokuaiha. e .kail ih v(ia, ka :i ē m^lilimiMa?^*ss&<? me ka iah*ui o jte kanaka a.Wnihocfffcu pāha, malalo o ke kumukanawai. r Ka Pono i Hoopiliia ē ka Aha Kiekie O. ka pono e hiki ole ai ke hoopilimeāaiia c ku-e ana i kekahi, p ia no kfela mau kaupaleiia ana, a ka Aha Kiekie i hoakaka pinepine mai ai, ma na olelo hooholo ekolu, ua ikp aku lakottvia mau laoupalena ana, i kukuluia ' ilokp o na anpuni kuokoa apau. Klike me ka ka aha e/'olēlo npi, he maU'pono ia a lie niau hoopaa ana e pono ai e nanaia aku, a e hoōkoia, me ke kupono e na aupuni apāu, i makppffno ika inoa i *fcyj)aia aku ai; o, ieia iho la ka mea a ka aha kiekie i olelo mai ai, ma ka hana elike ine keiā ke anp. % , . » Elike me ka'u e olelp/nei ; e ke Scnatoa, aole e hiki ia oe, ke ike i ke inp o kekahi mea, e mahele ana t i jtō'kakou mau makaainaua mā liapalua, e hookaawale ana i kao ae,:mq ka olelo ua Joaa ka poiio o keleahi ma nā aho lehuleīū, nfa kā lft#e ana i na āina, me ka loaa o a na kokua' pili ditta,. a e koiia an'a hoi keūahi poe e ae, e uku, uo ka hoopiha

! ana i ko lakou mau pakeke, me ka pa- > paia nae uiai ka iawe ana i keia niau f aina, ma ke ano kaulike, oiui iie poiio j ko lakPu ma ia mea, nplalo/) ke kanii- ; wai, e ku ' ana. ' ; Aolē o'u manaōio, iua oe e naiia aku | aha i keia mea, me ka ike moakaka loā. | , e hiki ana ia oe ke hoohianawanui iho. 1 i He 6ana kupono ole loa k:i mahele 1 ana i kekahi puulu, piamuli ,nu ,' ® I lahui. Ma kahi o ka hana ana akii i J I keia mea, he inea pono i ka Ahaolelo Lahui e hoohui ae i ka lani ame ka lio- j nua, no ke ke'ake'a aua aku i ka hookoia o keia mea, e hoolilo aku i na ano e loaa ai ka noho lokahi ana iloko 0 ka maluhia ma ke ano he n, au hoahanāu, nie ka nana ole i ka waihooluu i anie ka ili; aka o ko kakou kauia ma j ka papa, a e ku-e aku kekahi i kekahi, j he hana karaiina ia. Ano, ua hooholo tnau ia keia haua o i ke kan papa ana, e ka Aha HoPkolō- j kolo Kiekiē o Huipuia, pela j np hoi e na aha mokuaina. E lawe | mai i keia olelo hooholo mai ka aha { 'kiekie mai o Ainerika Huipuia a'u ej kuhikuhi aku nei ma ka aoao 36 ahiki i Ike37 o ka'u hoakaka. He hihia keia j ■P Qulf, a pela wale aku, R. Co. v.. Kl- j lis, maloko o ka 165 U. Ua olelo ae ka aha kiekie penei: ''.Aole e hiki i ka mokuaina ke olelo e kaa aku iia kanaka ili keokeo apau malalo o ka. uku ana i ka uku loio o ka aoao e lanakila ana, e lioopii ana i ia lakou, a aole e uku na kanaka ili | .. . ; j Ma.kekaJii olelo ana ae,*ke olelo nei i

ka Aha Kiekie,. aole. e. hiki ia oe ke kaha ili, ma, kekahi kanawai fcderala, a i 010 e olelo ac,.penei ke ano 0 keia waihooluu, a o.kela ke ano 0 kekālii waihooluu; a e hooneleia kekahi waihooluu me kekahi ihau pono, a. e loāa . aku hoi ka pono i kekahi waihpoluu. Aole loa e liiki ke hanaia; ke hoomau nei,ka,alm kiekie i ka olelo (ine ka hoomau aoa aku i ka ho)uheln ana): "Aole ia e liiki ke .olelo, o 'ua kānaka apau i.kaa .aku mawaho o kekahi mau makahiki, o lakou wale no. ke noonooia, a i ole o na kanaka waiw/ii paha. ITe mau hookaawale ana keia i nele ka hoolākp .ana mai i kokalii nym kahua np ka hoao ana e hookaawale ma ka papa. He mea poiio,. e kalele a.ku ia maluna 0, kekahi niau iī'ke (lle, me, na kuinu kupono, a i. pili i.ke kauawai, i koiiio mai ai.ke ,kau . ahii ma ka papa, aole hoi malalo o kekahi kahua kupono ole. Ua.olelo Uou ae uo hoi ka afya:. "Aole he hana 01 aku o ke; ko 'i : i kau m»i mahma 0 ka aha, mānnia o }ta hooko ana aku i keia mau manao kuniukanawai, i.wahi e lo.na ai ke kaulike, ke kahua hoi iku ai'o ke aupnni kuokoa." Aole loa l.ie kahua kupono 110 kē fcah papa ana, e pili ana i ka law§ ana i na aina aupuni ma Hawaii. Oka olelo ana e loaa i kanaka 0 hookahi 4apa kanakolu-kumamalua koko Polenesia iloko o konā niau aakok'o, keia pono koho, keia hana alunu, keiā kokua £ili dala, oiai nae, aole i loaa i kekaln, kauakā okpa aku, he hookahi hapa kanakolu-kumamalua koko Poleneaia iloko o kona inau aakokp, ke ktfleana 0 lawe ai ia mea, ho ke kuinu māi, aole i loaa iaia na hookupouo ana, aole ia he hana kaūlike. Aole o'u manaoio, āia kekaki mana e hana pela. Aole loa ka loio kuhina 0 aole hoi loio o ke keeha kalaiaina, i hiki ke kuhikuhi mai no

ka loaa ana o kekāhi m'au kahua tio kfl* mana no keia kaiiawni hoopuFapuJa, aia maluna olaila. na hoailona ajiau, o ke ku-e i ke kumilkanawai. Ue nui loft na mana fēderaJa maluna 0 keia mea. He loina kaiiiaaina loa, no ka hiki ole ana i ke ke kau 1 na anliau, koe wale no, no na liana o j ka lehulehu, a ua kaa aku mawalio o j kr mana o ka ahaolelo, ka hoamanii | ana, e hopHloia aku x na elala oka .lōhu-1 lehu, ma ke ano makana, i na kanaka, \ ma kahi o kekahi ltumu oiaio ; no ke ! kakoo ana aku i ka haawina dala. . Ua oielo ae kekahi keonimnna o ke komite o ka Hale, elike mē ka'ii i ike ai maloko o ka mooJelo i pā'iia, ma ka aoao e ku-e aua i kekahi hoakaka no ke ku e kumukanawai o ka bila penei: . j " O ka hapanui o ka kaiou inau hooponopono' ahaolelo koke ajku nei. i hala y , mk\i hob||onbpOTio oke aflo ina, ka papa.' r : v ( K ae akū ana ait, no ka pono o ka hoakaka;'ke ku-e .*iku uei nae ! au ia ōukou e na keohimana a o fcekajii j inea e 6c ,paha, e kuhikuhi'mai 5 keI kahi hooponopono ahaoleīo, e .hap'alua ana i kekahi puulu, ma'luha o ke 'kaha ili, a e ku-e ana r hoi ika hapalua o ka puulu, mainuli o ke, ano o ke kolio a ke Akua, i hookomo tnai ai iloko o iakou. Me ka nana olē nde; lio ke kumū pili olelo nei au, aole loa he kauīike o lea bila, ina no ia.ua ku i.ke īkumukanawai, a ke ( uwalo aku nCi au .m&luna o ke kāulike iloko o na limā o keiā koinUe, e ikapie ae i na ioopUimeaāi elike me .ia, nialoko <S k£ia bila,. e ku « ana i ke kanakn ili" keokeo, e ku-e nnā i ke kānaka nana i kui>ale, i na auwaha ma ke kahua ka\ia, mā ka 'laina komohana, niai na ene'ini mai ma kekahi ''aoao, 'a 'i. lila ai, ia hana i kumu e welo ai ka hae hoku ātte t|ā mafan'ā''o keli 'toaū āinh. ab&!''i kem ,wa. ( , E hanaia aku an?i keia.poe kanaka mā ke ano a keia bila i nianao ai e

hooko aku ia lakoū?: Aole anei e hani-; ia aku me ke āloha, no ka āie i keiapoe kanaka, i hooikaika ,e loaa. hou j mai ia Huipuia aina, i hoopakele ae i ko' kakou mau lāina | koa, mai ka w r clo ana o. kekahi hae, okoa aku? r , 7 E hanaia ane'i'lakou' m»' : k<eia,\.iiMo ■ iho iaf Kc waiho.aku 110.1 ua ku a ku ote i' ie wai, he hāna. ieupono olp loā ka. hooholoia o keia bilā ilo&o .0 kā hma 0; kekahi komii'e kauliiee, 1 ā 'ii.. ē. hianaōio nei, uā loaa ib ano i keia ;R|imiite.. y Lunahoomalu—o keia $0 la āliei ka pau, ana, eka Lunakana,wyif ( . Mr. pobertsbn—Ae f ko manno. nei au," ua lawa keia. . V