Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 28, 15 July 1921 — KA BILA HOOULU LAHUI. [ARTICLE]

KA BILA HOOULU LAHUI.

I ua Hawaii, Aloha:—Miunuli o ka hooholoia ana mai nei o ka Bila Kana-, iwai "Hooulu lialiui," e ka Ahaolelo o Amerika huipuia, u» loaa iho la i ua Hawaii he mau īuanaolaiia uo ka loaa aua o kekalii aM* e loaa ai ia lakou ka noho ana ina ke ano lako īna keia hope aku. / 0 na aina i haaw.iia niai la no ka pojio o na HaWaii, o ia no na aina ma Molokai, e kouip ana o Pa-. laau, Kapaakea, Kalamaula, Hoolehua, Kamiloloa 1 ame 2, ame Afakakupaia. He mau aina hiaikai loa keia kfle loaa nad 'ka , 'wai/' MWiuli 6 *kc kanawai, ua hiki no i ke Komialna e liookohuia ana e ke,Kiaaina/ e hana,«aku, ma, ke ano i loaa mai ai ka wai np haawiia maluiia ae. O ke Kouiiaina hoi lie elua ana Hawaii ka liaahaa loa, a i ekolu poe hoa mawaho ae e koino pu ana nie ke kiaaina. i He mea nvaopopo loa, ina e hana ana kela komisina me ka manaoio e loaa i na Hawaii ka noho holomūa ana no keia mua aku, lie inea liiki loa ia lakou ke inii i ke kuleana e hiki ai ke loaa ka wai. Aia ka wai o Waikolu kau mai la iluha a ua hiki loa no hoi ke laweia I nvai, maluna o n'eia mau aina i haawi-. ia mai la'no'ua Hawāii; a ia manawa liookalii no, he mea hiki ho ke haa.wiia aku kekahi wai 110 "ka pono o ka poe ma'i nia Kalaupapa ame Kalawap; i mea e liiki ai e niahi ia i kalo no lakou, ame na pono e a'e a koe mai -hoi ka hapanui o ka wai no ka poe Hawaii, e lawe ana i inau home hookuonoono nm na aina i hoakakaia maluna ae, nei. Eia hou, he'liiki ho e eli liou aku i , wai ma ha pali e pili īa i Waikolu; a ina he mea liiki, e kii akui i na .wai--0 Pelekunu ame Wāilāu ma Molokai, no ka ppno o. Kinawai Hooulu Lahui Hawaii, a lxooulu_ waiwai 110 hoi. E loaa ana i kd Hawaii hookahi 'mai ka iwakalua ke kauawalu ma Aa aina mahi, a oi "aku nō hoi 'ma na aina : hanai holoholona. E iPaa pu mai ahs. niui ke komisina nvai he mau kokua ana. i ka Hawaii e hoi ana malaila, ahiki aku ka huiim i ka 'ē'kolu tasahi' dala ma ke ano aie, ma ka ukupanee o eono wale no. pakeneka maluna o ke dala e hku aku ai 1 Ite komiaina; lte hooahi wale no dala uku hoolimalima o ka makhiki ame na auhau; a lie 99 n.akahiki ka loihi o 'ka manawā, a ka ohāna e noho ai q,ka, ayle ho,kanalijq..4 H ia. np nialipiK' akuj e loaa hpu and no ia inau pono ia mau oliana ke pau na. maka'hiki he 99.

0 na liina mua keiii e hoaoia ana no' na makahiki elima; a i*ria % e loaa ana ua kulana holonwa, e lpaa hou mai ana ito na aina ma nā'mok'upuiiii e aē. 1 k'uu. hoao ana e' kakau maluna o *keiā. liinau, aia aliu iloko o' kuu nianao, na. manao e ao aku i ka lahui, he mea pono ia lakou e hoomakankau ia lakou iho, e holo aku ma Mblokai, ; a e laWe i mau aiua/ no lakou iho m-alalo .o na olelo o ke i liooholōia mai la, 110 ka niea, aia iloko olaila ka lako -āme ka hohona'kiipkoa ana, aole hoi 0 na hana -a kakou e aku ai malalo 0 ka poe a ae. "" V ! Iloko o na niakahiki he 30 a 40 i hala | ae nei, ua īuina aku ;no au iwaena o i na Hawaii, a 'o k'a' mea a'u i ike ai. j 1 lea paa ana o ha Hāwaiī'inālalo o na | hana aupuni; a hana e ae malalo o 'kekahi iivau hakuj' 'ua''jiau ae la ko ; lakou oni ana, ma T k6 and e hopkuokoiK ia lakou iho; nolaila. o-ktu;hopcna, ua noho iho lakoii pela md ka'uu-u- ol» nana e hoonioni ae ai i ko laJtou mau kulana o ka noho ana no na makaliiki e makaukauia no na pono o na keiki amQ na moopuna a lakou ri:ahope aku. I kā law<? 1 na a ' na n ?alalo o. kei» Āanawai, e loaa ana ia oe e Mr. ! Hawaii ame Mrs. Hāwaii, he kulana e j ' l'.ookuonoono ai ia oe ihp, a ina o aku J elaila, e hookahua iho ana oe i kulana j • hookuonoono no leau mau keiki ame iki j moopun» niahope o kou ana i \ • keia ola " ' • j ; 0 ko kakou ma.u kulana .iiopnoo 010. j o na' wa i hala aku la, e liookiia, np ka j ;pono o ka kakou mair , kcikij ame m i ; 'moopuna jj). keia mua ak;U, he nu-a pouo j ano, e hoeīpau ae ia mau ikulana holo- j īnua ole, no ka me.a, i keia la, aole » j kakou jyale 'no na Hawa)r k,e; upk« m'i \ maliina o ko kakou ajihā aki» v aia kakou iwaona o nal»hoi ole. j eia lia paa nvua iloko o ko lako.w j ntau, nopnoo~ana 110. ka hikou inau koi j ki amē na moopuna. ' •• Aho, e uliai kakpu mf ia mau meheu I mamuli o, ka hooholpia ana mai la o | keia loaa iho laia kakou.] ua Hawaii, he \ulana e hiki ole ai i J na lahui c k® Oe; ho ka l mea' īp 'ioia aha r ia kakou ha aina kuppno, e malii mo, kā nliu haaliaa loa: oiai aole e loaa ia kulana i hu lahui e a e. A malalo ho hoi 'o keia kanawaii e loaa ph ana ho. i na ! hapa-MāWaii o ka noho ana maluna o j keia mau aina. , Ia oe e ka waliine Hawaii opio, ame j na keikikane opio, 'he wa keia nou e | noPnoo* ai, e hoohiakaukau • ia olua iho uo ka'hoi aku malunii o. kela mau e haha rio olua iho;'mai ak(K i ria ¥rahi aala uuku e loaa aaa ma Honolulu nei, a ma na wahi e ae pahaj he noho ana ia ma;ke ano kauwa; aka,' ia olua :

e koi ai nia ke aaio e lawe. i niau apana' aina ma Molokai. nmlaio o keia kanawai, ua lilo kone ae i,i oiua 1 niau niea j kuokoii, a iii."iii li.-iku īio hoi 110 olua iho, «a. ina e hoao ;tn;i uhia e liooinanawamū Ke mau niakaliiki i-okole walo Jio, c loaa uo ia olua ke kulaua ku--01100110. , -iiia t'Uo "T>lua , e •U.onihaka aiia ina kc 1')10 hanai holoholona. y iinoa paha' iiia' e e loaa. aa;i no ke ku oiioono, ina hoi e loaa mai ka wai,'e. kanu aku kekahi hapa i kc ko a hal;\Vahil'i. pnha, a e U'»Jaina, mai 110 . •l»flj]i mrtu. eka Uo »iteioifiiuii ana 'T mau >vahi bibi, pliUa a niau n.oa pahn, aole lie kanalun-e loaa »»a no. ko ulkolako. īvka hana ai»a o na Hawaii opio' ma keia liope' aku; o ka lawe uua ae 110 ia •i-ko-kulnwa o .iki <k<fiiaka nialiia! jJoko .a; A»ierjkin,ifij k;uU;i\i'..iV~ "O na kanttka'nwiUta.i o na^pouhaua'' d v īia -aina ileaika a wni-.

. wai nui nei o ke ao in-i. He mea hanohano uo'Hawaii, ke lawe ae na Hawaii opio i ke kul.'ina hanohano, e lilo i nīau pouliana 110 ll.i--waii aloha,?ko lakou aina kulaiwi. O ke ake nui o ka nie:ikakau, e kauleo akti i na ilawaii e hopnuikaukau ia lal'ou iho 110 ka nee ana lua Palaau ame na aina e ae ma Molokai, i haawlia mai la malalo o na olelo o kanawai,- a e lawe ae i mau aina hookuohoonp iio lakou. 0 oe e £a wqg)ine opio Hawaii, i keia la, mamuli. o ' ka. lioolioloia ana o keia kanawai, ua lo«a iho la ia'oe kekalii ,kulana liou; i oi-ae manma 6 k-o ii- «a waliiue e ae, e noho nei ma Hawaii ka wa. i hala; aole i loaa ia kulana nei, e komo ]>u ana na waliine oi»io o >Amerika, nalaila, e lioomanao oe. ua oi hou ae 1 kou īnau pakeneka nva ke kulana īnii waiwai, maimia o na witljlne fc ae 'iloko o k:{ aina. Ano, noonooia me ke akahele; he '•mea pono ia oe e ka leile Hawaii, e hookomo ilio i keia manno, he mea pouO ia oe.e loaa i noliona kuokoa a Iako; a pela aku lioi kau mau keiki ame nir moopuna mahope aku ou. 1 mea e hiki aku ai ia mau hopena, hoomakaukau ia īio ka lawe ana i home nou ma Molokai. Owau no me ka haahaa. • W. i". AOHĪ, • Honolulu, T. H. īulai 7, 1021.. ■ - /■ «f» — ' lulai S. —l'a lioea mai ka-iuihou ianei ma nehinei he • (JO,OOO Hinedu- i hookoinoia-aku i na īnokupmii Tinga, ma ka Pakipika; e ukali aku ana mahope' o ka olohani ana Kanaka o 'ka 'Hema, v i lioala ae i Olohani, a o ko lakouw hoole ana e ..-hele i ka h.xna, ka meil ntfna i hookonio alen ia laJ*ou ina ke 'kulaini kupilikii i .na meaai. Ua halihaliia mai ka nuliou np kela olphani e na luina o ka niokuJialcpa* James Tuft, lie 51 la mai Levu ka, Tgnga mai. n.akemake na Hincdu, i 10- kenekn liou no ka la, ka īnea a na ona o na mahiko i hoole ai i ka ukii ana.