Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 20, 20 May 1921 — Page 6

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

l;Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Molelo no ko

Helena Simoa Lanakila Ana

A I OLE

Ka Hoowalewaleia Ana O Halebatona

 

            No helena hoi, no kona ike mai i ka hoihoi o na maka o kona makuanine, a i kana nana mai me he mea la o kela mau la no o ka makuahine e ola maikai ana, ua hoolana loa ia ae la kona manao, a ia Habati hoi i hoi aku ai no kona wahi ma ia ahiahi ua hoolana loa ia ae kona manao no ka hookoia o kona makamake no ia mua aku me ka mao-papa loa.

 

            Iloko o kela mau la loihi o ka hooilo e hoea mau ae ana o Habati i ko Helena ma hale, a e hookipa mau ia aku ana no hoi oia me ke ohaoha e Mrs. Simoa, no ka mea ua manaoia oia ia manawa o kekahi oia o na lala o ia ohana.

 

            Ua ike maopop o Habati ia manawa ua khaiki na lede, ua emi loa mai ka laua mau wahi dala i koe no ka hoopakele ana ae ia laua mai ka make mai i ka pololio a pela hoi me ka hiki ia laua ke uku aku i ko laua mau hoolilo ho kela ame keia mau mea e pono ai ka noho ana, nolaila, ua haawi mai la oia i kana mau kokua ia laua, me ka manao o Helena kauku e kaa ai kana mau kala o ka hoolilo ana, in a nei no ka lilo aku o Helena iaia.

 

            Ua lehulehu na haawe kaumaha o na lede ana i hoomana ae ai mai ko laua mau poohiwi ae, ua hoomamaia ae na naau kaumaha o na lede mamuli o kana mau kokua lehulehu ia laua, ua hoea mai i kela ame keia manawa na meaai, a no ia mau hana lokomaikai ana ua kono mauia aku oia e hele mai e paina me na lede i na auina la Sabati apau.

 

            Ua lilo pu oie i keiki elele na keia mau lede, ua lilo pu i mea hooponopono, ma kekahi mau mea i ke ano o ka noho ana o na lede; ua lilo pu i mea hoopakele i na lede mailoko ae o na pilikia nui e hiki mai ana, a no keia mau hana maikai a Habati ua loaa ka manao i na lede aole hiki ia laua ke ola me ko Habati lilo ole i mea makaala a hoopakele mai ia laua.

 

            A ea nae iloko o keia mau hana maikai a pau a Habati e hoike mai ana aole manawa iki ana i hooheu hou mai ai i ke kamailio ana malun o kana noi mua ia Helena, ua uumi loa oia me ka hoomanawanui ia mea iloko iho o na, o kona noonoo ia manawa a pau ma kana mau hana maikai apau e hoikeike mai ai i na lede e ike iho, ai laua i kona manao o kona lilo i mea nui i ko na lede noonoo oia kana i hooholo ai e hooko mau aku, me ka hoololi ole ae i mea e loaa ai ka hopena ana i iini ai, oia hoi ka lilo o Helena ame knona puuwai iaia, a pela hoi me na dala kipe a Mr. Lanakasa he umi kaukani, elike me ia a Mr. Lanakasa i hoohiki mai ai iaia, in a no ka lilo o Helena iaia e lilo pu mai ana kela umi kaukani dala.

 

            Pela ko lakou noho ana ahiki wale i ka hoea ana mai o na la omamaka o ke kupulau, hoomaka mai la ka pumehana ana o na wai apau o ka aina, no ka mea ua hala aku na la anu loa o ka hooilo, a pela hoi me na kuaaua eloelo, a i ka ike ana o na kanaka ua pumehana mai ka noho nana o na kuaaina ua hoi aku la lakou i ko lakou mau home kuaaina,

 

            Ua pii mau ae la ko Mrs. Simoa ola kino i ka maikai, aole nae i ka ikaika nei e kupono ai iaia ke hana aku, a ma keia manawa ua loaa oia i kekahi kunu ikaika loa a i lilo ai hoi ia ma'i i mea hoopihoihoi hou i ko Helena noonoo, oiai nae, na haalele ua o Mrs. Simoa i kahi moe, a ua hiki hoi iaia ke holoholo maloko iho o ka hale i ka hapanui o ka manawa, a ua hiki no hoi iaia ke lawelawe i kekahi mau hana liilii mama, e laa ke kuke ana ame ka hoomaemae ana ialoko iho o ka hale.

 

            Aka nae i ka hoea ana mai o ka mahina o Mei, a hoomaka mai la na la loloa o ke kau me ka wela pu, ua ikeia aku kona helehelena i ka mae mai me ka maopopo loa, a oia e hele mau mai ana no hoi kona kauka e nana iaia i kehaki manawa, ua loaa ka manao hopohopo i ke kauka, a olelo mai la i ua o Mrs. Simoa e pono oia enee mai kela wahi aku a e hoi i kekahi wahi kuaaina e noho ai no ka pono o kona ola kino.

 

            "O, aole loa, ua loaa ia'u keia manao me he mea la he makuahine ponoi oe no'u a no ia kumu he hana pono na'u ka hana ana aku i kekahi mea maikai nou i kuu manawa e ike aku ai ia oe iloko o ka pilikia," wahi a Habati.

 

            Alaila aea ae la na maka kaumaha o Mrs. Simoa iluna a mana mai la ia Habati meka makemake nui iloko ona, a ma ka helehelena o ke kanaka opio ana o ka ike ana mai ua hooiaio koke iho la no oloko o kona naau ia manawa no ka oiaio o na olelo a Habati o ke kamailio ana mai; ua maopopo ia Habati kana mea e kamailio ana mai;  ua maopopo ia Habati kana mea e kamailio mai ai--ua paa kona manao e hooko i kana mea i hoolala ai e hahele i ka noonoo o ka lede aoo, ka mea nana ke kaikmahine, nolaila pii ae la ka ula ma kona mau papalina a lamalama ae la kona helehelena no ke kui o kona manao.

 

            "Ke manaoio nei au i kau mau mea apau i kamailio mai la," i pane aku ai ka lede ma'i me he mea la aneane loa oia e haawi aku i kona ae no ka hooko ana aku i ko Habti manao Alaila, mahope oka hala ana o kekahi manawa o kona noonoo ana, i hou aku la: "Aole, he mea hiki ole na'u ka haawi ana aku i ko'u ae no kekahi mau hooponopono ana o ia ano."

 

            O ka leo kaniuhu i piha me ke kaumaha e kokua ana i ka olelo hoohoo a Mrs. Simoa ka mea nana i hoike aku @a Habati he iini nui kona e paulele aku maluna on a no kana kokua i haawi mai ai iaia iloko o ka pilikia.

 

            Iloko o ka nui oke kaumaha ame na hoao iliwale mai, elike me ia i loaa iloko o ko ua o Mrs. Simoa ola ana eia @ae, oia mau no ka paa o kona manao no ko Helena pono. Aole on a makemake e make--aole pono iaia e make a e @aalele hookahi iho ia Helena oia wale no ke hakaka no kona mau pono o ke ola ana ma keia ao. E pono oia e ola aku, wahi ana o ka i ana i ho iaia, ahiki i kona ike ana aku la loaa ko Helena pono o ke ola ana ma keia ao, a loaa hoi ka mea kupono nana oia e malama mai.

 

            A eia nae, me ia ike maopopo no on a i ka mole o ko Helena aloha no Robaka i hiki ole ai iaia ke makala mai, ma ia ano he hana paakiki ka hoololi ana i kona manao a mare aku i kekahi kanaka okoa, aole maloko o kekahi manawa pokole, aka, he manwa loihi aku no mamua o kona hooholo ana no ka mare.

 

            Ua ike iho oia iaia iho i keia manawa me ke kuio loa o ia manao, e hiki ana no ia Helena ke ike iho i kona aloa ia Habati a e lilo aku ai oia i wahine na Habati i kekahi la, aka nae he hana ia i hiki ole iaia ke hoakaka aku i kona manao imua o Habati a i ole ia Helena paha ia manawa.

 

            No Habati iho aia mau ia manao iloko on a i na manawa apau, ua ike oia i ka holopono o kana mau mea i hoolala ai ahiki ia manawa, a e  hoomau aku ana no oia i kana hana ahiki i ka hookoia ana o kona makemake, aole e pio ana kona noonoo, a aole no hoi e moe lealea ana kona po ahiki i ka Hookoia ana o ka hopena ana i iini nui ai.

 

            Aole oia i manaoio ma ka manawa ana o ka hoolala ana mai i kona manao imua o Mrs. Simoa e apono ana o Mrs. Simoa e lawe i kekahi dala mai iaia mai; he oiaio in a e ae aku ana o Mrs. Simoa i manao on a e kani ana kana aka ma-lu, aka, ua ike mua no o Mrs. Simoa i ka hope o kona manao, nolaila oia i hoole mai ai.

 

            I hoolala mai oia ia manao imua o Mrs. Simoa me ka manao e punihei aku ana o Mrs. Simoa, oiai he manawa ia no Mrs. Simoa ame Helena aia iloko oka pilikia kuhohonu loa, a o kekahi no hoi, i hoolala mai oia ia manao no ka hoike ana mai iaia he kanaka opio lokomaikai.

 

            He la Sabati kekahi la ae, a ua hooholo o Habati i kona manao e hoao ia Helena ma kekahi ano, a ua paa kona manao e noi mai ia Helena e hele pu me ia i ka holokaa maloko o ka paka, a nolaila e hoao ana oia no ka hookoia o kona haawina laki a laki ole paha ina e hiki ana.

 

            Ma ke kakahiaka Sabati ae ua noi mai la oia ia Helena e hele me ia i ka holokaa maloko iho o ka paka. I kinohi ua hoole o Helena, no kona manao he hana maikai ole nana ka haalele ana i kona makuahine oia hookahi wle no ko ka hale, aka i kona hoakaka ana aku i kona manao i ka makuahine, hoakaka mai la ka makuahine ua hiki no iaia ke noho hookahi i ka hale me ka pilikia ole, he hana maikai ole nana ka hoole loa ana aku i ko Habati makemake, nolaila ua haawi mai la o Helena i kona ae i ka manawa hope.

 

            I ka holopono ana o keia manao ua hoi hou aku la o Habati i kona hale a ma ka hora eha o ia auwina la i hoea hou ae ai oia i ka hale o Helena ma, a oiai he oaheahe maikai ka makani ia auwina la, a he la owelawela loa no hoi ia, a ua ano uiha maoli no i ka ua mea o ka nui o ka wela, ua hauoli loa o Helena i kona laweia aku e hooholoholo i kaawale aku ai oia mai na alanui lepo aku o ke kulanakauhale, a mai ka hale au hoi i hahana i ka wela, a komo aku ma na alanui i malumalu i na kumulaau malokoo ka paka.

 

            Ia laua i haalele iho ai i ka hale i aku la o Habati i ua o Helena e hoopau oia i kona mau manao uiha a e  hoopoina aku hoi i na manao uluhua a maluhiluhi o na hora i kaahope aku, a e hoohauoli ae oia iaia iho, a ke noke mau aku la no hoi ua o Habati i ke kamailio me na olelo hoohauoli a hoolana manao, e luia aku ai ko Helena mau manao pilihua a kaawale mai iaia aku.

 

            Oiai laua e holo ana ma ke kaalio aole i hoopu-a iki aku ua o Habati i kekahi manao e kau koke ana no i kona umauma ia Helena no kona ike io he hana hoomahuhua aku ia i ke kaumaha iloko a Helena, no ka mea, o kana mea nui e noonoo nui ana ia manawa oia no ka hoopiha ana aku ia Helena me na manao hauoli, aohe makemake o Helena e maalo ae kekahi mau ao hakumakuma hookaumaha noonoo mamua o kona alo ia manawa.

 

            Aka nae, i ka hala ana o kekahi hora hookai o ko lauaholokaa ana ma kekahi aoao maikai loa o ka paka i piha me na kumulaau nunui e luhe ana na lala ma o a maanei, a he huʻihuʻi no hoi ke aheahe makani e pa mai ana mai ka malumalu mai o ia mau kumulaau, alaila hoohuli hou ae la oia i ke poo o ka lio no ka hoi ana aku no ke kulanakauhale, no kona manao o ka manawa maikai loa ia ana e hoopuka aku ai i ka mea nui e moe lolii ana iloko o kena puuwai ia Helena.

 

            Eia nae, aole ia he hana maalahi nana ia manawa; iaia e nonoo ana no kona hoopuka aku i kona manao imua o Helena ke kapalili mua la kona houpo, o kela helehelena hauoli on a mamua iho ua mae ia manawa, oia no oe o ka pua i loaa pono iho i ka wela o ka la, a hoomaka iho la kona ano hookuoo me ke ano mumule a piha noonoo ia manawa.

 

            "Heaha kau mea e noonoo la, e Habati?" i ninau aku ai o Helena, i kona manawa i ike aku ai i ko Habati mumule.

 

            Ua maa loa oia i nei manawa i ke kahea aku i ka inoa o ke kanaka opio ma ka inoa Habati, mamuli kekahi o kona lohe mau aku i ke kahea ae o kona makuahine iaia ma ia inoa, aole hoi ma ke ano hoohanohano aku, "Mr. Alekona."

 

            Mahope o ko Helena ninau ana aku ua mihi hou iho la oia no kona kikoola loa ma ia ninau ana aku, no ka mea ia Habati i huli mai ai e nana iaia he helehelena kaumaha ke naholo ana ma kona mau maka, a e hoike okoa mai ana no nae i ka mea maloko loa aku o na keena huna o kona puuwai, aia he aloha nui maloko olaila nona.

 

            "I nalu iho la hoi au me ka ninau i loko iho oʻu, in a paha ua oi ae kou makemake iaʻu i nei manawa mamua o na mahina eono i hala hope aku nei," wahi o ka pane a ke kanaka opio, oiai e kilo pono mai ana i ko Helena helehelena me ka manaolana iloko on a e loaa aku ana kekahi haina hoolana manao iaia.

 

            I ua o Habati e nana pono mai ana ia Helena pii ae la ka ula o ke ano paweo ma ko Helena mau maka, a i haina nae no ka Habati ninau, i aku la:

           

            "He oiaio he makemake no au ia oe, a no ka mea, pehea hoi auanei e nele ai koʻu makemake ia oe me ia nui hoi o kau mau hana kokua i haawi manawalea mai ai iaʻu ame kuu makuahine nawaliwali iloko o ko maua mau la kupilikii au no hoi i ikemaka ai? He hana lokoino loa paha hoi naʻu ka haawi ole ana aku i kekahi manao maikai nou me ia ike no i ka nui o kau mau hana maikai ia maua iloko o ko maua mau la o ka pilihua ame ke kaumaha, o ka oi aku oia hoi kela manao maikai au o ka hoike ana aku ia mama ma ka la aku la i nehinei, oia hoi kou hoike ana aku iaia no kou makaukau e haawi aku i dala iaia no ke kokua ana aku i kona mau pilikia," wahi a Helena, mahope o kona hookaulua iki ana a huli aku la kona alo i kahi e no ko Habati nana pono loa aku iaia.

 

            "O, mai noonoo aku oe no ia haawi ana aku au i ko makuahine i ke dala, no ka mea, ua noonoo iho au o ka hana pono wale no ia aʻu e hana aku ai i koʻu manawa i ike aku ai aia oia iloko o ke kupilikii, eia nae ua kahamaha koke aku la o Helena i kana kamailio no kona makemake ole e lohe hou aku i kekahi mea e pili ana ia mea a i aku la:

 

            "He mea pono iaʻu ke haawi aku i kaʻu noonoo nui ana maluna o ia mea, a no keia kumu no, i lohe mai oe, ua makemaeke au e kamailio no ia mea, eai nae, aohe maopopo iaʻu ma ke ano hea la auanei au e hoomaka aku ai i ke kamailio ana maluna o ia kumuhana, a ua ike iho no hoi au me ka maopopo loa i ka hiki ole iaʻu ke ike i ke alahele maikai aʻu e haawi aku ai i kaʻu hoomaikai ia oe.

           

            "Ma kaʻu hakilo mau ana aku i kou ana ame kau hana i kela mau la aku nei ahiki no i nei manawa ua haai maoli aku oe i kou noonoo ame kou manawa maluna o na hana e hoomamaia ae ai ko mamam mau kaumaha, aole ia mama wale no, aka ia'u pu kekahi, ma ke no ke hoomopopo iho me he mea la he keikikane ponoi oe na mama a he kaikunane ponoi hoi oe no'u, a e manaoio mai oe i keia aʻu e hoike aku nei ia oe, ua oi aku koʻu hoomaopopo ame ko'u mahalo no kau mau hana maikai i hana mai ai mamua o ka huaolelo wale no e hoike aku ai imua ou.

 

            Iloko o keia manawa apau a Helena e hoakaka aku ana i kona manao imua o Habati, ke nana mau mai la o Habati iaia me ka helehelena o ka mea i piha i ke aloha oiao. O ka iini nui iloko on a e lilo oia i hunonakane na Mrs. Simoa, a ma ke ano nae e lilo oia i kaikunane no Helena aole on a makemake ia noonoo, e lilo oia i kane na Helena oia kona iini nui.

 

            "E Helena," wahi a ua o Habati, i ka hoomaha ana iho o ka Helena kamailio ana, "he oiaio ua oi aku ka waiwai o kou makuahine mamua o na mea apau a kekahi keikikane e hana aku ai nona. Ma ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio ua nui koʻu hilinai me ke aloha pu iaia me he makuahine ponoi la noʻu, ua pipili loa koʻu naau iaia mamuli o kona mau ano maikai lehulehu, a e oie loa aku ana koʻu hauoli in a e ae mai ana oia e lilo u i keiki nana; eia hou, aole e hoonanaia mai ana ko'u makemake in a ma ke ano kaikunane wale no koʻu pili aku ia oe, aka ma ka mea i oi aku i ko ia.

 

            "Ke hoike aku nei au i ka oiaio a o ka oiaio wale no apau ua aloha au ia oe me kuu naau apau, ua makemake au e lilo oe i wahinemare naʻu, a e lilo hoi au i kane nau in a e ae mai ana oe e haawi ia oe iho naʻu. O, e ae mai ana anei oe e lilo naʻu? Ua hiki iaʻu ke haawi aku i home maikai nou aole nae i keia manawa, a e malama pu no hoi au i ko makuahine elike me ka maikai loa aʻu e ike ana.  E Helena, e pane mai,  e ae ana anei oe e mare mai iaʻu, a e lilo au i kanaka hauole loa maluna o ka ili honua?"

 

            Me ka helehelena haikea o Helena o ka hoolohe ana aku inei mau olelo apau a Habati e huai pau mai la i kona aloha  iaia, me ke kulou mau nae o kona mau maka ilalo, me ke kaumaha no hoi maloko o kona naau no kela ame keia huaolelo e puka mai ana mai ko Habati waha mai.

 

            Aoleoia i aloha iaia, a ua ike iho no hoi oia aoleno e hiki iki ana iaia ke aloha aku, a no ka mea, ua piha mua no kona puuwai i ke aloha i ka mea e , a aole keena iloko o kona puuwai no ko Habati aloha.

 

            Ua lilo na olelo apau a Habati e hoike mai ana no kona aloha iaia i mea hoala ae i na hoomanao ana iloko o Helena no Robaka Egelakona, ua oi hou ae a kona aloha ia Robaka mamua o kekahi manawa i hala aku, ka manawa ana i hooholo ai e hoopoina loa ana oia i na hoomanao hou ana aku no ua o Robaka, a oiaa nae ua hoopau aku oia i kona manao hou ana aku ia Robaka he mea aloha oia nana, ua ike iho la nae oia me ka hoomaopopo lea, i ka hoopoinoia o kona manaolana ame ka hauoli hoi ana i iini nui aku ai e hiki mai ana ia mau la o ka hauole, nolaila ia manawa ua piha loa oia i ka inaina a ua hoole loa i ka noonoo hou ana no ia mea he mare me kekahi mea okoa aku.

 

            Ua makemake oia ia Habati ma ke ano he hoaloha, aole ma kekahi ano e ae; ua hoike aku o Habati i kona oluolu ame kona mau manao maikai aole ma ka olelo wale no, aka, ma ka hana pu kekahi, no ia kumu aohe on a makemake e hoike aku i kekahi huaolelo awahua e eha ai ka noonoo o ka mea i haawi mai i kana kokua ame kona manawa no ka hoopakele ana ae ia laua ma o kona pane kamako okoa ana aku aohe keena iloko o kona puuwai no kona aloha, a aohe no hoi he manawa iki ma ia mua aku e lilo aku ai oia i wahine nana.

 

            Iaia i noonoo iho ai no ia mau mea ua nui ka eha maloko o kona naau a no keia kumu, in a hoi oia e hoike aku ana i kona manao hoole e haalele mai ana paha auanei o Habati ia laua, a o ko laua nele no ia i kekahi mea nana e kokua mai, a oiai aohe o laua hoaloha hookahi maloko o ke kulanakauhale ia manawa, hele loa laua i kahi o ka pilikia; in a paha hoi he hoaloha e ae hoi kekahi in a la ua loaa kekahi mea a laua e hiki ai ke haawi aku i ka laua hilinai ana maluna oha no ke kokua mai ia laua iloko o ka wa pilikia, elike me ko laua hilinai ana aku i ko laua pono maluna o Habati ma kekahi mau mea i na manawa aku i hala.

 

            " O, e Habati, ke makemake loa nei au in a aole oe i hoike iki mai i kekahi mea e pili ana i kou aloha noʻu ," i pane aku ai o Helena me ka piha o kona maau i ke kaumaha.

 

            "No ke aha iho la hoi kou mea o ke kaumaha ana?" me ke kulou ana i ho o ua o habati ilalo e nana i na maka o Helena.

 

            "No ka mea, aole hiki iaʻu ke panai aku i kekahi aloha ia oe no kou aloha, elike me ia au i hoakaka mai nei," i pane aku ai o Helena.

 

            "Aole? O, he huaolelo lokoino maoli ka hoi kena au i hoopuka mai la, e Helena; aole paha oe i hoomaopopo mai la i ka hohonu o koʻu aloha nou, he aloha hiki ole ia oe ke hoohewahewa iho; he aloha ikaika e halawai aku ai me kekahi mea i hiki ole ke keʻakeʻa mai, o na mea alalai apau mamua o ke alahele e hooliloia aku ana i mea ole, he aloha hoi i hiki ke hoomanawanui me ke kunukunu ole in a e hana mai ana oe i kekahi mea e ehaeha ai au e hookau mai ai maluna oʻu, in a e hiki ana e loaa iaʻu kekahi manaolana no kou lilo mai iaʻu i ka manawa hope."

 

            "O, aole hiki iaʻu ke haawi aku'i kekahi manaolana o ia ano ia oe--aole loa e hiki ana iau ke mare aku ia oe; e Habati, no keia kumu, aohe au i aloha ia oe," wahi a Helena o ka pane ana mai, me na waimaka e haale mai ana ma kona mau lihilihi maka, no ka mea, ua lilo na huaolelo a Habati o ke kamailio ana mai la i mea nona e eha ai me ka walania loa o kona naau.

 

            No kekahi manawa ko Habati hamau ana iho, a hala ia manawa, alaila i mai la me na huaolelo haahaa loa me ke kuio:

            "E Helena Simoa, e kamailio aku ana au ia oe me ka moakaka ame ka maopopo loa e hiki ole iho ai ia oe ke hoohewahewa. Ua maopopo iaʻu i nei manawa ke ano o ko olua ola ana. Ua maopopo iaʻu koe hooikaika ana me na popilikia lehulehu me ke akenui iloko ou e puka laelae aku olua ma kela aoao o na popilikia; ua ike au i kou hoopihoihoiia me ka piha i na manao kaumaha no kou makuahine aloha; ua maopopo iaʻu kou hana ana me ka hooikaika me kou wahi kino nawaliwali me ka hoao e noho mau maloko o ke kula a e hana i na mea lehulehu, he mau mea nae i kupono e hanaia maloko o kou home, a iaʻu i noonoo nui iho ai no keia mau popilikia o olua ua hookaumaha nui ia mai koʻu noonoo no ke ku kaawale mai a olua mai me ka haawi ole aku i na kokua e hoopakeleia ae ai olua mai keia mau mea hookaumaha mai apau i ko olua ola ana, he mau haawe kaumaha maoli i hiki ole ia olua ke auamo, no ka mea ua oi aku ke koʻiko'i mamua o ka mea hiki ia olua ke hookawale aku.

 

            "Wahi au i olelo mai nei, e Hlena, ua makemake no oe iaʻu. E hoonui ia aku ana ia makemake iloko ou in a e hiki ana ia oe ke haawi mai i manawa nui noʻu e kanu aku ai ia makemake a nui iloko ou. E ae mai oe e lilo i wahiae mare naʻu; e ae mai oe naʻu e hoolako aku ia oe ame ko makuahine ma nei mua aku, a ma ia ano e hookaawaleia aku ai na manao pilihua e pili ana i ke dala ame na mea e ae e pino ai ke ola ana,  aohe a olua kaumaha hou ana iho, no ka mea naʻu e auamo i na kaumaha apua.

 

            "Ina no ko ae maikai mai, a laila e houna aku ana au ia olua e hoi i kuaaina e noho ai iloko o keia kau wela, a i ole, elike paha ka loihi me ka olua e makemake ai, no ka hoolana maʻi ana i ko makuahine; oiai olua e noho ana ma kuaaina he manawa hoi ia noʻu e hoomakaukau ai i kekahi home maanei no olua, a ia olua e hoi hou mai ai ianei i ka haulelau, me ka ikaika ame na ola maikai, ke manaoio nei au lilo ana ia ola i loaa ia olua i mea hoohauoli nui ia kakou apau, a ia manawa e hoohauole like ia ana kakou apau, Heaha kau pane no keia mau hoakaka aku la aʻu ia oe, e Helena?"

 

MOKUNA XX--Ka Olelo Hooholo Hookaumaha.

 

            Iloko o ka nui o ka Habati mau olelo o ia huai ana mai la mamua o Helena, hookai wale no hopunaolelo ana i komohia mai ka makemake iloko o Helena, oia hoi, "e hoihoi aku no au ia olua i kuaaina no ka hoolana maʻi ana i ko makuahine."

 

            Ua poina iho la oia iaia iho--kona mau kaumaha, kona manao ku-e aku ia Habati no kona manao e mare mai iaia,  a pela hoi me na mea e ae apau a maluna wale no o kona makuahine kana noonoo nui ana ame ka hauoli hoi e loaa ana iaia in a no ke ola maikai ae a hoi hou mai ka ikaika i ke kino o kona makuahine.

 

            Mai ka manawa mai a ke kauka o ka hoike ana mai aole e loaa ana ke ola maikai i kona makuahine aia wale no a hoi i kekahi wahi kuaaina e noho ai, mai ia wa mai ka loaa mau ana o ka manao kaumaha iaia; ma kekahi manawa ua inoino loa kona noonoo a kuapupule maoli no kona aloha i kona makuahine--no ka hoopoinoia o ke ola o ka makuahine in a e hoomau iho ana ko laua noho ana maloko o ke kulanakauhale wela iloko o na la ikiiki o ke kau e hookokoke mau mai ana.

 

            Ahiki mai i nei manawa aole alahele e ae ana e ike aku ana no ka palekana o kona makuahine, a elike me ka ano ame ka hana a ke kanaka pololi e hopu hewa wale aku ana oia i kela ame keia mea kupono ke ai i mea e piha aku ai kona opu, pela okoa iho la no o Helena iloko o keia mau minuke, ua ini loa oia e hopu aku i kekahi mea e hoopakeleia ae ai kona makuahine mai ke kulana kupilikii ae, aka, pehea la e loaa ai, koe wale no kona haawi ae i kona ae ai Habati, aka, he hana paakiki no ia ana e hana ai.

 

            O, he mea hauoli no ka ike ana aku i ka helehelena hohoma a hakiea o kona makuahine ame kona kino nawaliwali hoi ua hoihoi hou ia mai kona mau ano o na la mamua aku; kohu mai no hoi kona ili, ula mai kona mau papalina, lamalama mai na maka, a mamua aku hoi kona mau kaina wawae ma ka hele ana.

 

            Heaha la ka waiwai o ke ola ana iaia in a aole kona makuahine me ia ma keia ao? No keia noonoo i ulu ae la iloko on a naka wale ae la no kona kino. O, aohe on a makemake oia hookahi wale no ke ola aku ma keia ao! E pono e mau aku ke ola ana o kona makuahine aloha, aka pehea e hiki ai iai ke kaohi mai i kona ola in a aole e hanaia kekahi mea e hoopakeleia ae ai ia oia?

 

            "Pehea la e Helena ua loaa mai anei kau pane?" i ninau mai ai o Habati, mahope o ka hala ana o kekahi manawa loihi o kona noonoo ana me ka noho hamau no kekahi mau minuke i hala.

 

            Aohe pane koke aku o Helena a hala kekahi manawa. E noonoo ana oia ia manawa he elua aoao o ka ninau. Hiki anei iaia ke mare aku i ke kanaka ana i aloha ole ai? Hiki anei iaia ke kuai aku iaia iho a lilo i kauwa kuapaa i ka mea okoa, no ka mea, ua ike iho oia ia manawa o kona hopena ana ia he kauwa ke haawipio wale aku no oia iaia iho i mea e hoopakeleia ae ai kona makuahine?

 

            Eia hou, i kana noonoo iho he hana maikai ole nana ka mare ana aku i kekahi kanaka no ke kokua wale ana no i ke dala i kona makuahine, a iaia i noonoo iho ai no ia mea ulu ae la ka hilahila iloko on a a pii ae la ka ula ma kona mau papalina no kekahi manawa, no ka mea, ma kona manao iho o na dala a Habati e haawi mai ana i kona makuahine, he mau dala kipe a i ole o ke kumukuai paha ia e lilo aku ai oia ia Habati.

 

            O kekahi manao i ulu ae iloko on a aneane e pau ko Robaka makahiki o ka hele ana ma na aina e, a e huli hoi mai ana oia, a malia e hui hou ana laua, a ia manawa e hoakakaia ai na manao hoohuoi kuhihewa mawaena iho o laua ahiki i ka maopopo ana o kekahi i kekahi, a hoopauia ae na manao inaina kuhihewa a e hoi hou ae ana ko kaua maikai elike me na la mamua aku.

 

            "No kau ninau iaʻu, e Habat, no kaʻu pane ke maopopo ole nei iaʻu. Eia no ka mea i maopopo loa iau i nei manawa, aole hiki iaʻu ke ae aku i kou manao. O, pehea la oe i aa mai ai e noi i ka wahine i aloha ole aku ia oe?" me ka haka pono aku o ko Helena mau maka maluna o Habati.

 

            "Pehea la, aka, e lilo ana nae oe naʻu--e aʻo aku ana au ia oe ahiki i kou ike ana iho i ke aloha iaʻu. O kau hana wale no oia ka haawi mai i manawa lawa kupono noʻu e hana aku ai," wahi a Habati me ka mano kuio.

 

            "Manao anei oe e hiki ana no i ka puuwai o kekahi mea ke aʻoia ahiki i ke aloha ana ma ke ano au i makemake ai?" wahi a ka Helena ninau, me ka aneane ana iho e maule, me ka minoaka pu ana aku nae.

 

            "Aole? E kuu hoaloha, e hiki ana ke aloha ke hookomoia aku iloko o ke kahi mea ma ka hoomau a hoomaamaa ana aku; aole hiki ia aloha ke hookikina maoli ia aku, aole no hoi ma ke ano e hoowalewale aku aiia oe a i kekahi mea okoa aku paha aole ia he hana hoonaauao maoli aku, in a e hana aku ana au ma kekahi ano kupono ole ua alakai hewa au i koʻu uhane a i kou uhane pu, o ke aloha oiaio mamuli no ia o na hana maikai, na olelo maikai, a ma na manao maikai,

 

            "E Helena," wahi a Habati o ka ane ana iho, "no kou aloha anei i kekahi mea okoa aku, i hoole mai ai oe i kaʻu noi?"

 

            Aohe pane aku o Helena a hala kekahi manawa, aka, i kona noonoo ana iho he oi aku ka pane ana aku i ka mea oiaio loa, ihoopauia aku ai ko Habati kanalua, i aku la:

 

            "Ke manzo nei au ua aie au ia oe ma kekahi ano, oia hoi, no kau mau kokua i haawi mai ai iaʻu ame kuu mama aloha He manawa loihi i hala aku nei ua haawi aku au i kuunaau kuu uhane ame kuunoonoo apau i kekahi mea, aole au e hoike aku ana i kona inoa, he kanaka opio i haawi mai no i kana kokua ana iaʻu a i hoopakele pu ae hoi iaʻu mai kekahi pilikia nui ae.

 

            "Aohe hoopalau i hanaia me ia kanaka opio, elike me ia e hana mau ia nei, aka nae, ua loaa na hoomaopopo ana ma na aoao a elua, in a no ka paa o ko maua mau manao no ka mare ahiki i ka pau ana o ka makahiki hookahi ia manawa e hooholoia ai ko maua mare.

 

            "Aka nae mamua o ka pau ana o ka makahiki hookahi ua hooiaioia mai ka hoololi ana o kela kanaka opio i kona manao, no ia kumu, ua hoopau aku au i koʻu hoomanao ana nona me ke noi pu aku iaia e hookuu nai iaʻu mai ana aie a mai na koi ana mai apau, a mai ia manawa mai ua manaoia ua pau ia manao hoopalau mawaena o maua, a in a he mau hoomanao ana mai kekahi ana maluna oʻu nana ia e noonoo."

 

            I ka hooki ana iho o ka Helena hoakaka ana i na mea i hoikeia ae la maluna ua haikea kona helehelena e like me kekahi apana lole keokeo i hoopiliia aku ma kona mau papalina, no ka mea ua wehe hou ia ae na mea hoehaeha i kona noonoo ana i kanu ai a ua nalo, a ia manawa ua hoi hou mai na hoomanao ano no Robaka me kona hoehaeha nui ia no kona hoopau ana i kona launa ana me Robaka, ka mea hookai ana i aloha ai, a i paa ai hoi kona manao oia kana kane e hina ai kona kono.

 

            "Mmuli o kau mau hoakaka i hoike mai la e Helena i maopopo aku la iaʻu ka inoa o ke kanaka ai i haule ai i ke aloha," a ke paila la ka inaina ame ka lili iloko o Habati no ka lilo ana o ko Helena aoloha i ke kanaka okoa, aole hoi iaia.

 

            "Ia kakou no maloho o ke kula i ike mua aku ai au i kou haulehia ana i ke aloha i kela kanaka opio, a o ka inoa o ua kanaka opio la oia no o robaka Egelakona, ua ike au i kona hoohihi ia oe, a mai ia manawa mai no koʻu hoomaka ana e lili iaia.

 

            "He mea oiaio anei ia au i hoike mai la mai ia manawa mai no kou hoomaka ana e aloha iaʻu a e lili hoi ia robaka?" wahi a Helena o ka ninau ana aku me ke kulou o kona pooilalo.

 

            "Ae, a no ka mea, owau pu kekahi i haulehia i ke aloha ia oe, a mai ia manawa mai no hoi kou makemake mau ana e lilo oe naʻu aka, ua uumi wale iho no au ia manao iloko oʻu, a oiai ua loaa oe iaʻu i nei manawa, nolaila ke ike nei au o keia ka manawa maikai loa e lilo ai oe naʻu, in a no kou ae maikai mai.

 

            "Elike me iaau i olelo mai nei ua hoopau aku oe i kou noho aloha ana me ia oia anei? Alaila ua hana mai anei oia i kekhi hana hoopunipuni ia oe a ua lilo aku kona noonoo i ka mea okoa? Aohe oʻu manaoio ia haalele ana mai la on a ia oe, no ka mea, he manaoio nui koʻu he kanaka maikai oia ma naano apau, in a hoohiki oia e hooko i kekahi hana e hooko aku ana oia, a pehea la oia i hoololi mai la i kona manao?"

 

 

(Aole i pau.)