Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 24, 17 June 1921 — He Moolelo no LEOLA DALE a i ole Mai ke Kulana Nele a i ka Waiwai-Na Aloha Elua i ka Ipo Hookahi. [ARTICLE]

He Moolelo no LEOLA DALE a i ole Mai ke Kulana Nele a i ka Waiwai-Na Aloha Elua i ka Ipo Hookahi.

"K ae mai e lawe aku i ka'u iflati hoomaikai ana. 110 ka j holopono o keia mau hana piha akamai au; e hoomimaoj nae, ke waiho nei au i ka palapala kauoha hooilina malalo | o ka malu o Mr. Foda. a ma kuu mannoio. aole loa he poe j kupono e ae na lakou e malama i keia komohewa, o na makai wale no," .alaila anehe aku la oia e hole, o ka wa nae ia i pane mai ai ka Haku Eaumona: "Alia oe e awiwi i ka hele aua. aole i pau ka kakou hana 1 maanei," wahi ana me mau 110 o kona paa ma ka poohiwi o Pilipo. 11111 i ino mai la o'Pilipo ihope, me ka hele hoi o kpna mau /naka a hookokoe, alaila pane mai la: "Heaha keia liana au i makemake ai ia'u e kuu hakii I lawanawana aku la ka Haku Baumona ma na pepeiao oi Pilipo i kekahi mau olelo uuku. a ke nana aku ma na maka o na o Pilipo, ua loli hikiwawe ae kela a«io hookiekie a haakei | o ua kanaka nei. a o ka haikea ame ke kaumaha ka mea e j nohoalii iho ana īnaluiia ona, me k«>hiki ole loa iaia ke pane ae a ke onioni ae paha. alaila kulou iho la kona poo ilalo, mamuli o ka maopopoloa ana iaia, ua iioea mai i ka ike;a ana ae 0 kona epa. a ua haulehia hoi na nnnaolann ana o ka hoolala ana nie kona kaikuahine i kinohi, no ke kaa mai o Leola i wahine nana, a e lilo pu hoi ke kakela nona. Mc ka hana nui ua o Pilipo i aea ae ai kona poo iluna, nana aku la i ka poe apau e#noho ana maloko o kela keena, alaila namunamu liilii iho la i kekahi mau huaolelo liailiili, o kona oili aku la no ia iwaho. at>le ma ke ano he kanaka koa a haaheo. aka me he ilio kawa-u la. i hahauia aku i ka huipa ka hoopepe. I kela hala ana aku hoi o Pilipo Oaika, huli aku la ka liaku Kaumona imua o Mr. l ; oila a pane aku la: "Ua maōpopo no anei ia oe ka'u mea o ke kamailio ana aku nei ia M.\ Da"ika? He mau olelo utij<u wale no ka'u i kamailio aku nei, o ia hoi, tua ka la umi-kumamalima o lanuari o ko'u la hanau ia." "Heaha iho la ka pili o kou la hanau i ka kakou kumuhana o keia la?" wahi a Mr. Foda. "Aia kekahi mea ano nui loa iloko o kela la hanau. no ka mea ma ka home o ko'u mau makua o Sr. Geofere kahi i ai pu ai me makou ma kela po. a aole oia i huli hoi kokē mai no ke kakela uei, a hala ka hora umi-kumamalua o ka po, nolaila e ike mai oe āole loa o Sr. Geofere maloko nei o ke kakela ina ka manawa i hanaia ai kena palapala hooilina, a oki loa aku hoi ka hoea ana mai o Mr. Kalaina imua ona, a kakau i kona inoa, elike me ka kela kanaka i hoopunipuni mai ai nnua ou." , . "Akahi a ike i ka waiwai o kena mau mea au e kamailio mai ia e kuu haku," wahi a Mr. Fo<la, me ka unuhi ana ae i ka palapala-fc-waiho la maloko o kona kuka, a kiola aku la iluna o ke pakaukau. me he moo nahesa la, a hooho ae la: "Aole keia he palapala kauoha hooilina oiaio, aka he palapala apuka keia i hUnaia!" "Ae. he palapala kauoha apuka keua!" i pane aku ai o Mr. Kaluka. "Ua mao|)opo mua ia'u ke ano o kena kauoha, no ka mea he elua hora ae nei i hala. ua kakauinoa fija*| o Mr. Kalaina malalo o kekahi palapala hoohiki. e hoole ana i kena palapala. eia kela palapala h.oohiki malalo o ko'u ma!u, me na hoike kupono i kakauinoa i ua palapala nei." "L r a pololei na mea apau a Mr. Kaluka e kamailio mai la, aka nae aole e lilo kela palapala i mea e hookauia aku ai ka pilikia maluna o Mr. Daika a o Mr. Kalaina paha .iua e hookaawale loa ana kela kanaka ia laua iho mai ka hoao ana mai e komo hokai i keia waiwai," i pane mai ai o Kikilā, oiai ua kanaka opio nei e noho mai ana ma ka aoao o Leola, me ke apo ana hoi o kekahi Uma ma ka puhaka o Leola. " "Kia o Mr. Kalaina ihea?' Heaha ko oukou kumu i lawē ole mai nei iaia, a kukulu aku imua o Piliv>o Daika. kela kanaka kolohe iuo lapuwale, no ka hoohilahila ana iaia maloko nei o keia keena?" wahi a Mr. Foda me ka hoike okoa ana mai i kona piha huhu maoli, no kona pulapuia ana e Pilipo Daika. "Aia o Mr. Kalaina i keia manawa inaloko o ka home o Mr. Madena, he manawa v>okole wale no kona e ola ai. a hoi aku ka lepo i ka lepo," i pane ae ai ka Haku Baumona... "Aia ma ka aoao o ka moe o Mr. Kalaina kekahi wahine e nana la iaia. a ma na mea a Miss Cieilia i kamailio mai ai ia'u. me he mea la e hiki ana ia oe e Mr. Kikla Lome ike i kela wahine, wahine lux>kahi no ia au i ike ai nui Laelana', a uona hoi Itk hale au i hoea aku ai. me ka manao malaila no ke'kahi mau fa." "Malia paha e hiki i'o ana ia'u i kela wahine. eia nae aok: no o'u hoomaopopo loa i kona helehelena." i pane mai ai o Kikila. kela wahine nana oe i hoowalewale ma Lad;yia. o ke kaikuahine ponoi no ia o Mr. Kalaina, a imua o kela wahine. 1 hoouna aku ai o Pilipo Daika ia Pole Madena. me ka manao ma ia hana ana pela. e hapala wale ia aku ai kou inoa maikai., a e hookoia ai hoi kekahi o kona mau manao lapuwale e lilo Leola i wahine nana. me ka noho mana maluna o keia kakela ame na waiwai eae apaū o Sr. Geofere. Maloko o kela» hale. i loaa aku ai ke kaikuahiue o Kalaina ame Pole Maelena ia u ame ka makaikiu a'u i hoolimalima aku ai." I ka lohe pono ana mai a Leola me Mrs. Wekela i kela inau hoakaka a ka Haku Baumona. luliluli like ae h ko laua inau ( poo. nie he mea la e milii ana. no ka pakele mahuneliune aiia mai na hana kolohe mai a Pili£>o Dtiika. "No na mea e pili ana> i na leka kolohe i hoommia ae ia'u. e hiki ana anei ia oe ke hoakaka mai i kekahi mea e hoopauia ae ai na pohihihi apau?" i ninau mai ai o Kikiki. "Aole anei e hiki ia oe ke koho mai i ka mea nana kela hana 'kololie e kuu hoaloha? O ka mea nana i kiikau i kela mau leka ap;ui. o ka Ledc Waka no ia, ke kaikuahiue "o l'ilipo. ua komo pu kela mau niea a elua ma ka hoolala ana, e n ,»ho mana mai laua maluna o.na waiwai'apau o Leola." MOKU\A XLH. Aia na bele ke hooinau la i ke kani ku'ilua aiia ma kek auwina la. ahiki wale uo ika hora eono o ke ahiahi. ia wa i hamau iho ai ke kaui aiuu a kaui hookahi wale aku h uo ki bele o ka l)alepule. aolo nae he bele. no ka hauoh. aka h« bele no ke kaumaha, no ka.mea ma ka hora eono o kela ahi *lu, i haalele iho ai o Mr. Kataina i keia ola ana. i ;J iha i tic haawina ehaeha he nui. He mau hora nae mamua o ka make ana o kela kanaka oiai no e iniikai ana kona noonoo. a mamuli o kona h «omaopopo ana. i ka ehaeha maoli am e ke kaumaha o kona uhane. ua hoike ae la oia i na hana hewa apau a Pilipo i lawelawe ai mai ka wa mai e ola ana o Sr Geofere, ahiki wale i kela mana wa, na hewa hoi i komo pu aku ai ua o Kalaina ma ke kokut ana i wahi e holopono ai. *

Ua lioea aku o Kikila ma ka aoao o ka inoe niake o Mr. \ Kalaina, a iinua ona, i mihi niai ai o Mr. Kalaina, no na huikala ana aku a Kikila iaia, alaila' upo'i iho la na inaka o ua : kanaka nei iloko o ka malia. o ka le!c loa ae la no ia o kona • aho hope loa. , Mamua lua ae iihc o keia inanawa o ka haalele ana iho la o ; Kalaina. ka mea paahana a Pilipo Daika, 110 kahi e liuli hoi j ole mai ai f i keia ao, tia haalele iho ua kanāka kolohe nei ame j kona kaikuahine, a holo inaliuka aku la no kekahi wahi ma- ! mao loa. i kau a mea o ko laua piha i ka hilahila, no ke ahu-; wale ana o ka laua mau epa apau i liana ai; a i ka ike liou ana aku o ka mea kakau moolelo ia laua, ma kekahi wahi kauhale i uuku 110 ia, ma Palani Hema, kahi a Pilipo, Daika ame kona j kaikuahine. i hoohala ai i ko laua mau la hope o ka ehaeha, e • auamo ana hoi i na hua awahia, o ka anoano a laua i lulu ai, i iloko o na hana kolohe ame ka epa. . O ka hope loa o na mea i..loheia;'tio laua, u ia 110 ke emi ] hlkiwawe ana mai o Pilipo mai kela kulana hanohano mai | ona J<ela kulana lalawai. aliiki i kona lilo ana i kanaka ma-1 kilo: pela 110 hoi me kona kaikuahine, aole loa laua a elua j i ike iki i ka hauoli o keia ola ana, mai kela manawa mai, a ] laua i hol.o mahuka aku ai mai ko laua home aku, mai ka | puuln aku lioi o na kanaka hanohano; 0 ko laua mau hoa | kukakuka. a e launa -pu ai ma kela wahi hou o ko laua noho | ana aku, o ia no na kanaka o ke kulana haahaa, ka mea a laua i moeuhane mua ole ai, pela ilio la ka hopena e loaa aqa ia; laua. | Maanei i hoea mai ai i ka hookoia ana o ka mea a ka Pala-; pala Hemolele i lioakaka mai ai. elike me ka hua a kekahi e j lulu ai, pela no oia e ohi mai ai i na hopena ehaeha. j Nolaila aole a kakou mea e kamailio hou ai no Pilipo Daika j ame kona kaikuahine, o ka manaolana a laua i 'ipu mai ai, e j lilo i nuiu mea nui ma Lome, ua weluwelu liilii ia, a na ke kanaka a laua i hooili aku ai i na hoino ana he nui i hookau ! aku ai lioi i na hoomaewaewa ana maiuna ona, nana e noho 1 ona i ke Kakela Lome. a e hiipoi hoi ia Leola. he momi ma- j kamae. iloko o kona puuwai. j Mahope iho 0 ka pahola ana ae o ka nuliou hauoli, no ko j Kikila kulana oiaio maoli, oia ka ona ame ka haku o ke Ka-1 kela Lome. o na makua o ka Haku P>aumona na mea mua loa j i pahola mai i ke kono i ka haku hou Sr. Kikila Lome ame j kana wahine hoopalau, 110 ke kipa aku no ko lāua home, 110- : laila ma kela ahiahi. ua lilo na opio i mau malihini hanohano! loa ma kela home nani. I Oiai e noho ana ma kela home, aia o Cicile ma ka i Leola. a i kela ame keia manawa. e paa ae ana na lima o ua j mau wahine opio nei. a iloko o ka noonoo 0 Cicile, me he mea ! la, aole he manawa e ae ana i ike ai i ka u'i maoli o Leola j elike me kela po. He mea oiaio. ua kaawale aku ke Kakela i Lome mai iaia aku..june na waiwai apau o Sr. Geofere Loine, j aka, ma ia makaliia, ua panaiia mai me ke aloha o Kikila,) ka mea liookahi wale 110 a kona puuwai i li'a ai. nolaila ua j oi ae kona pomaikai, mamwa o na waiwai i kaawale mai iaia j aku. j ZMa kela ahiahi 110 hoi, mamuli o ke ko'iko'i loa mai a ka ; Ela Hao ia Kikila e hoike piha aku i kona mholelo. ua haha'i j aku la oia i na mea e pili ana iaia iho. a i kela anle keia ma- j nawa. i ka wa e hoea aku a1 ma na wahi pihoihoi o kona moolelo, e noke okoa ae ana ka Haku Eaumona i ka huro..me ka pa'ipa'i ana i kona mau lima. 110 ka nui maoli o kona hauoli 110 kona hoaloha: me kona haaheo pu lioi i ka lohe ana akti i na olelo mahalo kiekie loa a Kikila nona. "He hoaloha oiaio loa ka VlaT<u Baumona no'u mai kinol)i mai o ko maua kamaaina ana kekahi me kekahi," wahi a Kikila, nia ka mahele hope o kana mau mea i kamailio aku ai e pili ana nona iho, me ka paa ana aku hoi o kekahi lima ona, maluna o ka poohiwi o ka Haku Baumona. "Me ka nana ole ae o ka hooilina o ka ohana Hao i kekahi kanaka i nele i ka inoa, he kanaka hoi e noho hana ana he j kauwa kuapaa, aule oia i hilahila i ka hookipa ana aku iaia j he hoaloha o'iaio nona. lloko o ko'u mau hoinoia he nui. iloko ; hoi o na hana imihala, i hookomoia aku ai au iloko o ka hoo- j wahawahaia e na kanaka o keia wahi, aole i haalele mai kuu : hoaloha ia'u. ua kupaa oia mahope o'u. a ke aie nui nei au i j kuu Uaku nei, no kona auamo ana ae i na ko'iko'i o ka imi! ana aku i na alahele e kaawale ae ai na kikohukohu o na hana j hoomaewaewa a ko'u enemi maluna o'u. "Auhe oe 'e ka Ela Hao. i hoike aku no au ia oe i ka mc;i: oiaio loa, o kuu aloha 119 kau keiki. a 110 kuu hoaloha hoi. ua ! ei aku ia mamua o ka mea hiki ia'u ke hoakaka ae.ma na j huaolelo' maopopo loa; a ina no he mana kekahi nana e kaili j hou aku i ke kakela mai ia'u aku ame na waiwai apau o kuu j makuakane hanauna i make, ua oi aku kuu hauoli e hoopoina I ae ia inau waiwai, mamua o ke kailiia ana aku o kuu liaku nei i mai ia'u aku." j "He hookahi a u mea e hoahe\va loa nei ia oe e Sr. Kikila ! Lome, o ia no kou huna ana i mau ano oiaio, a hoea mai { i ka aina a kou mau kupuna i noho ai. me he kanaka ae'a | malihini la,' i kaiuailio hou mai ai ka Ela Hao. j ' Ke ae aku nei au 110 ka pololei o kena mau ahewa ana mai j au īa u. aka nae, ua hana w-ale aku no au pela, mamuli o kuu ! makemake ole e hookaumaha aku i kuu L'eola, ka mea e noho! ana 110 ke Kakela Lome. "Ia u i haalele aku ai ia Aukekelalia. a holo mai 110 Ene— j laiii, he hookahi manao iloko o'u, o ia 110 ka loaa ana mai ! 0 kuu mkuakane hanauna e ola ana. a ua paa loa kuu manao. j aole e hoehaeha aku i kona manao. ma ke, koi ana akn i na i waiwai o kuu makuakane ana e paa ana. aka e hookuu aku! no iaia e noho. me he mea la. oia maoli no ka mea i kuleana ; 1 ke kakela ame na waiwai e ae. Iloko nae o ko'u kahaha. i kuu wa i hoea mai ai 110 ke kahua e ku nei o ke kakela. lohe mai la au mai ia Leola ponoi i i 113 !- " a . n e kuu hanauna, aua waiho mai oia i ke kakela ame kona mau waiwai apau maluna 0 ka lede opio. iloko o kela mau minuke mua loa o ko maua malihini ana. ua haulehia iho la au i ke aloha no kuu Leola. a hoo- i holo iho la no hoi ko u nfenao. e liuli hoi hou aku no Aukekelaha, a e hoomau aku ma ka hana.hahai holoholona. He mea uuku loa ia u ka lilo ana aku o ke kakela i kuu Ua ,1 l oohailoliia i»ai no hoi kuu manao. e lilo au i nac ° k ? in^ nana; kau ° ha mai ia «- 1 o 1 keia aina. o ia 110 kela mea maemae loa iloko o ke olcin'e'\, 0 a ' a \ C a '° ha ' he aloha I,oia '" c 'ii'ahila oie ai , ao ' : lku , kl »' pomaikai, e lilo mai o Leola i koCal cla ame na ' a °- a,la -" nuulllla °ka lilo ana ti|Lo ke "Vr 11 • auvai a P a " 0 Sr - Geofere. ~ . a kela po a u i lioea mai ai no Lome nei. a oiai au e mamhele ana maluna o ke kahua o ke leakela. lohe iho la au i 0 P OO kanaka no ka niakeniakeia i mea '-okr 1 lna ' iana ' holoholona, o ko'u hooholo ii ia'u ke noh^t l "i™ a , U * keh ku,ana e loaa u, i hiki au āku i W aku ma ke kake,a - 1 hik '' » ia'u ke ike iku hoi i kona k" ' 3 '' 3 e , hoonuu : «na i na mapunawai hu'iH U -i C ,a.'i kau e aku a a"au a* a hoTn ld, i T' ? ih °i " ei no 'ea hui pu aua aku t° P !"° eU k " u,ana kauhale me > Kaluka me Kaluk-, ti" T a . U lo, ° "'alaila. oia ka hui loio nake ai e hana ™ e L,. h °\ kaka aku '? i . ka ' u "■« i makenau loa laua, aole e iPU a " a V" U , n0 1,0i ' e 00110 I,a " Enelani nei. ae,. no ko u hoea ana mai no

i.■ ' ! ! "Me kekahi palapala niai kela mii loio mai. i hoi liou uiai j j ai au 110 Loine nei a waiho aku la i ka'u noi 110 ke kulana luna- | inii no ka aina hanai lioloholona o kuu Leola nei. a ua loaa i'o I mai kela kulana iaiu. no ke koena aku o ko'u moolelo, ua maoj popo ia ia oukou. L'a holopono ka'u mau mea apau i upu ai. ua loaa i'o ia'u ka momi makamae loa a kuu puuwai i li'a mau ai i kc ao amq. ka po. aka uae, aole ia me ka maalahi, aka ina ke kokua pu ana mai a kuu hoaloha nei. kaii keiki ka Haku Bauinona." alaila hopu aku ki o Kikila i ka lima o kona hoaloha. me ke ku ana ae hoi o ua mau kanaka opio nei iluna, aia hoi ma ko laua mau helehcltna pakahi, ke haiamu la ka hoihoi ame ka hauoli. ' ' Minoaka iho la ka Ela Hao, i kela ike ana aku i ka pipilipaa maoli o ke aloha o na kanaka opio, alaila kono aku la i ka'ia mau nialihini hanohano e komo maloko o kekahi keena. i hoomakaukauia -ai na meaai, o ka noho iho la no ia o na mea j apau e haupa, i ka lokoinaikai o kela mau makua oluolu, e kaj mailio ana. a e hauoli ana n? kekahi ona nuhou ano nui ! i halawai mai me lakou. \ ! j Xo ka hora paha aoi aku kela noho ana o lakou e ai. hoi : ; nui ae la noloko ke keena hookipa e luana ai. a oiai e hi'o I | ana kela ame keia, ua ninau mai la ke Kaunawahine Hao: i j "Eia insu ka Haku Baumona e ualowale nei?" ! I "Aole au i ike. i pane ae ai fca Ela iiao, iaia e nanea ana i i | ke kamailio me Mrs. W'ekele. - , | 1 "Auwe. o Cieile kekahi, aole o ? u ike-iaia!" i pane hou ae! j ai ua Kaunawahine nei. 1 1 i Nana aku la o Leola ia Kikila, me ka imoiiuo ana aku o 1 kona mau maka, a ma kahi o ko Kikila pane ana mai i kana I aloha, haawi %mai lā oia i kana minoaka, me lie mea la, ua maōpopo no iaia kahi i nalowale ai o kona hoaloha ame Cicilia. j 44 Ke ole au e kuhihewa aia aku nei laua nialoko oke keena j kahakii, e hele ae au e huli.*' wahi hou a ke Kaunawahine j Hao. me kona hele okoa ana aku. aka mamua nae o kona hoea i ana aku no ka puka o ke keeua kahakii, ua hemo e mai la ka j puka, a oili mai la hoi ka Haku Baumona, me ke kuikuilima > pu ana mai nie Cicilia. aia hoi maluna o na maka o.uā liaku : opio nei ka hoihoi. oiai hoi o Cicilia e lloike mai an*', ma kona | mau ano apau. aia kekalii mea ano t\ui loa. i kamailioia a i | hooholoia e laua i na minuke mamua aku. |hea iho nei lioi olua i nalowale iho nei ? ' i pane aku ai j ke Kaunawahine nie ke kahaha, i ka ike ana aku i kela liiona ; o kana mau keiki. * : I hele aku nei maua e hoomakaukau, no ka liaawi ana aku j ia oukou i kekahi liana hookahaha noonoo," wahi a ka Haku I Baumona oka pane ana mai. "Auhea oe e mama. ua haawi , mai nei o Cicilia i kona ae-e lilo mai i wahine mare na'u, no- ; laila ua loaa ia maua ka hauoli. elike me ia i loaa i kuu hoa- ; lolia ame Leola. v , «T ka lohe pono ana o na makua i kela hoakaka a ka laua j keiki. ku ae la ka Ela Hao iluna. a hopu mai la i ka lima o ! keiki .oiai hoi ke Kaunawahine Hao i puili aku ai ia Cicilia. imua o kona umauina, no ka mea ua piha i'o na maj kua i ka hauoli. I Ma,ka, aoao hoi o Kikila Lome, leu ae la oia iluna. hopu mai 1 1«! īka hma o kona hoaloha. a i mai la: : Aole keia i lilo i īnea hookahaha mai i ko'u manao, no ka ' !l lc . a . a ? , a ". e , i >ke ai, aia iloko o olua pakahi ka : tini i kekahi no kekahi: a ke h&awi aku nei au i kuu lima j akau oka hoomaikai la oe e kuu hoalolia. Aole he mau huaj olelo kupono e ae a u e kamailio aku ai ia oe. koe wale no . kc,a, »vacna o na kauaka opio apau ma Lome nei. o kaua na j kanaka laki maoli ī ka loaa ana ia kaua he mau wahine u'i a | liuapala, e haaheo loa ai ko kaua mau manao, iloku q ko kaua ; mau la e ola aku nei. | La hoea mai la kaua eka makamaka heluhelu. ika hopena i o keia Tnoolclo. a jt»a ka olelo pokole ana ae. o ka la \ hooliloia | ai na opio i hookahi iloko o ke apo o ka. marc. he Ia ia i hoo- | pihafe ai o Loine me na haawina kilaklla loa o ka liauoli. o ; kekahi lao na la ano nui loa ma ka nioolelo o kela wahi. a i no kekahi »iii3U la, ī malamaia ai he mau hana hoohauoli. mt ika akoakoa ana ae mai ka poe waiwai mai ahlki aku i na ! kauwa. \ La inau aku ka noho aloha ana o kela mau kanaka opie jme ka laua mau wahme me he mea la he hookahi o lakou | makualnne. a mai na walnne opio mai, i hoohua mai ai laua i, na hua ohaha. o ko laua niau kihapai kino. ka mea nana i | hooi loa ae i ka hauol, o kela pa* mare. e hoolaukanaka ana ī ke alo o na makua. Ka Hopena.