Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 23, 10 June 1921 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE ANAINA HOOMANAO NO KAMEHAMEHA MA KAWAIAHAO
Maluua o na mea e pili ana ike ola ana o Kamehameha, ka Na‘i Aupuni, ka moi e rula ana maluna o ka paemoku o Hawaii mamua aku o ka hoea ana mai o na kumu mikanele i Hawaii nei, a o ka moi hoi e noho mana ana maluna o na mokupuni ho umi-kumamalua o Hawaii ma ka manawa a Vanekouva, ke kauaka Pelekane kaapuni honua, i halawai ai me ia a hoike aku i ko ke aupuni o Pelekane kulaua nui a ko‘iko‘i a ua loaa aku hoi ia Vanekouva ko Kamehameha apono ana no ka hoohui aua aku i ka paeaina Hawaii me Pelekane, ke kahua o ka Rev. Akaiko Akana haiolelo o ka haawi ana mai ka awai mai o Kawaiahao ma ke kakahiaka Sabati nei, imua o na lala o na ahahui Hawaii like ole i akoakoa aku no ka Hoohanohano aua i ka moi kiekie a koa loa o na Hawaii apau.
Malalo o na hooponopono ana a ka Ahahui Kamehameha i noho pooia e ke Keikialii J. K. Kalanianaole, a oiai oia aia ma Amerika, ua kaa malalo o ka B. N. Kahalepuna, ka peresidena, ke alakai ame ka hooponopono ana i ka ahahui. O keia anaina hoomanao i malamaia ai no Kamehameha e na ahahui Hawaii apau elike no ia me na halawai hoomanao e malamaia ai ma@@a ae o ka la 11 o Iune i na makahiki aku la i hala.
O na ahahui Hawaii i akoakoa ae oia ke Kamehameha, Kaahumanu, Kalama, Kahaleoualii, ka Ahahui Mamakakaua, ka Aha@@i Kokua a na Mamakakaua o na keiki wale no, ame na Ahahui Oiwi. Malaila pu ae ke Kamaliiwahine Kalanianaole, ke poo o ka Ahahui Kalama, ame ke Kamaliiwahi @e Kawananakoa, ke poo o kekahi mahele o ka Ahahui Kahaleonalii. Mawaho ae o keia mau ahahui ae la o ka Ahahui Kawaiahao Alumnae pu kekahi.
Ma ka haiolelo i haawiia mai e ka Rev. Akaiko Akana mai ka awai mai ma ka olelo Hawaii, ma na mea e pili ana i ko Kamehameha ola ana, he nui na mea waiwai e lilo ai i kumu hoohalike no na Hawaii a keia au hou e nana aku ai. Ma kekahi hapa o ka Rev. Akana haiolelo he alii puni paani o Kamehameha. O kana mau paani punahele loa oia ka maika ana, ka heeholua ana, ka oo ihe, ka heenalu, ka hakoakoa ame ka uma, no ka mea ua ike oia he mau paani ia e loaa ai iaia ka ikaika ma ke kino a he mau paani no hoi e waiwai ai nona ma ia mua aku. Aole on a makemake i na paani e ae, e laa ke konane ame na paani i like me ia, no ka mea aohe haawi mai o ia mau ano paani iaia i ka ikaika, he mau paani hoopau manawa i kona noonoo. He alii nana mau aku ia imua no ka pono o kona lahui kanaka; he kanaka makahehi wale ole aku i na alakai a kekahi poe me kona haawi ole i kekahi manawa no kona noonoo hohonu ana maluna o ia mea. He alii kupaa maluna o kana mea e ike ai he pono. He kanaka koa, aole ia mea he maka‘u iloko on a. Ua haawi mua ia o Hawaii nei e Kamehameha ia Pelekane ma o kekahi aelike la i hanaia, @like me ia a Mr. Akana o ka heluhelu ana mailoko mai o kekahi buke, hookahi wale no kumu o ka lilo ole ana mamuli no ia o ka holopono ole o ia hana ana in a eia o Hawaii nei malalo o ka Pelekane rula a hoomalu ana i keia la. Ua nui a lehulehu na manao paipai mai ia Mr. Akana mai e hooni, ana i na manao o na opio ame na lala apau o na ahahui i akoakoa mai ia la e hahai aku mahope o na meheu o Kamehameha.
Ua hookuuia na hana o ke anaina pule mahope o ke meleia ana o ke mele lahui Hawaii Ponoi ame ka pule hookuu mai ka awai mai.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
PAU HE HOME MAWAHO O KAIMUKI I KE AHI.
Mawaho ae nei o Kaimuki, ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala i hamuia ae ai ka home o E. M. Brown e ke ahi, a lilo i puulehu, me ka hiki ole i ka oihana kinaiahi ke hoopakele i kela home mai ka mana mai o ke ahi.
Aole i maopopo kahi mai o ke ahi i hoomaka ae ai; a o ke poho i kohoia uo kela home, ua hiki aku ia ma kahi o ka ewalu kaukani dala; aole nae kela he home ponoi no Mr. Brown, aka he noho hoolimalima wale no kona ma kela home, o Mrs. Ranzau ka on a nona kela hale.
Ua inisuaia no keel home no ka huina o ekolu kaukani me elima haneri dala, a he ehiku haneri dala hoi, ka inisua no na lako hale.
Ma ka olelo a ka poe i hoomaopopo i ke kulana oiaio o ka oihana kinaiahi ma Kaimuki, he nui na hemahema i koe o kela oihana kinaiahi, e pono ai e hoolakoia, pela wale no e hiki ai ke hoopakeleia ae na hale mai ka poino mai, i ka wa o na pauahi.
---------------------------------------------------------------------------------------
CHICAGO, Mei 31.-Ua hoopaneeia ka E. W. Majors, ke poo o ka hana laweleka ma ka lewa ame ekolu mau luna e ae ma ke kahua mokuea Checkerboard, mamuli o na kumuhoopii e ku-e ana ia lakou uo ka lawa ole o ka makaukau ame ka on a, mahope iho o ka make ana o kekahi mau pailaka mokuea elima o ka oihana laweleka ma ka lewa.
Ka HOIKE A NA C. E. MA KAWAIAHAO
Maka po Sabati i hala iho la he hoike ka na C. E. o Kawaiahao ame kekahi hapa o Kalihi o ka malamaia ana me na manao ulumahiehie, maloko o ka luakini o Kawaiahao imua o kekahi anina nui i akoakoa ae me ka piha hauoli no na hana o ia po; paanaau na haawina i haawiia a nani pu no hoi me ua himeni mai na kalapu like ole mai, o ka oi aku @ae, i ka naua aku a ka mea makaikai o ke C. E. o Kalihi-Moanalua, ke kupono e kaili ai i ka makana, in a he makana kekahi i hoomakaukauia no ka haawi ana aku i ke kalapu C. E. oi ae o ka nani ma ua ano apau, oia hoi ma na haawina, na himeni ame na lulu.
He mau mahina i hala aku nei ka hoolalaia ana no keia hoike a o ka po Sabati i hala iho la ka manawa i hooholoia no ka uniki ana. He nani na himeni i meleia, paananu no hoi na haawina, a o ka mea i oi aku ai ka nani o keia hoike oia ka loaa ana o na dala he mau haneri ka nui.
O ka manao nui o kei hapaiia ana i hoike nana C. E. o Kawaiahao i loaa i alahele mama e huli ai i mau dala no na hoolilo o na peresidena C. E., na elele, a pela aku, e holo aku ana no ka Ahahui Paeaina e noho mai ana ma Hilo ma keia mahina ae, Iulai 7.
Hoomakaia na hana ma ka hora 6 p.m. ponoi a ua komo loa aku i na hora aumoe mamua o ka pau a hookuuia ana o na hana o ia po.
Ua like no key hook a ha C. E. i malamaia ma kela po me ka hoike nui a na Kula Sabati o Oahu i malamaia ai ma na apana Koolau ame ko na Kona. Mahope iho o ka pau ana o na haawina i hoomakaukauia e kekahi kalapu a pela hoi me na himeni, ia manawa e lawe aku ai ka mea iaia na dala i luluia ai e ia papa e paa ana a haawi i ke kakauolelo, a na Kaleo e hoike mai ka huina o na dala a kela ame keia papa i lulu ai, a i ka manawa e ikeia ai ua oi aku he mau keneka e kaheaia mai ana ke anaina e lulu no ka hoopiha ana aku i na keneka oi.
O na kalapu C. E. o Kawaiahao i hiki ole mai ma keia hoike oia ko Maemae, Maunakiekie, Manoa, Makiki, Palolo ame ko ke kaha. O na kalapu C. E. o Kawaiahao i komo pu ma keia hoike ana, oia ko Kalihi, Kapalama, Kunawai, Kamoiliili, Kaimuki ame ko Kakaako.
Me na mea kani âme ka himeni pu ana ko Kalihi-kai kalapu C. E. o ka hoike ana mai i ka lakou mau mea o ka hoomakaukau ana, a he ku i ka nani ka@a mau himeni me ka maikai pu o na haawina, a o kekahi mea nani ma ka hoomaopopo aku oia maoli ka nui o ko lakou heluna i hoea mai ma ia hoike ma ia po.
--------------------------------------------------------------------
WEHEWEHE ANO O KE KANAKA MA NA OULI LANI.
O na kanaka apau i hanauia mai ka la 2 mai o Iune ahiki a komo pu me ka la 28, ua hanauia lakou maloko o ka hoailona Papai. He poe piha aloha, he poe e mare ana ma ke ano hou a maikai, he aloha i ka home ame ka ohana; he hiki ia lakou ke hoahu a hoonui i ka waiwai a e lilo ana lakou i poe hauoli loa. He poe hoopono, he oiaio a he hana ma ka pololei, eia nae he poe hikiwawe o ka huhu; e loaa aua ke kulana kiekie a hanohano in a aole e hoalo wale ana i na manawa maikai e loaa ai ia lakou ia hanohano me ka hana ana me ka hoopalaleha ame ka noonoo ole; he poe makemake nui i na meakani, ka himeni ame na mea hoohauoli a he mau hoaloha oiaio; e palua ana ko lakou mare ana a e noho ana hoi me ka oluolu ame ka hauoli; he oi aku ka pomaikai ke mare i ka wahine a kaue paha i hanauia iloko o na mahina o Maraki, Aperila, Mei, Iune ame Iulai. E pono lakou e makaala loa ma ka lawelawe ana i na pu, a iole pela e loaa ana kekahi poino ko‘iko‘i loa mamuli o ka hana hemahema ame ka makaala ole. He poe e hiki ai ke hilinaiia mai e nalo ana na meahuna a e loaa ana no hoi ka pomaikai ma na mea he lehulehu; e loaa ana ia lakou kekahi mau waiwai hooiliua uuku a e mare ana me ka waiwai. Ina e ola ana lakou a piha na makahiki he 40 e ola aku ana lakou a piha na makahiki he 80, ke makaala a ke malama i ko lakou mau ola kino me ka hana mau i na hana maikai. E noho hoomalu ana lakou maluna o ka waiwai a maluna o na kauaka. E eha ana lakou i kekahi apana hao oioi, aka, oiai he maikai a ikaika na mea paahaua oloko o ko lakou mau kino e ola aku ana no lakou iloko o na manawa apau e loaa ai lakou i kekahi ma‘i. He hauoli mau ko lakou noonoo ma na hana imi waiwai a ma na haua kalepa, a he holopono no hoi ma ia mau hana apau, a he kulana pu no hoi kekahi iloko o lakou me ka makemake nui no na hana kahakii a kukulu hale; he noonoo maikai ko lakou; he poe piha noonoo me ka oluolu ma na kuka‘i olelo ana; he makemake nui i ka launa aku me na anaina a ka poe maikai a iloko hoi o na ahahui a ho poe i makemake nui ia o na hoaloha.
O NA HAWAII NO KA OI AKU O NA MAKE
I kulike ai me ka hoike o na make, no ka mahina o Mei i hala aku la, ua lilo hou ke alakai ana i ka ma‘i akepau, a o na Hawaii hoi ka heluna kiekie loa o na make no kela mahina, ke huiia nae ua Hawaii piha ame na hapa, a ukali aku hoi na Kepani malalo.
Mailoko mai nae o na make apau no kela mahina, ua hiki aku ma kahi o ka 24 ka nui o ka poe i make, mmamuli o ka ma‘i kepau, a no na make i na ma‘i e ae, mai ka 11 mai ke kiekie ahiki i ka eha ka haahaa.
He 145 ka nui o na make iloko o kela mahina, ke huiia na lahui like ole apau maloko nei o keia kulanakauhale, o ia hoi he 88 mau kane, a he 57 mau wahine. He kanaono-kumamawalu mau make maloko o na halema‘i, a o ke koena iho ma kela ame keia wahi. He 44 mau make, malalo o elima makahiki, a he 33 hoi malalo o hookahi makahiki.
Ma ka mahelehele ana i na make ma na lahui, e ikeia no penei: Na Hawaii, komo pu me 12 mau hapa, he 45; na Kepani, 41; Pukiki, 13; Amerika, 12; Pilipino, 11; Pelekane, 3; Korea, 2; Poto Riko, 2; Aukulia, 1; Rukini, 1.
O ka nui hoi o na hanau no ka mahina o Mei, he 3237, a he 123 hoi ka nui o na paamare no ia mahina.
NA ANOAI O KA EHEUKANI ULUMAHIEHIE.
I ka akena hookele kaulana o ka elele a ka lahui, Mr. Sol. Hanohano, Lunaliooponopono o ka hoku kaahele o ka la oili ma Kumukahi, a loaa aku ko hoa pili o ka la kowelo i Lehua, Welina kaua a mau.
E oluolu mai i keia mau meahou, e awaiaulu iho ma kahi kaawale o ka kaua makahiapo, a na na keiki hoi ia o kou keena pa i e hipuu iho i na kaula o uwehone. Sua hoi kela!
Aia ma kahi o ko‘u kaikuaana, Jos. Kekuku, kekahi kumuniu hua liilii o hua nei, pili ka hua, aole kaawale, ano loloa a miomio omua, he kumuniu ulaula, o na nui e ae he nunui a poepoe, o keia aole, o ka‘u i hoohalike ai, ua like me na huihui paipu a Makalii, a ua lilo keia kumuniu i mea e makaikaiia ai e ka lehulehu.
Ua hiki mai nei ke pani o Sam C. Woolley mailoko mai, a nana e hooponopono ka hookele ana o ka aina, ame na hana e ae, e pili ana i ka mahiko, a pela wale ku.
Ua noho loihi o Sam E. Woolley ma ke kulana peresidena no Hawaii nei, a paeaina no na hoahanau iloko o ka Ekalesia o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope Nei, no 23 makahiki. O keia ka oi, i elieli kulana, nana i hapai ae ia Laie iluna ame na hooponopono like ole, i ke kulana o na hoahanau, o ka noho maemae, lako, a kaila na home, me ka maikai.
Aloha no ka makua, e poina ole ai i na mea apau, no kana mau hana maikai i na hoahanau, a ke kakoo pu nei au, ka oukou kauwa haahaa, iloko o no hana pono, ke hea mai nei ka leo o ke kai nenehe o Puukolu, he aloha mai hoi kau.
Me ka mahalo a nui i na keiki hoonohohua o ke keena o kou rumi hoohana.
Owau iho no ka oukou kauwa haahaa, W.K. APUAKEHAU.
Laie, Oahu.
HE 31 KA NUI O KA POE I HOPULA AE NO KA PILIWAIWAI
He kanakolu-kumamakahi poe ha‘iha‘i kana wai i hopuia a hoopiiia ae no ka hewa piliwaiwai ma na la hope o ka pule aku la i hala malalo o ke alakai ana a ka Makaikiu McDuffie, ke kapena o na makaikiu, he 19 ka nui o na Pake i hopuia ma ka Poaono i hala ma ka manawa o ka hopuia ana maloko o kekahi hale ma na alanui Leon ame Paku‘i. Ma ka lua mai o na manawa o ka hopuia ana oia hoi ma ke Sabati nei, he 12 mau Kepani i hapukuia ae a noho ana i kauhale, he lulu ka hana piliwaiwai a nei poe o ka hopuia ana maloko o kekahi hale ma na alanui Papu ame Kula, o ka piha ana iho la keia o ke 31 o ka poe i hopuia no ka piliwaiwai.
Lehulehu na wahi like ole maloko o keia kulanakauhale e hanaia mai nei keia hana hooilikole a hoopilikia i nei mau la.
HE DEMOKARATA ANA KA LUNAKANAWAI KAAPUNI O HAWAII KOMOHANA.
I kulike ai me ka lono i hoea mai i Honolulu nei, i na la aku la i hala, ua hoouna aku la ka Peresidena Harding i ka inoa o ka Lunakanawai J. Wesley Thompson i ka aha senate, no ke apono ana mai i lunakauawai kaapuni no Hawaii Komohana.
O keia no ka lunakanawai e paa nei i kela kulana; he Demokarata kona aoao kalaiaina, a oia no ka ka Peresidena Harding, o ka hookohu ana mai la, me ka nana ole mai i na kakoo a ka papa loio o Hawaii i haawi aku ai la Jack Desha, no kela kulaua.
Ma ka manawa mua loa a ke Lunakanawai Thompson i hoea mai ai @o Honolulu nei, ua noho ae oia he hope no ka Loio Amerika McCarn, a m@@ kela kulana mai i hookohuia aku ai oia i lunakanawai kaapuni no Hawaii Kamehameha, e ka Peresidena Wilson.
He mea hookahaha loa mai keia i ka manao o na Repubalika ma Hawaii nei, no ka hoomauia mai o ka Lunakanawai Thompson, ma kela kulana oiai he Demokarata oia, aka uae, o ka Peresidena Harding no ka i ike, i na kumu kupono, o kona hoomau ana mai ini kela kanaka ma kela kulana, mamuli paha o na kakoo ana a kona mau hoaloha lehulehu niu Wakinekona nona.
He hookahi noho i waiho hakahaka i keia manawa, no ke kulana lunakanawai kaapuni ma Hawaii Hikina, ke manaoia aku nei nae, aole he loihi o ka kamanawa e kakali aku ai, o ka loaa koke no ia o kekahi mea kupono ma kela wahi..
LUAU NA PA, NOHO, PAKAUKAU ame na HALELOLE no ka Hoolimalima.
PEOPLE'S HARDWARE STORE. 453 Alanui Moi Akau, Kokoke i Palama Settlement. KELEPONA 2670.
6348-8 wks.
HOOMAKAUKAU NO MUA AKU NEI
E Hoao e Hoomakaulii Ano---E Malama i ke Dala e wehe i Buke Banako Heahu me ke CHINESE-AMERICAN BANK A NANA AKU I KA ULU O KAU DALA
NA PAHU DALA ao ka Hoolimalima $1.00 no ka Wehe Ana i ka Hoahu Kihi o ke Alanui Moi me Nuuanu
NANI! NANI! NANI OI KELAKELA O ia ke Kanipihe a ka lehulehu i ikemaka i ka weheia ano o ka Fea a na KEIKI O NA ULULAAU Ma AALA PAKA
Nui ke ohohia âme ka hauoli o na mea apau. Ina aole oe i hoea ae malaila, o kou wa keia e hele ae ai, a no ka mea he elua wale no mau po i koe.
E ike na BEA I A‘O PONO IA NA HULA HAWAII Na HANA HOOMAKEAKA KE KAU KAA AIWAIWA
He Nui Na Ano Lealea e Hoopauia Ai Na Manao Pilihua. E Naue Ae i Pau Kuhihewa. Ha Elua Wale no Mau Po i Koe. Lawe Mai i Na Keiki, i Holo Wahi Kaa Poniuniu.
STELLA
kela kii kaulana i ka u‘i
KE KAA PONIUNIU
Ka Wahine Hoolakalaka
Holoholona Hihiu
MAI POINA I KEIA: Ma Ka Po o Ka La Apopo e Haawiia ai Kekahi KAA OTOMOBILA.