Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 27, 8 July 1921 — He Moolelo no WILEBA DANUBA a i ole Mai ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano-He Moolelo i Piha me na Hana Hoopahaohao [ARTICLE]

He Moolelo no WILEBA DANUBA a i ole Mai ke Kulana Haahaa a i ka HanohanoHe Moolelo i Piha me na Hana Hoopahaohao

"Aole loa au i lihi launa aku i na mea a oukou e Hooili wale mai nei -no -i na ahewa ana maluna o'u; s a .ma ko'u manao, he pofe»kanaka apau, i nele i na māiiao maikai. O ka mua, aole o Gawila-ko'-u inoa, : aole no 'o'umakuahme> a <oki loa aku ko'u noho ana maloko o kekahi kula nohopaa. Ina nae ua ikaika loa aku 'la ka'u mau olelo ea,- fe hiiikala mai no oukou ia'u." "Manao'anei oē, i "k*omo ana i kena.lole o na keiki Haahaa a ilihiine; ē hiki ana ia oe ke pulapu mai ia inakou ? }Ie keu oe a,fce keiki .hookiekie maoli, a e pono e hookauia aku, kekahi .hoopaji ko'iko.'i maluna ou, i wahi ē a'oia ai oe, aole e hana hou elike me keia," i pikanana mai ai ke inailio ana'a kekahi poropeka. "Ua opulepnle' i'o' inaoil n'o oukou e keia poe. kanakof, »a i 9-l e , H a P? l V ōukou ika oiia; no ka mea aole loa V au i lihi launa iki aku i ka oukou mau mea e kamailio mai nei," wahi a ke. keiki opio, me ka lalau ana iho i kāna ie, a hooinaka aku la no> e kahea elike me kana hana mau: K Efa ka maikai, he keit aku aka makeponp!" aole na'ē PloiKi ka' h'ele ana aku a ua keiki nei, e kahea ai i kana mai'la oia i ka hopuia e kekahi inakai, a ,na .kaiiik'a ekpiu p ,ke kauoha ana aku iaia e alualu mai māhi&pe 6 ke keiki ojiio. ' Kti iiioā o kēia keiki, he haumana e noho ana māloko p ka'u fculā/a iiiA ka mahina aku «aēi i.hala .i holo īnahiikā Mai ar6ia"" E kahea koke aku i kekahi kaa, no ka hoihoi pololēi āna āīeu iaia no ka home o kona makuahnie Mrs. lvori 'nei ma ke alanui. Madikona." Haalele iffo fa J k.a 'iinakai no ka hele ana aku e huli i ke'kahi kāa 1 , me Kk waiho ana iho i ke keiki opio malalo o ka i mālu o kēlā 'poē īeailaka ekolu, ia manawa i noke ae ai o j Wileha i ke klipaka, me ka hooikaika ana e kaawale mai I kēla poē kāhakā mai, ua iike ka ikaika o kela poe kanaka nle hē *rrte'at olē'la i keia keiki opio, no ka mea me ka hana 'nui 'ē |sā,f. la iaiā, me ka aneane no e hemo o Wileha mai ia lakpu.ākil, o ke kumu wale no i pakele ole | 'ai ka opiO, o iā'kā Huli'hoi koke ana mai o lea makai me | kekahi kaa, aia hoi kekahi puulu o na keiki ke ukali mai j la mahope o ke kaa, me ka noke ana i ka uwa, no ka mēa.j 'ua. ike mai la lakōu i ke aumeume o \Vileba me na kan.aka I ēkohi. » I "Uwoki keia niau hana pupiile au e Gawila, e kau koke I ' oe iluna o ke kaa, a huli hoi aku imua o kou makuahine I 'e kakali mai la ia oe," wahi a ke kahunapule, oiai hoi kona mau hoa e hooikaika ana ma ka hapai ana. i ke keiki opio 'iluna o ke kaa,- aole nae he hiki, oiai ke noke mau la no' Wileha i ke kupakā. 1 ' "Aol'e' toA' att u 'e hel'e pti akii ana me. oukoji e keia poe kanaka phpule! E'waiho malie mai oukou ia'u, no ka mea fie airia keiā e 1 hlki ole-ai k'e hoopilikia wale ia kekahi mea! He oi ne ka pono e hhHiou au uo Ladana, >«iamua.o keia jj' f ; ; . . 7Eai t ''c'Gāwft£ āliea la oe hoolohe mai i ka =makou mau olefo P' i "Aole o Gawila ko'u inoa, i lolie oukou e keia poe pu- , pule.!" .. , ./ . • , ''Ua hehenaia anei oe, i noonoo ole ai oe no ka pono o kou makuahine e noho ,mai la me na manao kaumaha uou keiiei!" : v : "Aole o'u makuahine! E hookuu koke ae oukou ia'u, Oj . lawp mai auanei au i ke kanawai iloko o ko'u mau lima, a haawi aku i.ka eha iā oukou," me ke.ku'i okoa ana ae o Wileha i kekahi o ua mau kanaka nei. . Ua hoea mai la ka puulu ona kamalii, a ke- hoopuni la i ke kaa, a ia lakou. i ike mai ai i ke kupaka o ke keiki .opio, e kaawale ae ai oia, ma ka paa ana mai ia na kanaka ekolii, ua hooho okoa mai la kekahi keiki i ka pane ana maj: ' i( "IIuro no ke keiki opio! Nou na mahalo ana he nui, ,no ka hiki ole i keia poe kanaka ekolu ke lanakila maluna 'oii!" I kela manawa nae i hoea mai.ai he-elua mau makai ,'frpu, ā p ia ka ke kan.aka me ka lole o ke kahunapuīe, i pane lfiai ai: ' "Auhea oukou e na kanaka o ke aupuni, p I3akona ko'u iVioa, ke kumupoo oke kula kiekie no na keikikane. O keia kekāhi o na haumana oloko o ka'u kula nona ka inoa o fuluka Oawila, o ke. alanui Madikona. He mau pule ae nei Hala, kona holo mahuka ana mailoko mai o ke kula, eia I<:a oia ma keia hana, kuai olepe. Ke nonoi aku nei au ia 'oukou e kokua mai ia'u, ma ka hookau ana i keia keiki maluna o ke kaa, a hpihōi aku imua o kona makuahine." 1 I ka lōhe āiia o na makai i kela hoakaka a ke kanaka | ia wa i kamailio niai ai kekahi o lakou i ke kēi'ki'opio, i ka fiane ana mai: A "Auhea oe e ke keiki opio, o ka'u kauoha no ia oe, d ia ieou ae mai e kau maluna o keia kaa, me ka hoao ole e k*U-e akir i keia poe keonimana. Aole i kupono keia hana fjiau e ke keiki opio, no ka mea he kulana hanohano ko kou Aiakuahine, a o oe kekahi keiki a na makua ivaiwai, nolaila hopu okoa mai la uā makai nei i ka lima o Wileba, a huki aku la no kahi o ka puka o ke kaa, aka nae pane e aku la ke keiki opio: * "E hookuu kbke mai oe ia'u e keia makai, o oē kekahi i iā ēlikē me keia poe kanaka. Aole o Gāwlia ko'u faolie'p'ii s rnajaiahine, a o.keia ka manawa mua loa a'u | tkē aj"i .leēlā 'po'e ieānaka, a aole lpa: au i noho maloko o kekoH4. teu!avno keikikane. E hookuu koke oe ia'u i keia - mānawa, o nliuli aku auanei kou inau maka!" ' neke.mai la ka*;puulu o na kamalii i ka huro, no kela oMo a Wileßa Danuha, eia nae mamuli o ka nui o na Aij&kfei, hui pli iho me ke kokua aku p na kumukula ekoiu. 'aku keiki' p'oio iluna o ke kaa, e-hiki ole ai ia%ke rtf&i, o ka? liloī aku la no ia, aia ka pahuhopu o, o Mrs. Koni Gāwila e ku. mai la ma ke. alanu' • MMisona. v *• - ■ . '-'•'.O^i<'lce>ka&'e < h010i , 1a, , -'riiē ka paa ana o ke kahunapule ia ■ tia kāmailio tnāi lā oia i ka i ana rriāi: ■ v'**>ēhea la oe e Gawilā, lioala mai ai ina ku-e ana ia me ka nui pu o-kau mau hana hobpitikia?' f - Afcse he pane aku oAVileba i kela mau olelo, aka ke noho - maiie< wale la no oia, me ke ka anā aku i ka iima o keUeahunapuie e paa mai ana iaia, ka mea hoi nana i » ho<?f>%akiv i ka ;hwhu. iloko o ua kanaka nei, a nirfau lfou maii'Mno ka lua oka manawa me ka leo okalakala?" •' anei e hiki ia-oe ke pane māi no ka'u *hinau, no J<e ao* P kau mea i hana mari ai ia mākou'i keia la?" VllaeaJia auahei.ka waiwai o ko'u pane ana aku ia oe. e ' keia.lgafoaka pupule? Aole o Gawila ko'u.inoa, aole no au «i muaia, oukou, ake olēlo aku nei au he ppe kanaka>dpulepule .wale no oukou apau, o ka hoopilikia wale I

ana niii i 'fceksdii'ifeg!ftr f c kuai ana i ka olepetl~wahi e p6tfō ai kona ola ana," wahi a Wileba me ka hoonuhanuha ana ihq. !l •> . "Owai la o kakou ka i pupule, o makou paha, a i ole o oc paha, ? e keia keiki aka paakiki nui wale, Pehea la oe i mai, a e kamailio mai najolelo ku-i amuamu?" • _ "Ina aole oukou'l opulepule e keia poe kanaka ea, alaila ua oi aku ko oukou ino, mauma o. ka pupule, a ke olelo aku nei au ia oukou, maali keia, e hoea .mai ai ikala a oukou e u ,ppn<cj ia*ai r\Q > cjulc6u''fū¥ii. He makaainana. au i keia hana a oukou imuā o ke kamkela'Pel^ane) maj i kekahi hoopa'i._kupoiio"māiuna o ou.kou 'apau?!' - **'Ea, aohe ka hoi >ya(ii mea niaio kau ōlelo e. ka poropeka," i maj ai keleahi o ua'.poe kaiiaka nei. "Ma ka\v nanā o ke keiki' hāna keaka ko ia nei hoa e kohi) ai <( ō ka imumau l wahi e .maiiāoioia aku ai, he pololei wale no īeāna m'au blefo āpau e Uāniaiiio, mai nei." "Iwaena 0 na keiki apau māloko o kē ikula ,o keia ka helu ekahi, mā ke akamai, i ka imi āna i"Yla meā ē h6akaaka ai i ka nui o na keiki; a ke minamina* lōa nei'au, no ka noonoo ole o keia keiki i koria mau kē v 'kilēwk ōlepēiho la ka hana e hele ai mā na alanui e noke ai i'ke kahea me kā lēo "nui, apre kela o ka hana i kupono iaia!" . Oiai kela poe kanaka e kamailio la ia lakou wale no, aia o Wiiehā ke naiia aWu la ia lakou me kona piha loa i ke kaiuaha, eia nae aofe ona panē wale akū, 'a ke nalit la oia, ina he 'piaio na meā a kona mau pepeiao i lohe ai mai ua poe nei mai, alaila ua aneane oia e manao iho, he moeuhane mea i Toaa iaia! MOKUNA m. Aole. he māi; olelo i kamailio hpu ia ak*i e VVileba i kel?. poe kanaka wale.no i ke ku.ana o ke kaa,nia- | muā o ka puka-pa o kekahi hale nani; alawa aku la ka Wileba nana ana iwaho o ke kaā, e ku mai ana he hale kiekiē, 0 ēlia papahelē kē kiekie. ile hale pohaku kela i pe«? ulaulā iā, aiāJioi na puka aniani onionio ke moe/ lalāni la mai ka hale mai maīalo loa, ahiki i Jca eha o na hale, a ma : na ano apau mawaho.ke naua aku,.,o. kela kekahi o na hale 1 kukuluia me ( ka nui maoli o ke dala. >■ " Mahope o ka ukuia ana aku o ke kalaiwa, no ka halihali ana inai i kana mau ohua, lele e aku la he elua mau kanaka, a ku pono mai la mamua o ka ,p«ka o ke kaa, alaila iho aku la o ilalo, me ke ku aku o kekahi kanaka mahope ona, aia mau na manKo hopohopo iloko o kela poe kanaka, no ke .ku-e. mai o ke keiki opio, aka nae, aole- a Wileha hoopilikia k hou ana aku ia lakou, no ka mea ua paa> ka inanao ,o ua keiki nei, e ike oia i mea oiaio.

Elike me kekahi lawehala, pela iho la ko ia. nei ano, aia 0 Wileha ke hele la mawaena o na kanaka hoi ke? kolu e ukali pono aku ana mahop/e ona. I ko lakou ne' hoea ana aku noluna o ka lanai o ka hale, ua aneane hikole i ke keiki ppio ke hoomana'wanui hou iho, i ka nui maoli o kona piha kahaha, a o ia ka.na o ka pane ana mai : , - "Ea, aole e ,hiki ia'u ke o keia hale, nolaila e hookyu mai oukou ē (iele.mai k/ya wahi. aku no ka mea, aole he kohu iki o keiki. ilihune e koino ai iloko o kekahi hale nani elike me keia.". , * I kela manawa. nae, ua welieiā māi la ka pwka o ka hale a ku ana no kekahi kauwa, a i ka 'ikē ana mai i ke keiki . opio, hooho ae lā oia i ka pane apa mai: . . . "Auwe no hoi oe e Puluka Gawila ! Pehea oe i komo a: 1 kekahi lole i kupono ole loa i kou kulana? E kala mai oe e Mr. Dakona, no keia mau olelo a'u, pehea h©i e hik,L ai ia'u ke alo*aef i kaa-a mea o ka -piha«maoli-me ke kahaha!" 1 " . ' ' "Owai hoi ia mea komo ole o ke kahaha iloko Pna. ē uiamina," i pane aku ai ke kahunapule../"E hel&.aku o«. e | hoike i ko haku wahine, ua hoea mai la-.makouwme .Gawila a ke kakali aku nei o ka ike iaia." . Komo akii la lakou nei noloko -o ka rumi hookipa, me ka panee ana mai o ke kauwa i mau noho no iakou nei, hele aku la no ke kii ana i kona haku. M Aole e hiki ia oe-e ke kanaka opiō ke pulapu hou ma' ia makou, \ia lohe pono aku nei nō oe.,i na olelo a Beniamina i kamailio mai nei, uā kuKke ia me ka makou i ikr ai nou, heaha hou iho auanei ka mea i.koe au e manao ai. e hiki ana ia oe ke hoomau mai i kau pulapu ana? Iloko o kena lole au i komo ai me ka manao, pela oe e nalowale ai, aole i kuhihewa iki o Beniamina, elike no hpi me ko makōui kuhihewa ole ia oe." "Ua like no ka pupule o kela kauwa me oukou," i paiie aku ai o Wileba. "Ua manao maoli oukou, he i'a gula ka i paa ia oukou i keia la, o ka mea oiaio ftae, he oopu ka oukou i'a o ka paa ana mai nei, a o ia ka'u e uwalo hoU' aku nei imuā o oukou, e hookuu hou ia'u iloko o ka wai." "Uwoki! E noho malie oe; a e heomanao iho', he hāle keia no kou makuahine, he home hoi i makaukau mau ē hookipa aku ia oe, a e pulama aku i na mea apau nou e pono ai, me kou hele olē e hōoikaika kino, ma kekahi hana 0 ke kulana haahaa," i pane mai ai ke kanaka kahunapule me kona hele nae a piha i ka hoonaukiuki. "He hookahi wale no alahele $ pakele ai oe, mai ka hookauia aku o kekahi hoopa'i maluna ou, o ia kou noho malie e keia kēiki," i pane mai ai hoi kekahi kanaka." • - "O ka oukou mau no ia e keia poe kanaka e kamailio mai nei ia'u, o ka mea oiaio nae, aole owau- ke- keiki-a ou-i kou e huli nei! I lohfe hou oukou ea, eia oukou ke paa wale nei no ia'u me ke kuleana-ole, ā ua aneane hiki ole maol ia»'ii ke hoomanawanui i ke ano o ka oukou mau hana!" Mamua nae o ka hiki i kela poe kanaka ke kamailio hor mai! ua weheia mai la ka puka, a komo ana no ke kauwa. me ka olelo ana mai; e komo loa aku lakou noloko o kekah: keena hookipa, ma ka aoao o ka hale, a malaila e hoea ae ai.o Mrs. Gawila no ka ike ana ia lakou. A|akai aku la ke kauwa i na malihini ma ka aoao akau o ua hale nei, a komo nui aku la iloko o kekahi rumi hookipa Uūku; ua uhi wale ia no na noho apau me na lihilihi kumukuai pipii, aia hoin na paia e kakau mai ana na kii nunui> ma ke kihi o ua rumi nei, e ku mai ana kekahi piano nani. hē pila gita, me ka hapa, a h ( pj kekahi pakaukau uuku, 1 hele a piha.me na pupu hōonānit ame kekahi mau-mea Hoonani e ae he nui, a ka maka. e hoohihi maoli ai ,no ke, ike 'aku ia mau mea. ' .. ] 0 keia ke keena hookipa o Mrs. ; Gawila, āblē nb i oi aku ka u'i amq ka nani, i ,na keena hppkipa, o poe wai,wai .e Nu loka, aka imua nae p-na-malea o ke keiki opip; ua aneane maoli e hiki p. keh* rumi no.kona ike.mapli iho no, la,, aja oia iloko. o ka aina moeuhane kahi \ lualeaiia ~āi., rrie na ole .anā ī ike mua ole ai. , ;_* '\' r 7 V Oiai nae oia e nān : a. ana. rha b a maaneii īuiaia.i ,ike ,aku ai i kekahi maii bokē ī'ka wāiHo ināC rneliē 'mea la, ua hoopoina. lpa ae la> oia, i kpna jnan,ao maka'u , jkd neono'o la oi.a, heaha la na mea jnaikai maloko o kela mau buke, a pehea la i loaa mai āi na moēna weleweka nani, na pua nani npJioi. e kāu. mai ana,rnaluna o ke pakaukau, o ka wa ia ,i Haniama mai-āi "kekāhi puka, a komo aua no ke- | kahi wahiiie o ke kulānā hiehie, o ka moiwahine kona hoa e.kohu āi; ua Wahine nei me kekahi lole bolu, aia hoi na komolima ke anapa la ma kona mau inanamanalima, a ma kōna poo na.kahi omou, i okomoia me na pohaku monii kumukiiai pipii, a ma kona a-i'hoP kekahi lei mana. 1 uia wahine nei o ke l<omo ana māi, a ike aku la i ka

l'nonōho like maj o na keoniniana ikolu inu kaift hookaifri haawi mai la oia i kana kūnou anFia lakoū apāu, aka i |ka nae'i kaii poho mai ai kona miui: m.aka, oka I helehelena o ke keiki opio, holo koke mai īa ōia imua, me [ka hoopahola ana mai i kona limā, hōpu mal la ia Wileba hoopili aku la imua o kona umauma, oleofia nok£ rho lz I no ia i ka uwe, e hookahe ana i kona mau Waimaka o k< aloha oiaio. no kana keiki i holo mahuka mailoko aku o ke kulft. ■ ■ ■ -*• — ; -• - - • Ke noke ; la o Mrs. 'Koiri Gawila ika hookahe i-koga rtiar waimaka o ke aloha keiki ōiaio,'he'mda kau la i ka hele e ka lole o Wileha. e komo ana a lepo, a eel<e ae 113. wahim, -nwei, ke noke la no oia i ka puliki i.ke keiki opioj aia ho I kona mau wgiimaka ke kahe-la maluna o. kona lole .nani j aohe nae he nana ae, i ka inoino o kona lole. lie hookah' I mea nui. o ia nō .ka. loaa hou ana o kanā keiki!\ Nō kekah" I mau minuke nae ka lulumi ana a ua wahine nei, holoi ae I la oia i kona jnatt waimaka a pade iho la: "Auwe no hoi oe e Puluka kilia' keiki aloha. pehea la o( li hoehaeha mai ai i ka manao o'leou makuahine nei? Ut [;hele oe e kuu keiki me he wsii keiki makua ole la, ,ka | hele o kott māu lbl<i e komō tiei a ekaeka maoli ,i kupone j ole loa i kou kulana! Ina ait e huikala aku ana ia oe ne keia hewa ko J iko'i loa au i hana mai ai, pehea, e holo mahuka hou aiia no anei oe? Ke manao nei au, aole oe e hoeha hou rtiai ana i ka manao o kou mama ma keia mua aku Malia paha ua manao oe he hana lealea wale no'kela o koi holo mahuka ana mailoko aku o ke kula, i hoike aku nae au ia 6e e kuu keiki aloha, ua aneane loa oe e hoōkau inai i ka inake maluna o kou makuahine nei." Gi?ii ka makuahine e noke iho la i ke kamailio i kek mau olelp ku i ke aloha ōiaio, ,ke nalu wale Ia no o Wileb< iloko ihō ona i keia manao: "Eia hou no keia wahine oupule; aka nae, he ke.u aku keia a ka wahine oluolu, a 1« mahalo loa nei au i kona mau ano; o ka mea wale no nan : hookahaha loa mai i ko'u inanao, pehea la keia ppe apav i kuhihewa loa ai keiki o ka holo mahilka ana, « 0 keia wahine ho.i ko'u. makuahine ?" I ka pau loa ana o ana a Mrs. Koni Gawila, ki ! ie la oia iluna, a huli akii la imu.a o na keonimana malihini 1 "Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai kiekie an- ' ia oukou e na keonintanff, 110 ko oukou huli ana me ka pauI -iho ole no-kuu keiki nei ,ka inea a'ū i papa loa aku ai i« uokou, aole e hoolaha maloko o na nupepa, no kō'u make make ole no e hookaulana wale ia ae ka inoa o kuu 'keiki.'' Ma ka aoao hoi o na keonimana ekolu, haawi like mai U lakou i ka lakou kunou ani, alaila ninau.hou aku la o Mrs Koni Gawila:

"E oluolu anei oukou c. hoike mai i kahi i loaā' aku ne' keia keiki ia oukou? "Ua loaa aku oia ia anakou ma ke. alanui e ka- ■ lewa olepe ana, a e kahea ana no hoi me ka leo nui i na kanaka," i pane aku ai o Dakona ke kahunapule. : Ua hiki loa ke ikeia aku m'a ka helehelena o kela wahine lia ka hilahila no kela hana a kana keiki, eia nae aole oir i niele hou mai, aka ke hoolohe mai la oia i k$ hoike pih' aku o ke kahunapule i na mea apau,, a lakou i hana aku a malima o ke keiki opio. I ka wa i h<?ea mai ai i ka manawa ō ua poe* keonimaiii' iiei ,e haalele iho ai i kela hale, kii aē la iluna, nie ka liele nui ana mai_e lululima ine ke keiki opio, alai'la'pane ma' !a o Dakona, ke kahunapule. oiai oiā o lakoū kā inea i pa? mai i ka }ima o ka opio : "Ke lana nei kuu manao, e hoea hou ae ana oe no ke kula, ke pau ka pule mahope aku o ka Ia KarL "Ae, ia oe e hoi hou ae ai, aole a kakou noonoo ana ue ..na īliea' i hala, aka t-.nana aku kakou i na mea-e hoea mai ana," i pane ae ai -hoi Jca lua o -iaa keonimana, i kona wa i: lalau niai ai i ka lima o Wileha. " "Ke (aha nei ko'u manaQ, e lilo ana oe i keiki maika' ! ma keia'mua aku, aole hoi e holo mahuka hou, elike me kau i hah'a mai ai i keia la," i pane mai ai.iee kolu o ua pot kanaka nei. Mahōpe iho o ka haawi ana mai o ua poe kanaka nei i ke kunou ana i kā ledē nona kela home; b ko lakou oili aki la no ia iwahof;''a huli hoi niH aku la nb' ke kula, me ka hoo mamaia nae o ko'lakōii manao, no ka loaa hou ana o kek keiki opio ia lakou; oiai nae ua nui ka lakou hana, o ka huli ma iaia, a pela hoi ke aumeume ana, mamua o ke kaa an«\ mai o ka opio malalo o ko lakou malu, mamuli o ke kokur ana mai a na makai. . I ka noho kokoolua ana iho hoi o Mrs. Koni Oawila me VVileha, h'uli aku la ka'makuahine iinua o ke keiki a kama-1 ilio aku la; • "He nani hoi ia ua koe iho la, o kaua wale no, ke makems.ke nei au e ninau aku ia oe e kuu keiki aloha, heaha ke kiimu nui o kou holo mahuka ana mailoko mai o ke kuk a'u i hoonoho aku ai ia oe malaila?" me ka hamohamo ana iaku o kona mau-lima ma ka lae o ke keiki opio, e hoike aku ana hoi i ka uui o kona makee no kela keik-i/ Ke noho haman loa la no ke keiki opio, a o ia ka konr makuahine o ka hoomau hou ana aku i ke kamailio ana: "Ina paha ua ike oe i kekahi mau hana inaikai ole a na kumu o kela kula, heaha no .hoi kou kumu i hoomanawanu ole ai, ahiki i.kuu hoi ana mai, ma kela huaka'i a'u no Europa? Ua hala aku la nae ia ,aohe a kaua noonoo ana no na mea i hala, o ka'u wale no e koi aku nei ia oe, e hoike piha mai i na mea apau i hanaia aku maluna ou!" >"E ka lede maikai, aole o oe ko'u makuahine, elike me ka iilo ole ana o ka Moiwahine o Seba i makuahine no'u,' wahi a \Vileba i pane aku ai, me ka luliluli pu ana. ae o kona poo. "Auwe no ka hoi e! Pehea la oe e Puluka e kamailir. mai nei i kou makuahine i keia mau olelo? Ma kena mar. olelo au e kuu keiki, he keu aku a ka lokoino maoli, e ho ehffeha mai ana i kuu puu\vai, H wahi a Mrs. Koni Gawila i pane mai ai, me ka halo'ilo'i ana mai o kona mau wai' maka. e hiki ia'u ke alo ae, o keia maoli nō ka mea ōiaio loa. Aōle oe he makuahine no'u, aka nae eia iloko o kuu puUwai ka iini ame ka makemake loa, ina o oe i'o ko'u Hiakuahine aloha!" , "He makuahine au nou e he o ia mau .no ko'u anō mai kinohi mai ahiki i a kaua e kamailio nēi/ aole i lpli a'e ma kekahi ano.- o keia mau makahiki loihi o ko kaua noho pu ana, aole loa he wa a'u i hoikeike aku ai ma ko'u mau ano,- a ma ka'u mau hana, aole 'ke iiloha o ka makuahine iloko o'u nou e Puluka, pēhea la oe ! hoole mai ai aole au he makUa nou?" " - ' > Ua komo aku na olelo kui'o a Mrs. Koni Oawila iloko o ke keiki opio, eia nae, aole ana mau mea i hoomaopopo noj ka wa i hala, na mea hou a kela wahine e kamailiō aku lai iāia, o leana mau mēa wale no i ike, o ia na mea o kela wa -j ,a l'aua e kamailio pu la, a o ia ka pane ana mai: j "Ma kau mau oleJo apau, .ma ; kou,,mau ano hoi, ke-l>oiketJ mai jnei oe e ka lede piaikai, aia na manao makee ilōleo ou no'u, ma ke āno lie keiki nāu." "Ae, aole ou makuahine e ae, owau wale uō, e hoopau i j loa oe i ke kapa ana mai ia y u he lēde, ihēa i loaa ai ia oe; (Nna ano inoa? I ko'u wa i mare aku ai i kou makuākahē, j he ēkolu w.ile' no ou makahiki ia'wa, ua lawe mai au ia oe a malama aku mē ke keiki ponoi la na'u. Ua hauai like ia oe me Loi, a ua pii like ae olua me he kaikunane a kaikuahine ponoi loa la, mailōko aku o'u. j M Ua lilo i mea no'u ame kou makuakane e haaheo lon i ai ,ia maua i nana aku ai i kā hauoli maoli o ko olua āno, a 4 i kp olua nunui ana, hooholo iho la maua, aole he hana oi

■ ,T» ">• - - •; ■■ - ...- . aku tf lva j>ōih» nia kō'TiTaißi aoao,--trka4tooimir-wiilt;-«o m olua, no na kula n6hopaa, k'ahi t ai i tur"ike o keia noho kino āna. Ua palaka pu-^hei,ac i kou rmiu la kamalii,*e lioloholo pu ana rt& LoiP' ,r -4--. ! Aole ke keiki_ lawai'a i pane mai, 110 ka inen o kana wale no e noonoo ia no kona niau la~lcamaln,*o ~ia Tcelcas ana aku iloko o na lihia o kekahi wahmfe iViHuiic # peftT%ku ana iloko o tra iima o kekahi waliine okoa, o k« ano. ia p kona ola ana iloko' o kona mau Ia bebe loa, a i kona nUi iki ana ae, o ke ano o ka loaa ana mai o kana mah mai na hunahuna palaoa mai, ame na iwi pipi, c kiolaia inai ana iaia, e ka puulu o ka poe niakilo, kona poe hoi e "holiō ana iloko o kela mau la koli'uli'u i hala. <4 Hoko o kela mau la a olua e noho pu ana me Loi, ua ike aiiei 'oe, a i ole ke hoomanao nei paha, i ko'u pa'i ana aku i ka'u keiki, a hookae aku ia oe ?" i j>ane hou mjai ai o Mrs; Ko,ni Gawila. Luliluli wale ae la no ke poo o Wileha, no ka mea ke ike la oia, aole loa oia i lihi launa aku iloko o ke apo o kela mau olelo e kamailioia mai la iaia, a no kona noho hamau !oa hōi, ua hoomau hou mai la Ho o Mrs, (iawila i ke kamailic> ana: "Ke hoomanao nei no oe e, Puluka, mahope ili6 o ka make ana o kou makuakane, ua hana aku 110 au ?a oe, mc he mea la, e # ola ana no oia. Klike me ka'u ( hana aku ai maluna o ka'u kaikamahiue ponoi, pela no au i hana aku īi ia oe, ke keiki hookahi wale iho 110 a ka'li kane, a makna» <ane hoi ou." Ile nīea makehewa waleno na \Viltha ka hoole aan mai, īo ka mea aole i mao])opo iaia kela mau mea e kaihailioia iku la iaia, he oi aku ka pono o leona noho malie ana alai|a Hoomaiii hou aku la no o Mn;. Koni Gawila i ke kamailio ma mai: "Aole oe i poina e Puluka, i ka wa i emi mai ai ka ikaika ko'u kino, hoolala iho la au e holo nQ Kiuopa, no ka īoolanalana ma'i ana, me ka paa o kuu manao, e lawe pu iu ia kuu kaikamahine ma kela huaka'i, aka ua hoole mai ko kahu, Mr. Kotani, enoho no oe ma Aemnka, nolaila hookomo aku 1a au ia oe inaloko o ke kula nohonaa o na keikikane, a no kou pono, a no ka pono no hoi o kuu kaikamahine,,hookomo aku la au ia Loi maloko o kekahi kula, Ojka manao o ko'u hana ana pela, i hiki ai no ia olua ke ike ihau aku kekahi i kekalii. a owau hookahi wale no ke holo no Kuiopa. O, e Puluka. o keaha hou aku fa ia hana a kekahi makuahine e lawelawe ai 110 kekahi keiki opio elike me oe?" "Aohe mea hou aku i oi mamua o kau mea i hana ai," wahi a \\ ileha, me ka hiolo ana mai o kona mau waimaka, mamuli o kona hoomanao ana ae, aole oia i ike i ke alohn oiaio o ka makuahine, elike me na olelo a keia wahine c hua'i aku nei imua ona. "īna pela, pehea. la oe e kuu keiki aloha, i hoehaeha mai ai i kuu noonoo, ma ka hoole ana mai, aole au he makuahine nou, aka he wahine okoa loa, i mihimihi o)e aku ia "»e, mai kou wahi wa uuku loa inai ahiki'i kou kanaka makua ana i keia manawa?' . .. "Auhea oe e kuu lede, ua kuhihewa loa oe, aole au i kamailio aku.nei he wahine okoa oe; oiai no nae o ka mea oiaio loa, aole.'o oe.ko'u makuahine, a aole no hoi oe he wahine .okoa loa. Uoko o kuu puuwai nei aia ka iini ame niakemake, ina i'o owafi ka mea imua o kou alo, au o ka nialama ana me.he keiki ponoi la nau," i pane mai ai u )\filet>ā; nie ka noke ana i ka uwe, me ke kaumaha maoli. No kēla noke o Wileha i ka uwe, aole i lohe pono mai o Mrs. Gawila i na olelo hope ana o ka hoopuka ana mai; lalau aku la nae ua wahine nei i ka lima o Wileha, a pane aku la: "E hoopau i ka uwe ana e kuu keiki, aole au i manao e nku ia oe mn kekahi ano. O ka'u a'o wale no ia oe, mai lu>ao oe e haalele inai i kou makuahine iiei, ma keia mua aku. "Ma ka la o ko'u lele ana mai ka mokuahi mai, o kahi a u o. ka-holo ana aku, ma ke kula no ia a'u i hoonoho aku ai ia oe, me kuu manao, e hoihoi mai au ia oe ame kou kaikuahme no ko kakou home nei; iloko nae o ko'u kahaha, i. owili pu ia me ke kaumaha, aole iho la oe i loaa ia'tt, aka ua holoinahuka aku no kekahi wahi i maopopo ole. _ Ua hala aku la nae kela, aohe a kaua hoi hou ana aku ihope, e kuekaa hou ai i'na mea maikai ole. o ka'u wale no ia oe e kuu keiki, e hooia mai oe imua o'u me ka oi<&jp loa, aole oe e holo mahuka mai ia'u aku, oiai kou mau makahiki o ke keiki 00 ole, ina oe e 00 nia ke kanawai, aole a u mea e hana aku ai, koe wale 110 ka ike ia oe nia keleahi kulana hanohano< !•, ae uipi ana anei oe e hoohiki imua 0 kou makuahine e Puluka?" "Auhea oe e kuu lede, ua makauk.iu.loa au e hoohiki aku ma lrau mau uiea apau i niakemake mai ai ia'u e hana aku, ina he mea ia e hooluoluia ai kou manao! lle mea makehewii wale 110 ke kamailio pu ana me ka poe ooulepule, he oi aku ka paakiki o ko lakou poo imua.o ka pohaku, E noi : lKu ana nae au i kau mau huikala e an-i mai ia'u i keia manawa, i noho aku kakou. a i hoea mai kekahi manawa ma kēia mua aku, au e ike ilio ai i kou kuhihewa, mai kaj)a mai ia'u. i kahi keiki komohewa. no ka mea. mainuli wale no t>kou paakiki, i ae ai au e noho pu me oe." "K hoopau ko kaua kamailio ana inaluna o keia kumuhana e Pnluka, eia aku > l.oi a hoea mai. e hele mai ana e īlee ia oe." Ta pau ana iho no o kela ma uolelo a Mr<. r,awi!a o ke. kamailio ana mai, weheia mai la ka puka, ma ka aoao mai o ke keena hookipa uuku a laua nei e noho nna, a komo ana no o .Loi, he kaikamahiue opio kino oilalahi. a ia Wileha 1 ike aku ai K ua hoopepe wale iho la no oia, i kau a mea oka hilahila nona iho, no ke kupono ole i ke ano o leela kaikamahine, ame ka wahine hoi e noho mai ana imua ona.

MOKUNA IV. O keia ke kaikamahine ponoi a Mrs. Koni Ga\vila, na kulike no ka u'i o kona helehelena, me ka helehelena o kona makuahine; ua kahikoia lioi oia me kekahi lole keokeo, aia ■ hoi maluna o kona mau maka ka hoihoi, a i ka wa i ike I aku ai o kona makuahine iaia pane koke aku la me ka piim hoihoi: "Eia kou kaikunane e Loi, ua huli hoi hou mai nei oia ■ imua o kaua," wahi a ka makuahine imua o kaha kaika- ' mahine. | 1 kela lohe ana no o Loi i kela mau olelo a kona mnkuahine, alaalawa ae la kana nana ana ma o a maanei,. a ike i i'o aku la i ka noho mai o kona kaikunane, o kona hoomaj kk mai la no ia e hele imua. a o ke apo wale aku no hoi I koe ia Wifeba,' no ka hoikē ana aku i kona piha maoli me ka hauoli no kela halawai hou ana o laua, kuemi hou I mai la oia ihope, me ka hooho ana ae: ! ! ■''A.uwe no ka hoi oe e Puluka e, he keu aku oe a ke'keI iki pelapela 'maoli! īhea oe kahi i lalau ai, oili mai nei ; me ke keiki moelepo la?" "O ke anp iho la atnei ia au e hookipa mai ai i kou kai\unanc e kuu kaikamahine? Ii hoomanao i ka olelo nane no ke? keiki uhauha, t ike oe i ke kohu ole o kena mau olelo aū; 'e ku a hilahila okoa iho ai oe," i pane mii ai kā makūahinfe i'a Loi. "Aulfea oe e mama, ina penei īho la ke ano o ke keiki uhauha i huli hoi mai ai imu& o kona makuakane, manap au, aole lok e apo mai ana kona makua, a hookipa aku iaia, | aka ē hele mua ana kela keiki uhaiiha e holoi i kona l*po, | a komo mai i lole maemae, mahope aku o kela manawa, € puili mai no au.inei kona makuakane iaia." I (Aole i pau.) 4