Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 19, 13 May 1921 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

Ma kela haalele ana iho a Akeneki Hazelafila i ka home o Judika Gilibati, aole oia i ike hou ia mahope mai, e Robaka Pilikina ma, no ka mea ua liolo koke kau oia no na aina mamao, no ka pee ana iaia iho, no ka nui o kona hilahila, aole wale no, no ka hoohoka ia ana o kana mau hana ino maluha o Haliaka, pela hoi ke poho wale ana o kona mau maaaolana, no ka lilo aku o Robaka Pilikina i kane nana, aka, no ka hua'iia ana ae kekahi o kona moolelo ku i ka hilahila, eia ka he keiki poo ole oia, a na ke aloha o Hazelāfila ame kana wahine i hoolilo iaia i kaikamahine iloko o ka hanohano ame ka waiwai. I kela hala ana aku hoi o Akeneki Hazelafila, huli hou mai la o Mrs. Kalona ia Haliaka, me ka halo'ilo'i ana niai o na waimaka ma kona mau lihilihi. a i mai la: "Ke minamina nui nei au e kuu hoaloha. no ka lilo o kau mau olelo i mea maliu ole ia mai, ua like ia. me ka momi i luia aku imua o na puaa." "Aole paha hoī pela e Mrs ; Kalona. ke lana nei kuu manao, e lilo ana na mea a'u i kamailio aku nei iaia i mea nona e hoololi ae ai i ke ano o kona ola ana," wahi a Haliaka, me ke kaumaha nae o kona helehelena. "Ua hooko aku au i na mea a ka Palapala Hemolele i kauoha mai ai ia kakou: *E huikala aku i kou mau enemi—e hana mai|cai aku i ka poe i inaina mai a i hanaino mai ia oe.'" Lalau mai la o Robaka i ka lima o kana wahine, a huki aku la no ke keena hookipa, me ke pani ana mai lioi i ka puka a paa, me ke koe ana aku o Mrs. Kaiona maloko, me Judika Gilibati ame Edita. a o ia ka Robaka o ka pane ana mai: "Ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, 110 ka'hoihoi hou ana mai i kuu wahine i nalowale," wahi ana me ka nana pono loa ana mai ma na maka o Haliaka. "Ua kuhihewa maoli no au, ua hiki ole ia'u ke koi aku ia oe he wahine mare na'u, me ka lilo no hoi i mea hoehaeha mai i kuu noonoo. ina nei no ko kaua hookaawaleia, aka nae e kuu aloha, ke makemake nei au e lohe mai kou mau lehelehe ponoi mai, ina ua aloha i'o oe ia'u. a ua hoohauoliia aku hoi kou manao, no kou lilo ana mai na\i ma ke a-no.he wahine mare?" I pane ma ko Haliaka aoao, hopu aku la oia i ke poo o Robaka, a honi aku la iaia me ke kamailio ana aku me ka leo malie: "Iloko o ko'u ola ana, ua aloha aku au ia oe e Robaka me kun naau apau, a ma ka'u noonoo iho, me he mea la ow.au ke kaikamahine hauoli hookahi ma ka honua nei i keia la." Ua kokoke mai kaua e ka makamaka heluhelu i ka hopena o keia moolelo, aka nae ma ke ano nui ke olelo ae, he hoōakhi wale no pule, o ke ola ana mai o Judika Gilibati. mahope iho o kona lohe ana i ka mea oiaio, no ka hoohokaia ana o na mea apau ana i hoolala ai, iiq ka hpoko ana aku i korta manao lili maluna o Emile Wanawoka, ma ke kuapo ana i na bebe v a laua. Ma kekahi ano nae ke nana ae, ua lilo no i mea hoohauoli aku i kona manao, ka holopono ole ana o kana mau "E hele mai oe e nana i keia palapala. a e kuhikuhi mai ina o kou inoa keia e kau nei, i kakau ponoi ia e oe?" Neenee aku la o Mr. Kalaina imua, a nana aku la mao ka palapala 110 kekahi manawa uuku, a hooho ae la: "Ae, o ko'u inoa kela e kau mai la elike me ia a'u i kakau ai." "Ina imua oe o kekahi lunakanawai i keia manawa, e hoohiki ana anei oe, nau ponoi no i kakau i kela inoa, me

kou pulima?" "Ua makaukau loa au e lawe i ka'u hoohiki iinua o kekahi lunakanawai, a luna oihana e ae paha, owau ponoi no ka mea nana i kakau iikuu ino<j." Opiopi ae la o Mr. Foda i ka palapala a liookomo mai la iloko o ka pakeke o kona kuka, a pane mai la ia Mr. Kalaina: "Ua pau ae la 110 ko'u makemake ia oe, aka nae, he wahi ninau kekahi i koe, oia keia: Ua loaa aku anei he kauoha ia oe, no ka pau o kou noho hana hou ana maanei nei?" "Ac, ua loaa mai ia'u ka hoolah.a, a ma ka la hope o keia mahina, e ku ai au a hele mai ka noho hou ana iho maloko oka hale a'u c noho nei i keia ma/iawa. Aole he kumu eae 0 ko'u hoopauia ana mai ka hana inai, na kela kanaka lapuwale na Mr. Kinikele, i ahiahi aku imua o Miss Dale, pela ihoia au i hoopauia mai ai." "Ua maopopo ia'u ke kumu o kou hoopauia ana. mai kamailio mai oe ia'u no ia mea e Mr. Kalaina. K hele oe. a malia mamua o ka hoea ana mai i ka pau ana o ky'a mahirta, e makemake hou ana au ia oe," i pane mai ai o Mr. Foda. "Alaila. he kanaka lanakila anei au i keia manaw«r?" wahi a Kalaina me ke an<* nuha. "Ma ko'u manao, he mea maikai ko Mr. Kalaina nohp kokoke ana mai i makemake ia ae no oia, ua hiki ke loaa 1 ka manawa pokole loa." i pane mai ai o Pilipo me ka leo malie, ka me.a hoi nana i hoololi ae i kela ano nuha o Mr. Kalaina, a i ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina. "Aohe au me.a e hopohopo ai no'u e Mr. Foda, aole au e holo mahuka ana. aka e loaa no au i na manawa apau e loaa ae ai ke kauoha ia'u." "Ke mahalo aku nei au ia oe e Mr. Kalaina. ua pau ae la no ka'u mau mea i makemake ai e ninau ia oe." Haawi aku la o Kalaina i kona aloha, me ka pipika hele ana mai no kahi o ka puka. no ka mea ke ike la oia i ka haka pono lpa mai o ka Pilipo nana ana iaia. aka nae, i hakalia no a hemo ua kanaka nei mawho o ka puka o ke kakela. ia wa i pahola ae ai ka'minoaka ma kona mau papalina. a hili iho la i kona papale kaleponi i kona lima. me ka hooho ana ae: "He palapala apuka kela!" wah'i ana i namunamu iho ai. no kekahi mau m.anawa. O Pilipo Daika ponoi ka mea nana i hana i kela palapala apuka, a ua hookikina mai oia ia'u e kakau aku i kuu inoa. ma kela po ana o ka hoea ana ae no ko'u hale. O, ke ike nei au, ike alako ana aku o Pilipo ia'u iloko o kekahi hana apuka ino loa. a ua hele au a piha maoli me ka maka u. I kela hala ana mai hoi o Mr. Kalaiua hilinai aku la o Mr. Foda nia ka aoao o ke pakaukau, me ke kulou ana o ieona poo ilalo, a i ka hala ana he mau minuke o kela kulou ana. ia wa i aea ae ai oia iluna. a pane mai la ia Pilipo : "Manao aiiei oe he palapala kauoha hooilina pololei a oiaio keia?" "Aole paha kena he ninau kupono; aka ma kuu manaoio maoli, he palapala pololei a oiaio kena e Mr. Foda_," (Aole i pau.)

hana ino i hoolala ai, mamuli o ka ike maoli ana iho, i kc ko'iko'i o ka h'ewa i. hanaia eia iloko o kona mau la opio, a oiai ke hookokoke loa mai la kona hopena, ua noi mai oia i na huikala ana aku a ka poe apau ana i hana hewa mai ai, he noi hoi i haawi koke ia aku na huikala ana, me ka manao kui'o. e loaa ka maha i ka uhane o kela wahine. No ka pono o Edita Gilibati ? aole i pupuahulu o Robaka ame Haliaka ma ka huli hoi koke ana aku no Kiliva Hale, aka ua noho no laua ma Alabane, ahiki i ka hoomoeia ana aku o Judika ma ka ilina, alaila lawe pu aku la laua ia Edita, ma ke ano he hoahanau no laua. Iloko o kela mau la a Robaka me Haliaka c noho ana ma Alabane, ua hoihoiia mai o Mrs. Waila no ke kulanakauhale e Mrs. Alani, me ka mau no o ka malama maikai ana o kela wahine i ka makuahine o Haliaka, mahope iho o ko laua holo mahuka ana mai ia Uilama Waila mai ame kana keiki. I kinohi, ua hoole paakiki loa o Edita, i ka hoi ana mai c noho pu me kona hoahanau, aka nae aole he ae īki o Rbbaka i ka manao o kela kaikamahine, a mamuli no o kona paakiki, ua hiki hou ole ia Edita ke hoole mai, ahiki i kona ae ana, e noho pu me kona hoahanau maloleo o ka home hookahi. He niea oiaio, ma kela hoi ana aku o lakou apau a noho ma Kiliva Hale, ua komo pu aku o Edita ma ke kokua arta ia Haliaka, ma ka malama ana ia Mrs. Waila, ma kēia ano iho la i pipilipaa ai ke aloha o kela mau kaikamahine a ēlua, me ka nana an.a aku o kekahi i kekahi, he mua a he hope, me he mea la na ka makuahine hookahi i hanau mai. Malalo o na malama maikai ana a kana mau kaikamahine, ua pii maikai mai la ke kulana o Mrs. W aila, a iloko 0 ka makahiki hookahi o koJakou noho ana, ua hoi mai la kona mau ano apau, elike me mamua, auhee loa aku la ke ano uluahewa o kona noonoo. Elike hoi me ka Robaka o ka hoopaa ana aku imua o Mrs Kalona, ua hoihoi pu oia i kela wahine, ame Mrs. Alani no kona wahi, a hoolilo aku la i kekahi hale no laua e noho ai, ma ke ano kuai lilo loa me ka aina pu, a no Keoni Alani hoi, ke kane a Mrs. Alani, ua hooiiloia aku oia i mea malama pa, me ka loaa o kekahi uku maikai iaia; a ma ka olelo pokole ana ae, ua lilo o Keoni Alani i kānaka makaala i kana mau hana ame kona ohana, ka mea nana i hoohauoli loa aku i ka mano o Mrs. Alani ame kona makuahine. Mamua o ka huli hoi ana aku o Haliaka ma ke ano he haku wahine no Kiliva Hale, ua hoao o Uilāma Waila e hoolilo i kekahi mau waiwai o Haliaka. ma o ka mana i loaa iaia malalo o na palapala apuka, ana o ka waiho ana aku i kona akena, ma kela liana nae i hookoloia aku ai oia ahiki i kona paa ana i ka hopuia, a ma ka hookolokoloia ana no ka hewa wawahihale. me ke puhi kolohe ana i kekahi hale ma Kalivilana. ua kauia mai ka hoopa'i hoopaahao malūna ona, o iwakalua-kumamalima makahiki, he hookahi no nae makahiki o kona noho hana ana i kela hoopa'i o kona make no ia. No Kimo Waila hoi, mamuli o kona eepa, ua hookuu loa ia oia, mai ka hookau ia ana aku o kekalii hoopa'i maluna ona, aka ua hoihoiia oia maloko o kekahi hale pupule, kahi e hiki hou ole ai iaia ke hoopilikia wale aku ia hā'i. Ma kekahi la, oiai o Haiiaka e heluhelu ana maloko o ka nupepa, ike iho la oia i kekahi meahou e pili ana ho Mele Wela, o ia kona halawai ana me kekahi ulia poino, a ua hoihoiia maloko o ka halema'i o ke kulanakauhale o Alabane. Ua hoalaia mai ka manao aloha iloko 6 Haliaka no kela wahine, i wa i ike ai i kona pilikia. nolaila ine kona hoohakalia de iho, holo okoa aku la oia no ka ike ana iaia maloko o ka halema'i, a ma na manawa lehulehu mahopi mai, e hoea mau aku ana no oia, me ka law'e pu ana aku 1 kekhi mau meaai, ame ka l»ana pu ana aku 110 hoi i kekahi inau mea e hooluoluia ai na manao o kela wahine. I ka hookuuia ana mai o Mek Wela mailoko mai o ka halema'i, he kulana nawaliwali maoli kona e hiki ole ai ke hele i ka hana, i wahi e pono ai kona noho ana, aka nae mamuli ona hooikaika ana a Haliaka, i aeia m ( ii ai oia e noho aku maloko o kekahi home. i hookaawaleia no ka poe n«le, malaila oia i noho ai, no ke koena aku o kona mau la o ke ola ana ma keia ao.

Ma ke Karisimaka mua loa, mahope iho o ka hoi ana aku o Haliaka me kana kane no Kiliva Hale, mamuli no o ka makemake o Robaka, ua hoala ae la laua i kekahi paina nui, me ke konoia ana o ko laua mau hoaloha lehulehu e hele mai i hookahi ka hauoli like ana me laua. Ua hoouna aku o Haliaka i na kono i kona mau hoaloha ame na hoakula, no ka hele ana mai p hoohala i ke Karisi niaka ma ko laua liome. a iwaena o kona mau )ioakula i hoea mai, o kela mau kaikamahine kekahi i hele pu ai lakou no Kalivilani, a ua ukali pu mai hoi ko laua tnau kaikunane ma kela huakai. O Naki Kanakona kekahi i hoea pu mai ,a oiai ua hooleia aku ka imi o keia kanaka opio e Haliaka, maipiili o ka mare mua ia ana o Haliaka i ke kane, aole i hoopukapuka liou ia ae kekahi mau mea e pili ana ia laua iho, no ka nui o ke aloha o kela kanaka opio no Haliaka. Ma kona manawa nae i hoolauna aku ai me Hdita Gilibati, ua ume koke ia kona manao hoohihi no kela kaikamahine, o kekahi kumu paha hoi, no ke kulike o ko Edita helehelena me ko Haliaka. nolaila iloko o na la kakaikahi o ko lakou noho pu ana ma Kiliva Home, ua hanaia iho la he hoopalau mawaena o laua, a iloko o ka mahina o iune 0 kekahi niakahiki mai i hoea mai ai kela kanaka opio no Kiliva Hale. no ke kii ana mai i kana wahine. He anaina mare hanohano loa ka i malamaia maloko o Kiliva Hale. a ma ko Robaka Pilikina aoao, iaia i haawi aku ai i kona kaikuahine hoahanau na ke kanaka i makemake i7iai iaia i wahine nana, ua haawi pu aku oia i kekahi huina dala mahuahua nana, ma ke ano o kana makana ia na kona kaikuahine. Ua hooikaika nui o Haliaka maīiope mai e Huli ia Walala ame kona kaikunane. kela mau Ilikini kauwa a Akeneki Hazelafila. aole nae he loaa iki. a ma ke ano ulia wale no i halawai ai oia me laua. i ua o Haliaka me Robaka maluna o kekahi mokuahi holoholo muliwai. iloko o ke kau wela, mahope mai o ka mare ana aku o Edita i ke kane. No ka manawa loihi i kamailio ai o Haliaka me kela mau īlikini. e kono ana ia laua e komo iloko o ke Kula o Hamakona ina \'eginia, kahi e loaa mai ai ia laua na hoonaauao kiekieia. me ko.laua ae ana mai i kela manao 6 Haliaka. a ia laua i liemo mai ai mai kela kula mai. aole a laua mea e mihi ai. no na mea a Haliaika i hana aku ai no laua. aka ua hoopiha loa ia laua me ka bltoli, me ko laua li'o ana i mau alakai 110 ko laua lahui kanaka, ma ke a'o ana ia lakou i na ano kupono «ipau o ke ola ana, a e lilo ai lakott 1 poe mahaloia. me ka lilo o kekahi poe o lakou i poe waiwai a hanohano. Me kela mau hooikaika pauaho ole ana a Haliaka no ka i>ono o ha'i. mawaho ae o kana mau hana kilakila loa, ma ke ano he haku wahine no Kiliva Hale, ua hoea mai 1a kaua e ka makamaka heluhelu, i ka hopena o ka moolelo 0 keia kaikamahine. ka mea i ikeia i kona mau 1a kamalii. he kaikamahine puni le'ale'a. me ka hooikaika ole ika huli naauao. eia nae i oni ae mai kela kulana hoowahawahaia e kona mau hoakula. ahiki i kona lilo ana i wahine huapala 1 piha me na kalena kiekie, ka mea i oleloia. ka lioku hele iwaena o ka pohai & na wahine hanohano! a i malamalama olino hoi no kona home nani. a i monii alohilohi iloko o ka puuwai o kana kane. Ka Hopena.