Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 28, 15 July 1921 — Page 6

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Noelani Nakoa
This work is dedicated to:  Ke Akua

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

6                     NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, IULAI 15, 1921.

 

(Aole i pau.)

 

He Moolelo no ko

 

Helena Simoa Lanakila Ana

 

A I OLE

 

Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona

 

            Elima minuke ma ia hope iho, ua holo aku la ke kaalio me ke kahukaa no hoi e kau ana ma kona noho mamua o ke kaalio, me ke kanaka kauwa helewawae e kau ana maloko o kona pahu mahope o ke kaa, a o na hoaioha kahiko no hoi, he mau kanaka waiwai like no a elua, a he mau hoakula like noloko o kekahi kula kiekie maloko o Nu Ioka, maloko o ke kaa, no ka Paka Kuwaena nui o Nu Ioka.

            Ma ia ahiahi iho aneane ma ka hora ewalu, hoea aku la o Mr. Beniona no ka hale o Helena ma e noho ana a hoolaunaia aku la oia imua o Mrs. Simoa, oiai oia e noho mai ana okuu maluna o ka noho maloko o ka rumi hookipa i hoolakoia me na lako hale nani a me kela ano ohaoha a hoihoi a lakou e hui mau ana mamua aku i halawai ae ai laua me ke aloha pumehana.

            Ua piha loa oia i ke kahaha ame ke aloha pu ia hui ana ae me ko Mrs. Simoa helehelena mai kela manawa hope loa mai ana o ka ike mua ana, eia nae aole oia i hoikemaka aku i kona kaumaha ua uumi wale iho la no oia ia mea iloko ona, o kana mea nae e nalu ana me ke ahewa iloko ona no Mrs. simoa, oia ka hoike ole ana mai iaia no ko laua pilikia a hala loa, e loaa aku ai la hoi kekahi kokua iaia i ka manawa pono, ame he mea la oia kana e hopohopo ana, ua hala hope loa paha ka manawa e hana aku ai no ka imi ana i kona ola.

            I kona manawa i hoike aku ai no ka loaa ana o ke kanaka nana e kuai kela wahi o laua ma ke kuahiwi Adironadaka, aneane e hiki ole ia Helena ame kona makuahine ke uumi i ke laua mau waimaka no ka holopono o ka Mr. Beniona hana o ka huli ana i kekahi kanaka nana e kuai i kela wahi hale o laua me ka aina.

            “Ua kamaaina ka ia Mr. Jones kela wahi hale o olua ma ke kuahiwi, pela mai kana olelo ia’u, i kuu manawa i hoike aku ai iaia e kuaiia ana ia wahi, a ua aa oia e kuai ia wahi, a ua haawi mai elima kaukani dala no ka hale ame ka aina, a elima haneri dala no na lako hale, a olua apau. Ua makemake loa oia e lilo ia wahi iaia a ua olelo mai ina no no ko olua hoopii ae i ke kumukuai maluna ae o kana i haawi mai nei ua ae no oia no ia kumukuai,” wahi a Mr. Beniona o ka pane ana aku.

            Ua piha loa o Helena ame ka makuahine i ka hauoli no nei hoakaka aku la a Mr. Beniona me ko laua hoopiha pu ia aku i ke kahaha no ka hikiwawe loa o Ka Mr. Beniona huil ana a loaa koke ke kanaka nana e kuai mai kela wahi hale o laua me ka apana aina. “O. e mama, he hana hoomama loe mai keia i ka noonoo oiai kaua e noho nei me na manao luuluu no ka nui o na pilikia!” whai a Helena o ka hooho ana ae me ka hauoli me ka haalulu nae o kona leo, a e haale pu mai ana hoi na waimaka ma kona mau lihilihi.

            “Akahi iho la no ahiki ke hana aku a holopono ka kaua papahana i hoolala ai na loaa ke alahele e loaa ai ke dala me ka maka’u ole i nei mua aku, a ke manao pu nei no hoi au o kela kumukuai i haawiia mai la ua kupono loa no kela waiwai e hooliloia aku ana.”

            “Pe-la no,” i pane mai ai ka makuahine me ke ano ulolohi o ke ano kanalua a oiai oia e noonoo ana ia manawa, ina he oiaio e pii hou ae ana ka waiwaiio o ia wahi ma ia mua aku, alaila he makemake oia, ia pii hou ana ae o ka waiwaiio nona ia.

            “Ua ninau aku nae paha oe ia Mr. Jones ina he makemake kona e lawe i kela wahi ma ka molaki?” wahi ana o ka ninau ana mai ia Mr. Beniona.

            Minoaka iho la ke keonimana; ke noonoo la oia ua like no ka ka makemake o nei wahine e nui aku na pomaikai e loaa iaia elike me ko kekahi kanaka e ae e makemake ana e nui mai ka mea loaa iaia, a pane mai la:

            “Ae; ua hoakaka aku au ia Mr. Jones no ka molaki ana ia wahi, eia nae aohe makemake ona e hoopukapuka aku i kana dala ma ia ano he oi aku kona makemake e lilo oia i ona no ia waiwai.” i pane aku ai o Mr. Beniona. “Ma ka hoike maopopo ana aku ia oe o keia haawi ana no kela wahi ou he nui a he hoopomaikai ana mai no hoi ia ia oe, oia maoli kona makemake no ka mea, ua aloha oia ia oe no ko’u hoike ana aku i kou pilikia, a i hana kokua nana ma kona aoao, pela oia i aa mai ai e kuai i kela wahi ou me na dala a’u o ka hoike ana aku nei ia oe, a ke manao pu nei a u ina aole oe e ae koke mai ana i nei haawi ana he hana kuhihewa loa ia ma kou aoao.

            “Ua makemake o’a e lilo koke kela wahi iaia me ka hoohakalia hou ole aku a kekahi manawa, a ua waiho pu mai oia i ke kauoha ia’u e haawi aku ia oe ma ke ano hoopaa i ke kuai i elima haneri dala i keia po, a o ke koena aku i ka manawa e holopono ai na mea apau no ia kuai ana. Ma ke ano hea la au e haawi aku ai ia oe ma ke dala maoli anei kou makemake a i ole ma ka bila dala paha a nau no hoi ia e kikoo aku i ka banako?”

            “Ea, e mama.” wahi a Helena me ka hoihoi i ka manawa ana o ka ike ana aku i ka mohala maikai mai o na maka o ka makuahine; e hoole ana anei oe i nei haawi a Mr. Jones no kela wahi o kaua, aole pela ko’u manao?”

            “Aole, e kuu mea aloha,” i pane aku ai ka makuahine, me ke kani pu ana iho no nae o kana uhu no ka minamina; “mai hoahewa mai nae oe ia’u no ke apono koke ana aku i nei haawi a Mr. Jones a no ka mea, e ike mai oe i keia me ka manawa laihi au i hoolala ai no ke kuai ana i kela wahi apana aina a pela no hoi me ke kukulu ana i kela wahi hale e ku mai la maluna iho, a malaila no hoi kaua i hoohala ai i kekahi mau la ikiiki o ka makalii no na makahiki lehulehu aku la i hala, nolaila e ike mai oe, e kuu kaikamahine, ua lilo na kui ame na apana pili o kela hale i mea nui a i mau mea aloha a minamina no hoi na’u.

            “Aka, oiai kaua eia iloko o ke kulana kupilikii loa e hiki ole ai ke au ae ma o a maanei i mea e loaa mai ai ke dala ia kaua, nolaila e hoolilo io aku no paha me ka minamina nui no nae o ko’u uhane, a oiai aohe o’u makemake e waiho a nui ke dala maloko nei o ka hale nolaila e haawi mai oe, e Mr. Beniona i hookahi haneri dala ma na bila a o na haneri dala aku i koe eha e haawi mai oe ma ka bila no ke kikoo ana aku ma kekahi banako maloko nei o Nu Ioka a no ka mea he hana naauao ole ka malama ana a nui ke dala maloko nei o ka hale, oiai he mau wahine wale no makou apau e hiki ole ai ke palo aku me ka poe kolohe, ina no ka hoea mai o ia poe i keia hale. Pehea la keia manao ia oe e Mr. Beniona?”

            “O. naauao ke haawi aku nei au i ka mahalo ia oe no kena manao naauao au i hoakaka mai la, “wahi a Mr. Beniona, a huki ae la oia i ka buke banako mailoko ae o kona pakeke a pela me ka peni, a hoomaka iho la e kakau i ka huina o eha haneri dala no ka Mrs. simoa kikoo ana aku i kekahi o na banako maloko o Nu Ioka a helu pu iho la hoi i na bila dala a piha ka haneri, a haawi aku la iaia, me ka hoakaka pu ana aku ia manawa hookahi.

            No ka hoomakaukau ana i ka palapala kuai ea ha’u ia e hana mai ia’u e hoi aku ai i keia ahiahi i ka hale, a i ka manawa e makaukau ai hele hou mai au mamua ae o ko olua manawa e makaukau ai no ka hoi ana aku e noho ma kuaaina, no kou kakauinoa ana iho ia palapala kuai. Pehea la ia i kou manao?”

            “O, ua pono; heaha ana la na hoolilo apau no ke kakau ana i ka palapala kuai ame ka hooiaio ana maloko o ke keena kakaukepe?” wahi a Mrs. Simoa o ka ninau ana mai.

            “Mai noonoo mai oe no ia mau hoolilo, na’u e auamo ia mau hoolilo, o ka’u kokua hoi ia ma ko’u aoao ia oe.” wahi a Mr. Beniona, me ka helehelena e hoike aku ana aia iloko o kona uhane he aloha kuio no ka wahine mai.

            I ka holopono ana iho la o keia hana ua hoike mai ko Helena helehelena i ka houoli o kona naau a hoomaka ae ia oia e akaaka, elike me kekahi keiki uuku loa, oiai oia e lawe mai ana i kahi ekeeke waiho dala a ka makuahine aohe wahi keneka hookahi oloko i wahi e waiho ai no bila dala o ka loaa ana aku la ia laua mai ia Mr. Beniona aku. “O, he kokua nui keia i loaa iho la ia kaua iloko o keia manawa kupilikii loa, i ka manawa a kaua e auwe ana e au ana hoi i o a ianei no ka loaa mai o kekahi kokua!

            “O, e Mr. Beniona, aole hiki ia oe ke ike iho i nei manawa i ka nui o ka hauoli i loaa ia’u, me keia mau bila dala apau a’u e ike nei, a eia hou, aole i kana mai ko’u mahalo nui iho la ia oe no kau kokua i hana mai nei no maua, no ka mea mamuli ou i loaa ai ia maua keia mau pomaikai nui: ina aole o maua hoaloha ma keia wahi pehea ana la ko maua pono, e make ana paha maua i ka pololi aka aole no nae i pokole ko ke Akua lima e hiki ole ai Iaia ke kokua mai, no ka mea, wahi ana ma kana olelo. Aole au e haalele ana ia oukou a nele. Owau pu me oukou i na manawa apau; a i nonoi mai oukou i kekahi mea ma Ko’u inoa e hooko aku no au!” a hooki iho la e Helena me ka haloiloi o na waimaka ma kona mau lihilihi.

            “Aole no hoi e hiki ana ia oe e Miss Helena, ke koho iho i ka nui o ko’u hauoli no ka lilo ana i mea paahana ma keia hana no ka imi ana no ko olua pono,” i pane aku ia ke keonianma.

            “Ua pau ae la keia hana, a e noonoo ae kakou no na lako hale, a olua, “wahi hou ana, me ka alawa ana ae e nana ma o a maanei o ka rumi hookipa. “Ua loaa pu ia’u kekahi mea i makemake mai no na lako hale apau o olua, oia mea a’u o ka hoike ana aku no ka hoolimalima o nei mau lako hale apau he kanaka wahine ole a e makemake ana hoi i kekahi hale elike me keia ma keia kulanakauhale, he wahi hale uuku elike mekeia, me keia eha a elima mau rumi, a i hoolakoia hoi me na mea apau e oluolu maikai ai ka noho ana, i loaa i wahi nona e noho ai ke makemake oia e holo mai i ke kulanakeuhale nei a noho no kekahi manawa.

            “He kanaka kaahele mau oia, e hele mai ana a noho iki maanei i kekahi manawa a hele aku ana a ma kekahi manawa, wahi ana o ka olelo ana mai ia’u, no elua a ekolu pule ana e nolio ai maanei, a i ka manawa e pau ai o kana hana, hele aku ana he wahi okoa, a ke manaoio nei no au e ae ana no oia e lwae i keia mau lako hale apau a olua eia no kana o ka olelo ana mai ia’u, ina au e apono ana i ka hooilimalima o nei mau mea apau o kona apono ana no hoi ia, no ka mea, ua waiho mai oia i ka hana apau iloko o ko’u lima.

            “O kana wale no o ka olelo ana mai ia’u, ina no ka lilo o keia mau mea apau iaia, me ka hoolimalima a lilo pu me ka hoolimalima o keia hale, e huli aku ana oia i kanaka a wahine paha nana e malama i keia hale me ka malama mau i ka maemae o na rumi oiai oia ma kahi e a i kona manawa e hoea mai ai i keia kulanakauhale aohe hoi ana huli ana aku i mea nana e hooponopono a e hoomaemae i ka hale nona, a o kekahi, i kona manawa e hoea mai ai aohe ana hele ana aku ma kekahi mau hokele e ae e ai no ka mea, ua lako keia hale i na mea apau, o kona wale no o ka hele mai a noho a hele aku ana.

            “Malia paha e loaa ana no ia olua kekahi kanaka a wahine kupono a olua i ike ai nana e malama i keia hale; ma ko’u manao aole ana no hoi paha e nele ana kona uku no ka malama ana i keia wahi. Aohe makemake o Mr. Hones e noho maloko o na hokele, oia kona kumu o ka makemake ana mai e lilo keia wahi iaia, i wahi nona e noho ai, he wahi kaawale mai ka lehulehu mai o na kane ame na wahine o ke kulanakauhale e hoouluhua ole ia ai kona noonoo, oiai oia e noho ana no kekahi mau la kakaikahi maloko o keia kulanakauhale.”

            Lamalama koke ae la ko Helena helehelena ia manawa no ka hauoli, i kona manawa i haupu ae ai a pane mai la i ka makuahine:

            “E mama. Aole anei ou manao he wahine kupono loa o Mele Wadale no ka noho ana iho ma keia hale a nana e malama?” i ninau mai ai oia i ka hooki ana iho o ka Mr. Beniona kamailio ana.

            “Ke kanalua nei au nona malia paha o lilo kana bebe i mea hoopono i na mea liilii maloko nei, E pane mai ai ka makuahine.

            “He bebe anei kana?” i nanau aku ai ke keonimana, no kona noonoo ana iho e lilo ana paha auanei kela bebe i mea hoala i ka hiamoe o Mr. Jones i ka po, no ka mea, ua maa ia na bebe he uwe a he hoohana i kekahi manawa ke loaa i ka ma’i a i na manawa e ae no kekahi.

            “Ae, he bebe kana, aka, he bebe maikai ia he noho malie aohe ona hoohana mai i ka makuahine; aole oia wale he wahine opio ike o Mele Wadela i ka malama ana i ka home me ka maemae, he maemae pu kona mau aahu ame kona helehelna, he wahine opio i hoonaauao maikai ia a he makaala no hoi ka malama ana i kana bebe a ke manao nei au ua kupono loa oia e noho maanei, a ke manaoio pu nei no au he wahine maikai loa oia no ka malama ana i ka hale. O kekahi no hoi, o keia kahi kupono loa nona e noho ai oiai oia e makemake loa ana e loaa i home nona e noho ai. O e hooponopono koke ia i nei manawa oia ke noho maanei!” wahi a Helena, me kona makemake loa ia manawa o Mele ke noho ma ia hale.

            Iloko o ia manawa ohohia o kona noonoo, hoakaka mai la oia imua o Mr. Beniona i ko Mele Wadale moolelo mai ka mua a i ka hope, ko Mele halawai ana me na pilikia ame ka hana maikai hoi i hanaia aku nona ame kana bebe, a no kona ike aku i ko Mele pilikia maoli me ka nele i ka mea nana e malama mai iaia me kana bebe, ua noi aku oia iaia e noho mai me laua no kekahi manawa, oiai oia e aneane loa ana e pau ka manaolana no ka loaa o kekahi kokua iaia.

            Aole oia i hoakaka aku ma kahi o ko Mele moolelo e pili ana i kona haulehia ana i ka hewa me Habati, no kona makemake e ike ole ia ae ia wahi o kona moolelo aka, ma kahi wale no o ko Mele halawai ana me na popilikia oiai oia e noh ana maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka a e hakaka ana hoi me ke kaua hahana o kona ola ana, a e like me ko Helena aloha no Mele, pela no hoi ke keonimana i hoike mai ai i kona aloha nona.

            Aohe mea hiki ia Mr. Beniona ke hana mai, aka, o kana nae o ka i ana mai, e kuka mua aku ana oia me ke keonimana i makemake mai ai ia hale, a ina he makemake kona e hoonoho ia Mele maloko o ia hale ma ke ano hoao no kekahi manawa, e hoi hou mai ana oia a hoike mai ia laua no ka laua mea o ke kuka ana ma kekahi kakahiaka Poakahi ae, ka manawa ana e hele mai ai no ke kakauinoa ana iho o Mrs. Simoa i ka palapala kuai.

            Ua pono ia manao o Mr. Beniona i ko Mrs. Simoa hoohoo. Malia paha e makemake ana oe e ike a e halawai me Mele i nei manawa?” i ninau koke mai ai o Helena “l keia la iho no kona hiki ana mai ianei, a ua noi au iaia e noho mai me maua maanei a hiki i ka Poakahi, a ua ae mai oia, a eia oia maloko o keia hale ma keia manawa.

            “Pela iho la ko’u manao. “i pane mai ai o Mr. Beniona, no ka mea, he makemake au e ninau aku iaia i kekahi mau ninau, oia hoi, ina e makemake ana oia i keia hana e haawiia aku ana iaia, oia hoi ka malama ana i keia hale ame ka ole?”

            “Ina pela ua pono, nolaila e hookuu mai oe ia’u a e kii ae au iaia,” oaa aku o Mele iaia e hoao ana e hoohiamoe i ka bebe maloko o kona rumimoe.

            Hoakaka aku la oia ia Mele i na mea apau a lakou o ke kamailio pu ana mai me Mr. Beniona, a ia lohe ana mai o Mele ua piha loa oia i ka hauoli, me ka mahalo pu mai ia Helena no kona hooikaika ana e loaa kona pono ame kona wahi e noho ai.

            “E Miss Simoa, i kau’ nana iho ua like keia home me ka lani ia’u, mahope o ko’u noho ana maloko o kela wahi hale polopolo, a i piha me ka lepo no kekahi manawa i hala aku la, “me na waimaka e haale mai ana ma kona mau lihilihi. Iau iho ua oi aku oe mamua o kekahi mea i pilikana mai ia’u!

            “No keaha no la hoi kela ame keia mea he uhane kona e aloha ole mai ai i na kaikamahine i halawai me na haawina popilikia o keia noho ana, a haawi mai hoi i kekahi  hana e hapai ae ai ia lakou iluna, aole hoi ka hehi iho ia lakou ilalo iluna o ka lepo me he mau opala la? E lilo ana oe i mea aloha na’u i na la apau o ko kaua ola ana a na ka make wale no e hookaawwale ia kaua no ka mea ua nui loa ka maikai au i hana mai ai no’u ma keia la mamua o kekahi pilikana e hana mai ai no’u wahi a Mele.

            “O ke kane a wahine oiaio ma ka naau e hoike mau mai ana lakou i ko lakou aloha a e hoao mai ana no hoi e hoohauoli ae i ka naau o ka poe i kaumaha, no ka hoomama ana ae i ko lakou mau luuluu. Ua loaa ka noonoo i kekahi manawa o ka poe e hehi ana i kekahi poe malalo o ko lakou mau kapuai wawae, elike me ia au o ka olelo ana mai la, aia no he mau manao huna maloko o ko lakou naau a ua loaa ka manao ia lakou o lakou no ka oi, “wahi a Helena o ka pane ana aku. “E oluolu oe e hoike mai, he hiki no nae paha ia oe ke kuke?”

            “Ae, no ka mea, i ke kula a’o kuke au o ka hele ana no hookahi makahiki mamua o kuu haalele ana aku i ko’u home. He hiki ia’u ke hana aneane e apu loa na meaai, a he makemake no hoi au ia hana o ka malama i ka maemae o ka hale, “whai a Mele o ka pane ana aku, me ka hoihoi o kana kamailio ana ame kona mau maka no ka loaa o kana hana ame kona wahi e noho ai.

            “O, hauoli au i ka lohe aku la i kena mau olelo au. Ina pela hele mai e kamailio pu me Mr. Beniona, aia oia i ne manawa e noho mai la me mama, a e manaolana aku kana o ke keonimana e hoi mai ana ianei e noho ai e haawi ma ana oia i manawa no ka hoao ana ia oe oiai hoi maua e noho ana ma kahe e.”

            Nolaila hele aku la o Mele e kamailio pu me Mr. Beniona a i ka ike ana mai o ia keonimana i ko Mele opiopio loa me ka maemae pu no hoi o ka helehelena, a oiai ua lohe mua aku hoi oia i koua o Mele moolelo walohia mai ia Helena aku, ua hoopoha loa ia aku ke keonimana i ke aloha me ka menemene pu; ma kana nana mai me he mea la he kaikamahine o Mele i malamaia me ka maikai, me ka pulama mau ia, a ua hoonaauaoia no hoi ma na anuu like ole a eia nae, ua komohia loa ka wahine opio iloko o ka pilikia, a oia ka Mr. Beniona manawa i hooholo iho i iloke iho on e kamailio aku ana oia i ka hoaloha ona i make make mai la ia hale e hoao oia ia Mele no kekahi manawa ma ke ano i wahine nana e malama ia hale nona.

            Ua maopopo i ua o Mr. Beniona e hoohala ana o Mr. Jones i kekahi mau la o ka makalii maloko o ke kulana kauhale o Nu Ioka, a o ka hapanui no o na la wela ma na aina pili kahawai, molaila e liilii loa ana kona manawa o holo mai ai i ke kulanakauhale, a i hoolimalima wale ma no oia i na lako hale ame ka hale no kona manao e kokua wale mai no i ka wahine ana i aloha ai i kona mau la opio, mamua o kona makemake io maoli e noh maloko o ke kulanakauhale a oiai he kanaka nui oia o ke dala ame ka waiwai pu, ua hiki iaia ke haawi mai i ke kaikamahine hoauwanaia i ka hale ana e hoolimalima ana a ma ia ana e kokua aku ai i ka hana maikai i hoomaha ka hanaia ana e Mrs. Simoa ame kana kaikamahine.

            “ Hiki ana no anei ia oe ke hoi koke mai a noho maanei?” wahi a Mr. Beniona o ka ninau ana mai ia Mele, i ka manawa a ua o Mr. Beniona i eu ae ai a ku iluna no ka hoomakaukau ana e hoi aku no kona home.

            “Oia ko’u hanoli o ka nee koke mai no keia hale,” i pane aku ai o Mele.

            “O, mahalo; alaila e lawe mai ana au i kela keonimana ianei mahope iho o ko lana nei nee ana aku no kuaaina wahi a Mr. Beniona o ka huli ana ae e nana ia Mrs. Simoa

            “Aole oe e hoi, e Mr. Beniona, aole oe i ike i na lako hale apau; e pono paha e hele mua aku oe e nana mua mamua o kou hoi ana aku, o haanui wale aku no auane oe i kela keonimana me kou ike maka ole. Pehea auane e hiki ai ia oe ke hoike aku iaia no ia mau lako hale apau me kou ikemaka mua ole?” wahi a Helena o ke kaua ana aku iaia.

            “Ke manao nei au ua lawa ko’u ike ana ma na mea apau a’u i ike aku nei, maanei, ke manaoio pu nei au, elike me ko olua makee i ko olua mau waiwai me ka malama maikai ia mau mea apau, a elike no hoi me ko olua ike he mau lako hale maikai wale no lakou apau pela no au o hooiaio nei.”

            “O, aole! E pono oe e hele mai a e ikemaka nou iho no ka pono o ka mea e noho mai ana ka’u e noi aku nei ia oe e pono oe e ikemaka i na mea apau.” wahi a Helena a hoomaka koke aku la no oia i ka hele ana noloko aku o kekahi rumi e pili kokoke mai ana.

            “O, ke manao nei au ina no ka ike iho o Mr. Jones i ka maemae o keia hale, a pela hoi me ka mau o ka maikai o na lako hale, apau, mai na rumimoe a hoea aku i ka halekuke a pela hoi me ka rumiauau aole e nele ana kona hauoli, a e olelo pu iho ana no oia i ka makepono o kana mau dala o ka hoolimalima ana, i ka manawa hea au e olelo aku ai la iaia ua lilo ka hale iaia, a e hoi oia e noho maanei?” i ninau mai ai o Mr. Beniona.

            “E kelakalapa aku au ia Mrs. Naita ma ke kakahiaka apopo a e hoike aku ana iaia ma ke kaaahi o ka auwina la Poakahi maua e kau aku ai, a e nana mai oia ia maua o ka hoea aku, a manao au ina no ko Mr. Jones makemake e hoi mai ianei ia ahiahi aia ia i kana noonoo ana, a ina ma ke kakahiaka Poalua aku nana no ia e hooholo nona iho.”

            “O ina pela pono ae la: Ma ke kakahiaka Poakahi au e hele hou mai ai e ike ia olua a ma ia manawa kakou e hooponopono ai i na hana aku apau i koe,” i pane aku ai o Mr. Beniona alaila haawi mai la oia i kona aloha i na lede a hoi aku la.

            Elike me kana o ka olelo ana mai, ua hoea io mai la no oia ma ke kakahiaka Poakahi ae na kakahiaka loa ia hoea ana mai ana mahope koke iho no o ka pau ana o ko Mrs. Somoa ma aina kakahiaka.

            “Ua ae o Mr. Jones e lawe i na lako hale apau a olua ma ka hoolimalima a ua hoouna mai nei no i ke dala no ka uku hoolimalima mua o ua mau lako hale la o olua no ka uku mua ana no ka mahina. Ua apono pu mai oia i ko Mele Wadale noho maanei a nana e nana a e malama i keia hale ame na mea apau maloko nei, a ua i pu mai ian he hana hiki ia ke hooponoponoia, ua makemake oia o Aleka Kimebala pu he kaikamahine nona na akahiki he umi-kumamahiku, kekahi e noho maanei, he kaikamahine ilihune ana e hoonaauao nei a e lilo pu oia i lala no ka ohana.”

            Ma kekahi ano ua hoopunipuni o Mr. Beniona, o ke ka naka i makemake mai ai i ka hale ame na lako hale apau a Helena ma, aole oia he kanaka okoa aku o Keoni wilekona no oia, ke kane mua a Makaleka Wilekona, a o Mrs. Simoa hoi ka inoa i nei manawa aka, i ole ai nae hoi e hoole o Mrs. Simoa i ka hoolimalima ana i na lako hale a laua ma Keoni Wilekona, ua huna o Beniona i ko Deoni Wilekona inoa oiaio a ua hookomo iho i ka inoa o Mr. Jones ma ia wahi.

            “He kaikamahine ui ka oia, “wahi hou a Mr. Beniona. “ a nona na makahiki he umi-kumamahiku i nei manawa a e lilo aku ana ka oia i kumukula ma nei mua aku, ina no ko olua ae mai, e loaa ana ko Mele kokoolua e nohoai ma keia hale ma na ahiahi apau, aole hoi o Mele e mehameha loa, no ka mea, aia no ka ka hoi mai o kela kaikamahine i ka hale nei i ke ahiahi, i ka manawa e pau ai o kana kula, a ma na la e ae hoi ana e hele ole ai i ke kula e kokua mai ana oia ia Mrle ma ka hoomaemae a hooponopono ana i ka hale. Pehea la ia manao i ka olua nana mai?

            “O,” wahi a Helena me ka hoihoi; “he hana hiki ia ke hooponoponoia!”

            “Ae, he hana hiki ia ke hooponoponoia; heaha auanei ke ku-e ana aku ia manao o Mr. Jones, o kona kuleana ia, nana no ka hoi e uku ana na hoolilo apau o kona noho ana, a oiai oia aku ana ka mea e kuleana i keia hale ame na lako hale mamuli o kona hoolimalima ana, he manao maikai loa ia, no ko Mele Wadale pono.

            “Aia no kahi moe hao uuku o helena nei no kana bebe, a no Mele hoi ame Aleka Kimebala ea, ua lawa loa ko Helena nei rumi no laua, a o ko’u rumi ko Mr. Jones,” wahi a Mrs. Simoa.

            I ka holopono ana o nei mau mea mawaena iho o lakou, kakau iho la o Mrs. Simoa i kona inoa maluna o ka palapala kuai i hoomakaukauia ai e Mr. Beniona, a ia ma nawa pu ua uku mua aku la o mr. Beniona, no Mr. Jones, i ka uku hoolimalima o kahi hale a pela me ko na lako hale, a ia manawa i ike iho ai na mea i auwe i ka pilikia i ka pokole ole o ko ke Akua lima, elike me ka laua i heluhelu mau ai ma ka buke nui. “He kokua kokoke loa o Iehova i ka poe apau e hilinai aku ana laia iloko o ka popilikia.”

            Aohe a Mr. Beniona hana e noho hou iho ai, nolaila haawi ae la lakou i na aloha ma ka lululima ana, a mamua o ko Mr. Beniona haalele ana mai i mai la:

            “E hahaiia ka olua huakai e na pomaikai he nui a na na lani e kiai ia olua a halawai hou aku kakou.” Kunou mai la oia me ka haawi pu mai i ke aloha a oili aku la hele no ka hoi ana aku no ka hale.

            Mahope iho o ka hala ana aku o Mr. Beniona he hauoli nui mawaena iho o ka poe e noho ana maloko o ia hale, ia manawa a no ka mea ua mama ae la na naau o na lede ekolu i hookaumahaia i na la mamua aku, mahope o ke kaahope ana ae o na ao hakumakuma panopano o ka pilikia, na auwe no hoi no ka nele ame ka hune a pela aku o ka makahiki i hala aku.

            I ka maopopo ana o ko Mele home kena aku la o Mrs. Simoa iaia e kii i kona mau wahi pono aahu apau a e lawe mai kahi ana o ka noho hoopiliwale ana, aohe no he nui loa o ia mau wahi pono ona, a e hoihoi mai no kona home hou, a ua hala paha he hapalua hora iaia o ia hele ana, hoi mai ana, a o kona hoomaka koke iho la no ia i ka hoomaemae ana i ka hale me ka hoihoi o na maka ame ka mama hoi o ka naau ame na kapuai wawae a i ka pau ana o kana hana, hoi ae la e noho me Mrs. Simoa, no kona hooko aku i ka Mrs. Simoa mau mea e makemake mai ai iaia e kii aku i kekahi mea nona, a ia Helena hoi i hele aku ai i ka banako e hoahu i kekahi mau huina dala uuku a Mr. Beniona o ke a’o ana mai o kahi ia e maluhia ai.

            Mamua ae o ka aina awakea ko Helena hoi ana mai: mahope o ka pau ana o ko lakou paina awakea he hora a oi ko lakou hoonanea liilii ana, a ma ka hora elua ua hoea mai la ke kaalio no ka lawe ana aku ia Helena ame kona makuahine ame na pahu lole o laua, no ka hale kaaahi.

            Ua nui a lehulehu ka laua mau olelo a’o ia Mele mamua o ko laua haalele ana iho iaia, he mau olelo naauao oia hoi i ko Mele manawa e halawai ai me kekahi pilikia mai hoonele i ka hoike ana aku i hiki ai e loaa mai na i’o ana iaia mai a laua mai.

            “I noho oe a i halawai me kekahi pilikia nui mai poina i ka hoike ae ia mea ia maua ma ka leka, a mai hoopoina pu i ke kakau ae i leka ia maua i kou mau manawa kaawale mau. E hoike mau mai ana no maua ia oe i ko maua ano apau o ka noho ana ame ka maua mau wahi pau e nee aku ai i kela ame keia manawa, i pololei ai kau leka ke hoouna ae.” i pane aku ai o Mrs. Simoa me na wwaimaka e hoilo makawalu ana ma kona mau papalima.

            “E hoao mau oe e hoohauoli aku i ko Mr. Jones naau i na manawa apau ma o kou hoike ana aku iaia i kou oluolu, kou makaala i na mea apau maloko nei o ka home a pela hoi me kou hoomakaukau mau i kana mau meaai apau e makemake mai ai, ke hoi mai oia i ke kulanakauhale nei i kekahi manawa a ma ia ano e ike mai ana oia i kou mau ano hoopono a makaala apau, a pela auanei oia e hoopaa mau ai ia oe maloko o keia wahi a ke loaa ka hoi kou alo haia imaa o kona mau maka, o ka pau no ia o kou pilikia, a o kou lilo pu ana no ka hoi ia i mea punahele iaia a manao iho no hoi kou pono.”

            Me na waimaka e helelei ana mai ko lakou mau maka iho i haalele iho ai ka lede Simoa ame Helena ia Mele Wadale a huli aku la ko laua mau alo no ke kuaaina ka pahuhopu, me ke kaawale o na pilikia ame na mea hookaumaha i ko laua mau noonoo o na la aku i kaahope, o ka hauoli wale n ka mea e kau mau mai ana mamua o ko laua mau maka ia manawa.

 

MOKUNA XXVIII

 

KE ANAINA HAUOLI MA PARISA

 

            Ma ia ahiahi no ua hoea aku la o Helena ame kona makuahine ma’i i Nu Ioka, a halawai me Mrs. Naita, ka haku wahine o ka hokele, kahi a laua i hoi aku ai, a oiai laua e hoomaha ana malaila me ka hooikaika mau e hoihoi hou ia mai ko laua ikaika i aneane e lilo mai a laua aku, mahope o ko laua alo ana i na inea ame na pilikia o na mahina loihi i kaahope aku na hoao no hoi o kela ame keia ano na mea hoopolaluhi noonoo a pela aku e waiho malie kakou ia laua pela, a e huli aku ka kakou nana ana e na makamaka heluhelu ma kela aoao o ka Moana Atelania, kahi a Mr. Lanakasa Halebakona ame Robaka Egelakona e luakaha mai la i ka nani o Parisa.

            Aia mawaho loa aku o ke kulauakauhale o Parisa ke kahi kauhale nani, a maloko o ia kauhale kekahi hale i hoolimalimaia e Mrs. Elawoka ame kona kaikoeke. Mr. Satevana, a no kekahi mau mahina lehulehu ko laua noho ana maloko o ia hale, a he hale hoi i wehe hamamaia no na poe maka hanohano apau e hele aku ai a noho iloko o ia manawa no ka hookina a hoolaulea ana me ka haawi ana i na paani na aha hulahula no ko lua mau hoaloha lehulehu e hoea aku ana mai na aupuni aku a puni ka honua na kane ame na wahine mai ka poe kiekie a ka poe haahaa.

(Aole i pau.)