Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 29, 22 July 1921 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa kuokoa

Solomon, Hanohano, Lunahooponopono Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau

POALIMA….IULAI 22, 1921

 

HE LEO UWALO

            Ina hawaii; in a he Oiwi Hawaii kekahi i hookaa ole i ko lakou mau auhau i kaahope eia ka leo o ke ola, e pono e hooikaika e hookaa koke ae, o hiki mai auanei ka la o ka makani puahiohio o ka hoopiiia ae no ko lakou haule hope loa i ka hookaa ana i ko lakou mau auhau i ka makahiki i hala a i ole i ka hapa makahiki aku la paha i kaahope a komo poo iloko o ka pilikia. Ua hala ko ke aupuni manawa o ka hookuukuu wale ana mai i ka poe houlolohi i ka hookaa ana a i ole hoomanao ole ae paha he auhau ko lakou, ua pili keia i na auhau waiwai ame na auhau kino a ilio paha, ke makemake mau nei ke aupuni i na dala auhau a ka poe i hookaa ole e hookaa koke ae o ka hoopii no ia poe i hookaa ole.

            He maka koke aupuni e ike ai ma o a maahei oia na luna auhau ; o na luna auhau ka poe i maopopo i ka poe i hookaa i ko lakou mau auhau ame ka poe i hookaa ole, o ka poe i hookaa ole i ka auhau he poe aie lakou i ke aupuni, nolaila aole hiki i ka mea i hookaa ole ke alo ae, a e manao iho paha aole e ikeia ana, ua ahuwale na poe apau i ka luna auhau, o ka hana pono wale no o ka poe i ike iho he aie ko lakou i ke aupuni no ka auhau oia ka hele koke ana ae e ike i ka luna auhau a hookaa aku i ko lakou auhau. I na Hawaii oiwi no o ka aina keia uwalo aku, i ole ai lakou e hoopiiia ae, no ka mea, e hiki mai ana he la no ia hana me ke kanalua ole, a e hana mai ana ke aupuni me ka lima ikaika in a e hoomau ana ka poe i aie i ke aupuni i ka hoopalaleha.

            E na Oiwi Hawaii, he ui a he ninau keia, ua pau anei kou mau auhau i ka hookaaia o na makahiki i hala a i ole o ka hapa makahiki aku la paha i hala? Ina ua pau aole hoi ana, e moe lealea ana ke poo i ka uluna o Welehu ka malama, aka in a aole, ea, ano eia ka leo uwalo, e hooknaka iho, o pau auanei ko wahi apana aina i ke kudalaia i mea e kaa ai na dala a ke aupuni.

            Ma ke kau ahaolelo kuloko i hala aku nei au hooholoia he kanawai e hookohuia kekahi kanaka i mea nana e koi aku ma ke kanawai i ka poe i hookaa ole i ko lakou mau auhau ma ka hoopii ana, i mea e kaa mai ai ko lakou mau auhau i haule hope loa, o ua kanaka ala i hookohuia aku oia ka Loio A. L. C. Atkinson, ke kokua loio kuhina elua i keia la, a ke hana mai nei oia i ka hana i kauohaia aku iaia e hana, a ma kana hoike o ka waiho ana ae imua o ke Kiaaina Farrington ma ka Poakolu nei, i ikeia iho ka huina o na dala auhau haule hope i ohiia iloko o na mahina eono mua o keia makahiki mamua o na mahina mua eono o ka 1920 maluna o keia mokupuni.

            O ka huina dala i ohiia no na auhau haule hope mai Ianuari 1 a Iune 30 1921, he $56,463.85, a no ia mau mahina like eono i ka makahiki i hala he $32,000 ; ua oi aku maluna o ka palua na dala auhau i ohiia i na mahina mua eono o keia makahiki mamua o na mahina eono o ka makahiki i hala. He nani keia ke hoomaopopo iho no ka mea, ua ohiia keia huina dala nui ae la me ke aheahe wale no aole me ka hoopiiia o ka poe i haule hope ka hookaa ana, aka nae, aole pono e kalele nui maluna o keia oluolu o ka ohiia ana, malia ei aku ke oolea ihope a hanaia mau, no ka mea o ka hana a eke kokua elua o ka loio kuhina oia ka hoopii ana i ka poe e hookaa ole ana i ko lakou mau auhau haule hope, nolaila in a he mau Hawaii kekahi i hookaa ole i ko lakou mau auhau, e hooko mai ana ke kokua elua o ka loio kuhina i kana hana, he hopena hoi i makemake ole ia aku e hoea mai, no ia kumu keia e uwalo mua ia aku nei i ola honua, aole he olelo ana ina ua kaawale loa na Hawaii apau mai keia pilikia mai, nani kela.

            He hana pono a maikai loa ke kokua ana o kela ame keia makaainana i ke aupuni ma o ka hookaa ana i kona auhau oiai ke aupuni e hoomalu ana i na kanaka mai o a o, a i na lahuikanaka hoi apau, e noho ana malalo o kona malu ; aole oia wale, me ke dala wale no e hiki ai ke aupuni ke hookele a ke hooholomua i kana mau hana apau. Ua like no ke aupuni me ke kanaka kalepa, in a nele i ke dala aole hiki i ke kanaka e lawelawe ana i ka oihana kalepa ke hookele aku i kekahi hana ; pela no me ke aupuni, ina nele ke aupuni i ke dala e hookomo ana ia iaia iho iloko o ka aie i mea e loaa mai a ke dala no ka hoonee mua ana aku i kana mau hana ; pela e ikeia nei i keia mau la ka lehulehu loa o na bona i hoopukaia i mea e loaa nui mai ai ke dala no ka hoohana ana aku i mea e pau ai ka pilikia o ke aupuni, nolaila he hana pono a naauao ke kokua ana i ke aupuni ma o ka hookaa mau ana i na auhau i mea e holomua ai na hana apau a ke aupuni a e banakarupa oleia ai.

 

O KA ELELE KUHIO KEKAHI

HOA O KA PAPA E PONO AI

            Oiai hoi ua holopono mai la ka bila hoopula pula i na Hawaii he mea nani loa o ka Elele Kuhio kekahi hoa o ka Papa Komisina o na Home Hawaii, no keia kumu no, e manaoia oia io aku o ka ike ame ka hoomaopopo i ka hana a ia komisina, mamuli o kona hana a hoolala ana ia bila hoopulapula, a he kanaka no hoi i hoikeamaka ae i kona makee i kona lahui e emi mau aku nei i kela ame keia manawa, a no ia kumu no hoi i hooikaika ai oia e hoopulapula hou ia na Hawaii elike me ia e hoopulapula mai la a ikeia ka holomua o ka lahui Maori o Nu Kilani.

            Maluna o keia komisina he eha mau hoa mawaho ae o ke kiaaina, ekolu o ia poe he mau Hawaii, o kekahi o lakou he Mana hooko a he kakauolelo na ke komisina, a ua manao wale ia me he mea la o Kuhio ke kohoia ana i kakauolelo in a no kona ae mai e lilo i hoa no ka papa komisina, a nona hoi ka uku i hooholoia e ka ahaolelo #6000 o ka makahiki. I kulike me ia i hoikeia ae ua kelakalapa aku nei ke Kiaaina Farrington i ka Eleel Kuhio i Wakinekona e ninau aku ana i kona manao no kona ae a ae ole mai e lilo i hoa no ka papa komisina o na Home Hawaii ; he lehulehu na la o ke kiaaina o ka noonoo ana no ka hookohu ana aku ia Kuhio, a no kona makemake e maopopo mai ko Kuhio apono i kelekalapa okoa aku ai oia ia Kuhio ; mamua ae nae o kona kelekalapa ana aku ua ui mua ae oia i ka Loio kuhina no ka hiki ia Kuhio ke lawe i ka hana ma ke ano he hoa no ka papa komisina oiai, he oihana aupuni ka kuhio e paa nei ma ke ano he Elele na Hawaii i ka Ahaolelo lahui, a ma ka hoakaka a ka Loio Kuhina aohe e lilo ka paa ana o Kuhio i ke kulana Elele i kumu keakea i ka hookohu ana aku iaia i hoa no ka papa komisina.

            Aohe ninau ana no ko Kuhio kupono no ia kulana, ua lawa oia i ka ike ame ka makaukau, koe wale no kona ae ole mai, aka, in a aia iloko o Kuhio kela manaopaa e loaa ka pono ame ka ulu hou ana o ka lahui Hawaii, a e loaa pu hoi i manawa kupono no na Hawaiii e hoolaupaiia ai, a ke mau mai la no kela manao makee on a ka pono o kona lahui oiwi, me ke kanalua ole ke olelo ae e apono koke mai ana oia i ke noi a ke kiaaina.

 

KA AUHAU HOU O KA NUPEPA KUOKOA

            Ma ka helu o ka pule aku nei i hala, o ke Kuokoa nei, hoakaka aku ai makou no ka hoopii kou ia aku o ka auhau o ka nupepa, he elua dala me ka hapalua iloko ae nei o ka mahina o Augate e hoea mai ana.

            Mamuli o ia hoakaka, aole paha i maopopo pono i kekahi poe lawe nopepa kumau ke ano o keia hoopii hou ana ae i ka auhau o ka nupepa no ka makahiki no ia kumu, ua hoouna okoa mai kekahi poe, i uku piha i ka lakou nupepa no ka makahiki, he hapalua i ka poe na lakou i hoouna mai. No ka hoopau ana ae i na pohihihi, ma keia hoopii hou ana ae i ka auhau pepa, ua konoia mai makou e hoakaka hou aku, ma ke ano moakaka loa, e kuhihewa ole ai ka lehulehu, elike me keia :

            O ka põe lawe nupepa ahiki i ka la hope o Dekemaba o keia makahiki, aole a lakou uku hou ana he hapalua mawaho ae o ka elua dala a lakou i uku mua ai no ka nupepa no ka makahiki holokoa.

            O ka poe hoi i uku no na mahina mua eono, ahiki i ka la hope o ka mahina aku la o Iune i hala, e kaawale ana lakou mai ka uku ana i keia hapalua hou i hoopiiia ae no ka makahiki in a e uku mai ana lakou, no na mahina i koe e hoomaka ana mai Iulai aku nei, iloko o keia mahina, aka o ka poe e hookaa ole mai ana he hookahi dala i kou, no keia mau mahina eono, a hala ka mahina o Iulai nei, e konoia aku ana lakou e uku mai he hookahi dala, me ka hapaha no na mahina eono i kou o keia makahiki.

            Ua hoike aku makou i na kumu o keia hoopii hou ana ae i ka uku auhau pepa no keia nee ana aku, a he mea hauoli na makou ka olelo ana ae, noka loaa ana mai o na hooia ana mai ka lehulehu mai o ka poe lawe kumau i keia pepa, no ko lakou apono ia kau hou ia ana iho he hapalu no ka makahiki ; mamuli o ko lakou ike maoli ana i ke kupono o keia hoopii hou ana ae i ka auhau, no ka nui o na mea heluhelu a keia pepa e panee mau aku nei imua o na Hawaii, i kela ame keia pule.

            "Makepono ka lilo ana o ke dala i ka mea maikai," wahi a kekahi mea o ka hoea kino ana mai no keia keena, no ka uku ana iho i keia hapalua hou i hooiia ae o ka nupepa no ka makahiki, oiai nae ua uku piha oia no kana nupepa ahiki i ka la hope o Dekemaba, ua hoihoi hou aku makou i kana hapalua ; a he lehulehu o ka poe o ia ano hookahi i makaukau e uku mai i keia hapalua, ua hoole aku nae makou i ka lawe ana mai ahiki i ke komo ana i keia makahiki ae, mahope o ka pau ana o ka manawa, ma ka lakou uku mua ana.

            O keia hoopii hou ana ae i ka auhau pepa no ka makahiki, mai ka mahina aku o Augate ae nei, no ka poe ia e uku ole mai ana i ka uku piha o ka makahiki elike me ka auhau kahiko o elua dala; a pela hoi me ka poe hou, akahi no a hoomaka e lawe i ka nupepa mahope aku o keia mahina, nolaila me keia mau hoakaka maopopo loa, ke manao nei makou, ua lawa loa keia, e hoopauia ae ai na pohihihi apau ; aka nae, in a no he mau kanalua kekahi, a mau pohihihi paha, ua makaukau mau makou e hoopau aku ia mau pohihihi i na manawa apau, ke hoikeia mai i keia keena.

            He wa kupono loa keia no ka poe e noho aie nei i ka Nupepa Kuokoa, no keia mau mahina eono e nee nei, e uku koke mai ai iloko o keia mahina i ko lakou koena aie, o ka hoopaneenee wale ana a hala keia mahina o Iulai nei, e konoia ana ka poe i noho aie no ka makahiki holookoa e uku mai he elua dala me ka hapalu a he hookahi hoi dala me kahapaha no na mahina eono i koe.

            He hookahi wale no pule i kou e haawiia aku nei no ka poe e noho aie nei i ka nupepa e uku mai ai i ko lakou aie, ma kela auhau ma ka la 1 o ka mahina o Augate ae nei, e uku hou iho ana lakou he hapalua, a he hapaha paha, elike me ke ano o ko lakou aie, no ka makahiki holookoa, a no na mahina paha eono.

 

Nuhou Kuloko

            Ua paa ke alahaka o Kaneohe i @aki ai a ua weheia no ka holo ana o na kaa mahope o ka hala ana o kekahi mau mahina o ka hana hou ia ana e ka Enekinia kulanakauhale Ohrt.

            I ike ole ia iho kekahi mau manao o kekahi poe i kakau mai ai no ka hoopukaia ana aku i keia pule e hoomanao iho ua komo loa ka moku i ka ukana aohi keena e komo iho ai.

            O Willie Cockett i hoopiiia ae ai no ke kalaiwa i kana kaa otomobile me ka ona ua noi ae oia i ka aha hoomalu na ke kiure e hoolohe i kona hihia a ua waihoia aku i ka aha kaapuni.

            No ke emi loa o ka haawina dala i kohoia ai e ke aupuni kulanakauhale ame kalana no na hana hou ma Puunui aohe poe koho aelike kuloko i waiho ae i ka lakou mau koho no ia hana.

            Ma ke awakea o ka poakolu nei i weheia ai na koho no ka hana ana i ka halekula hou ma ke alanui Halema'i Pupule, eono poe koho a ua aneane aku i ke $50,000 ka lakou mau koho apau.

            Ua hala aku ka lunahooponopono o ke Kuokoa no ka Mokupuni Kihapai no ka hui hou ana o ka papa o na haumana o ke kula o Kamehameha o ka 1891, ma Waimea, Kauai, ma ka home o W. O. Crowell.

            Ma ke ahiahi Poakolu nei maloko o ka home o Mr. ame Mrs. A. P. Taylor ma Manoa i hipuuia ae ai me ke kaula kaakolu o ka mare ka Miss Mathilde Holmes me Samuel Trissel, ka lunahooponopono o ka Advertiser.

            Ua hala aku no ka Ua Kanilehua ke Kamaliiwahine Kawananakoa me na alii opio ekolu a e lilo ana lakou i mau malihini kiekie na Mrs. E. A. Nawahi no kekahi mau la a e hala ana ia lakou he mahina ma ka moku o Keawe.

            Ua hoole ka Rev. Akaiko Akana i ka hana i noiia mai ai iaia e na komisina kula o ke Kalana o Maui e lilo i kumupoo no ke kula nui o Lahainaluna a ua hoouna aku oia i kaua pane e hoole aku ana ia noi ma kekahi mau la aku nei.

            No ka manao wale ia ua poino paha kekahi waapa hamama me kekahi mau kanaka lehulehu maluna on a i noiia ae ai ke keena o ka oihana kaua moana ma Puuloa e ka Makai nui Kalana o Maui Crowell e hoouna aku i kekahi moku e huli ia waapa.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei i awaiauluia ae ai ma ka materemonio laahia o ka mare o Miss Lakana K. Kamau, kekahi o na kaikamahine a Rev. ame Mrs. William Kamau, o ka Ekalesia Hawaiii o Ewa, me John Aguiar o Kailua, Kona, e Rev. Sam K. Kamaiopili.

            Ua noiia ae ko Fred K Kahapula Beckley manao no ka lawe ana ae i ke kulana kumua'o ma ka olelo Hawaii no ke Kula Kiekie o Hawaii ma ka hoomaka ana o na kula e komo iloko ae nei o ka mahina o Sepatemaba, o kono ae a ae ole koe aku ia, aole oia i hoike a maka ae i kona manao i nei manawa.

            He $3,380,938.59 ka nui o na dala auhau i ohiia mai ka poe hookaa auhau mai o ka mokupuni o Oahu, komo pu me Honolulu, no na auhau waiwaipaa, na waiwailewa, na loaa makahiki ame kekahi mau auhau e ae i hoakaka maupopoia o ke teritore iloko o na mahina eono i pau aku la ma ka la 30 o Iune, 1921.

            Ma ka Poakolu nei i kelekalapa aku Kuhio ma Wakinekona e noi aku ana ai ke Kiaaina Farrington i ka Elele iaia in a oia e ae ana e hookohuia aku i hoa noka Papa Komisina o na Home Hawaii ka poe na lakou e hooko aku ana i ka papa kuhikuhi hana o ka hoopulapula ana i na Hawaii malalo o ke Komisina o na Home Hawaii.

            Lehulehu na makaainana o Honolulu i hoike ae i ko lakou mau manao ku-e no ka wawahi loa ia o ka pa pohaku ame ka pahao ma ke alo o ke kahua o ka halealii a ua lehulehu no hoi kekahi poe i hoike ae i ko lakou mau manao i ka Meia Wilson ame ka Enekinia Kulanakauhale Fred Orht e hanaia ae ia hana me ka ike no o ka luna nui o na hanahou o ke aupuni teritore L. A. Bigelow ka mea kuleana ma ia hana.

            E ike na kanaka apau ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha ua kapu loa ka hookuu wale ana i na holoholo na ame ka hele wale ana a komo hewa hoi o na kanaka mahina o kuu mau aina kula ame aina mahiai e waiho nei ma Manao, Mokupuni o Oahu, o ka poe e ku-e ana i keia e hoopiiia uo lakou ma ke kanawai.

            MRS. W. KAILIULAULA,

            TULAI P. KAILIULAULA.

 Hanaia ma Honolulu, Iula 19, 1921.

6461--Iulai 22, 29, Aug. 5.

 

NUHOU KUWAHO

            TOKIO, Iulai 17.--O na kukakuka ana mawaena o Iapana ame Amerika no ka mea e pili ana i ka Mokupuni Yap ke holomua nei, a ua manaoia me ka oiaio loa e hooponoponoia ana ka ninau i pili ia mokupuni me ka holopono loa mamu ao ka halawai ana o ka ahakuka hoopau lako kaua a ka Peresidena Harding i noi mai ai, elike me ka hoakaka a ka nupepa Kokusai, e olelo ana, ua loaa mai ka hoike ia pepa mai kekahi alahele hiki mai ke manaoioia aku.

            MOUNDSVILLE, W. Va., Iulai 11-- He ehiku poe i make a aneane he kanalima poe i eha i ka manawa o ka mouea kipoka pa-hu Martin i haule iho ai maluna o kahi e puuluulu nui ana o na kaa otomobile, i a ia ai e ke ahi mamuli o ke pa-hu ana. O ka poe i make he mau makaikai wale no e nana aku ana i ka mokuea. Ua pa-hu na ipu aila a elua o ka mokuea a ua hoohelelei iho i ka aila e a ana maluna o na otomobile a maluna o ka poe e nana aku ana no kekahi mau i-a lehulehu. Ma kahi he kanaha kapuai ka mamao, a ma ke alahele pololei loa hoi o ka mokuea e haule iho ana e ku ana kekahi hale i kukuluia ae no ka manawa a maloko o ia hale hookahi tona pauda, a in a no ka hooku'i iho o ka makuea ia hale ina ua oi loa aku na kanaka e make. Elima o ka poe i ko'iko'i loa ka eha he kulana kupilikii loa ko lakou.

            ABERDEEN, Wash., Iulai 15.--Ua ho-a pu-aia aku e na makaainana e kokua ana i ka makai nui ua lala o ka I. W. W. he 103 ka nui mai nei aku i keia la. Ua ho-a pu-aia aku na kanaka iloko o elua mahele, hookahi i ho-aia aku i ka akau a o kekahi ua ho-aia aku i ka hema, elike me na holoholona. Ua hoikeia aku ka lono i na kulanakauhale e aku aole e hookipa aku i kela poe hoohaunaele, aka e hoomau aku i ko lakou nee ana no kekahi mau wahi okoa aku.

 

EHIKU MAU KALAIWA KAA OTOI HOPUIA NO KE KU-E KANAWAI.

            Ma ke ano he hua no ka hana kinai no ka lewelaweia o na hana hookamakama maloko o keia teritore ua hoomaka ae ke keena o ka Loio apana Amerika e lawe i ke koikoi o ia hana iloko o kona lima ma o ka hoao ana e kinai i ka hahakiia o ke kanawai Mann e pili ana i ka lawe ana i na wahine maluna o na kaa no ka hookamakama ana aku ia lakou, a ehiku mau kalaiwa kaa otomobile i paa i ka hopuia ma ka Poalua nei mamuli o kekahi mau palapala hopu i hoopukaia mai ka aha federala ae.

            o na kalaiwa i hopuia no lakou keia mau inoa malalo nei: Charles Pangelinan John Andrade, Joe Wong, Willie Kai, Willie Chuck, Charles Gouveia Phillips ame Sam Peters. He poe e aku kekahi i manaoia no ka hopu ana aku ia lakou . Ua pau loa nei poe i ka hookuuia mamuli o ko lakou bela ana ae i ka huina o $2500 pakahi, a e hoolohe muaia ana ko lakou mau hihia mamua o ke Komisina America E. J. Botts o Honolulu . O J. O'Brien ka Sam Peters i kohe ai i loio pale nona, a o William B. Lymau hoi ka i kohoia i loio no ke pale ana i kekahi poe e ae eono.

            O ke kumuhoopii o nei poe i hopuia ai oia ka lawe ana e pakaukau i na wahine mai kekahi wahi a i kekahi maloko o Honolulu no ka hoomoemoe ana aku me kekahi poe.

            Ua hoopiiia ae o Charles Pangelinan no ka lawe ana maluna o kana kaa ia Elizabeth Burn ame Hattie Pauhiwa mai ke Alanui Moikwahine aku a mai ka hale hula aku ma ke alanui Moana a i ke Hokele Seaside ma Waikiki, ma ka la 9 o Iulai. No ka lawe ana hoi o Joe Wong ia Hattie Pauhiwa, Lilian Naipo ame Elizabeth Norton mai na alanui Moiwahine a Ward aku a i Kahala ma ka la 3 o Iune; no Joe Andrade hoi, no knoa lawe ana ia Hattie Pauhiwa, Lilian Naipo, ame Georgian Akana mai ke alanui Moiwahine a mai ke alanui Ward aku no kekahi wahi i ike ole ia ma kapa kahakai, o ke alanui Ala Moana ; ma ka la 10 o Iune ua laweia aku e Willie Kai o Hattie Pauhiwa ame Lilian Naipo mai ke alanui Ward aku a i ka Moana Hokele; o keia iho la na hana hakihaki kanawai like ole a keia mau kalaiwa kaa otomobile o ka hana ana.

            Na ka Loio Amerika i kakauinoa i na palapala hoopii o keia mau hihia apau. Iloko o ka pule aku la i hala ua ninauninauia kekahi hapa o keia mau wahine e ka Loio Apana Amerika, a mai ka lakou mau hoike ponoi mai i hoomakaukauia ai na palapala hopu no na kalaiwa i hoikeia ae la ua inoa a hookoia aku. Ma ka manawa o ka ninauia ana o keia mau wahine ua hui pu mai na makai kulanakauhale me na loio kulanakauhale ame kalana me ka loio Amerika, a o keia ae la ka hua i ikeia mahope o ka lawelaw ia ana o ia hana.

KA HOIKE A KA LUNA NUI O NA HANA HOU.

            Maloko o ka hoike aka luna nui o na hana hou o ke aupuni Lyman H. Bigelow i ke Kiaaina W. R. Farrington ua hoakakaia ka papainoa o no hana hou malalo o ka aelike i nei manawa ame ua hanahou e haawiia aku ana ma ka aelike a e hanaia mai ana e na kanaka hana la mailoko mai o na dala i hiki e loaa i nei manawa.

            Mawaena o na hana hou ano nui maluna o ka mokupuni o Oahi oia ka hale hana laau lapaau o ke Kula Nui o Hawaii e kukuluia aku ana nona na lilo aneane i ka $160,000; ka hoopiha ana i na aina haloko ma Waikiki, ka mahele Helu I, nona na lilo i kohoia $155,177; ame ka aelike no ka puna kameki uo ke alanui Kamehameha e hiki aku ana ka huina lilo i ka $128,000.

            Maluna hoi o ka mokupuni o Hawaii no ka hana e pili ana i ka hoopiha ana i ka aina haahaa o Ponahawai e hiki aku ana na lilo ma kahi o ka $29,680, a ma ka mokupuni o Kauai ka palewai o ke kahawai o Waimea nona na lilo e koiia aku ai mai ka waihona teritore mai o $50,000.

            Ke hana pu mai nei ka oihana o na hana hou o ke aupuni i kekahi mau hana nui no kekahi mau oihana e aku. No na hale malumalu ma ka Uwapo 8, 9, ame 10 e hilki aku ana na lilo ma kahi o ka $362,074; a eli ana i ka awa o Kewalo e lilo ana ma kahi o ke $40,000, a no ka uwapo ma Waimanalo ame ke alanui e hoea aku ai ilaila e hoea aku ana ma kahi o ka $20,ooo na hoolilo.

            No na uwapo hou ma Hana, Kahului, ame Mala, Lahaina, e hiki aku ana na lilo pakahi i ke $97,000, $220,000 ame $500,000.

            No ka uwapo hou o Hilo e hiki aku ana ma kahi o $500,000 na hoolilo. O keia mau hana nui hou aia malalo o ka papa komisina o na awakumoku aka nae no ke dala oia mau hana e hukiia mai ana mai ka waihona mai o na hana hou o ke aupuni.

            Ma ka pakui ana iho i keia mau hana hou ae la na ka oihana o na hana hou o ke aupuni e hookele aku ana i ke kukulu ana i ke kiahoomanao kaua ma Waikiki mahope o ke kohoia ana o ke kii a ke komite e makemake ai no ia hale. No keia hana hou e hiki aku ana ma kahi o ka $250,000 na hoolilo. O na huina dala i hoikeia ae la ka papainoa maluna aole e komo pu ana iloko o kekahi waihona dala aie i hookaawaleia e ka ahaolelo o 1921 no ka mea no ia mau itamu aole i kuaiia aku na bona i nei manawa.

HE MAU OPUA PUA ROSE HOU.

            Solomon Hanohano; Aloha nui oe:-- E oluolu mai kou ahonui, in a he wahi kaawale kekahi o ka kaua manu nunu, lawe olelo, e hoike aku ma na kihi eha o ka aina o ia hoi:

            Hanau elua mau opuu rose, akahi Iune 11, 1921,na Mr. A. L. Hulama, a me Mrs. A. L. Hulama, he keikikane, kapaia kona inoa, Kamehameha, oia nei paha ka pulapula nana i kukala ke kanawai mua loa o ka maluhia, e hele ka elemakule ame ka luahi ame ke keiki a moe i ke ala.

            Iulai 4, hanau na Miss Josephine Kailiponi, he keikikane no, aole i kapaia ka inoa o kiea pulapula o Hawaii

lahui. He mau pulapula a he koa no Hawaii lahui.

            He wau wahi mea hou ia o ka aina hanau o kaua. Kou nei a mau.

                        J. W. K. KAHUNAAINA

NA MARE

            Manuel Smith Jr. ia Rebecca Pookela, Iulai 16.

            William N. Lahaina ia Mary Pili, Iulai 18.

NA HANAU

            Na Henry Kikau Akana ame Helen C. Tuck he kaikamahine Iulai 12.

            Na Neal de Mereer ame Rose Kapiko, he keikikane Iulai 16.

            Na Mr. âme Mrs. Howard Kaapuiki, he keikikane Iulai 17.

            Na Charles Kahawai âme Lizzie Liwai he keikikane Iulai 17.

            Na J. Benevides ame Mary Haole he kaikamahine Iulai 17.

            Na Charles O. Reves ame Rose Miguel he keikikane Iulai 17.

NA MAKE

            S. K. Kua, ma ke alanui Moiwahine, Iulai 16.

            Nalei Keliiloa, ma ke Awawa o Manoa, Iulai 17.

            John Victor Ekau, ma ke alanui Pakui, Iulai 17.

            Ruth Ka-la, ma ke alanui Ololi Waikahalulu, Iulai 18.

DR. CAPPS

Mea Nana Maka

156 Alanui hokele

Mauka o ka Hokele Young

 

O KUHIO KEKAHI HOA O KA PAPA KOMISINA O NA HOME.

 

(Mai ka Aoao i Mai.)

 

            "O ke kiaaina o ke teritore ka lunahoomalu o ka papa komisina. Na ke komosina e hookohu i kekahi o kona mau hoa e hana ma ke ano he Mana Hooko a i kakauolelo hoi na ke komisina. E loaa aku i ka luna Mana Hooko ame ke kakauolelo ka ukuhana no ka makahiki aole e emi malalo o ka $6000 i ka makahiki aole hoi e oi aku. E loaa aku i na hoa o ke komisina, mawaho ae o ka Mana Hooko ame ko ke kakauolelo i $5000 no ka makahiki. No ka hoa mua i hookohuia ai o ka papa komisina, hookahi o lakou e noho hana hookahi makahiki, hookahi no elua makahiki, hookahi no ekolu makahiki, a hookahi no eha makahiki. O ko lakou mau kulana no ka manawa o eha makahiki, koe wale no ka hope e kohoia ana no ka hoopiha ana i kekahi wahi hakahaka, e koho wale ia no oia no ka manawa aku i koe o ka hoa mua o ka papa ana i lilo ai he mea pani. E hoopauia no kekahi hoa o ka papa mahope o kona hooloheia ana e ka lehulehu no kona hoopaleleha i ka hana a no kana hana hewa maoli i ka manawa e paa ana i ka hana aole no kekahi hewa e ae, a na ke kiaaina oia e hoopau aku.

NA NIOI MIKOMIKO.

            I kuu Sol. Hanohano, Aloha kaua:-- Ma ka la 11 o keia mahina o Iulai nei, i hoohuiia ae ai ka'u kaikamahine, Miss Annie Kalana, no Lahaina me Humehume Kaniho, o ka makani Kokolokio iniinisi malie, o Waikapu, e ka makua peresidena D. Kuamu, o ka hoomana o ka poe hoano o na la hope nei, i ka pau ana o ka mare, ua hoi aku la au me ka'u mau keiki no ko makou home, ua paina iho la me kau mau keiki, oiai aole au wahine aa hala mua no mau, aole no he mau hoa i kono ia, oiai he wa wi keia, o ka aina.

            Ma ka la 17 he Lapule ia, oiai ua kauoha mua ia aku komakou kaa, mikini ka lio holo ia o keia wa ; i ka hiki ana mai o ua kaa nei o makou, hora 2:30, a. m. o F. Davis ke kalaiwa, haalele i ko makou home ia Ukumehame ia manawa no, hiki makou i ka hale o na kamaaina ma Wai kapu o ka hora 9 a. m. ia. Ia ku ana no o ua moku kaa nei o makou, ua like makou me he poe alii ala, ke kii ia mai a hapai. Oiai ua hoike mua ia aku ka lohe ia lakou e hiki aku ana na paa mare, i hakalia no a noho, ua makaukau mua na mea apau iluna o kekahi pakaukau loihi i luluu i na ono like ole i hana maiau ie e ke kaikuahine o kau hunona kane, ke kali wale la no kou ono o ka pau mai o na mea apau, a hakalia no amene, o kou iho mua aku la no ia, no ka mae ua hiki iho la o Hanale ne 20 minuke ko'u hakaka ana me ka poi a me na mea i hoomakaukauia, ua eha o Hanale ia Keonibulu, pau ia apana hana, ua eleu mai la na keiki o ua aina nei, i na kaula eono ouwehone, nana aku ia la lawe a lilo i ke kake o lehua a hoomanao ae la au ia wahi kanaenae:

                        Palua kakolu i ka minuke,

                        I ka hoi akau hoi i ka hema.

                        Hemahema ka lawnea ua lolelole,

                        Ua ewa ka pilina me ka nihoniho

                        Nihoniho mai nei ko pale koki,

                        Ka niniu poahi a ka wawae.

            Nana aku oe ia la i na keiki kane a me na kaikamahine e hele ana i ka lala a hoi i ka nuku, ma ka hale keia o ke kaikamahine o kau hunona kane, oia o Ida Cornwell, i ka pau ana oia mau lealea, ua hiki kino mai la ia keiki lalawai o ua aina nei oia o Mr, Vierra, a kono mai la i na paamare e hele i kona hale; ua ae ia aku ia kono me ka maikai. I ka hiki ana i kona home, ua hele ka ewa i ka pule, ua kena ia kekahi i kana mau keiki e kii i ko lakou mama, ia hoi ana mai, ana ua piha kona hale ia makou, aka ua hoolauna aku la kana alii kane ia makou, pau ka ike ana, o ke eleu uku la no ia o ua kaikamahine nei i ke kuke, nana aku oe la i ua lede nei he mikioi hoi kau, ke honi ala au i ke ala o na meaai. Ke moni wale ala no kou haae, i lawa no a makaukau, o kou ano mau no o ka mikimiki noho ana iluna o na noho i hoomakaukau ia, i lawa no a noa, o ko'u iho iho la no ia eha a ka lio, aole no i emo iho hiki ana au i ka pali o kipu, a no ka mea, oia mau no kela piha mua mai no.

            Nolaila ke haawi nei keia makapeni i kona mahalo ia oe e Mr. Vierra ame kau lede, ame ka poe apau i launa pu mai me makou, i ka mahalo a nui, a ke haawi pu nei au i ko'u mahalo a nui ia Miss Idel Cornwell ame ka lakou Tutu Lauahi, no oukou apau kou mahalo, a ke nonoi pu ae nei au i ke Akua e kiai ae makaala ia kakou apau, a e hoopiha pu i ko oukou waihona a nui, keia kau pule ma ka inoa o ko kakou Haku Ieso Kristo Amene.

            Ke Haawi pu nie au ia oe e Sol. Hanohano âme na keiki o kou papapa'i, me ka mahalo a nui.

            Kou a mau,

                        JOSEPH KALANA,

            Olowalu, Lahaina, Maui, T. H.

           

            O ke ana kiekie loa o ka wela maloko o Honolulu o 24 hora a hiki i ke awakea o ka Poakolu nei he 82 degere a o ka haahaa loa he 73 degere.