Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 23, 10 June 1921 — Page 5

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no ko Helena Simoa Lanakila Ana A I Ole Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona

 

Eia nae, me ka hauoli ame ka laiwale wale no oia e hele ai ma o a maanei me ke kani mau o ka himeni ma kona waha, no ka hoohoihoi wale aku no ia hana ana i kona makuahine, a no ka mea, he lehulehu no na mea i koe i hooponopono ai mamua o ka hoea ana mai o ka manawa no ko laua hoohuiia ae ma ka mare a mamua hoi o ko laua nee ana akua no kuaaina.

Ua hookoeia hookahi pahulole aole i kiia no ka hookomo ana iho i na mea hou i koe e makemakeia ana e lawe pu aku me laua i ka manawa e hoea mai ai ke kanaka me ke kaa lawe ukana. O na hana i koe oia no ko laua hoomakaukau ana ia laua iho ma ke komo ana i mau aahu hou no ka mare, a pela hoi me ka laua mau meaai no ka aina awakea.

I ka pau ana o na mea apau i hooponopono a waihoia ka hale ma ke kulana maemae elike me mamua, a pau no hoi ka Helena hookomo ana i ka lole o kona makuahine, ka'i ae la oia i ka makuahine a hoonoho iho la maluna o kekahi noho paipai nui, a hookuu iho la iaia malaila e hoomaha.

Aole o Habati e hoea mai ana ahiki i ka hora umi-kumamalu ponoi, a iaia e hoea mai ai e lawe pu mai ana oia i ke kahunapule me ia ma ka hora eiwa o ia kakahiaka ua hoouna mua mai la oia i kekahi pahu i piha me na pua nani no ka hoonani ana ia loko o kahi hale, kahu kuahu hoi, kahi e hoohuiia ae ai laua ma ka mare ma ia awakea.

I ka pau ana o ka Helena hana me kona makuahine, hele aku la oia e hoomaemae iaia iho, a hoe ae la iloko o ka rumi no ke komo ana i kona lole mare a ka makuahine o ka humuhumu ana a makaukau nona.

Aohe nae i paa pono ae ke pihi o kona lakeke i ke pihiia, ua hoohikilele koke ia ae la oia ia manawa i kona lole ana akua i ke kani ana mai o ka bele ma ka puka. Nana ae la oia i ka manawa ma kahi uwake uuku e kau ana iluna o ka pahuume he mau minuke kakikahi wale no i hala ae o ka hora umi-kumamakahi, aole ia o ko Habati manawa e hoea mai ai, a ninau iho la oia iaia iho: "Owai la hoi kela mea i hiki mai la a hookani mai la i ka bele? O ke kanaka lawe ukana anei e kii mai ana i na pahulole?"

Hele aku la oia a ma kahi o ka ohe kamailio maloko o ka holo a ninau aku la, owai kela e oluolu e hoike mai?"

"O Miss Helena Simoa anei kela e ninau mai la?" wahi a ka mea e kamailio mai ana ma kekahi aoao, he leo wahine i ka Helena lohe aku.

"Ae owau keia," wahi a Helena o ka pane ana aku.

"E hiki ana no anei ia'u ke kamailio pu me oe no kekahi mau minuke?" wahi a ka wahine ma kekahi aoao mai.

Ku iki iho la o Helena e noonoo no kana mea pono e pane aku ai a i ka loaa ana i aku la

"Ke hoomakaukau nei au la no ka haalele iho i ke kaona nei no ka nee aku no kuaaina; ua pilikia au i nei manawa, nolaila e noi aku ana au ia oe e kala mai ia'u."

"O, e oluolu mai hoe oe, e Miss Simoa; aole no au e hoopau loa aku ana i kou manawa, he mau mea liilii wale no ka'u i makemake ai e kamailio aku ia oe, he mea ano nui nae, in a oe e lohe aku ana," wahi a ka wahine o ke noi ana mai me ka haahaa loa ma kekahi aoao o ka ohe kamailio.

Ku iki hou iho la o Helena e noonoo. Aole on a makemake e ike aku i kekahi malihini ia manawa, oiai oia e hoomakaukau ana iaia iho no ka mare, aka, oiai aohe nae hoi o Habati e hoea koke mai ana maloko o ekolu hora, aohe no hoi ana hana e ae mawaena o ia manawa, a e lilo ana pahi ia manawa ana e kakali aku ai o ka hoea mai o Habati i manawa wale no nona e noho ai noonoo, in a oia wale no maloko o kona rumi, nolaila hooholo iho la oia e ae aku i ke noi a ka wahine malihini, a pane aku la:

"Ina pela ua pno; e ae aku ana au e ike ia oe no kekahi mau minuke," o kona awiwi iho la no ia i ka hoopaa ae i kona lole ame ka hana ana ae i ka lipine ma kona a-i a ma kona puhaka.

I kona ike ana ua makaukau oia hookani aku la oia i ka hele a wehe mai la i ka puka e komo mai ai i kona rumi moe, a ku iho la malaila no ka hookipa ana mai i ka malihini, me ka hoolohe aku i ke pahupahu mai o na wawae ma ke alanuipii.

Aole i liuliu loa ma ia hope iho halawae ae la ka ike a na wahine a elua ia laua iho; mamua aku o Helena e ku mai ana he wahine opio nona paha na makahiki i ka Helena kono aku aia ma kahi o ka 10 ame ka 20, haikea kona helehelena, eia nae, he u'i kona helehelena i ka Helena nana aku, he ehuehu kona lauoho, a ma na maka nae a Helena e hoohewahewa ole aku ana aia kekahi manao kaumaha loa maloko on a no kekahi mea. A ole nae oia i ike aku ia manawa, eia iho a mahope, ma ko laua manawa o ka hookamaaina ana kekahi me kekahi, a mahope hoi o ka huai ana mai o ka wahine i kana moolelo walohia, a e paa ana maloko o kona mau lima kekahi bebe hou loa ua hiamoe, a nona paha na mahina i ka Helena koho aku aia ma kahi o ka elima a oi iki.

"E ae ia mai ana anei au e komo aku iloko?" i ninau mai ai ka wahine malihini me kona hookahahaia ana aku no ka ike mai i ka ui launa ole o ko Helena helehelena iloko o kona aahu keokeo.

"Ke aeia aku nei oe, a in a aole ou kue mai, ua hiki ia'u ke hoihoi aku ia oe i loko o ko'u rumi moe ponoi, kahi hoi e lilo ole ai ka kaua mau kamailio i mea hoouluhua aku i kuu makuahine ma'i," i pane aku ai o Helena.

"Aohe o'u kue, ma kahi au e makemake mai ai malaila aku kaua e noho ai a kamailio," i pane mai ai ke kaikamahine, me ka nui ana iho o ka hanu, ke ano o ka mea i piha me na manao luuluu a pilihua.

Pani malie aku la o Helena i ka puka, a alakai aku la i ka wahine malihini noloko o kona rumimoe ponoi ma kekahi aoao o ka holo.

"Hoomoe aku i ka bebe iluna o ka moe," wahi ana o ka i ana aku i ka wahine malihini, a pani mai la me ka malie loa i ka puka," i ka'u nana aku ia oe ua maluhiluhi a maopopo maoli oe no ka pii ana mai la i kela alanuipii kiekie, aole anei pela?"

Aohe no i maluhiluhi loa," wahi a ka wahine; "ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe no kou ae ana mai nei e hookipa mai ia'u, he manao nui no nae hoi ko'u o ka hoea ana mai la e hui me oe, a nani ia ua ae mai nei oe e ike ia'u, e lohe aku ana oe i ka moolelo holookoa mai ka mua a ka hope," wahi a ka wahine opio malihini.

"E Miss Simoa, e noi mua aku ana au ia oe e huikala mai ia'u no ka hele ana mai la ianei i keia kakahiaka," wahi ana oiai kona mau maka e haka pono mai ana me ka hookani iloko iho on a i ka u'i o Helena. "Aole kumu e ae o ko'u hoea ana mei la, no keia wale no, ua maopopo ia'u e mareia ana oe me kekahi kanaka opio i keia la, aka-"

"Ua maopopo ia oe? Pehea i maopopo ai ia oe?" wahi a Helena o ka ninau ana aku me kona piha i ke kahaha no ka lohe mua ia ana o ko laua mare.' "Owai ko inoa, in a e olu-

 

olu mai ana oe e hoike mai? Aole oe i hoike iki mai nei i kou inoa ia'u, e maopopo aku ai hoi pahi ia'u ua ike mua paha au ia oe a aole paha."

Pii ae la ka ula ma na papalina o ka wahine opio malihini a kulou iho la kona poo ilalo no kekahi manawa, a hala paha he minuke aea ae la iluna a i mai la: "O Mele Wadale ko'u inoa," wahi ana me ka leo ano hilahila.

"A, me ka mahalo, e Mrs. Wadale," alaila huli ae la ka Heelena nana ana maluna o kahi bebe e hiamoe ana iluna o ka moe, a ke noonoo pu la no hoi oia ia manawa he opiopio loa oia eia nae, ua hoaa kana bebe.

"Aolhe i loaa ia'u ka inoa Mrs." wahi a ka pane a ka wahine, me ka helehelena wiwo a hilahila, a ke hoomau la no hoi kona poo i ke kulou ana ilalo. "Aohe au i mare e loaa ai ia'u ia inoa."

"O, in a pela e huikala mai oe ia'u; ua kuhihewa aku nui au la ua mareia oe, eia ka aole; no keia bebe hoi au ke kumu o ko'u manao ana pela. O, e huikala mai!" i pane koke aku ai o Helena.

"He kuleana no kou e koho mai ai pela, no kou ike ana mai la i nei bebe, a no ia kumu hoi i aa mai nei au e hele mai imua ou i keia la. Ua manao au, elike me ka maikai o kou helehelena ame ka oluolu o kau mau olelo, pela no e hiki ana ia oe ke kokua mai ia'u, a ka lana nei no ko'u manao pela," wahi a Mele.

"Kokua aku ia oe! Ma ke ano he auanei au e hiki ai ke kokua aku? Ke hophopo e nei au i ka hiki ke kokua aku ia oe a no ka mea, o maua no hoi kekahi pilikia la e noho aku la, aohe a maua dala, a ua nui no hoi na pilikia e auamo aku ai me ka hiki pono ole, a ma ke ano hea la auanei au e kokua aku ai ia oe?" wahi a Helena o ka pane ana akau.

"Mamuli o ko mama ma'i ana, a hiki ole no hoi iaia ke lawelawe hou aku i kana hana mamua, ka hana i loaa ai ka pono ia maua, ua komo loa maua i ke anu i nei manawa, a ke manao nei maua e hoi aku i kuaaina e noho ai no kekahi manawa, malia, ilaila paha e loaa ae ai ia mama ka ikaika.

"Pehea i loaa ai ka manao ia oe e hele mai ianei, a pehea i maopopo ai ia oe, eia mau ianei e noho nei? Pehea i loaa ai ka ike ia oe e mareia ana au i keia la?" Lehulehu nei mau nina a Helena o ka ui ana aku ia Mele Wadale.

"Mamuli o kekahi leka i loaa ia'u i maopopo ai ia'u ka oula wahi enoho nei ame ko olua mareia i nei la," wahi a Mele.

"Ma kekahi leka? Ia wai ia leka i kakauia mai ai?" wahi a ka Helena ninau.

"I ka makuakane o nei bebe a'u," wahi a ka Mele pane, me ka naka iki ana ae o kona kino.

"Owai kona inoa, in a e ae mai ana oe e hoike mai?" i ninau hou aku ai o Helena.

"O, no kona inoa ea, e huikala mai oe ia'u, e Miss Simoa, a no ka mea, ke ike mua nei no au e hoahewa mai ana paha oe ia'u me kou hoino pu mai, in a no ko'u hoike aku i kona inoa, aka@ae, he mea pono no ia na'u e hoike aku i kona inoa ia oe, oia hoi o Habati Alekona."

MOKUA XX111 -- Ka Mele Wadale Moolelo

"O, e na lani, ua lawe mai nei anei oe i keia hoike e ka hoaloha i hoopakele no'u mai keia hana makapo ae? O, e hoonaniia na lani!" a hina aku la oia iluna o kona noe e ku kokoke ana no ma kahi ana i ku ai, me ka maule.

No ka aneane he umi minuke ka moe ana maloko o ia rumi. Ke noho la hoi e Mele Wadale me kona poo e kulou ana i lalo, a e palulu ana hoi kona mau lima i kona mau maka, a no Helena hoi ua like oia me kekahi kii kalai, me ke keokeo pu o kona helehelena elike me ke kii mabala.

Aka nae, i ka hala ana o kekahi manawa, ala ae la ua o Helena a noho pono ae la, me he mea la ua loaa ae la paha kekahi ola hou ame ka ikaika iloko on a, no ka mea, me kona nana ole aku i nei mau olelo a Mele o ka huai ana aku la imua on a, i kana nana iho ia manawa, me he mea la ua olokaaia ae kekahi haawe kaumaha mailuna ae o kona mau poohiwi, a mai kona naau pu ae. Ua piha loa oia i ka hauoli ia minuke.

He kaikamahine lanakila oia ia manawa, wahi ana i noonoo iho ai. Aohe waiwai o kona kulou hou ana i ho malalo o ka auamo hookaumaha ana i hoihoi ole ai.

No kekahi manawa nae ka hoehaehaia ana iho o kona noonoo no kona haupu ana ae no kona makuahine nawaliwali, in a no kona mare ole nei me Habati, owai ana la auanei ka mea nana laua e kokua mai iloko o kela wa kupilikii o ka nele ame ka hune, aka ma kekahi aoao hoi ua piha loa iho o la oia i ka hauole, me ka olelo ana iaia iho na ke Akua lokomaikai no e hoolako mai i kekahi alahele no ka hoopakele ana ia laua ma ia mua aku, elike no me ia a ke Akua i hoopakele mai la iaia mai keia mare ae ana i makemake ole ai, a mai ka haule ana aku hoi iloko o ka lua meki i aneane loa e haule aku.

Hapai ae la oia i kona lima a kau mai la me ka malie maluna o ka poohiwi o ka wahine e noho ana ma kona aoao a i mai la:

"E ka wahine opio i hoopoinoia, ke aloha nei au ia oe," wahi ana; "aole o'u hoino ia oe, aole ia mea iloko o ko'u puuwai, no kau mea o ka hoike ana mai nei ia'u. O ka'u wale no e hoike aku ia oe, ua hoopiha mai oe ia'u i ka hauole, ua haawi mai oe i ke ola hou. He hauoli nui ko'u no keia hoea ana mai la ou ia nei a hoike mai la i ka mea oiaio, ua hauoli loa au! A elike me kau noi no ko'u kokua aku ia oe, e loaa aku ana ia mea ia oe a e hana aku ana au elike me ka ikaika i loaa ia'u no ka hoomama ana ae i ka haawe kaumaha mailuna ae o kou mau poohiwi," alaila, leha iki iho la oi i ka bebe e noe ana maluna o ka moe me ka helehelena o ka minamina, iaia i hooki iho ai i kana kamailio ana.

Nana mai la o Mele iaia me ka helehelena kahaha me kona mau maka uliuli, alaila hopu mai la oia i ka lima o Helena e kau ana ma kona poohiwi a honi iho la me ka pane ana mai:

"Lokomaikai naoli no oe, e Miss Simoa ia'u, ua manao mai nei au la e kipaku mai ana oe ia'u ke hiki mai imua ou, a hoike aku i ka mea a'u i hoike mua aku nei ia oe, oiai oe e makaukau ana no ka mare aku ia Habati Alekona, eia nae, ma kau mau olelo a'u e lohe aku nei ua hauoli loa ka oe i kou lohe ana aku nei ia mea," wahi a Mele.

"No ke aha auanei au e kipaku aku ai ia oe, aole oe i hana hewa mai ia'u, aka, o ke ola hou kau i lawe mai ianei no'u; ina aole oe i hoea mai nei o ko'u noho makapo wale la paha ia ahiki i ka manawa e hihia ai au i kela kanaka kolohe a pauaka. Ke manaoio nei au o kou hoea ana mai la i keia la ua hoopakele ae oe ia'u mai ka hana ana aku i kekahi hewa nui a ko'iko'i. E hoike mai ia'u, e Mele, ano, i kou mau pilikia, no ka mea, he mea pono ia'u e lohe aku i ka moolelo holookoa i nei manawa."

"Aole au e hoopau manawa wale ana, aka e kamailio aku ana no au elike ka pokole me ka hiki ia'u ke hoakaka aku." wahi a ka wahine i hoopauakaia o ka pane ana mai.

"O, kamailio mai elike me ka hiki ia oe a mai hopohopo, a no ka mea, ke makemake aku nui au e lohe i na mea apau mai a oe mai, a e hoike hou aku au ia oe i keia, aohe ana he mare e malamaia ana maanei i keia la," wahi a Helena.

"He mea oiaio anei ia?" i ninau mai ai ka wahine malihini, me ka nana pono @ mai ma na maka o Helena. Oia anei ka mea oiaio, ao@ mare aku ana ia Habati?"

"O keia ka mea oia@ e hoike aku nei ia oe, aole au e mare ana me Habati: @anei ka waiwai o ko'u manao ana aku e mare me @ oopoino mua oia ia oe, e he wahine mua no hoi kana@ wahi a Helena me ka hulili loa o kona mau maka.

"O, e Miss Simoa, alila@ a wa@e la oe i kekahi haawe kaumaha mailuna ae o ko'u hokua. Heaha la ka'u e pane aku ai? Pehea la e hii ai ia'u ke haawi aku i ko'u mahalo nui ia oe, a no ka mea, ma kau mea e hoike mai nei ke ike aku nei au i ka paa o kou manao aole e mare me ia? O ka'u wale no e noonoo nei ina ua lilo aku la keia i mea hoomama aku i kou noonoo kaumaha."

"O, ua oi aku mamua o ka hauoli ka mea i loaa ia'u i nei minuke, no ka mea ua hoopakele mai oe ia'u, a e haawi aku ana au i ka'u mahalo nui ia oe no ia pakele ana o'u, in a la paha o kou noho makapo wale ia a hihia ana i ka Habati pahele. Pehea, ua loaa anei ia oe ka maha, ua oluolu maikai iho la anei oe e noho la maloko o keia rumi? Ina pela, e oluolu oe e hoakaka mai i kau moolelo ma na mea apau au i makemake ai e hoike mai, a mai huna aku i kekahi."

"Ua hanauia au a ua noho mau no hoi maloko o kekahi kulanakauhale mamao iki mai Bokekona aku, he wahi kauhale mawaho loa o ke kulanakauhale o Bokekona. He kanaka kuai laau ko'u makuakane, he halekuai kukaa kona maloko o ia wahi kauhale. He makuahine maikai a piha aloha ko'u a moloko no o ia kulanakauhale i hoonaauaoia ai oia, eia nae, ua make aku oia i ko'u manawa he umi-kumamaha wale no makahiki, a mahope o kona make ana aku, ua haaleleia iho au ame kuu mau kaikunane liilii elua malalo o ka malama ana a kekahi wahine malama hale.

"Elua makahiki i hala aku nei i keia mahina no, ua hemo mai la au me ka maikai mai ke kula mai, he kula kiekie no e ku ana maloko o ia kulana kauhale a makou e noho ana. Aneane ma kela manawa i halawai mua ai au me Habati Alekona, e noho hana ana oia ia manawa me kona anakala maloko no o ia kulanakauhale. He kupakako kana hana maloko o ka halekuai nui o ka anakala on a, a mai ia wahi kauhale aku no koi oia e hele ai i Bokekona kahi o ka halekuai a ka ana kala.

"Mai ka manawa mua mai no o ko maua halawai ana ua hoomaka koke no ko maua makemake kekahi i kekahi, a ua kuio maoli ke aloha iloko pakahi o maua; ua haawi mau mai oia i kona noonoo ana maluna o'u a e hoopipili mau mai ana no hoi ia'u i ka hananui o ka manawa, a e lawe mau ana oia ia'u i na hale hulahula iloko o ka hooilo, a pela ma na wahi apau e malamaia ai kekahi hana hoohauoli akea; ma ka mea oiaio, i hoike aku au ia oe, e pili mau ana maua ma na wahi a pau i ka hapanui o ka manawa, ma na manawa kaawale e hiki ai ia maua ke hui.

"I ka manawa i ike a kuu makuakane no keia pili mau o maua ua piha loa oia i ka huhu, aole on a makemake iki o Habati ka'u kane, no kekahi kumu i maopopo ole ia'u, a ua papa mai oia aole au e hookipa hou mai ia Habati i ka hale o makou, aole no hoi e hele pu hou me Habati. Eia nae, oiai, ia manawa ua ku a aloha maoli ia Habati mamuli o ko maua pili mau, ua makemake loa au e hana aku i kekahi mea no Habati in a e kauoha mai ana ia'u, a e holo ma-lu mau ana no hoi au no ko'u makemake e ike aku a e hui pu me ia, me ka ike mai keia o kuu makuakane.

"No kekahi manawa loihi ko maua hoopalau ana me ka ike a ae ole mai o kuu makuakane, o maua wale iho no keia e kuka ai, a hooholo no ko maua hoopalau; ua hoohiki mai o Habati imua o'u i ka manawa e loaa mahuahua ae ai kona wahi ukuhana oia ko maua manawa e mare ai, no ka mea, ua olelo mai ka ka anakala oia iaia e hoopii hou ae ana oia i ko ua o Habati ukuhana, eia nae ka mea hilu, aole i ko ia makemake on a.

"He mau mahina mahope mai ua poho ka halekuai a ka anakala, a no ia poho ana ua hoopauia mai o Habati mai ka hana mai. I ka pau ana o ka Habati hana, ua hoike mai la oia ia'u e hele mai aia oia no Nu Ioka nei e huli ai i hana hou nana, a in a e loaa ana kana hana, elike me ka paa o kona manao, alila ia manawa oia e kauoha ae ai ia'u e holo mai.

"Eia nae ka mea apiki mai kela manawa ana o ka haalele ana ae ia'u ahiki i kuu holo okoa ana mai i Nu Ioka nei e huli iaia, aole oia i kakau iki ae i kekahi leka ia'u, oiai nae, he nui a lehulehu ka'u mau leka o ka hoouna ana mai iaia, aohe nae he paneia ae; ua pololei ka'u mau leka o ka hoouna ana mau iaia; elike me kana wahi o ke kauoha ana ae ia'u, aohe nae he pane ia ae. Pehea la kou manao no na kanaka o keia apo, manao anei oe he kanaka oiaio a kupono oia e manao aku ai kaua e pono iaia, in a no ka mare aku iaia?

"Hala ae ana he pule a liala ana he mau pule a hala he mau mahina, aole wahi leka a loaa ae, no ia nele ua hoomaka e ulu ka maka'u iloko o'u o kona haalele loa mai no paha auanei ia ia'u. Ia manawa ua nele au i ka manaolana no kona loaa hou ia'u, nolaila ua holo ma-lu mai la au mai ka home mai me ka ike ole o kuu makuakane, me ka hoike wahi huaolelo hookahi ole aku @ kahi au'u e hele ana a holo pololei mai la au no Nu I@a nei no ka huli ana ia Habati pauaka me ko'u hoohiki pu e huli ana au iaia maloko o keia kulanakauhale, ke kanaka i haalele ae ia'u me ka lokoino loa, ahiki i kona loaa ana.

"Ia'u nae i hoea mai ai ianei no kekahi manawa ko'u huli hele ana iaia me ka ninaninau ana ma o a maanei i kekahi poe malia ua ike paha lakou iaia, eia nae aohe wahi meheu ike e hiki ai e loaa oia ia'u; no ka manawa loihi keia huli ana a'u iaia aohe nae he loaa iki, a laki wale no ko'u ike ana iaia ma kekahi ahiahi, ma ka mahina aku nei o Sepatemaba i hala, ka La o na Limahana; ma ke ano ulia wale no nae ia hui ana o maua ma ka hale hoolulu kaaahi, kahi au ame kekahi lede ame ia e kakali ana no ke kaaahi.

"A, ke hoomanao i'o nei au no ia mea, ia Habati i haalele aku ai ia oe a ia hoi ana mai ana ua ninau aku o mama i @a o Habati i ka inoa o ka wahine o ke ku pu ana me Habati, eia nae, aole o Habati i hoike mai i kou inoa ame ke kumu o kona kamailio ana aku i kela wahine, eia ka o oe ia, pela anei?" wahi a Helena.

'Ae; owau; eia nae, he liilii loa ka ua o Habati mau olelo o ke kamailio ana mai ia'u a kaha aku la no hele; i ka'u nana aku me he mea la he maka'u kona o ike mai olua i kona kamailio me a'u; o kana mau olelo hope wale no o ka i ana mai e hele ae ana oia e ike ia'u ma kekahi manawa mahope mai, a ua ninau mai oia i ko'u wahi e noho ana, a ua hoike aku no hoi au iaia, me kuu noi pu aku iaia e haawi mai oiai i mau dala e lawa ai ko'u noho ana ame ke keiki ana o ka huli ana iho a loaa, i hiki ai ia'u ke uku aku i ka hale hoolimilima kahi a'u e noho ana.

"Eia nae, ma kekahi ano aole hiki ia'u ke hilinai iaia mahope iho o kela kamailio ana a maua, nolaila ia oukou i kau aku ai iluna o ke kaaahi owa pu kekahi i kau aku; aole nae ma ke kaa a oukou o ke kau ana, aka ma kekahi kaa aku, ma kahi e hiki ai ia'u ke ike mau mai la oukou ame kahi a oukou e lele aku ai. Ia oukou i lele aku ai ma ka hale hoolulu kaaahi owau pu kekahi i lele aku a hahahi mamao aku la ia oukou. Ua lohe maopopo aku au i kona kahea ana aku, i kou inoa o Helena, a i ko makuahine o Mrs. Simoa, a mahope iho i loaa ai ia'u ka inoa Simoa e kau ana ma ka ohe kamailio o ke kelepona ma ka puka o ka hale a'u i ike aku ai ia olua i ke komo ana aku.

"Ua hooholo au i kuu manao e hooikaika ana au e huli a loaa ko olua mau inoa ame ko olua wahi e noho ana. no ka mea, in a aole o Habati e hooko mai ana i kana hoohiki no ka bele ana mai e ike ia'u, alaila e hele aku ana au imua o olua a nonoi aku e hoike mai i kahi o Habati e noho ana, i hiki an ia'u ke hele aku e hui me ia.

"Aole o Habati i hele mai e ike ia'u elike me kana o ka olelo ana @ pela au i olelo ae nei aohe o'u hilinai iaia, no ka mea @ anaka hoopunipuni; ua kakali au nona ma kekahi ahiahi ae @ ka manawa kupono no kona hiki ae, aole nae oia i @ iaia a no ia hoea ole ana ae on a ua komo loa ma @ ke anu, ua hiki ole ia'u ke uku aku i ka hale hoolimalima a ua nele no hoi au i kekahi mau meaai kupono. Ua piha loa oia i ka huhu no kuu hahai ana mai iaia a hoea i Nu Ioka nei, a ua hoole mai no hoi oia i ka mare ana mai

 

ia'u, mahope o kona hoohihia ana ia'u. O, e Miss Simoa he kanaka pauaka hoowalewale inoa loa kela e hiki ole ai k@ haawi aku i ka hilinai maluna on a!"

Me keia wahi i hoomaha iho ai o Mele Madale i kana kamailio ana, no kona piha loa i ke kaumaha, a na ka waimaka no e hiolo. a nona hoi ka auwe, hookahi ko Helena uwe pu ana aku, a i ka hala ana ae o na kuana eloelo loa o ke kaumaha hoomaka hou mai la ua o Mele i ke kamailio ana:

"Ua lohe pono oia i ka'u olelo o ka hoike ana aku iaia oia hoi, ua hoohiki au aole e hoi hou aku i ko'u home a i ko'u ohana hoi mahope o ka hala ana o kekahi manawa o ka maua hoopaapaa hahana ana, no ka mea, ua maopopo iaia o ko'u manaoio maoli no ia elike me ka'u mau olelo o ka hoike ana aku iaia, ua ae mai la oia e uku i ko'u noho ana me kekahi wahine ilihune, ka mea nona ka hale a'u e noho hoopiliwaie aku ana, a aia no hoi au me ia e noho mai nei ahiki i nei manawa.

"Ua lele ae no oia e ike ia'u no na manawa kakaikahi wale no nae, a ua ike au i kona ano oluolu mai ia'u, mahope iho kela o ka hanau ana o keia bebe. He mau ahiahi o ka pule kana e hele ae ai e hoohala manawa me a'u, eia nae, aole o ka manawa e hiki ae ai aohe on a kamailio mai ia'u, e hoi mau ana oia e hiamoe maluna o ka punee maloko o ko'u rumi moe, a no ia mau ano maikai ole ona i koho iho ai au ua lilo kona noonoo i Manua.

"Ma kekahhi po elua a ekolu paha mahina i hala hope aku nei ma ka manawa ana e hiamoe ana. us ike aku la au i kekahi leka e oioi ae ana mawaho o ka pakeke o kona kuka hoopumehana. Ua lilo kona aaka ,e ka huhu mau ia'u i mea no'u e hoohuoi ai, nolaila, o ko'u kii aku la no ia i ua leka la a huna iho la. Mahope o kona hala ana mai hoomaka iho la au e heluhelu ia leka, a ia manawa i hooiaio iho ai au i ko'u hoohuoi ana mamua iho. Eia ua leka la, a e heluhelu iho oe,"alaila haawi mai la oia i ka leka ia Helena mahope o kona huki ana ae mai ka pakeke ae.

Naholo ae la ka ula ma ko Helena papalina ia manawa a mai la:

"Aole o'u makemake e heluhelu i ka ha'i leka," me kona ano eeke ia manawa i ka lalau mai.

"O, he mea pono ia oe e heluhelu iho, i ike pono oe i na manao i kakauia maloko; he mea pili kekahi ia oe, e Miss Simoa," i koikoi loa mai ai kona hoakamailio iaia ia mana wa. "E heluhelu iho oe!"

Aohe hoole hou aku o Helena, lalau aku la oia i ka leka, a nana iho la i ka wa-hi e kau ana ke kuni o ka haleleka ma Pa risa, o kona wehe ae la no ia i ka leka a hoomaka iho la e heluhelu, o keia malalo nei ka manao maloko o ia leka:

"Parisa, Farani, Aperila 7, 1892.

"Mr. Alekona:-Aloha oe:-Ua piha au i ka hauoli no ka loaa ana mai o ka ike mai ia oe mai e pili ana i ka holopono o ka hana a kaua i kukakuka ai mamua o kuu haalele ana aku ia Nu Ioka. Wahi au o ka hoike ana mai aohe la maopopo i hooholoia no ka hookoia ana o ia manao, aka nae ka manaoio nei no au e hiki ana no ia oe ke hana aku ahiki i ko olua hoohuiia ana mamua o ko'u hoi ana aku. E haawi aku ana au ia oe i manawa loihi hou aku, oiai ua hooholo au e hui pu aku me kekahi poe e holo ana i Norewai ame Suedena, a mailaila aku a i Aigupita a i ka Aina Hemolele, mailaila aku a i Kina a hala loa aku i Iapana, alaila maluna aku o ka Moana Pakipika a i Kaleponi, me ka lawe mai i na mea waiwai ano nui a kaulana mai ia mau wahi mai a makou e ike aku ana ma ka alahele. E kakali ana au me k noonoo nui no ka loaa hou mai o ka lono mai a oe mai, a i ka manawa e pau ai kela hana a holopono ea, e loaa aku ana ia oe ka uku makana a'u i hoohiki aku ai. Kou me ka oiaio loa. H. LA NAKASA."

Ua like o Helena me kekahi mea i make ke keokeo pu o kona helehelena ma ka manawa o ka pau o kana heluhelu ana i ka leka maluna ae la, a me ka haalulu e hiki ai ke ike mai o Mele i hoihoi hou iho ai oia i ka leka iloko o ka wa-hi.

O kona poo ia manawa me he mea la i kana hoomaopopo iho ua like me kekahi mea niniu ke kakaa. Hoomanao ae la oia i ka Habati mau mea o ke kamailio ana mai iaia no ka Mr. Lanakasa mau me o ka hoolala ana no ka makahiki e hiki mai ana, eia nae, ua huna ua o Habati i ka mea oiaio, ua hoopunipuni oia ma o kona olelo ana mai iaia mai o Mr. Laiki mai kona lohe no ia hana a Mr. Lanakasa i hoolala ai oiai nae ua holo pololei no kana leka mai iaia akua a ia Mr. Lanakasa, a mai o Mr. Lanakasa mai a iaia, a oia hana i hoa kakaia maloko o ka leka aole ia he hana okoa aku, aka, no ka mea no ia e pili ana iaia.

Ia manawa i hoomaka ai oia e hooiaio iho he hana ma-lu kekahi i hanaia no ka hookaawale ana iaia mai a Robaka mai, nolaila aohe ana kau ana aku i na ahewa maluna o Robaka no ia kaawale ana o laua ame no manao kuhihewa hoi ma kona aoao. Malia paha, ua hoohulihuliia aku ko Robaka noonoo aole oia i kupaa iaia, ua lilo kona noonoo i ka mea okoa oia hoi ia Habati Alekona, a e mare ana oia iaia a uapunihei loa o Robaka ia mau olelo hoopunipuni.

Ua piha loa kona naau i ke kahaha me kona hoahewa iaia iho no kona hoopau ana aku i ko laua launa ana me Robaka, a i ko Robaka ike ana mai ia manao ona ua hoopau pu mai la oia i kana noonoo ana nona. "O, he hana hewa koikoi loa ka'u i hana ai," wahi ana iaia iho.

"Aole i pau malaila," wahi a Mele o ka hoomau hou ana aku i kana kamailio mahope o kona hoomaha ana no kekahi manawa," he mea oiaio, ua piha loa au i ka huhu mahope o ko'u heluhelu ana i kena leka, eia nae, ua uumi wale iho no au ia mea ia'u iho, no keia manao no in a no kou loaa ia'u, e hoikeike aku ana au ia oe, ua ike au i ke kanaka nona keia manao i hoakakaia maloko o ka leka, a e hoike aku ia oe i na mea apau.

"No ka nalowale ana o ka leka, ua hoike mai o Habati ia'u i ka nui o kona kaunaha no ia nalowale ana, aohe no hoi o'u olelo aku iaia ua loaa ia'u, huna loa au, aole no oia i hoohuoi iki eia ia'u kena leka. Ua hele aku au i ka hale a'u i ike ai maloko olaila olua kahi i noho ai, no kuu makemake e ike ia oe a hoike aku i keia leka, elike me ia a'u i lawe mai nei a hoike aku la ia oe i keia la, eia nae, aole olua ilaila, ua hoikeia mai la ia'u ua nee olua i kekahi wahi, ia manawa aneane au o kuahehena no kuu maka'u o mare mua ia oe mamua o kou ike ana i ka manao o keia leka, a i ole lohe aku hoi i ko'u moolelo.

"O, e Helena, e manaoia mai oe ua nui kuu huli ana ia oe, a ma ka po wale aku la no i hala ka loaa ana o ka ike ia'u no ko olua wahi e noho nei a pela iho la i pololei ai ka'u hele ana mai la ianei a loaa iho la oe ia'u. No Habati he manawa loihi i hala aku nei aole oia i hele iki ae e ike ia'u, nolaila mahope o ka pau ana o ko maua aina kakahiaka ma ka po aku la i hala, hooholo iho la au i ko'u manao e hele aku e ike iaia.

"Ua hele aku au i ka haleaina, ka hale ana e noho ana ia manawa, oiai nae ua papa loa mai oia ia'u aole e hele aku ilaila e ninau ai iaia, a ua hoike mai la ka haku wahine o ia hale aohe ua o Habati i hoi aku. Ua hoike aku au i ua wahine la na aie o Habati ia'u i kekahi huina dala no ka holoi ana i kona mau lole me ka humuhumu a pahonohono pu ana i na wahi i nahaehae, ua makemake loa au ia mau dala e haawiia mau ia'u, nolaila e kakali ana au nona no kona hoi mai.

"O ko'u haawina laki no hoi, he mau minuke kakaikahi ma ia hope iho hoi ae ana ua o Habati a ia ike ana mai ana ia'u ua piha loaa oia i ka inaina, pela ka'u ike aku ma kona helehelena, no kuu hele ana aku i kela hale, ua hoao oia e uumi ia huhu on a aohe nae he nalowale. No kona ike paha i ka wahine haku hale a i ole ai oia e ike mai i kona huhu, koi mai la oia ia'u e pii aku me ia iluna, kahi o kona rumi moe, me ka olelo ana mai aohe ana mau dala liilii nahaha ia manawa me ia, in a au e pii pu aku ana me ia e haawi mai ana oia i mau dala a'u i makemake loa ai ia'u.

(Aole i pau.)